პარლამენტმა შეცვალა პირველი მოსმენით მიღებული და საზოგადოებრივი მაუწყებლის გაკრიტიკებული კანონპროექტი. ახალი ვერსიის მიხედვით, ტელევიზია თითოეული დასაქმებულიდან 64 ლარით დაფინანსდება.

დეტალები:

• მიღების შემთხვევაში, კანონპროექტი 2026 წლიდან ამოქმედდება და დაფინანსება დამოკიდებული იქნება სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ გამოქვეყნებულ სტატისტიკურ მონაცემებში წინა წლის დასაქმებულ ფიზიკურ პირთა რაოდენობაზე.
• თუმცა თუ რომელიმე წელს, ამ მეთოდით დათვლის შემთხვევაში, წინა წელთან შედარებით ნაკლები თანხა გამოვა, დარჩება მიმდინარე წლის დაფინანსების რაოდებობა.
• უქმდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების ამჟამად მოქმედი წესი - ფინანსდება მთლიანი შიდა პროდუქტის არანაკლებ 0,14%-ის ოდენობით.
• გარდამავალ პერიოდში, ანუ 2024 და 2025 წელს საზმაუ დაფინანსდება წინა წელს მისთვის გამოყოფილი თანხის ოდენობით.

დღეს მოქმედი წესით, საზოგადოებრიცი მაუწყებლის დაფინანსება 2021 წელს 69.6 მლნ ლარი იყო, ხოლო 2024 წლისთვის 110.3 მლნ ლარის გამოყოფა იგეგმება. განმარტებითი ბარათის მიხედვით, ამ წესის დარჩენის შემთხვევაში, ძირითადი ეკონომიკური და ფინანსური ინდიკატორების გათვალისწინებით 2027 წლამდე დაფინანსება ასე გადანაწილდებოდა:

• 2025 - 119,520 ლარი;
• 2026 - 129,260 ლარი;
• 2027 - 139,800ლარი.

რამდენია და როგორ ნაწილდება საზმაუს 2023 წლის ბიუჯეტი?

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსება

• მოქმედი კანონის შესაბამისად, 2026 წლის 1 იანვრამდე საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო ფინანსდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბიუჯეტიდან 16%-ით, ხოლო 2026 წლის 1 იანვრიდან − 17%-ით.
• წარმოდგენილი პროექტის შესაბამისად 2024 წლის 1 იანვრიდან 2025 წლის 1 იანვრამდე საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო ფინანსდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბიუჯეტის 16%-ით, 2025 წლის 1 იანვრიდან 2026 წლის 1 იანვრამდე, 17%-ით, ხოლო 2026 წლიდან 21%-ით.

კანონპროექტი, რომელიც ტელევიზიამ დაიწუნა

პარლამენტი იღებდა კანონპროექტს რომელიც დაფინანსების არსებულ მოდელს ცვლიდა, თუმცა ის საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა გააკრიტიკა. ისაუბრეს “დამოუკიდებლობის დაკარგვის საფრთხეზეც” და პარლემენტის თავმჯდომარესთან შეხვედრა მოითხოვეს.

• პარლამენტი საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების წესს ცვლის - ტელევიზიაში ამბობენ, რომ დამოუკიდებლობის დაკარგვის საფრთხეს ხედავენ

დაფინანსების ახალი მოდელი სწორედ კონსულტაციების შემდეგ შემუშავდა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ ქარტიის პრიზი 2023-ის გამარჯვებულები გამოავლინა. წელს, ქარტიის პრიზი შვიდ კატეგორიაში გაიცა.

1. სტატია/მულტიმედია სტატია ონლაინ მედიაში

გამარჯვებული: ლანა კოკაია - რადიო თავისუფლება - “როგორ ვიმუშავე ქსელურ მარკეტში და რა გავიგე დასაქმებულთა უფლებებზე”.

ფინალისტები:

• მარიამ ჯაჭვაძე - Chai Khana - "მოსწავლეები შიმშილის ზღვარზე - რატომ ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფო სკოლებში კვებას?"
• თინათინ ზაზაძე - სამხრეთის კარიბჭე / Sknews.ge - "დასანგრევად განწირული მრავალფეროვნება".

2. სიღრმისეული ან საგამოძიებო ნამუშევარი ონლაინ ან სატელევიზიო მედიაში

გამარჯვებული: გელა მთივლიშვილი - მთის ამბები - “დანაშაული შოვში”.

ფინალისტები:

• ნუკა სტეფნაძე, სამხრეთის კარიბჭე / Sknews.ge - "რატომ ვერ ხვდება ვარძია „იუნესკოს“ ძეგლთა ნუსხაში და რა საფრთხეს ქმნის უკანონო მშენებლობები".
• მარიკა დუდუნია და ნანა ბიგანიშვილი, თავისუფლების მონიტორი - "ინტელექტის ოკუპაცია".

3. ფოტო/ფოტორეპორტაჟი ონლაინ ან ბეჭდურ მედიაში

გამარჯვებული: მარიამ მუმლაძე - Chai Khana - “ქართველები უკრაინული დროშის მიღმა”.

ფინალისტები:

• თაკო ფეიქრიშვილი - სამხრეთის კარიბჭე / Sknews.ge -"წრეულ თაზე ივნისში ამოველით" – უდის მთის ამბები
• მარიკა ქოჩიაშვილი - Chai Khana -"ორი სახლი".

4. ბლოგი/მოსაზრება ონლაინ მედიაში

გამარჯვებული: ბუთა ორჯონიკიძე - Netgazeti - "უცხო ქუჩა, რომელზეც ვცხოვრობ".

ფინალისტები:

• აინურა ალიევა - რადიო მარნეული - "ჩემს ხელებს ვათვალიერებ. დამსკდარი, წითელი, ცოტა მეწვის- აინურა ალიევას ხმამაღალი ფიქრი".
• ჯიმშერ რეხვიაშვილი - რადიო თავისუფლება - "ლაზარეს თმის ფასი".

5. ადგილობრივი პრობლემების საუკეთესო გაშუქება

გამარჯვებული: სოფო აფრიამაშვილი - Netgazeti - "პანკისელების ბრძოლა მოქალაქეობისთვის".

ფინალისტები:

• ინგა ირიციანი - TOK TV - "მეორე შახტა – დაპირებებით გამაგრებული დასახლება".
• ანაიტ ზალალიან - Radio NOR 100.1FM -"რა გამოწვევების წინაშე დგანან ნინოწმინდელი ფერმერები ევროპული ბაზრისკენ მიმავალ გზაზე".
• ნინო აფაქიძე, თამთა ჩხაიძე, ელის ბაქრაძე - პუბლიკა -"ბრძოლა მიწებისთვის — კორუფციის 30 წელი ჯავახეთში".
• თამთა გოგოლაძე - ჩემი ხარაგაული - "ბორი ჩიხში – ხელისუფლების დაპირებით, ხარაგაულის ყველა სოფელი 2021 წლისთვის გაზიფიცირებული უნდა ყოფილიყო".

6. ქალთა უფლებებისა და გენდერული თანასწორობის გაშუქება

გამარჯვებული: ეკა ქევანიშვილი - რადიო თავისუფლება -"ქალთა თავშესაფარში მოსმენილი ამბები”

ფინალისტები:

• ნინო თარხნიშვილი - რადიო თავისუფლება -"ჩვენ განსხვავებულები ვართ. მაშ, რატომ გვგონია, რომ ჩვენი ვაგინები ერთმანეთს უნდა ჰგავდეს?"
• ნანა გობეჯიშვილი - აპრილი • Aprili - "რა არის შინ შრომა და რა გამოცდილება აქვთ ქალებს"

7. ხალხის რჩეული - საუკეთესო ნამუშევარი ევროინტეგრაციის თემაზე

გამარჯვებული: თენგიზ გოგოტიშვილი 

ფინალისტები:

• ნასტასია არაბული - "წყლის ჭავლთან მოცეკვავე"
• ნინო თარხნიშვილი - "ქალი ევროკავშირის დროშით"
• ნათია ლევერაშვილი, ალექსანდრე ქეშელაშვილი - "როგორ ვერ მიიღეს რუსული კანონი | პროტესტის ქრონიკა"
• თენგიზ გოგოტიშვილი, გიორგი დულარიძე, ნინო ნაკაშიძე, ნიკოლოზ ვაწაძე - "ცხოვრება ევროპულად: სკოლა | რა სარგებლობა მოაქვს EU-ს წევრობას".
  
  
  

"ქარ­ტი­ის პრი­ზი", სა­ქარ­თვე­ლოს ჟურ­ნა­ლის­ტუ­რი ეთი­კის ქარ­ტი­ის ყო­ველ­წლი­უ­რი კონ­კურ­სი, რომელიც მეთერტმეტედ გაიმართა. კონკურსის მი­ზა­ნია, ხელი შე­უ­წყოს ეთი­კუ­რი ჟურ­ნა­ლის­ტი­კის გან­ვი­თა­რე­ბას და პრო­ფე­სი­უ­ლი სტან­დარ­ტე­ბის დამ­კვიდ­რე­ბას.

ინტერნეტმა შეცვალა მედია, თხრობის ხერხები და პლატფორმები. დღეს, მომხმარებელი ინფორმაციის დიდ ნაწილს ფეისბუქიდან, ტიკტოკიდან და იუთუბიდან იღებს. ეს კი მედიას ახალი გამოწვევების წინაშე აყენებს.

"როიტერსის ინსტიტუტმა" და "ოქსფორდის უნივერსიტეტმა" გამოაქვეყნეს 2023 წლის ციფრული ახალი ამბების კვლევის ანგარიში, სადაც ერთ-ერთი მთავარი მიგნება სოციალური ქსელების მომხმარებლების მიერ ახალი ამბების მიღების შეცვლილ მეთოდს შეეხება:

• ე.წ "ინფლუენსერების" აზრს დიდი გავლენა აქვს. გამოკითხულთა მესამედზე მეტი ამბობს, რომ უნახავს სოციალური მედიის "ინფლუენსერი", რომელიც აკრიტიკებს ტრადიციული მედიის ჟურნალისტს - ეს თავის მხრივ მედიისადმი საზოგადოების განწყობას ცვლის და სანდოობის ხარისხს ამცირებს.

რას ცვლის ეს "ინფლუენსერებისთვის"?

ბოლო დროის თითქმის ყველა კვლევა ადასტურებს, რომ დღეს ტრადიციული მედია კარგავს აუდიტორიის ნდობას და ზოგადად მკითხველს/მაყურებელს. ადამიანები უფრო მეტად ენდობიან სოციალური ქსელების აქტიურ მომხმარებლებს ("ინფლუენსერებს")

რადგან

• მათ მიერ მიწოდებული ამბები ინდივიდუალური ანუ მხოლოდ ერთი ადამიანისთვის დამახასიათებელ საუბრის მანერას, ისტორიას ან სხვა დეტალებს მოიცავს.
• მათი კონტენტი ზუსტადაა მორგებული სამიზნე აუდიტორიაზე, ამიტომ ადამიანები "ინფლუენსერებს" აღიქვამენ, როგორც მეგობარს ან ოჯახის წევრს, ეს კი განსაზღვრავს სანდოობას.

რა პრობლემაა?

ჟურნალისტი იძიებს, იკვლევს ინფორმაციას, ამოწმებს მასალას რამდენიმე წყაროზე დაყრდნობით და მხოლოდ ამის შემდეგ ჟურნალისტური ეთიკის პრინციპების გათვალისწინების აშუქებს.

თანამედროვე პლატფორმების განვითარებამდე, ინფორმაციის გავრცელების ფუქციას ძირითადად, სწორედ ტრადიციული მედია პლატფორმები ითავსებდნენ, დღეს კი ახალი ამბავი შეიძლება დაწეროს და გაავრცელოს ნებისმიერმა მომხმარებელმა, რადგან სოციალური ქსელები დიდ აუდიტორიაზე გვაძლევს წვდომას.

• "ტიკტოკისა" და "სნეპჩეთის" გამოკითხულ მომხმარებელთა 55% ახალ ამბებს ე.წ "ინფლუენსერებისგან" იღებს. წაიკითხეთ ვრცლად: "ინფლუენსერები ინფორმაციის მიღების მთავარი წყაროა"

შედეგად, ჩნდება კითხვა, რამდენად ეთიკური და სანდოა "ინფლუენსერების" მიერ გავრცელებული ამბები? ან რამდენად იღებენ ისინი პასუხისმგებლობას აუდიტორიის წინაშე?

რიცხვებში:

• 2023 წლის კვლევით გამოკითხულ ამერიკელთა 70%-ზე მეტი მთავარ გამოწვევად ონლაინ გავრცელებულ დეზინფორმაციას მიიჩნევს.
• სოციალურ ქსელებში დეზინფორმაციის/ძალადობის წამახალისებელი კონტენტის რეგულირებაზე გამოკითხულთა აზრი იყოფა, ნახევარზე მეტი (65%) მხარს უჭერს რომ ტექნოლოგიურმა გიგანტებმა დაარეგულირონ დეზინფორმაციის ონლაინ გავრცელება.
• 55% თვლის, რომ ამას სახელმწიფო სტრუქტურებიც უნდა აკონტროლებდნენ. ამავე კვლევის მიხედვით, გამოკითხულთა ნაწილი ემხრობა დეზინფორმაციის დარეგულირებას იმ დაშვებითაც კი, რომ გარკვეულწილად შეიზღუდოს სიტყვის თავისუფლება.

გამოწვევა

დეზინფორმაციასთან ან სხვა სახის მავნე კონტენტთან ბრძოლისთვის სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა, განსაკუთრებით სახელმწიფოს ჩართულობით, ცენზურის რისკებს აჩენს.

სწორედ ამისთვის არსებობს მედიის თვითრეგულირების მექანიზმები, რომლებიც დემოკრატიულ ქვეყნებში ფართოდ არის დანერგილი. ეს გულისხმობს მედიის მიერ შემუშავებულ და შეთანხმებულ ეთიკურ სტანდარტებს, რომლებსაც ჟურნალისტები უნდა მიჰყვებოდნენ. ასეთია, მაგალითად ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრინციპები საქართველოში.

მაგრამ ეს სტანდარტები, არ ვრცელდება ინტერნეტ ინფლუენსერებზე, მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად მათ კონკრეტულ მედიასაშუალებებზე დიდი აუდიტორია ჰყავთ და მათ მიერ გავრცელებული ინფორმაციაც შესაძლოა ჟურნალისტური პროდუქტი იყოს.

მეორე მხრივ კი, კვლევების თანახმად, ადამიანებს, განსაკუთრებით ახალგაზრდებს, უჭირთ ერთმანეთისგან გაარჩიონ ჟურნალისტის მიერ გადამოწმებული ფაქტი და "ინფლუენსერის" მოსაზრება, ამიტომ იჯერებენ ყველაფერს, რასაც ციფრულ სივრცეში ცნობილი ადამიანებისგან იგებენ.

მედია ექსპერტი (Media Ethicist) სტივენ ვორდი თავის სტატიაში, "ციფრული მედიის ეთიკა", საუბრობს, რომ მნიშვნელოვანია გამოიკვეთოს ვინ არის ჟურნალისტი და უნდა ვუწოდოთ თუ არა ჟურნალისტი იმას, ვინც სოციალურ ქსელში ადამინებისთვის მნიშვნელოვან თემებზე საუბრობს.

• "მათ ვინც უბრალოდ ხშირად წერს არ უნდა ვუწოდოთ ჟურნალისტი მანამ სანამ მინიმუმ არ გადამზადდებიან ან მიიღებენ ფორმალურ განათლებას ამ მიმართულებით ან სანამ არ დაიცავენ ინფორმაციის გავრცელების ეთიკურ, ჟურნალისტურ სტანდარტებს."

რა არის გამოსავალი?

სხვადასხვა მედია თუ არასამთავრობო ორგანიზაციები ავრცელებენ რეკომენდაციებს "ინფლუენსერებისთვის", რადგან "სოციალურ ქსელებში "აზრის ლიდერებს" სჭირდებათ მათი პასუხისმგებლობის გააზრება":

• ინფორმაციის გავრცელებამდე გადაამოწმონ ამ ამბის პირველწყარო და ასევე, გამჭვირვალედ წარადგინონ ის წყაროებo, რომლებზე დაყრდნობითაც საუბრობენ;
• აუცილებლად დაასათაურონ დასპონსორებული, თანხის სანაცვლოდ განთვსებული კონტენტი;
• მოუწოდონ მათ გამომწერებს "კრიტიკული აზროვნებისკენ" და წაახალისონ ინფორმაციის გადამოწმების პრაქტიკა.
• აიმაღლონ ცნობიერება რასიზმსა და მის ფორმებზე. განსაკუთრებული სიფრთხილით ისაუბრონ დისკრიმინაციასა და ბავშვთა უფლებებზე, რათა თავად არ წაახალისონ ადამიანების რაიმე ნიშნით ჩაგვრა.
• დიდმა პლატფორმებმა შეცვალონ მათი ალგორითმის მუშაობის პრინციპი და ხელი შეუწყონ დაბალანსებული, ფატქებზე დაფუძნებული ვიდეოების გავრცელებას.

29 ნოემბერს, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ და USAID მედია პროგრამამ ერთობლივი კვლევა წარადგინეს, რომელიც საქართველოს პარლამენტში ჟურნალისტთა აკრედიტაციის ახალ წესებს შეეხებოდა.

კონტექსტი

2023 წლის 6 თებერვალს გამოქვეყნდა საქართველოს პარლემენტის თავმჯდომარის ბრძანება, რომელიც ამტკიცებდა ჟურნალისტთა აკრედიტაციის ახალ წესებს, მათ შორის მედიის წარმომადგენლების მოვალეობები მოიცავს:

• პარლამენტის წევრის, აპარატის თანამშრომლის ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირის მიერ ინტერვიუზე უარის თქმის შემთხვევაში შეწყვიტოს ინტერვიუ.
• პარლამენტის წევრის, აპარატის თანამშრომლის ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირის თანხმობის გარეშე არ გადაიღოს მისი დოკუმენტი, მისი ტელეფონის ან სხვა ელექტრონული მოწყობილობის ეკრანი ისე, რომ მასზე არსებული ინფორმაციის ან გამოსახულების აღქმა შესაძლებელი იყოს;

ამ და სხვა პუნქტების დარღვევა იწვევს ჟურნალისტის და გადამღები ჯგუფის აკრედიტაციის შეჩერებას 1 თვის ვადით, განმეორებით დარღვევის შემთხვევაში კი - 6 თვით.

• წაიკითხეთ ვრცლად: "რატომ არის პრობლემური პარლამენტში მედიის აკრედიტაციის ახალი წესები?"

კვლევის მიგნებები, მოკლედ:

გამოკითხულია 67 აკრედიტირებული ჟურნალისტი, კვლევაში ასევე აღნიშნულია, რომ გამოკითხვაში მონაწილეობის თვალსაზრისით, პროსახელისუფლებო მედიასაშუალებების ჟურნალისტები ყველაზე პასიურები იყვნენ.

• "საპარლამენტო ჟურნალისტების" 24% ამბობს, რომ ერთხელ მაინც ჰქონია აკრედიტაციის შეჩერების გამოცდილება. ამ საქმეების თითქმის ნახევარი დაკავშირებულია ჟურნალისტების "რუსული კანონის" წინააღმდეგ გამართულ პროტესტთან.
• მედიის წარმომადგენელთა 55% ამბობს, რომ პარლამენტში აკრედიტაციის ახალი წესის დამტკიცების შემდეგ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა გაუარესდა, ასევე მკვეთრადაა შეცვლილი პარლამენტის წევრების ზოგადი კეთილგანწყობა და მათგან კომენტარის მიღების შესაძლებლობა.

რა საფრთხეა?

მედიის წარმომადგენლები პარლამენტის აკრედიტაციის ახალ წესში ცენზურისა და დეპუტატების მხრიდან კრიტიკული კითხვების არიდების საფრთხეს ხედავენ.

• პრობლემურია მედიასაშუალებებისთვის აკრედიტირებული ჟურნალისტების რაოდენობრივი შეზღუდვა;
• 70%-ზე მეტმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ პოლიტიკური კრიზისისას, აკრედიტაციის სისტემა, ხელისუფლებამ შესაძლოა მედიაზე გავლენის მოსახდენად გამოიყენოს;

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის რეკომენდაციები:

• ქართულ საზოგადოებას არ უნდა წაერთვას უფლება, გაეცნოს არჩეული წარმომადგენლების მოსაზრებებს ქვეყნისთვის ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ.
• აკრედიტაციის შეჩერება-გაცემის გადაწყვეტილება, იდეალურ შემთხვევაში, უნდა მიიღოს პარლამენტის დამოუკიდებელმა ორგანომ, რომელიც მიუკერძოებელი პირებისგან უნდა დაკომპლექტდეს.
• აკრედიტაციის სისტემით განპირობებული შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ მაშინ, როდესაც ადმინისტრაციული ორგანოები გამჭვირვალეა და საჯარო ინფორმაციას დროულად გასცემენ.
• აუცილებელია, აკრედიტაციის წესების გადახედვა მედიის წარმომადგენლებისა და დაინტერესებული მხარეების ჩართულობით.
• მნიშვნელოვანია ჟურნალისტების მიერ დასახელებული პრობლემური საკითხების შესწავლა-გაანალიზება, მათ შორის ინტერსექტორული თანამშრომლობის, ანგარიშვალდებულებისა და გამჭვირვალეობის ხარისხის გასაზრდელად.

პარლამენტში გეგმავენ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების წესი შეცვალონ, პირველი მოსმენით მიღებული კანონპროექტის მიხედვით, საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსება ყოველწლიურად ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის პროპორციულად აღარ გაიზრდება. ამ ცვლილებებში საფრთხეს ხედავს მაუწყებელი, სადაც ამბობენ, რომ არც მათთან და არც თემაზე მომუშავე ორგანიზაციებთან კონსულტაცია არ გამართულა.

კანონპროექტით:

• უქმდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების ამჟამად მოქმედი წესი - მისი დაფინანსება ხდება მთლიანი შიდა პროდუქტის არანაკლებ 0,14%-ის ოდენობით.
• საზმაუს ბიუჯეტი არ შეიძლება იყოს წინა წლის შესაბამის მოცულობაზე ნაკლები.
• დაფინანსების წინა წელთან შედარებით შემცირება შესაძლებელი იქნება მხოლოდ საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თანხმობით.

როგორც განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ:

• დაფინანსების მოქმედი წესი უკვე არ შეესაბამება დღევანდელ რეალობას. ამ არგუმენტის გასამყარებლად მაგალითად ბოლო წლებში დაფინანსების რაოდენობის ზრდა მოჰყავთ - “ბოლო 4 წლის განმავლობაში ბიუჯეტის დაფინანსების თითქმის 160%-იანი ზრდა განპირობებულია არა მაუწყებლის წინაშე არსებული რეალური საჭიროებით, არამედ კანონში არსებული დაფინანსების წესიდან გამომდინარე – ამ პერიოდის მაღალი ეკონომიკური ზრდით”.
• მიზანშეწონილი არ არის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დასაფინანსებელი ორგანიზაციის ბიუჯეტის მოცულობის პირდაპირ დაკავშირება მთლიან შიდა პროდუქტთან.
• ზრდა ყოველი კონკრეტული ფისკალური წლისთვის დაკავშირებული იქნება მაუწყებლის სპეციფიკური საჭიროებების, მიზნების, გასაწევი მომსახურებისა და მანდატის განსახორციელებლად საჭირო ფინანსური რესურსებიდან გამომდინარე, კონკრეტული წლისათვის მთავრობისთვის ხელმისაწვდომი მთლიანი ფინანსური რესურსების შესაბამისად.

რამდენია და როგორ ნაწილდება საზმაუს 2023 წლის ბიუჯეტი?

კანონპროექტი საპარლამენტო უმრავლესობის და ოპოზიციონერი დეპუტატების ერთობლივი ინიციატივაა. თუ არსებული წესი შეიცვლება, მისი დაფინანსება პირდაპირ დამოკიდებული აღარ იქნება ქვეყნის მაკროპარამეტრებზე.

მთავრობის მიერ პარლამენტში წარმოდგენილი 2024 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ საქართველოს კანონის პროექტის შესაბამისად, 2024 წელის ბიუჯეტის პროექტში საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსება შეადგენს 110,302.0 ათასს ლარს. ასევე ბიუჯეტის პროექტის თანდართულ დოკუმენტში, რომელიც მომდევნო სამ წელში ქვეყნის ძირითად მონაცემებს და მიმართულებებს განსაზღვრავს, საზმაუს დაფინანსება 2024-2027 წლისათვის პროგნოზირებულია:

• 2025 წელი – 119,520.0 ლარი
• 2026 წელი – 129,260.0 ლარი
• 2027 წელი – 139,800.0 ლარი

“კანონპროექტის მიღება გავლენას იქონიებს, როგორც კანონპროექტის ამოქმედების წელს ისე შემდგომი საშუალოვადიანი პერიოდისათვის, სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯვის ნაწილზე შემცირების კუთხით, გავლენის ოდენობა დამოკიდებული იქნება კონკრეტული საბიუჯეტო წლისთვის, ერთი მხრივ, მაუწყებლის წინაშე შესაძლო საშუალოვადიანი პერიოდისათვის გაზრდილ საოპერაციო ხარჯებზე და მეორე მხრივ, მაუწყებლის სპეციფიკური საჭიროებების, მიზნების, გასაწევი მომსახურებისა და მანდატის განსახორციელებლად საჭირო დამატებით ფინანსურ რესურსებზე”, - წერია განმარტებით ბარათში.

რა პოზიცია აქვს საზოგადოებრივ მაუწყებელს

ტელევიზიაში აცხადებენ, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი კანონპროექტით დამოუკიდებლობის დაკარგვის საფრთხის წინაშე დადგება. საზმაუს სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარე, ვასილ მაღლაფერიძე დიდ რისკს ხედავს კანონპროექტში.

გენერალური დირექტორის თინათინ ბერძენიშვილის განცხადებით კი, ამჟამად არხს დაფინანსების ევროპული მოდელი აქვს.

“ვსაუბრობთ ევროპის მაუწყებელთა კავშირის, 47 ქვეყნის 64 მაუწყებლის მაგალითზე და მარტივი კითხვაა, თუ არცერთ მათგანს არ აქვს დაფინანსების ასეთი წესი, რატომ უნდა გვქონდეს ჩვენ? ეს ძალიან ლეგიტიმური კითხვაა, თუმცა ჩვენ არ მოგვეცა ამ კითხვის დასმის და შემდეგ პასუხის მოსმენის საშუალება. ასევე, ჩვენ მივიღეთ ძალიან მკვეთრი წერილი, სადაც ევროპის საბჭოს არაერთი ჩანაწერია იმის შესახებ, როგორი დამოუკიდებლობა უნდა ჰქონდეს საზოგადოებრივ მაუწყებელს და რა როლი აკისრია მას ქვეყანაში. სხვათა შორის, ევროპის საბჭოს მიერ სულ ახლახან გამოქვეყნებულ დოკუმენტში, რომელიც ჩვენი ქვეყნის შეფასებას ეხებოდა, ხაზგასმულია სწორედ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების ის ფორმა, რომელიც ახლა არსებობს, როგორც ერთ-ერთი საუკეთესო მოდელი“, – ამბობს ბერძენიშვილი.

კონსულტაციები კანონპროექტის შემუშავებისას/განხილვისას

განმარტებით ბარათში ნათქვამია, რომ კანონპროექტის მომზადების პროცესში მიღებული კონსულტაციები არ გაუმართავთ არასახელმწიფო ან/და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან. არ აქვთ არც კანონპროექტის შეფასება რომელიმე ექსპერტის მიერ. ასევე არ არის გათვალისწინებული სხვა ქვეყნის მაგალითები.

საზოგადოებრივ მაუწყებელში აცხადებენ, საზმაუს წარმომადგენლებს არ ჰქონიათ შესაძლებლობა, განეხილათ და კონსულტაციების ფარგლებში ემსჯელათ მსგავს ცვლილებებზე. ვასილ მაღლაფერიძე აცხადებს, რომ საჭიროა პარლამენტის წევრებთან დიალოგი და რისკების განხილვა.

შეხვედრა პარლამენტის თავმჯდომარესთან

საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომლები პარლამენტის თანამშრომელს, შალვა პაპუაშვილს შეხვედრას სთხოვენ.

• “დაფინანსების მსგავსი წესი თანხვედრაში არ მოდის ევროპის არც ერთი საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების მოდელთან და, სამაგიეროდ, სრულ წინააღმდეგობაში მოდის ზოგადად საზოგადოებრივი მაუწყებლების დაფინანსების ძირეულ პრინციპთან”.
• “ევროპის მაუწყებელთა კავშირის (EBU) პრეზიდენტმა ნოელ კურანმა თავის დასკვნაში აღნიშნა, რომ ეს კანონპროექტი საქართველოში საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სისტემის განადგურებას გამოიწვევს და ჩვენ ამ შეფასებას სრულად ვიზიარებთ”.
• “ბატონო პარლამენტის თავმჯდომარე, გამომდინარე იმ საფრთხიდან, რის წინაშეც დგას საზოგადოებრივი მაუწყებელი როგორც ინსტიტუცია, მაუწყებლის თანამშრომლები დაბეჯითებით გთხოვთ, კანონის საბოლოოდ მიღებამდე შეგვხვდეთ და მოისმინოთ ჩვენი მოსაზრებები”.

მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებები იგეგმება, რითაც კომისიის წევრების შერჩევის პრინციპი ყალიბდება. კანონპროექტის ავტორები საპარლამენტო უმრავლესობის წევრები არიან. განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ “ცვლილებები ევროკომისიის რეკომენდაციების შესაბამისად ხორციელდება”.

რა ცვლილებები შევა კანონში?

1. მთავრობის მიერ წარსადგენი კანდიდატების შესარჩევად შეიქმნება საკონკურსო კომისია. როგორც კანონპროექტშია განსაზღვრული, საკონკურსო კომისია “დაკომპლექტებული უნდა იყოს მიუკერძოებელი და კომპეტენტური პირებით”.

• კომისია გადაარჩევს განცხადებებს და გამართავს გასაუბრებებს იმ კანდიდატებთან, ვინც აკმაყოფილებს კანონით გათვალისწინებულ განათლებისა და სამუშაო გამოცდილების საკვალიფიკაციო მოთხოვნებს.
• საბოლოოდ, მთავრობას წარუდგენს რეკომენდაციას შესაბამის კანდიდატებთან დაკავშირებით.

2. იცვლება კომისიის წევრის თანამდებობიდან გათავისუფლების მუხლიც. როგორც ავტორები აღნიშნავენ, თანამდებობიდან გათავისუფლების საფუძველი “მეტისმეტად მკაცრია” და ცვლილებები მათ დამოუკიდებლობის გაზრდას ემსახურება.

• მოქმედი კანონით, საქართველოს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ერთ მესამედს უფლება აქვს, აღძრას კომისიის წევრის თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცედურა - “კომისიის წევრის მიერ ზედიზედ 15 დღეზე მეტი ხნით ან წლის განმავლობაში 2 თვეზე მეტი ხნით არასაპატიო მიზეზით კომისიის წევრის უფლებამოსილების განუხორციელებლობის შემთხვევაში“.
• ცვლილებებით კი - “კომისიის წევრის მიერ ზედიზედ 3 თვეზე მეტი ხნით ან წლის განმავლობაში 4 თვეზე მეტი ხნით არასაპატიო მიზეზით კომისიის წევრის უფლებამოსილების განუხორციელებლობის შემთხვევაში”.

3. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიას და წევრის, რომლის თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხიც განიხილება, ექნება უფლება წერილობით ან/და ზეპირად გააცნოს საკუთარი პოზიცია პარლამენტს.

4. იცვლება მაუწყებლობის შესახებ კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის ჩანაწერი.

• მოქმედი: “კომისიის წევრის კანდიდატურა შეირჩევა ღია კონკურსით”.
• ცვლილების შემდეგ: “კომისიის წევრის კანდიდატურა შეირჩევა ღია კონკურსით, კანონიერების, გამჭვირვალობის, კანდიდატების თანასწორობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის პრინციპების დაცვით”.

რატომ გახდა ახალი ცვლილებები საჭირო?

განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ “ცვლილებები ევროკომისიის რეკომენდაციების შესაბამისად ხორციელდება”.

• “რეკომენდაცია ითვალისწინებს, რომ კომისიის დამოუკიდებლობის გაზრდის მიზნით უნდა დაიხვეწოს საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წევრთან თანამდებობაზე განწესების მარეგულირებელი ნორმები, დაემატოს კომისიის წევრის შერჩევის პრინციპები, ახლებურად ჩამოყალიბდეს მთავრობის მიერ წევრების კანდიდატთა ნომინირების საკითხები და შეიცვალოს კომისიის წევრთა გათავისუფლების საფუძვლები და პროცედურა”.

რატომ არის საკითხი მნიშვნელოვანი:

• ევროკომისიამ 8 ნოემბერს გასცა რეკომენდაცია, საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიენიჭოს. კომისიამ დაასახელა 9 პირობა, რომლებიც ქვეყანამ უნდა შეასრულოს, რათა წევრობაზე მოლაპარაკებები დაიწყოს.
• ერთ-ერთ პირობა ინსტიტუციური დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფაა, მათ შორის, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიაში.
• სფეროზე მომუშავე ორგანიზაციების ნაწილი მიიჩნევს, რომ კომისიას ქართულ ოცნებასთან მჭიდო კავშირი აქვს და გადაწყვეტილებებსაც შესაბამისად იღებს.
• ევროკავშირის წარმომადგენლობა ჯერ კიდევ გასულ თვეს აღნიშნავდა, რომ სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან მოისმინეს მრავალი ავტორიტეტული აქტორის შეშფოთება, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ საქართველოს მარეგულირებლის დამოუკიდებლობას.

ევროკომისიამ 8 ნოემბერს გასცა რეკომენდაცია, საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიენიჭოს. ამის გარდა, კომისიამ დაასახელა 9 პირობა, რომლებიც ქვეყანამ უნდა შეასრულოს, რათა წევრობაზე მოლაპარაკებები დაიწყოს.

ჩანაწერები მედიაზე

• პირველი პირობა: ებრძოლოს დეზინფორმაციას და უცხოურ საინფორმაციო მანიპულაციებს ევროკავშირსა და მის ღირებულებებზე.
• მე-5 პირობა: საპარლამენტო ზედამხედველობის შემდგომი გაუმჯობესება, განსაკუთრებით უსაფრთხოების სამსახურებზე. საკვანძო ინსტიტუტების, განსაკუთრებით საარჩევნო ადმინისტრაციის, ეროვნული ბანკისა და კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის ინსტიტუციური დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა.
• მე-9 პირობა: ადამიანის უფლებების დაცვის სტანდარტების გაუმჯობესება, მათ შორის, ადამიანის უფლებების ამბიციური სტრატეგიის მიღებითა და შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების უზრუნველყოფით. მოწყვლადი ჯგუფების, მედიაპროფესიონალებისა და სამოქალაქო აქტივისტების მიმართ მუქარის ფაქტებზე მიუკერძოებელი, ეფექტური და დროული გამოძიების დაწყება და ძალადობის ორგანიზატორებისა და დამნაშავეების პასუხისგებაში მიცემა. სამოქალაქო საზოგადოებასთან კონსულტაციების გამართვა, მათი ჩართულობის უზრუნველყოფა კანონშემოქმედებით და პოლიტიკის შემუშავების პროცესში და მათი თავისუფლად მუშაობის უზრუნველყოფა.

კომუნიკაციების კომისია

კომუნიკაციების კომისია სახელმწიფო მარეგულირებელი ორგანოა. სფეროზე მომუშავე ორგანიზაციების ნაწილი მიიჩნევს, რომ მას ქართულ ოცნებასთან მჭიდო კავშირი აქვს და გადაწყვეტილებებსაც შესაბამისად იღებს.

• ეს დაკვირვება მოხვდა სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშშიც, სადაც ვკითხულობთ: "არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის შემაშფოთებელია საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიისა და მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" ახლო კავშირები".
• გარდა ამისა, არაერთხელ გამხდარა კრიტიკის საგანი კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები.

კომისიის გაზრდილი უფლებები

• გასულ თვეს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით მიიღო ცვლილებები მაუწყებლობის შესახებ კანონში, რითაც გაიზარდა მისი უფლებები.
• ცვლილებების მიხედვით, სიძულვილის ენის და ტერორიზმისკენ მოწოდების, ასევე, უხამსობის შემცველი პროგრამა და რეკლამა კომუნიკაციების კომისიის რეგულირების სფეროში მოექცა.

მუქარა და ფიზიკური თავდასხმა ჟურნალისტებზე

ჟურნალისტებზე თავდასხმების გახშირებული მაჩვენებლის მიზეზი ერთის მხრივ, ხელისუფლების წარმომადგენლების აგრესიული რიტორიკაა, მეორეს მხრივ, კი დაუსჯელობის სინდრომი.

• ორი წელზე მეტი გავიდა 2021 წლის 5 ივლისიდან, როდესაც თბილისში დაგეგმილი "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე ჰომოფობიური და ძალადობრივი ჯგუფი მედიის 53 წარმომადგენელს თავს დაესხა. პროტესტისა და არაერთი მოწოდებების მიუხედავად თავდასხმის ორგანიზატორები დღემდე არ დასჯილან.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სპეციალურმა მომხსენებელმა, მერი ლოლერმა 7 ნოემბერს ადამიანის უფლებათა დამცველების მდგომარეობის შესახებ მონიტორინგის წინასწარი დაკვირვებები და რეკომენდაციები წარადგინა.

რას თქვა ლოლერმა მედიაზე?

მერი ლოლერმა წინასწარი დაკვირვებები წარადგინა და აღნიშნა, რომ:

• მუქარისა და ფიზიკური თავდასხმის მაღალი რისკის ქვეშ არიან მედიის წარმომადგენლები.
• გაძლიერებულია თვალთვალისა და მიყურადების შიში.
• ვიზიტის დროს ჟურნალისტრნის და უფლებადამცველების დელეგიტიმაციის მცდელობის არაერთი მაგალითი მოისმინა, მათ შორის, მმართველი პარტიის წევრების საჯარო განცხადებები ჟურნალისტების მისამართით.

კონტექსტი:

გაეროს სპედციალური მომხსენებელი, მერი ლოლერი საქართველოში 30 ოქტომბერს ჩამოვიდა და შვიდი დღის განმავლობაში ხვდებოდა ხელისუფლების სხვადასხვა უწყების წარმომადგენლებს. ისაუბრა უფლებადამცველებთან, ადვოკატებთან, გამომძიებელ ჟურნალისტებთან, ხელოვნების სფეროს წარმომადგენლებთან და ა.შ.

გაეროში სრულ ანგარიშს 2025 წლის დასაწყისში წარადგენენ. ერთ-ერთი თემა, რაზეც წინასწარ მოხსენებაშია საუბარი, მედიას და ჟურნალისტების უფლებებს ეხება.

დეტალურად, მერი ლოლერის წინასწარი დაკვირვების აქცენტები

დაუსჯელობა

• გაეროს სპეციალურმა წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ რობლემაა ჟურნალისტებზე თავდამსხმელთა დაუსჯელობა.
• ისაუბრა 2021 წლის 5 ივლისზე, ლექსო ლაშქარავას გარდაცვალებაზე - ძალადობის ორგანიზატორები დღემდე არ არიან დასჯილები.
• “როგორც ერთ-ერთმა ჟურნალისტმა თქვა, 2021 წლის ივლისის მოვლენების შემდეგ, ჟურნალისტებს აწუხებთ ფიზიკური დაუცველობის განცდა”.

ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა

• “გარკვეულწილად, ხელისუფლებაც აფერხებს ჟურნალისტების მუშაობას, რასაც მიუთითებს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე ძალიან დაბალი მაჩვენებელი. ასევე პარლამენტის მიერ ახლახან მიღებული ქცევის კოდექსი, რომლითაც, როგორც ჩანს, გახსნილია გზა ჟურნალისტების წინააღმდეგ თვითნებური სანქციებისთვის.”
• “მოქალაქეებს უფლება აქვთ, ჰქონდეთ თავისუფალი მედია”

მერი ლოლერის თქმით:

• “გამომძიებელი ჟურნალისტები და ადამიანის უფლებების საკითხებზე მომუშავე ჟურნალისტები რისკის ქვეშ არიან. ჩვენ გვაქვს ჟურნალისტების შეურაცხყოფის მტკიცებულებები. ინსტიტუციების მხრიდან რეაგირების ნაკლებობა, რაც ნამდვილად ძირს უთხრის ჟურნალისტების მუშაობას. ამის მიზანია შეზღუდონ მათი ლეგიტიმური და მშვიდობიანი ქმედებები”;
• “ყველა ქვეყანას სჭირდება თავისუფალი მედია და მოქალაქეებს უფლება აქვთ, ჰქონდეთ თავისუფალი მედია. ჩვენ გვჭირდება ჟურნალისტები, რათა გააშუქონ, რაც ქვეყანაში ხდება. ასე რომ, მთავრობამ უნდა შეწყვიტოს ჟურნალისტების შესახებ ნეგატიური ნარატივის გავრცელება, ჟურნალისტების შეურაცხყოფა და უზრუნველყოს მათი უსაფრთხოება”, - უთხრა ლოლერმა მედიაჩეკერს.

რეკომენდაციები

მონიტორინგის შედეგად მერი ლოლერმა სხვადასხვა უწყებისთვის გასცა რამდენიმე რეკომენდაცია.

პარლამენტი: “შეწყვიტოს ყოველგვარი სტიგმატიზაცია და დისკრედიტაცია ადამიანის უფლებათა დამცველების, მათ შორის, დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მიმართ”.

სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური: “შეწყვიტოს უფლებადამცველების, მათ შორის, დამოუკიდებელი ჟურნალისტების ყოველგვარი თვალთვალი, რომელიც არ შეესაბამება საერთაშორისო და რეგიონულ სტანდარტებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებებს”.

სახალხო დამცველის აპარატი და პროკურატურა: “ჩაატარონ სუს-ის მიერ განხორციელებული უფლებადამცველებისა და ჟურნალისტების ყველა მიმდინარე თვალთვალის მიმოხილვა, რათა შეფასდეს ნებისმიერი ასეთი თვალთვალის შესაბამისობა რეგიონულ და საერთაშორისო კანონმდებლობასთან და სტანდარტებთან, რომლებიც გარანტირებულია პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებით”

პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა მაუწყებლობის კანონში შესატან ცვლილებებს. ინფორმაცია პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ გაავრცელა.

დეტალები:

• პარლამენტმა მაუწყებლობის შესახებ კანონში სადაო ცვლილებები დაჩქარებული წესით მიიღო, რასაც თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები თავიდანვე აკრიტიკებდნენ.
• ცვლილებებლის მიხედვით, სიძულვილის ენას და ტერორიზმისკენ მოწოდების, ასევე, უხამსობის შემცველი პროგრამა და რეკლამა კომუნიკაციების კომისიის რეგულირების სფეროში ექცევა.

ნახეთ ვრცლად: რა საფრთხეს ხედავენ კანონპროექტში

რატომ მიიღო პარლამენტმა ცვლილებები დაჩქარებული წესით

ცვლილებების დაჩქარებულად მიღების არგუმენტად მმართველ პარტიაში ევროკავშირის მოთხოვნების შესრულებას ასახელებდნენ. კანონპროექტის ერთ-ერთმა ინიციატორმა, დავით სონღულაშვილმა თქვა, რომ "ვინმეს დისკომფორტი უფრო ნაკლებად მნიშვნელოვანია, ვიდრე ევროკავშირში ინტეგრაცია”.

ცვლილებები აუდიოვიზუალური მედიასერვისების დირექტივის (AVMSD) გამო მიიღეს. “შემოქმედებითი ევროპის პროგრამის” ფარგლებში, საქართველო უნდა შეესაბამებოდეს დირექტივის კონკრეტულ დებულებებს.

რა თქვა ევროკავშირის წარმომადგენლობამ

მათი განცხადებით, ევროკავშირის დირექტივებს არ აქვს ზუსტი წესები, თუ როგორ უნდა შესრულდეს ისინი - “ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს აქვთ თავისუფლება, თავად გადაწყვიტონ, როგორ უნდა ასახონ დირექტივები კანონმდებლობაში. საქართველოს შემთხვევაში, განსაკუთრებით ახლა, როცა გაფართოების გზაზეა, ის გარკვეულ პრინციპებსა და წესებს უნდა შეესაბამებოდეს”.

ევროკავშირის წარმომადგენლობა აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან მოისმინეს მრავალი ავტორიტეტული აქტორის შეშფოთება, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ საქართველოს მარეგულირებლის დამოუკიდებლობას.

• “საქართველოს მხარესთან კონსულტაციების განმავლობაში ევროკომისია ყოველთვის ხაზს უსვამდა მარეგულირებლის ეფექტურ დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით შემდგომი მუშაობის აუცილებლობას. ჩვენ გვესმის, რომ საქართველომ ასეთი სამუშაოების გაგრძელების ვალდებულება აიღო”.
• “ევროკომისია გააგრძელებს მაუწყებლობის შესახებ კანონის მჭიდრო მონიტორინგს და მზად იქნება, საქართველოს გაუწიოს დახმარება”.

რაც შეეხება უხამსობას, ევროკავშირის წარმომადგენლობის განცხადებით, “უხამსობის” ცნება დირექტივის ნაწილი არ არის და არ არსებობს მისი რეგულირების საჭიროება დირექტივის მიხედვით.

• “ამ საკითხთან დაკავშირებით, მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველყოფა, რომ დიალოგი გაიმართება დაინტერესებულ მხარეებთან მის გამოყენებასთან დაკავშირებით”.

პარლამენტმა პლენარულ სხდომაზე საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრებად გიორგი კოხრეიძე და თამილა დოლიძე აირჩია. ორივე კანდიდატურას 83-მა დეპუტატმა დაუჭირა მხარი.

ვინ არიან არჩეული წევრები

• გიორგი კოხრეიძე აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორად 2019 წელს, წინა დირექტორის, ნათია კაპანაძის იმპიჩმენტით გათავისუფლების შემდეგ აირჩიეს, რასაც ტელევიზიაში კრიზისი მოჰყვა. მას მეორე ვადითაც სურდა თანამდებობის დაკავება, თუმცა შემდეგ კანდიდატურა მოხსნა.
• თამილა დოლიძე, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბორდის წევრი იყო ბოლო 4 წლის განმავლობაში.

კანდიდატურები პარლამენტში წარდგენილი იყვნენ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს მიერ.

კონტექსტი

ამას წინ უძღოდა მიმდინარე წლის ზაფხულში მაუწყებლობის შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებები. რითაც გაუქმდა აჭარის ტელევიზიასა და რადიოში მრჩეველთა საბჭო, რის შემდეგაც აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს საბჭოს უფლება მიენიჭა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში 3 კანდიდატი წარადგინოს.

კიდევ რა შეიცვალა:

• გაიზარდა პირველი არხის ბორდის შემადგენლობა 9-დან 11 წევრამდე, აჭარის უმაღლესი საბჭოსთვის მინიჭებული კვოტით, სადაც, პარლამენტის მსგავსად, უმრავლესობას "ოცნება" ფლობს.
• დაუქვემდებარა აჭარის საზმაუს მენეჯმენტი პირველი არხის ბორდს, რომელსაც ხელმძღვანელობს ვასილ მაღლაფერიძე — "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის ყოფილი მოადგილე და მმართველი პოლიტსაბჭოს ყოფილი წევრი.
• მეურვეთა უმრავლესობას შეეძლება უნდობლობა გამოუცხადოს მაუწყებლების დირექტორს.

თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები ითხოვდნენ პრეზიდენტს ამ ცვლილებებზე ვეტო დაედო.

ვრცლად:

• რა ცვლილებები შევიდა მაუწყებლობის შესახებ კანონში
• ინტერვიუ რატი იონათამიშვილთან, კანონპროექტის ერთ-ერთ ავტორთან

ქალთა და ქვიარ თემებზე მომუშავე ახალი ონლაინმედიის გაცხადებული პოზიციაა, რომ იბრძვიან თანასწორობისა და მრავალფეროვნებისთვის. "აპრილმა" მუშაობა ერთი თვის წინ დაიწყო.

მოკლედ, "აპრილის" შესახებ

• “აპრილი” 2023 წლის 25 აპრილს ხუთმა ადამიანმა ოფიციალურად დაარეგისტრირა.
• სანამ ახალ მედიასაშუალებას დააფუძნებდნენ გუნდი ონლაინგამოცემა “ქვიარში“ (Queer.ge) მუშაობდა.
• 10 აპრილს ცნობილი გახდა, რომ ისინი “ქვიარს” ტოვებდნენ. მაშინ მთავარი რედაქტორი და ჟურნალისტები მიუთითებდნენ, რომ ბოლო თვეების განმავლობაში ორგანიზაციაში განვითარდა გუნდისთვის მოულოდნელი და მიუღებელი პროცესები.

“აპრილის” როლი ქართულ მედიაგარემოში

გამოცემის ხელმძღვანელი და თანადამფუძნებელი ხატია ღოღობერიძე ამბობს, რომ სხვადასხვა მიზეზის გამო, საქართველოში მეინსტრიმული მედია ნაკლებად აშუქებს ქალებისა და ლგბტქია+ ადამიანების უფლებებს და მნიშვნელოვანია, ყურადღება დაეთმოს არა მხოლოდ ძალადობასა და უფლებების დარღვევას, არამედ პოზიტიურ გაშუქებასაც.

“მედია აპრილის პრინციპები და ღირებულებები დამყარებულია ადამიანის უფლებების პატივისცემაზე. ვიბრძვით თანასწორობისა და მრავალფეროვნებისთვის, ვართ კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებების სადარაჯოზე და ვეწინააღმდეგებით დისკრიმინაციას. გვჯერა, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია, მიუხედავად სექსუალური ორიენტაციისა, გენდერული იდენტობისა, ეთნიკური თუ რელიგიური კუთვნილებისა და ა.შ.” - გვეუბნება ხატია ღოღობერიძე.

აპრილის მიზანია, იყოს მედიასაშუალება, რომელიც მისცემს ტრიბუნას მეინსტრიმული მედიისთვის ნაკლებად ხილვად ადამიანებს, ასევე, იმუშავებს ცნობიერების გაზრდასა და დისკრიმინაციის აღმოფხვრაზე. ხატია ღოღობერიძე ამბობს, რომ "გაზრდილი პოლიტიკური ჰომოფობიის გამო, ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია".

აპრილის რედაქტორი თამუნა გეგიძეა, რომელიც ადრე ონლაინგამოცემა "News.On.ge-ს" რედაქტორი იყო. მისი თქმით, სურს, უფრო ხმამაღლა და მკაფიოდ ისმოდეს არამხოლოდ ქალების და ლგბტქ+ ადამიანების, არამედ ყველა არადომინანტური ჯგუფის ხმა.

“მინდა, ამ ადამიანებისთვის გავხდეთ სანდო პლატფორმა, რომელსაც ნებისმიერ დროს მიმართავენ. ჩვენი მთავარი მიზანია, ეს იყოს უსაფრთხო სივრცე ყველასთვის: პლატფორმა, გადამოწმებულ ინფორმაციას და ყველა პერსპექტივას მიაწვდის საზოგადოებას, სწორი გადაწყვეტილებების მისაღებად” - აღნიშნავს გეგიძე.

მედია მუშაობს როგორც ანალიტიკურ და გასართობ მასალებზე. ასევე ეხება ახალ ამბებსა და პოლიტიკას. თამუნა გეგიძის შეფასებით, მათი თემები, მჭიდროდ არის დაკავშირებული პოლიტიკასთან, “ვინაიდან, გადაწყვეტილების მიმღები პირები პასუხისმგებელნი არიან საქართველოს ყველა მოქალაქის უფლებრივ მდგომარეობაზე”.

გამოწვევები

გამოცემის ხელმძღვანელი რამდენიმე გამოწვევას ასახელებს, რომელთა შორისაა ფინანსური სტაბილურობა, ჰომოფობიური განწყობები და ფიზიკური უსაფრთხოება.

• “პოლიტიკური ჰომოფობიისა თუ ძალადობის არაერთი შემთხვევის გამო, რესპონდენტების ნაწილი გრძნობს საფრთხეს, რაც ამ გარემოში ეს ლოგიკურია”.
• “ბოლო პერიოდში ჟურნალისტები ხშირად არიან ძალადობის სამიზნეები და ამაზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიასაც არაერთხელ გაუკეთებია განცხადება. ჰომოფობიური ფონის გათვალისწინებით, ვხედავთ ამ საფრთხეებს ჩვენ მიმართაც."

"თუმცა ის საქმე, რასაც ვაკეთებთ, ძალიან მნიშვნელოვანი გვგონია და ამ რისკების გამო გაჩუმებას არ ვაპირებთ. ჩვენ ვართ და ვიქნებით მედია, რომელიც გააჟღერებს ყველა ადამიანის ხმას, ვინც იდენტობის გამო იჩაგრება” - ამბობს ღოღობერიძე.

მიზნები

გამოცემა გეგმავს, მომავალში ფოკუსი გააფართოვოს და გააშუქოს მაგალითად, ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების საკითხებიც. “თუმცა ამისთვის აუცილებელია, ჩვენ არ ვილაპარაკოთ მათ ნაცვლად." - ამბობს ხატია ღოღობერიძე - "ვაპირებთ შევხვდეთ აქტივისტებს, ორგანიზაციებს, ცალკეულ ადამიანებს, რომლებიც თავად იქნებიან საკუთარი თემის ხმა ჩვენს პლატფორმაზე."

ჯერჯერობით გამოცემას მსგავსი გაფართოების რესურსი არ აქვს, რადგან მათთვის მნიშვნელოვანია, მასალა ეთნიკური უმცირესობების ენებზეც გაავრცელოს. "სხვადასხვა ფონდის მხარდაჭერის იმედი გვაქვს, რადგან გვგონია, რომ ეს საკითხები ყველას გვეხება, ძალიან მნიშვნელოვანია და არ არსებობს დემოკრატია, სადაც ამა თუ იმ ჯგუფის უფლებები მუდმივად იზღუდება”, - გვეუბნება ხატია ღოღობერიძე.

გუნდს სურს, “აპრილი” იყონ პლატფორმა, რომელიც წაახალისებს ჯანსაღ დისკუსიას, ხელს შეუწყობს აზრების გაცვლას და საზოგადოების ცნობიერების გაზრდას. სწორედ ამის გამო, ნებისმიერი განსხვავებული აზრის მქონე ადამიანს სთავაზობენ რომ დაწერონ მათი ბლოგის რუბრიკაში. გამოქვეყნების კრიტერიუმი კი ასეთია: ბლოგი არ უნდა შეიცავდეს სიძულვილის ენას და დისკრიმინაციას.

ამ ეტაპზე მედია აპრილი სრულიად დონორების მხარდაჭერით ფუნქციონირებს. სამომავლოდ კი სურთ, ნაწილობრივ მაინც შეძლონ კომერციულ ნაწილზე მუშაობა.

“გვჯერა, საქართველოშიც გამოიძებნება ბიზნესი, რომლებსაც არსებული ჰომოფობიური ფონის მიუხედავად, მოუნდებათ თანამშრომლობა ეთიკურ მედიასთან, რომელიც მუშაობს ქალებისა და ლგბტქია+ ადამიანების უფლებებზე. მათ უნდა ახსოვდეთ, რომ ამა თუ იმ პროდუქციას მოიხმარს ყველა, მიუხედავად მისი გენდერული იდენტობისა თუ სექსუალური ორიენტაციისა. შესაბამისად, მათთვისაც საინტერესო იქნება ჩვენთან თანამშრომლობა” - ამბობს ხატია ღოღობერიძე.

პარლამენტმა დაჩქარებული წესით განიხილა და მე-3 მოსმენით მიიღო მაუწყებლის შესახებ კანონში სადავო ცვლილები. კანონს მხარი 79-მა დეპუტატმა დაუჭირა, 3 წინაარმდეგი იყო.

მოკლედ: ცვლილებებით გაფართოვდა კომუნიკაციების კომისიის მანდატი. უხამსობა და სიძულვილის ენა აქამდეც აკრძალული იყო, თუმცა ახლა დაინტერესებულ პირს საშუალება ექნება კომუნიკაციების კომისიასთან გაასაჩივროს თვითრეგულირების ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება.

პროექტის ავტორები ამბობენ, რომ ამ ცვლილებებით შეასრულებენ ევროკავსირის 12 რეკომენდაციიდან მე-7 პუნქტს. საკითხზე მომუშავე ორგანიზაციები კი ამბობენ, რომ ეს ზრდის საფრთხეს სიტყვის თავისუფლების და მედიების დამოუკიდებლად საქმიანობის კუთხით.

• რა საფრთხეს ხედავენ კანონპროექტში
• მაუწყებლობის შესახებ კანონში სადავო ცვლილებები დაინიცირდა