საქართველოში შემოსვლაზე უარი უთხრეს კიდევ ერთ რუს ჟურნალისტსა და მწერალს, ფილიპ დზიადკოს. ის არის პორტალის, "Arzamas"-ის მთავარი რედაქტორი. 
მისი ძმის, ტიმოტი დზიადკოს თქმით, ის რამდენიმე საათია, თბილისის საერთაშორისო აეროპორტშია გაჩერებული, და "ცდილობენ, მისთვის ტელეფონის ჩამორთმევას".

რა ვიცით:

• ფილიპ დზიადკო თბილისში ოჯახთან ერთად, გასული წლის გაზაფხულიდან ცხოვრობს;
• მან თბილისი გასულ სამშაბათს, 14 თერბერვალს დატოვა და ბერლინში გაფრინდა;
• ბერლინიდან, ვენის გავლით, თბილისში დაბრუნდა გუშინ, 19 თებერვალს, 22:30-ზე, თუმცა ის თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში დააყოვნეს;
• დღეს, 10:30-ზე მას ოფიციალურად განუცხადეს უარი საქართველოში შემოსვლაზე, თუმცა არ უთქვამთ, რა გახდა ამ გადაწყვეტილების მიზეზი.

ჟურნალისტის ძმა, ტიმოტი დზიადკო ამბობს, რომ ფილიპს შესთავაზეს, დაბრუნდეს ვენაში საკუთარი ფინანსებით, ან დაელოდოს 23 თებერვალს და დეპორტაციით დააბრუნებენ. 
თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში შექმნილ პრობლემასთან დაკავშირებით, "ტვიტერზე" წერს ფილიპის კიდევ ერთი ძმა, ტიხონ დზიაკო, "დოჟდის" მთავარი რედაქტორი. 

დეტალების დასაზუსტებლად, "მედიაჩეკერი" ელოდება პასუხს შინაგან საქმეთა სამინისტროსგან.

ვინ არის ფილიპ დზიადკო?

• ფილიპ დზიატკო არის რუსი ჟურნალისტი და მწერალი, პროექტის, "რადიო Armazas"-ის დამფუძნებელი და ინტერნეტპროექტის რედაქტორი.
• მისი ერთი ძმა, ტიხონ დზიადკო არის რუსული დამოუკიდებელი არხის, "დოჟდის" მთავარი რედაქტორი. "დოჟდი" არის რუსეთის ხელისუფლების მიერ, "უცხო აგენტად" გამოცხადებული მედიასაშუალება.
• მედიასაქმიანობას ეწევა ფილიპ დიადკოს კიდევ ერთი ძმა, ტიმოტი დზიადკო. ის არის რუსული "RBK"-ს რედაქტორი. უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, ისიც თბილისში ცხოვრობს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მოუწოდებს საქართველოს მთავრობას, დაუყოვნებლივ გააკეთოს განმარტება ჟურნალისტის საზღვარზე არ შემოშვების თაობაზე და პატივი სცეს მედიის წარმომადგენლის უფლებებს, შეასრულოს პროფესიული მოვალეობა. ქარტიას მიაჩნია, რომ ჟურნალისტის შეზღუდვის ფაქტი შესაძლოა, დისკრიმინაციული იყოს იმ ფონზე, როცა ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, საქართველოში შემოსვლაზე ჟურნალისტებს უარი უთხრეს.

• "რუსეთის ხელისუფლების მიერ დაწესებული რეგულაციების ფონზე, ჟურნალისტების ნაწილი პერიოდულად ტოვებს რუსეთს, ამის ფონზე საქართველოს დახმარება სჭირდებათ პუტინის რეჟიმის წინააღმდეგ ღიად მომუშავე რუს ჟურნალისტებს", — წერია ქარტიის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში. 

მსგავს საკითხზე საქართველოს მთავრობას გასულ წელსაც მიმართა მედიის საკითხებზე მომუშავე კიდევ ერთმა ორგანიზაციამ, კოალიციამ "მედიის ადვოკატირებისთვის".
2022 წლის 19 ნოემბერს უკრაინელ ჟურნალისტთან, ვლადიმერ ზოლკინის შემთხვევასთან დაკავშირებით, საქართველოს მთავრობას კოალიციამ მოუწოდა, მიეცათ ჟურნალისტისთვის გადაადგილების თავისუფლებისა და პროფესიული მოვალეობის შესრულების უფლება.

კონტექსტი:
ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, საქართველოში შემოსვლაზე ჟურნალისტებს უარი უთხრეს.
მაგალითად:

• 2022 წლის სექტემბერში საქართველოში არ შემოუშვეს ვასილი კრესტიანინოვი, რომელიც Associated Press-სა და The Insider-ისთვის მუშაობს.
• გასული წლის ნოემბერში, მესაზღვრეებმა უარი უთხრეს უკრაინელ ჟურნალისტსა და ბლოგერს, ვლადიმირ ზოლკინის ისე, რომ მიზეზი არ განუმარტავთ.
• საქართველოში არ შემოუშვეს რუსული დამოუკიდებელი არხის, "დოჟდის" წამყვანი მიხაილ ფიშმანი. ტელეწამყვანმა თქვა, რომ ოჯახთან ერთად ჩამოვიდა, მისი 4 წლის შვილი შემოუშვეს, მას კი უარი უთხრეს ქვეყანაში შემოსვლაზე.

ანტიდასავლურად განწყობილი პარტიის, "ხალხის ძალის" კანონპროექტი, მიღების შემთხვევაში, საფრთხეს შეუქმნის მედიასა და არასამთავრობო სექტორს.

რა ხდება?

14 თებერვალს, "ხალხის ძალამ", ოფიციალურად განაცხადა, რომ საქართველოს პარლამენტს წარუდგენს კანონპროექტს „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“. მათი თქმით, ეს კანონი "გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მიზნით აწესრიგებს სუბიექტის უცხოური გავლენის აგენტად რეგისტრაციას."

რა არის პრობლემა?

• მიუხედავად იმისა, რომ კანონპროექტის ავტორების თქმით, ისინი აშშ-ში 1938 წელს მიღებული კანონპროექტით ხელმძღვანელობენ, ეს კანონპროექტი ძალიან ჰგავს რუსეთში მოქმედ კანონს უცხოეთის აგენტების შესახებ.
• რუსული კანონი პირდაპირ არის მიმართული დამოუკიდებელი მედიისა და ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების შესავიწროებლად, რაც განსაკუთრებით გააქტიურდა უკრაინასთან ომის დროს.

"ხალხის ძალის" კანონპროექტის მიხედვით,

• "უცხო აგენტად" დასახელდებიან მედიასაშუალებებიც, რომელთა შემოსავლის 20%-ზე მეტის წყარო "უცხოური ძალაა", ანუ საგრანტო პროექტებია.

საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის უდიდესი ნაწილი სწორედ უცხოური არასამთავრობო და დონორი ორგანიზაციებიდან მიღებული გრანტებით ფინანსდება.

• კანონპროექტის მიხედვით, "შემოსავალში" იგულისხმება არამხოლოდ თანხა, არამედ ნებისმიერი მოძრავი ან უძრავი ნივთი, რომელიც მედიასაშუალებამ უცხოური დაფინანსებით შეიძინა.
• "იმ შემოსავლის ღირებულება, რომელიც არ არის ფულადი თანხა, მისი საბაზრო ფასით გამოითვლება", - წერია კანონპროექტში.

მედიას მოუწევს უცხო აგენტად რეგისტრაციისათვის მიმართოს იუსტიციის სამინისტროს იმ შემთხვევაშიც, თუ "პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი იმ იურიდიული პირისგან, რომელმაც უცხოური ძალისგან პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი."

რა მოხდება, თუ მედია თავს აარიდებს უცხო აგენტად რეგისტრაციას?

• დაჯარიმდება.

კანონპროექტში ნათქვამია, რომ უცხოური გავლენის აგენტად რეგისტრაციისთვის თავის არიდება ან საფინანსო დეკლარაციის წარუდგენლობა გამოიწვევს დაჯარიმებას 25 000 ლარით.

კიდევ ვის მიიჩნევენ კანონპროექტის ავტორები "უცხოურ ძალად"?

• ფონდებს, ასოციაციებს, კორპორაციებს, კავშირებს, და სხვა ორგანიზაციებს, ან გაერთიანებას, რომელიც სხვა სახელმწიფოს სამართლის საფუძველზეა დაფუძნებული.

საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის ხელშეწყობისა და სხვა მიზნებით, ასეთი არაერთი ორგანიზაცია გამოყოფს გრანტებს.

ასევე, კანონპროექტი "უცხოურ ძალად" განსაზღვრავს:

• უცხო ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენელს;
• ფიზიკურ პირს, რომელიც არ არის საქართველოს მოქალაქე;
• იურიდიულ პირს, რომელიც არ არის დაფუძნებული საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე.

---

რუსეთის მაგალითი

კანონპროექტის ავტორები ამბობენ, რომ ხელმძღვანელობენ ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ, 1938 წელს მიღებული კანონის, FARA-ს (*უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი) პრინციპით.

• 2012 წელს, ამ კანონის მიღების დროს ვლადიმერ პუტინი სწორედ 1938 წელს მიღებულ ამერიკულ კანონს იშველიებდა.
• 2022 წლის თებერვლის მონაცემებით, რუსეთში "უცხო აგენტად" ასობით ორგანიზაცია და ადამიანია დასახელებული, და მათი დიდი ნაწილი დამოუკიდებელი მედია, ჟურნალისტები, ადამიანის უფლებათა დამცველები, და რუსეთის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი პირები არიან. 2022 წლის პირველ დეკემბერს ვლადიმერ პუტინმა კანონით გააფართოვა "უცხო აგენტის" განმარტება ისე, რომ აგენტად ცნეს თითქმის ყველა, ვინც ეწევა სამოქალაქო აქტივიზმს, ან სარგებლობს გამოხატვის თავისუფლების პრინციპებით.
• მთლიანობაში, ხელს უშლის არასამთავრობო ორგანიზაციებს, მიიღონ მდგრადი დაფინანსება მათთვის ხელმისაწვდომი ფორმით, მით უფრო, იმის გათვალისწინებით, რომ რუსეთის ხელისუფლება ხელს უშლის რუსულ ბიზნესს, დააფინანსონ არასამთავრობო ორგანიზაციები.

არქივიდან, ამ თემაზე:

• რუსეთის მთავრობა დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს "უცხოელ აგენტებად" დაარეგისტრირებს
• რუსეთში Deutsche Welle “უცხოელ აგენტად” გამოაცხადეს
• საინფორმაციო ომი რუსეთში - დაბლოკილი მედია და პროპაგანდა

2017 წელს, უნგრეთში მსგავსი კანონპროექტი მმართველი პარტიის, Fidesz-ის სამმა წევრმა წარადგინა. ამას კი წინ უძღოდა ჯერ კიდევ 2013 წლიდან ხელისუფლების მიერ წამოწყებული კამპანია, რომელიც ქვეყანაში არასამთავრობო სექტორის დისკრედიტაციას ისახავდა მიზნად — რომ არასამთავრობო ორგანიზაციები უნგრეთის ეროვნული ინტერესების წინააღმდეგ მოქმედებენ.

---

რა არის FARA?

• ეს არის 1938 წელს, ნაცისტური გერმანიის პროპაგანდის შესაჩერებლად მიღებული კანონი.
• 1938 წლიდან დღემდე ეს კანონი ბევრჯერ შეიცვალა და დღევანდელი შინაარსით, მიმართულია იმ პირთა მიმართ, რომლებსაც სხვა, უცხო ქვეყნების დაფინანსებით ამერიკაში საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება სურთ და ამისთვის ინსტრუმენტად იყენებენ ლობისტურ საქმიანობას, ან ინფორმაციის, მათ შორის, ყალბი ინფორმაციის გავრცელებას.
• ასეთ შემთხვევაში კანონი აკისრებს ვალდებულებას, დარეგისტრირდნენ და განაცხადონ საკუთარი საქმიანობის შესახებ იუსტიციის დეპარტამენტში.

ამერიკაში უცხოეთის აგენტებად არის ცნობილი ისეთი პროპაგანდისტული მედიასაშუალებები, როგორიცაა:

• რუსული Russia Today;
• ჩინური China Daily;
• იაპონური NHK.

მაშინ, როდესაც რუსეთში უცხოეთის აგენტად არიან გამოცხადებული როგორც უცხოური, ასევე, ადგილობრივი დამოუკიდებელი გამოცემები, მათ შორის:

• დოჟდი;
• მედუზა;
• რადიო თავისუფლება;
• ამერიკის ხმა;
• ბელინგქეთი;
• დოიჩე ველე;
• ინსაიდერი.

7 თებერვალს ძალაში შევიდა პარლამენტის თავმჯდომარის ბრძანება, რომელიც პარლამენტში აკრედიტაციის წესებს ცვლის. მედიის წარმომადგენლები ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვის და ცენზურის საფრთხეებს ხედავენ და ბრძნების სასამართლოში გასაჩივრებას გეგმავენ.

რა ხდება?

6 თებერვალს გამოქვეყნებული ბრძანების მიხედვით, განისაზღვრება პარლამენტში მედიის აკრედიტაციის მიღებისა და პარლამენტში ქცევის წესები.

ამ ბრძანების გასაუქმებლად, სასამართლოსთვის სარჩელს მოამზადებენ:

• "სტუდია მონიტორი" - მათ უფლებებს "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია" დაიცავს;
• "ტვ პირველის" ჟურნალისტი ნატა ქაჯაია - ის სარჩელს "მედიაომბუდსმენის" დახმარებით მოამზადებს.

სხვა ცვლილებებთან ერთად:

• ბრძანება ადგენს სხვადასხვა ტიპის მედიიდან პარლამენტში აკრედიტებული წარმომადგენლების მაქსიმალურ რაოდენობას;
• ეს ბრძანება მედიას განუსაზღვრავს იმასაც, თუ როდის და რისი გადაღებაა შესაძლებელი პარლამენტში.

რა არის პრობლემა?

• ერთერთი ცვლილების მიხედვით, ჟურნალისტი ვალდებულია, შეწყვიტოს ინტერვიუ მაშინვე, როდესაც ამას პარლამენტის წევრი, აპარატის თანამშრომელი, ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირი მოითხოვს.
• წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს შესაძლოა, გახდეს მედიის წარმომადგენლისთვის აკრედიტაციის შეჩერების საფუძველი ერთი თვით, განმეორებით შემთხვევაში კი ექვსით.

"ამ პრეცედენტით, "ხვალ და ზეგ შესაძლოა, ჟურნალისტებს დაუწესონ მსგავსი შეზღუდვები საკრებულოებში, სამინისტროებში, მთავრობის სხდომებზე…" - ამბობს ტელეკომპანია "ფორმულას" ჟურნალისტი, ქეთი ნადიბაიძე.

რატომ არის ეს პრობლემა?

ბრძანება არ აკონკრეტებს, რა შემთხვევაში შეიძლება იყოს ლეგიტიმური ჟურნალისტის კითხვებზე პასუხის უარის თქმა, ან ინტერვიუს მყისიერად შეჩერება.

• შესაბამისად, თუ არ იქნება დაზუსტებული, ინტერვიუს შეჩერების ან პასუხებზე უარის თქმის საფუძვლები, დეპუტატებს ან, მაგალითად, პარლამენტში მისულ მინისტრებს შესაძლებლობა ექნებათ, ნებისმიერ შემთხვევაში თავი აარიდონ კრიტიკულ შეკითხვებს.
• ამიტომაც, საპარლამენტო ჟურნალისტებს უჩნდებათ ეჭვი, რომ შესაძლოა, საქმე არა ტექნიკურ რეგლამენტთან, არამედ საპარლამენტო ცენზურასთან გვქონდეს.

ყველა ცვლილება ნახეთ აქ

რას ამბობენ ჟურნალისტები?

"ეს ბრძანება იძლევა საფუძველს, სამომავლოდ, დაახლოებით ისეთი ხარისხის სტერილური მასალა და კომენტარები გვქონდეს მედიას, რასაც მაგალითად, პარლამენტის პრესსამსახური მოგვცემდა," - ამბობს "ინტერპრესნიუსის" ჟურნალისტი, ნათია ინაური, რომელიც საპარლამენტო კორესპონდენტად 2004 წლიდან მუშაობს.

• "როდესაც სხვადასხვა საკითხზე რესპონდენტი წინასწარ მომზადებული პასუხით მოდის და მე მისი პასუხი არ მაკმაყოფილებს, ცხადია, ვცდილობ, ჩავეძიო, ჩავეკითხო, მაგრამ მისი უარის შემთხვევაში თუ არ შევწყვეტ ინტერვიუს, პარლამენტის აპარატს შეეძლება, შემიწყვიტოს აკრედიტაცია, რაც რა თქმა უნდა, ჟურნალისტურ საქმიანობაში ჩარევა და შინაარსში შესვლაა"

ინაურის აზრით, ეს გადაწყვეტილება არამხოლოდ მთავრობის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ გამოცემებისა და ტელევიზიების, არამედ მთავრობის მიმართ ერთგულებით განწყობილ მედიასაც დააზიანებს, რომლების მიმართ ასევე შეიძლება მოითხოვონ აკრედიტაციის შეჩერება იმ ოპოზიციონერმა დეპუტატებმა, ვისაც არ მოსწონს მათ მიერ დასმული კითხვები.

კიდევ ერთი ცვლილებით, ჟურნალისტებს აღარ ექნებათ უფლება, პარლამენტის წევრის, აპარატის თანამშრომლის ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირის თანხმობის გარეშე გადაიღონ მისი დოკუმენტი, ტელეფონი ან სხვა ელექტრონული მოწყობილობის ეკრანი ისე, რომ მასზე არსებული ინფორმაციის ან გამოსახულების აღქმა შესაძლებელი იყოს.

• "ესეც მიუღებელია, რადგან მე, როგორც ჟურნალისტს შესაძლოა მინდოდეს აუდიტორიის ინფორმირება, როგორ ერთობიან მათ მიერ არჩეული დეპუტატები ტელეფონზე თამაშით მაშინ, როდესაც კანონწარმოების მნიშვნელოვანი საქმიანობით უნდა იყვნენ დაკავებულები," — ამბობს ინაური.

რუსუდან დუმბაძე საკანონმდებლო ორგანოდან კანონწარმოებასთან, თუ პოლიტიკურ პროცესებთან დაკავშირებულ სიახლეებს "ტვ პირველისთვის" აშუქებს.

• "დეპუტატს ისე შეეძლება თავი აარიდოს ჩემთან, როგორც ჟურნალისტთან კომუნიკაციას, რომ შესაძლოა, არცკი იცოდეს, რა თემას შეეხება შეკითხვა. თავის ასარიდებლად კი, კრიტიკული ტელევიზიის მიკროფონის დანახვაც კი საკმარისი იქნება, რაც ჩემი ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვაა" - ამბობს დუმბაძე - "თუ უნდათ, ცივილურ ჩარჩოებში მოაქციონ ჟურნალისტებისა და დეპუტატების ურთიერთობა, აკრძალვაზე კი არა, თანამშრომლობაზე უნდა წამოვიდნენ".

ჟურნალისტი გულისხმობს შემთხვევებს, როდესაც ხშირ შემთხვევებში მედიას უდგება მოცემულობა, "გაეკიდოს" დეპუტატებსა თუ მინისტრებს, მათგან კითხვებზე პასუხის მისაღებად.

"ფორმულა ნიუსის" საპარლამენტო ჟურნალისტი, ქეთი ნადიბაიძე ამბობს, რომ მნიშვნელოვანია დეპუტატმა, როგორც არჩეული თანამდებობის პირმა გაიზაროს, რომ ეს გადაწყვეტილება დააზიანებს არამხოლოდ ჟურნალისტების საქმიანობას, არამედ მოქალაქის უფლებასაც - იყოს ინფორმირებული.

• "თუ "ქართული ოცნების" დეპუტატებს არ მოსწონთ, კრიტიკულ კითხვაზე პასუხი, ეს ნიშნავს, რომ, განსაკუთრებით, კრიტიკული მედიის აუდიტორიას, არ ექნება შესაძლებლობა, მოისმენოს არჩეული დეპუტატების პასუხები მათ მიმართ დასმულ კრიტიკულ კითხვებზე."

"მედიაჩეკერმა" სცადა მოესმინა ოპოზიციური მედიისგან განსხვავებული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მაუწყებლების საპარლამენტო კორესპონდენტების მოსაზრებებიც, თუმცა, მათ ვერ მოახერხეს ჩვენთან საუბარი.

ექსპერტთა შეფასება

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია განცხადებით გამოეხმაურა აკრედიტაციის წესის ცვლილებას საქართველოს პარლამენტში და მიმართა შალვა პაპუაშვილს, გააუქმოს ეს ბრძანება.

ქარტია მიიჩნევს, რომ ეს კიდევ უფრო გაურთულებს საქმიანობას მედიას, რომლისთვისაც ისედაც გართულებულია საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვაც კი.

• "როდესაც არსებობს მკაცრი მოთხოვნა მედიასაშუალებების მიმართ, რომ მათ მიერ გავრცელებული ინფორმაცია უნდა იყოს ზუსტი და გადამოწმებული ყველა მხარესთან, ამგვარი დადგენილებებით ფაქტობრივად, სპობენ შესაძლებლობას, რომ საზოგადოებას მიეწოდოს ზუსტი და სხვადასხვა ოფიციალურ წყაროსთან გადამოწმებული ინფორმაცია", — ამბობს, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის დირექტორი, მარიამ გოგოსაშვილი.

მეტი ამ თემაზე: რატომ არ გასცემენ უწყებები საჯარო ინფორმაციას?

გოგოსაშვილი ამბობს, რომ:

• თუ მთავრობას სურს, ხელმძღვანელობდეს დემოკრატიული ქვეყნების პრაქტიკებით, ეს რეალურად ნიშნავს, იხელმძღვანელოს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპით, რაც უპირველესად, გულისხმობს არჩეული პირების მორალურ ანგარიშვალდებულებას საზოგადოებასთან;
• ჟურნალისტების, ისევე როგორც ზოგადად, ჟურნალისტიკის დანიშნულებაა, დასვას კრიტიკული კითხები, რათა სრულყოფილად მიაწოდოს საზოგადოებას ინფორმაცია;
• საჯარო პირებსა და საზოგადოებას შორის ურთიერთობის ეს სტანდარტი გულისხმობს სწორედ მედიის როლს ამ კომუნიკაციაში.

ტელეკომპანია "ფორმულა" ჟურნალისტებმა, მარტა ქურასბედიანმა და ქეთი ხიდიშელმა დატოვეს.

რა ხდება?

ორივე ჟურნალისტმა სამსახურიდან წასვლის შესახებ განცხადება პირველ თებერვალს დაწერა, როდესაც საინფორმაციო სამსახურის 28 ოპერატორმა პროტესტის ნიშნად მუშაობა შეაჩერა.

• "სამართლიანი პროტესტის წინაღმდეგ ხელმძღვამელობამ ცილისწამებლურ კამპანიას მიმართა, რაც ჩემთვის იყო მიუღებელი და ამიტომ დავტოვე არხი." - ამბობს მარტა ქურასბედიანი - "არხის დატოვებას კავშირი არ აქვს სარედაქციო პოლიტიკასთან".
• სხვა დეტალებზე არცერთი ჟურნალისტი ჯერ არ საუბრობს.

არხის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, ნანა ინწკირველი ამბობს, რომ მათ შესთავაზეს ამ გადაწყვეტილებაზე უარის თქმა, თუმცა მათ განცხადება სამსახურიდან წასვლის შესახებ, მაინც დაწერეს.

კონტექსტი

• 31 იანვარს არხზე ოპერატორების გადიცვის პროცესი დაიწყო და 3 თებერვალს, მათი სამსახურიდან გათავისუფლებით დასრულდა.
• არხიდან წასული ორივე ჟურნალისტის მეუღლე გათავისუფლებულ ოპერატორთაგანია.
• ოპერატორები არხიდან მათს გათავისუფლებას უსამართლოს უწოდებენ და აპირებენ, სამართლებრივ ზომებს სმიმართონ.

---

მეტი ამ თემაზე:

• "ფორმულა" გაფიცულ ოპერატორებს ათავისუფლებს
• გაფიცულია "ფორმულას" 20-ზე მეტი ოპერატორი — რა ხდება?

ტელეკომპანია "ფორმულა" გაფიცულ ოპერატორებს სამსახურიდან ათავისუფლებს. ინფორმაციას ადასტურებს არხის საიფნორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი, ნანა ინწკირველი.

რა ხდება?

• სამ თებერვალს, ტელეკომპანია "ფორმულამ" ხელშეკრულებები შეუწყვიტა ოპერატორებს, რომლებიც 31 იანვრიდან ხელფასის გაზრდას ითხოვდნენ და უარს ამბობდნენ სამუშაოს შესრულებაზე.
• პროტესტს საინფორმაციო სამსახურის 28 ოპერატორი უერთდებოდა.
• კომპანია მათს გათავისუფლებას ასაბუთებს იმით, რომ მათ არ შეასრულეს გაფიცვის დასაწყებად საჭირო სამართლებრივი ნორმები.
• ოპერატორები კომპანიის გადაწყვეტილებას უსამართლოს უწოდებენ და აპირებენ, სამართლებრივ ზომებს მიმართონ.

---

მეტი, ოპერატორების პროტესტზე ნახეთ ამ სტატიაში: გაფიცულია "ფორმულას" 20-ზე მეტი ოპერატორი.

---

რატომ ათავისუფლებენ ოპერატორებს?

ტელეკომპანიის იურისტი, ეთო ქათამაძე "პროტესტს" უწოდებს ოპერატორების მიერ სამუშაოს არშესრულებას, რადგან მისი თქმით, მათ დაარღვიეს გაფიცვისთვის საჭირო სამართლებრივი ნორმები.

საქმე ეხება, რეგულაციას, რომლის მიხედვითაც, გაფიცის მონაწილეებმა ჯერ სახწლმწიფოსა და დამსაქმებელს უნდა მიმართონ, რათა დაინიშნოს მხარეთა შორის მომლაპარაკებელი, მედიატორი. გაფიცვის უფლება კი მედიატორის დანიშვნიდან 21 დღის გასვლის შემდეგ წარმოიშობა.

• "ამ შემთხვევაში ჯერ დაიწყო პროტესტი, არ შეასრულეს სამსახურეობრივი მოვალეობა, შემდეგ წერილობით გვაცნობეს, სადაც მხოლოდ მითითებული იყო, პროტესტის შესახებ და რომ ხელფასის მატებას ითხოვდნენ" - ამბობს ეთო ქათამაძე.
• 2 თებერვალს, ნანა ინწკირველი მედიაჩეკერთან ამბობდა, რომ თუ მოლაპარაკებები კვლავაც უშედეგოდ გაგრძელდებოდა, ადამიანური რესურსების მართვის დეპარტამენტი და იურისტები "იმის მიხედვით იმოქმედებდნენ, რაც სამართლებრივად იქნებოდა სწორი".

ოპერატორების პოზიცია

განცხადების ტექსტში, რომელიც ფორმულადან გათავისუფლებულმა ოპერატორებმა "მედიაჩეკერს" გამოუგზავნეს, წერია, რომ მათ "პრობლემების მოგვარების სანაცვლოდ მიიღეს დამამცირებელი დამოკიდებულება და კატეგორიული უარი პირობების გაუმჯობესებაზე", რის შემდეგაც "პროტესტის ფორმად გაფიცვა არიჩიეს".

"დღსაც შევთავაზეთ კომპრომისული ვარიანტი" - წერია ტექსტში - რაც, მათი თქმით, გულისხმობდა ხელფასის მომატების რამდენიმე თვეზე გადანაწილებას, თუმცა როგორც ოპერატორები ამბობენ, კომპანიამ ეს შეთავაზება უპასუხოდ დატოვა.

"ფორმულას" იურისტის, ეთო ქათამაძის თქმით, კომპანია სამი დღის განმავლობაში ფორმალურად აფრთხილებდა თანამშრომლებს: "[სამ თებერვალს] 6 საათამდე მიეცათ ვადა, რომ მოეფიქრებინათ, დაბრუნებოდნენ სამუშაო პროცესს და ისე გაეგრძელებინათ მოლაპარაკებები" და რადგან შეთანხმებას ვერ მიაღწიეს, საბოლოოდ, კომპანიამ ყველა ოპერატორს ხელშეკრულება შეუწყვიტა.

გათავისუფლებული ოპერატორები იურისტებთან კონსულტაციის შემდეგ აპირებენ სახალხო დამცველსა და სასამართლოს მიმართონ.

დღეს, 3 თებერვალს, სასტუმრო "ჰოლიდეი ინნ თბილისში" კონკურსის, "ევროკავშირის პრიზი ჟურნალისტიკაში" 2022 წლის გამარჯვებულები გამოვლინდნენ.

პრიზი 8 კატეგორიაში გაიცა და პრიზიორებს ჯილდო პაველ ჰერჩინსკიმ, საქართველოში ევროკავშირის ელჩმა გადასცა.

გამარჯვეულები არიან:

კატეგორია 1: საუკეთესო სტატია ბეჭდურ, ან ელექტრონულ მედიაში

• გამარჯვებული: ნინო ნარიმანიშვილი, ჯემნიუსი.
• ნამუშევარი: მექსიკის გავლით ამერიკაში - სად და რატომ გარბიან ქართველები

კატეგორია 2: საუკეთესო სიუჟეტი სამაუწყებლო ან ელექტრონულ მედიაში

• გამარჯვებული: ანი არველაძე, გადაცემა "დროება", ტელეკომპანია "ფორმულა"
• ნამუშევარი: მანუშაკი — ქართულის მასწავლებელი

კატეგორია 3: საუკეთესო საგამოძიებო სტატია ან სიუჟეტი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში

• გამარჯვებული: ნინო რამიშვილი, სტუდია მონიტორი
• ნამუშევარი: სასამართლო კლანის ლიდერების დამალული სიმდიდრე

კატეგორია 4: საუკეთესო ბლოგი, საავტორო სტატია, სვეტი ბეჭდურ ან ელექტრონულ მედიაში

• გამარჯვებული: ბესიკ პაპასქუა, ინდიგო
• ნამუშევარი: საკუთარი თავის ხელმეორედ გამოგონება

კატეგორია 5: საუკეთესო სტუდენტური ნაშრომი ბეჭდურ, სამაუწყებლო ან ონლაინ მედიაში

• გამარჯვებული: ქრისტინე გოგალაძე, ინდიგო
• ნამუშევარი: ჩვენ ვთამაშობთ ფეხბურთს

კატეგორია 6: ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის სპეციალური პრიზი მშვიდობის ჟურნალისტიკაში

• გამარჯვებული: ლელა კუნჭულია, რადიო თავისუფლება
• ნამუშევარი: ივლიტა კახიანი - ლოცვა შვილის მკვლელისთვის

კატეგორია 7: საუკეთესო ორიგინალური და ინოვაციური ნაშრომი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში

• გამარჯვებული: თორნიკე მეტრეველი, ინდიგო
• ნამუშევარი: საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ტერიტორია

კატეგორია 8: ევროკავშირის ფასეულობების ამსახველი, საუკეთესო დოკუმენტური ფოტო

• გამარჯვებული: დინა ოგანოვა, პროექტი 64
• ნამუშევარი: Nen’ka Ukraine

ევროკავშირის პრიზი ჟურნალისტიკაში 2012 წელს საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობამ დააარსა. კონკურსი ხელს უწყობს პროფესიონალიზმისა და ჟურნალისტური ეთიკის კოდექსის ნორმების გაღრმავებას ქართულ მედიაში. პრიზების კატეგორიის ჩამონათვალში შედის ევროკავშირის სადამკვირებლო მისიის მიერ დაწესებული სპეციალური პრიზი სამშვიდობო ჟურნალისტიკაში. ჯილდო ხელს უწყობს ჟურნალისტების მიმართ საზოგადოებაში ნდობის გაღრმავებას. კონკურსის წესები ეყრდნობა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრინციპებს, ემსახურება პროფესიონალიზმისა და ეთიკის ნორმების დამკვიდრების ხელშეწყობას ქართულ ჟურნალისტიკაში.

31 იანვრიდან, გაფიცულია ტელეკომპანია ფორმულას ახალი ამბების სამსახურის 22 ოპერატორი. ტელევიზიის მენეჯმენტი მათთან მოლაპარაკებას მესამე დღეა, უშედეგოდ ცდილობს.

რა ხდება?

• გაფიცული ოპერატორები არხის ხელმძღვანელობისგან ხელფასის გაზრდას მოითხოვენ.
• გაფიცვაში არ მონაწილეობენ არხის სტუდიისა და "ფროდაქშენის" ოპერატორები და არხის სხვა პერსონალი.

გაფიცული ოპერატორები დეტალებზე არ საუბრობენ: "ეს შიდა პრობლემაა და ამ ეტაპზე, ამ საკითხთან დაკავშირებით, მედიასთან ღიად არ ვსაუბრობთ" - გვითხრა ერთ-ერთმა მათგანმა.

გაფიცულებსა და მენეჯმენტს შორის შუამავლის ფუნქციას საინფორმაციო სამსახურის ოპერატორების ჯგუფის დროებითი ხელმძღვანელი, ირაკლი შეწირული ითავსებს.

ის გვეუბნება, რომ გაფიცულთა მოთხოვნაა, თანაბრად გაეზარდოს ანაზღაურება ყველა გაფიცულ ოპერატორს, მაგრამ საჯაროდ არ აკონკრეტებს — რამდენით.

რას ამბობს არხის ხელმძღვანელობა?
არხის მენეჯმენტი ცდილობს ოპერატორებთან მოლაპარაკებას, თუმცა, ვერ ასრულებენ ხელფასის გაზრდის მოთხოვნას.

"გაფიცული ოპერატორების ხელფასი არის საშუალოდ, 2.500 ლარი. ზოგს მეტი, ზოგს ნაკლები შეიძლება ჰქონდეს. ჩვენ, ამ ეტაპზე, მხოლოდ 4 დამწყები ოპერატორისთვის შევძელით ხელფასის მომატება, რადგან ძალიან დაბალი ანაზღაურება ჰქონდათ", - ამბობს "ფორმულას" საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი, ნანა ინწკირველი.

ინწკირველის თქმით:

• არხის მენეჯმენტი გაფიცულ ოპერატორებს ყოველდღიურად სთავაზობს მუშაობის განახლებას, თუმცა, უშედეგოდ.
• იმ შემთხვევაში, თუ მოლაპარაკებები სამომავლოდაც ვერ გამოიწვევს შედეგს, "რესურსების მართვის დეპარტამენტი და იურისტები იმის მიხედვით იმოქმედებენ, რაც სამართლებრივად იქნება სწორი".

"ყველანაირად ვცდილობთ, არ ჩავარდეს საინფორმაციო გამოშვებები, მაგრამ მაგალითად, გუშინ ამის საფრთხე იყო", — ამბობს ინწკირველი - არხი ცდილობს, გამოწვევას სხვა ისეთი ტექნოლოგიების გამოყენებით გაუმკლავდნეს, რაც რესპონდენტების დისტანციურად ჩაწერის შესაძლებლობას იძლევა.

ინტერნეტგამოცემა "ლაივპრესი" დაიხურა. საიტი აღარ განახლდება და მოკლე პერიოდში ვებგვერდიც გაითიშება. მიზეზი ფინანსური პრობლემებია.

რა ხდება?
1 თებერვალს, რეგიონული ინტერნეტგამოცემა ლაივპრესის ვებგვერდზე გამოქვეყნდა განცხადება, რომლის მიხედვითაც, ზუგდიდში მდებარე მედიასაშუალება 12-წლიანი მუშაობის შემდეგ იხურება.

რატომ არის მნიშვნელოვანი?

• "ლაივპრესი" სამეგრელო-ზემო სვანეთისა და აფხაზეთის ამბების გაშუქებაზე ფოკუსირებული, ეთიკურ სტანდარტებზე დაფუძნებული დამოუკიდებელი რეგიონული მედიაა.
• გამოცემა სამ ენაზე: ქართულად, აფხაზურად და რუსულად ავრცელებდა ახალ ამბებსა და ანალიტიკურ მასალებს. მის აუდიტორიას კი შეადგენდა მკითხველი ოკუპირებული აფხაზეთიდანაც.

"ადამიანები, რომლებიც ხშირად საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად გადმოდიოდნენ დანარჩენ საქართველოში, ჩვენი მედიასაშუალებით ეცნობოდნენ უტყუარ ცნობებს ქართულთან ერთად, აფხაზურ და რუსულ ენებზე და მას სოხუმის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას უპირისპირებდნენ", — წერს გამოცემა განცხადებაში.

რა უნდა ვიცოდეთ "ლაივპრესის" შესახებ?

• "ლაივპრესის" დამფუძნებელი და დირექტორი გერონტი ყალიჩავაა.
• დაფუძნდა 2011 წელს და ამ დრომდე, საერთაშორისო დონორებისა და სარეკლამო შემოსავლების საშუალებით ფუნქციონირებდა.
• "ლაივპრესს", ჟურნალისტური საქმიანობის ეთიკის პროტოკოლში მითითებული აქვს, რომ მათი პრინციპები ეფუძნება სიზუსტეს, მიუკერძოებლობას.

"მთელი ამ ხნის მანძილზე, პოლიტიკური, რელიგიური, და სხვა ორგანიზაციებისგან გამიჯნული, დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკით, ყველაზე მთავარი - საზოგადოების ნდობა პირველივე დღეებიდან მოვიპოვეთ. ეს ნდობა არასდროს შერყეულა და წლიდან წლამდე ძლიერდებოდა", — წერს "ლაივპრესი" განცხადებაში, რომელშიც ასევე მიუთითებს, რომ:

• ამ პლატფორმამ ადამიანებს მისცა შესაძლებლობა, ერთი მხრივ შეუზღუდავად მიეღოთ სანდო ინფორმაცია, მეორე მხრივ, თავადაც ყოფილიყვნენ პროცესის, ცვლილებების მონაწილეები, რაც სარედაქციო პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი ამოცანა იყო.
• მთელი ამ ხნის მანძილზე არაერთი მოქალაქის ცხოვრება შევცვალეთ უკეთესობისკენ. ბევრმა, ჩვენი პლატფორმის დახმარებით პირველად ისაუბრა უკანონობაზე, დარღვეულ უფლებებზე, იპოვა გზა და ძალა საკუთარი სიმართლის დასამტკიცებლად, პირადი, თუ საზოგადო პრობლემის მოსაგვარებლად.
• ჯანსაღი საზოგადოების განვითარებას, ხელს თავისუფალი სივრცის არსებობა უწყობს, სადაც შეგიძლია დამოუკიდებლად იაზროვნო, გაეცნო მიუკერძოებლად, პროფესიონალიზმით მომზადებულ მასალებს, გამოთქვა კრიტიკა, გქონდეს უკუკავშირი რედაქციასთან, შესთავაზო მას ახალი იდეები და მოუყვე საკუთარ პრობლემაზე - ვფიქრობთ, "ლაივპრესმა" ეს შეძლო.

გამოცემა, მათი საქმიანობის მნიშვნელოვან შემადგენლად მიიჩნევს სტატიების ციკლს, რომელშიც აფხაზი პოლიტიკოსები, ე.წ. მინისტრები, თუ ხელოვანები შეიარაღებული კონფლიქტიდან წლების შემდეგ, საკუთარ სათქმელს უზიარებდა საზოგადოებას, "რასაც მოჰყვა უკუკავშირიც - აფხაზურ ჯგუფებში დისკუსიები, განსხვავებული აზრის მოსმენა, ზოგჯერ კრიტიკაც."

წლების განმავლობაში, ორგანიზაციის მიერ მომზადებული მედიაპროდუქტი არაერთხელ მოხვდა საერთაშორისო, თუ ადგილობრივი გავლენიანი ორგანიზაციების, ასევე სახალხო დამცველის ანგარიშებში, როგორც სანდო წყარო და ინფორმაცია.

კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის თავმჯდომარედ ისევ კახა ბექაური აირჩიეს. ის ერთადერთი კანდიდატი იყო და კომისიას მესამე ვადით, 2026 წლამდე უხელმძღვანელებს.

საგულისხმოა, რომ ბექაურს ამ არჩევნებში კონკურენტი არ ჰყავდა და დღეს, 2023 წლის 26 იანვარს, მის არჩევას ფარულ კენჭისყრაზე კომისიის სრულმა შემადგენლობამ დაუჭირა მხარი.

რატომ არის მნიშვნელოვანი?

• მაუწყებლობის შესახებ" კანონით, პირს ამ პოზიციის დაკავება მხოლოდ 1 ვადით შეეძლო, თუმცა, 2019 წელს კანონში შეიტანეს ცვლილება, რომელიც ასეთ შეზღუდვას ხსნის.
• კახა ბექაურის ხელმძღვანელობით, კომისიის გადაწყვეტილებებს მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს მაუწყებლობისა და ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროს მიმართულებით. 

მათ შორისაა:

• ახალი ტელევიზიებისთვის მაუწყებლობის უფლების გაცემა;
• მაუწყებლობის სფეროში საქმიანობის ავტორიზაციის წესების განსაზღვრა და იმაზე დაკვირვება, ხომ არ არღვევენ მაუწყებლები თვითრეგულირების პროცედურულ ნორმებს;
• ასეთის არსებობის შემთხვევაში, კომისიის საქმიანობის ნაწილია დავების განხილვა;

ასევე:

• ტარიფების განსაზღვრა მობილური ოპერატორებისთვის;
• ინტერნეტ-პროვაიდერებისთვის წესების დადგენა.

კრიტიკა კომისიის მიმართ

კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისია, კახა ბექაურის ხელმძღვანელობისას რამდენჯერმე გააკრიტიკეს კრიტიკულმა ტელემაუწყებლებმა და იმ არასამთავრობო ორგანიზაციებმა, რომლებიც ქვეყანაში მედიაგარემოს სწავლობენ.
რატომ?

• მიიჩნევენ, რომ კომისიის ზოგიერთი გადაწყვეტილება, კერძო მაუწყებლების შინაარსში ჩარევის მცდელობა იყო.

მაგალითად,

• 2022 წლის 23 აგვისტოს, მარეგულირებელმა კომისიამ, "ქართული ოცნების" საჩივრის საფუძველზე, აქცია "შინ ევროპისკენ" ვიდეორგოლის გაშვების გამო, "მთავარი არხი" 118 688 ლარით დააჯარიმა, "ტვ პირველი" და "ფორმულა" კი წერილობით გააფრთხილა.

ბექაურის სადავო პოზიცია:

ბექაური მიიჩნევს, რომ საქართველოში მედიის თვითრეგულირების მექანიზმმა ვერ იმუშავა — რომ "ვერ დაიცვა ჩვენი საზოგადოება ყალბი ინფორმაციისა და სიძულვილის ენისგან".

• ბექაურის ეს მოსაზრება თანხვედრაშია მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" იმ დეპუტატების მოსაზრებებთან, რომლებმაც 2022 წელს წარადგინეს ცვლილებების პაკეტი კანონში "მაუწყებლობის შესახებ". ამ კანონპროექტს, პარლამენტში მესამე მოსმენით უკვე დაუჭირეს მხარი და მისი მიღებით, სახელმწიფომ მედიაზე რეგულირების სფერო გაზარდა.

უფრო კონკრეტულად:

• მედია პროდუქტის შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხები, რომელიც კანონის მანამდე მოქმედი რედაქციით მაუწყებლების თვითრეგულირების ორგანოებში განიხილებოდა, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის უფლებამოსილებაშიც გადადის.

რატომ არის ეს პრობლემა?

• ჟურნალისტური თვითრეგულირება სარედაქციო დამოუკიდებლობას იცავს და სახელმწიფო კონტროლს ამცირებს.

ნახეთ სტატია: კიდევ რა პრობლემები აქვს კანონს

კანონდარღვევასთან დაკავშირებული პრეტენზიები ბექაურის მიმართ

• 2020 წელს კახა ბექაური დაჯარიმდა ქონებრივი დეკლარაციის არასწორად შევსებისთვის. საჯარო სამსახურის ბიუროს ანგარიშის მიხედვით, კახა ბექაურის დეკლარაციაში მითითებული არ იყო საბანკო ანგარიშები და შეუსაბამობა იყო მეუღლის, ეკა ბერიძის შემოსავლებში.
• 2017 წელს, "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" მიერ ჩატარებული კვლევის მიხედვით, ბექაური ვერ აკმაყოფილებდა კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წევრის, ან თავმჯდომარის საკვალიფიკაციო მოთხოვნებს. "ბექაურს კანონით დადგენილი აკადემიური ხარისხი არ გააჩნია", — დაწერა ორგანიზაციამ ბექაურზე, რომელიც 2017 წელს პირველად აირჩიეს კომისიის თავმჯდომარედ.

გარდა ამისა,

• 2021 წელს, "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" ანტიკორუფციული პროექტის მენეჯერმა, სანდრო ქევხიშვილმა თქვა, რომ კახა ბექაურმა კანონი ფორმალურადაც არ დაიცვა და კომისიის თავმჯდომარის პოზიციის პარალელურად, "ორი ნაბიჯის" წილების მართვის უფლების შენარჩუნებით, დაარღვია კანონი.

ბექაურის შემოსავლები

• კახა ბექაურს, როგორც მარეგულირებელი კომისიის თავმჯდომარეს, ხელფასის სახით, გასულ წელს 202 450 ლარის შემოსავალი ჰქონდა. სოლიდური ანაზღაურება არ არის მისი შემოსავლების მთავარი წყარო,

რადგან:

• 2022 წლის 30 მაისს შევსებული ქონებრივი დეკლარაციის მიხედვით, კახა ბექაური ფლობს "ორი ნაბიჯის" 33%-ს. კომპანიის შემოსავალმა კი, წინა წლის პირველი იანვრიდან 31 დეკემბრის ჩათვლით, რვა მილიონ ლარს გადააჭარბა.

ბექაურის მედიაკარიერა

• 2012: ბექაური პარტია "ქართული ოცნების" დამფუძნებლის, ბიძინა ივანიშვილის მიერ დაფუძნებულ სატელევიზიო არხს, "მეცხრე არხს" მართავდა;
• 2010-2011: იყო ტელეკომპანია "მაესტროს" დირექტორი;
• 2004-2005: იკავებდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის პოზიციას;
• 2002-2003: დირექტორის პოზიციიდან ხელმძღვანელობდა ტელეკომპანიას "მზე".

კახა ბექაური 2014 წელს, კომისიის წევრის სტატუსით მივიდა კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიაში, 2017 წლიდან კი კომისიას ხელმძღვანელობს და ამ პოზიციას, კანონით, 2026 წლამდე დაიკავებს.

26 იანვარს, თბილისის პროკურატურამ ნიკა გვარამიას უკანონო მოსმენების და ფარული მიყურადების საქმეებზე, დაზარალებულის სტატუსი მიანიჭა.

რა ხდება?

• 2021 წლის 13 სექტემბერს გავრცელდა ე.წ. კრებსები - სავარაუდოდ სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის მიერ უკანონო ფარული მოსმენა-მიყურადებისა და თვალთვალის შესახებ ჩანაწერები.
• მასალები სხვა პირებთან ერთად ჟურნალისტების კერძო კომუნიკაციისა და პირადი ცხოვრების შესახებ დეტალურად დამუშავებულ ინფორმაციასაც მოიცავდა.
• GDI-მ (საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა) პროკურატურას ნიკა გვარამიას გამოკითხვის მოთხოვნით 2022 წლის 18 ნოემბერს მიმართა.
• 2023 წლის 10 იანვარს მათ გვარამიასთვის დაზარალებულის სტატუსის მინიჭება მოითხოვეს.
• “მას შემდეგ კი, რაც ჩვენს ბოლო მოთხოვნაზე პასუხი კანონით დადგენილ ვადაში არ მივიღეთ, ნიკა გვარამიას დაზარალებულად ცნობის შესახებ საჩივარი საქართველოს გენერალურ პროკურორთან წარვადგინეთ.” - წერია GDI-ს განცხადებაში.

2023 წლისთვის, მმართველ პარტიას, "ქართული ოცნებას" რამდენიმე პოპულარული სატელევიზიო არხის საინფორმაციო პოლიტიკაზე მნიშვნელოვან გავლენა აქვს.

ამ ტელევიზიების რეიტინგების ჯამი, ქართული სატელევიზიო ბაზრის უდიდეს წილს მოიცავს, შესაბამისად, მნიშვნელოვანია მათი პროსახელისუფლებო, და შესაბამისად, ბოლო პერიოდის სამთავრობო საგარეო კურსის კვალადაკვალ, ანტიდასავლური კამპანიის გავლენა ფართო აუდიტორიაზე.

ამ არხებიდან, ზოგი ღიად უცხადებს მხარდაჭერას "ოცნებას", ზოგმა კი საინფორმაციო პოლიტიკის პრიორიტეტად, მმართველი პარტიის ძირითადი პოლიტიკური ოპონენტის — "ნაციონალური მოძრაობის" წინააღმდეგ მიმართული კურსის შესახებ განაცხადა.

• ზოგიერთ მაუწყებელს ღიად არ აქვს დეკლარირებული პოლიტიკური გემოვნება, თუმცა, მათ საინფორმაციო-ანალიტიკურ პროგრამებზე დაკვირვება მთავრობის მიმართ მეტწილად კეთილგანწყობას აჩვენებს.

საგულისხმოა, რომ:

• ბოლო წლებში, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ოკუპანტი სახელმწიფოს, რუსეთის კრემლისტური პროპაგანდის დაფარვის არეალი ქართულ სატელევიზიო სივრცეში.

რატომ უნდა გვაინტერესებდეს ეს საკითხი?

• გავლენიანი მედიები, მხარს უჭერენ სამთავრობო გზავნილებს და უკრაინა-რუსეთის ომის კონტექსტში ავრცელებენ აზრს, რომ "მათ საქართველოს ომში ჩართვა სურთ."
• არგუმენტები, ხშირ შემთხვევაში, თანხვედრაშია რუსულ პროპაგანდასთან.

ხელისუფლების ერთგულებით, ამ გზავნილების გავრცელებამ, ტელევიზიების ნაწილი რუსული პროპაგანდისტული იდეების ერთგვარ სიტუაციურ მოკავშირედაც აქცია.

მოკლედ: როგორ მოძლიერდა რუსული პროპაგანდა ქართულ სამაუწყებლო მედიაში?

• 2010 წელს დაფუძნდა "ობიექტივი", რომელიც კავშირშია "პატრიოტთა ალიანსთან", ღიად პრორუსულ პოლიტიკურ პარტიასთან;
• 2015 წელს საქართველოში ქართულ ენაზე დაიწყო მაუწყებლობა რუსული პროპაგანდისტული იდეების გამტარებელმა არხმა. მაუწყებელი, სახელწოდებით "პირველი გასართობი", რუსეთის სახელმწიფო ტელევიზიისგან, "ო-ერ-ტე"-სგან ფინანსდებოდა და მუშაობა შეაჩერა 2022 წელს, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც "ო-ერ-ტე" საერთაშორისოდ სანქცირებული კომპანიების ჩამონათვალში მოხვდა;
• 2017 წლიდან კონსერვატიული ღირებულებების მხარდაჭერის მოტივით, სოციალურ მედიაში გამოჩნდა ბლოგები და ვლოგები, რომლებშიც ლიბერალური იდეებისა და ღირებულებების დისკრედიტაციას ემსახურებოდა;
• 2019 წლიდან მაუწყებლობა დაიწყო ტელეკომპანიამ "პოსტივი" — ღიად სახელისუფლებო არხმა, რომელიც 2022 წლიდან ღიად ანტიდასავლური პარტიის, "ხალხის ძალის" მხარდამჭერი მედია გახდა;
• 2021 წლის სექტემბერში, კომუნიკაციების მარეგულირებელმა კომისიამ ეროვნული მაუწყებლობის უფლება მიანიჭა ტელეკომპანია "ალტ ინფოს", ღიად პრორუსულ არხს, რომელმაც მანამდე, 2021 წლის 5 ივლისის ძალადობრივი აქცია დააორგანიზა.

თვალშისაცემია, რომ სამთავრობო არხებზე ანტიდასავლური პროპაგანდის ხმა მთავრობის მიმართ ერთგულებით განწყობილი ექსპერტების, ფილოსოფოსების, თუ ანალიტიკოსების სახითაც ისმის. მათი კომენტარები კი, ვრცელდება არამხოლოდ ტელეეთერით, ამ არხების ციფრული არხებითაც.

თამარ კინწურაშვილთან, მედიის განვითარების ფონდის აღმასრულებელ დირექტორთან შევეცადეთ გაგვეანალიზებინა, რა არის დემოკრატიული ინსტიტუტების საწინააღმდეგოდ მიმართული პროპაგანდის ხელსაწყოები, მიზნები და მედიის როლი მის გავრცელებაში.

მოკლედ, თამარ კინწურაშვილის შესახებ:

• კინწურაშვილი არის ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი;
• ხელმძღვანელობს მედიის განვითარების ფონდს (MDF) და იკვლევს რუსულ პროპაგანდასა და დეზინფორმაციას;
• 2009/10 წლებში იყო პრეზიდენტ სააკაშვილის ადმინისტრაციის მრჩეველი ეთნიკური უმცირესობებისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის საკითხებში; 2010 წლიდან, მომდევნო 3 წელი ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივნის მოადგილე იყო;
• მანამდე კი, 2005/09 წლებში საზოგადოებრივ მაუწყებელს ხელმძღვანელობდა; კინწურაშვილი, 2002/05 წლებში არასამთავრობო ორგანიზაცია "თავისუფლების ინსტიტუტში" მუშაობდა;
• იყო საპარლამენტო კორესპონდენტი, შემდეგ კი პოლიტიკის რედაქტორი გამოცემისთვის "დრონი".

მოკლედ, ინტერვიუს ძირითადი ფრაგმენტების შესახებ:

• "მედია მუდმივი სამიზნეა და ამოცანაა, გაანადგურონ ის, როგორც ინსტიტუტი";
• "საქართველოში მედია არ არის იდეალური და თვითკმარი. ყოველთვის ერთმანეთთან დაპირისპირებული პოლიტიკური ინტერესები უზრუნველყოფდა მედიაპლურალიზმს";
• "ძლიერი, დამოუკიდებელი მედიაა იმის გარანტია, რომ დაიბრუნოს საზოგადოების ნდობა";
• "კრიტიკულ მედიას ეთიკურ სტანდარტებზე დაფიქრება და თვითრეგულირების პრაქტიკის გაძლიერება მართებს";
• "რადიკალური ჯგუფები იყენებენ დემოკრატიას დემოკრატიის წინააღმდეგ";
• "ხელისუფლება საფრთხეს ხედავს არა რუსეთში, არამედ დემოკრატიულ ინსტიტუტებში";
• "ყველა დაინტერესებული მხარე ცდილობს, ვიღაცას რაღაც იარლიყი მიაკრას და ამ პროცესში რთულია სიმართლის პოვნა";
• "მედიამ, გინდ სახელისუფლებომ, გინდაც ოპოზიციურმა, უნდა გააცნობიეროს, რომ თავად არის ანგარიშვალდებული საზოგადოების წინაშე";

"ძალადობის დაუსჯელობაა პრობლემა და არა "ალტ ინფოს", როგორც არხის შინაარსი"

"ალტ ინფოს" გაძლიერებაც და მათთვის ლეგიტიმაციის მინიჭებაც, "ქართულ ოცნებას" უკავშირდება. ხელისუფლება ხეირობს ამ ვითარებით, რადგან ამით ეუბნება დასავლეთს: ერთი მხრივ, ქვეყანაში მყავს რადიკალური "ნაცმოძრაობა", რომელსაც არ სურს ხელისუფლების არჩევნების გზით ცვლილება, და მეორე მხრივ, მყავს სხვა რადიკალი მოძალადეები, რომლებიც ქუჩაში სცემენ ჟურნალისტებს, მე კი მათ შორის ყველაზე კარგი ვარო.

ხშირად ამბობენ, "ალტ ინფო" ავკრძალოთო. თუ ჩვენ შემოვიღებთ ამ აკრძალვას, ეს იქნება ძალიან სარისკო, რადგან საქმე გვაქვს ქართულენოვან შინაარსთან. საქმე ისაა, რომ "სპუტნიკს" ან თუნდაც, "რაშა თუდეის", ნაკლები ლეგიტიმაცია აქვს, რადგან ყველამ იცის, რომ ფორმალურადაც კი, ისინი კრემლის მიერ დაფუძნებული არხებია. ამიტომაც ავრცელებენ რუსულ პროპაგანდას ქართველი აქტორების ხელით, რადგან ასე უფრო ფარულია და შესაძლოა, გაუჭირდეს აუდიტორიას ჩანაფიქრის იდენტიფიცირება. მაგრამ თუ ავკრძალავთ "ალტ ინფოს", ამას, როგორც პრეცედენტს, ძალიან ცუდად გამოიყენებს ხელისუფლება კრიტიკული არხების წინააღმდეგ.

პრობლემაა ის, რომ ძალადობის ორგანიზატორები არ დაისაჯნენ და არა — არხის შინაარსი, რადგან ჩვენს ქვეყანაში ძალადობით მოტივირებული დანაშაული დასჯადია. ხელისუფლებამ კი, ხელი შეუწყო მათ გაფართოებასა და ქვეყნის მასშტაბით ინფრასტრუქტურის განვითარებას. პრობლემურია ისიც, რომ ძალიან არაგამჭვირვალეა ამ არხის დაფინანსების წყაროებიც.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ არხის გარკვეული წამყვანები წლების წინ "პოსტივიზეც" მუშაობდნენ. მათ შორის, ზურა მახარაძეც, რომელიც სხვა პლატფორმაზეც წერდა: მზად უნდა ვიყოთ მომენტისთვის, როდესაც ჩვენს რეგიონში ამერიკის გავლენა შესუსტდება და საქართველოს მოუწევს გეოპოლიტიკური არჩევანის გაკეთება და დასრულდება ზურაბ ჟვანიას ხანა — მე ვარ ქართველი, მაშასადამე, ვარ ევროპელიო. ეს ნარატივი ისმოდა იგივე "პოსტივის" პლატფორმიდანაც, რასაც ცხადია, პლურალიზმით ხსნიდნენ.

"როდესაც ამერიკის ელჩს ეძახი, რომ ის გითრევს ომში, ეს რევს სურათს"

რუსეთთან დაკავშირებული აქტორები — "ალტ ინფო" და სხვები, იყენებენ ომის შიშს. ვხედავთ, რომ ასევე მეთოდს მიმართავს ხელისუფლებაც და ომის მიმართ ადამიანების ბუნებრივ შიშს, საზოგადოებრივი აზრის მანიპულაციისთვის იყენებს.

როდესაც ამერიკის ელჩს ეძახი, რომ ომში გითრევს, ეს რაღაცნაირად რევს სურათს. ვინ არის შენთვის საფრთხე? რუსეთი, თუ ამერიკა, რომელიც ეხმარება შენს ჯარს, რომ იყო ინსტიტუციურად ძლიერი.

იმის მიუხედავად, რომელი აქტორისთვის რა არის მოტივაცია: "ალტ ინფო" კრემლთან არის შეკრული და ამიტომ აკეთებს ამას და "ქართული ოცნება" იმისთვის, რომ შეინარჩუნოს ძალაუფლება, მიზანი მნიშვნელობას კარგავს, რადგან შედეგი არის ორივე შემთხვევაში ერთი და იგივე.

"მედია მუდმივი სამიზნეა და ამოცანაა, გაანადგურონ ის, როგორც ინსტიტუტი"

ახლა არაფორმალური მმართველობის ფაზაში ვართ და მგონია, ეს პროცესები პიროვნულად, პერსონალურად ბიძინა ივანიშვილის უსაფრთხოებას უკავშირდება. თუ ვსაუბრობთ, რა არის საფრთხე ქვეყნისთვის, ისინი საფრთხეს ხედავენ არა რუსეთში, არამედ დემოკრატიულ ინსტიტუტებში, ამიტომ ყველა ინსტრუმენტს ამ დემოკრატიული ინსტრუმენტების წინააღმდეგ იყენებენ.

ეს შეეხება ზოგადად ქართულ მედიასაც, ცხადია, ის არ არის იდეალური. არასდროს ყოფილა თვითკმარი და იყო და არის პოლარიზებული. საქართველოში ყოველთვის ერთმანეთთან დაპირისპირებული პოლიტიკური ინტერესები უზრუნველყოფდა მედიაპლურალიზმს და ამიტომაც არის მუდმივად პოლიტიკური დარტყმის ქვეშ, რომელსაც ახლა უკვე ფიზიკურადაც თავს ესხმიან რადიკალური ჯგუფები. ამ ძალადობრივ ნიადაგს კი ხელისუფლება ქმნის და ახალისებს მათ. ეს გამოწვევები რთულ მოცემულობას ქმნის მედიაგარემოსთვის, რადგან ის არის მუდმივი სამიზნე და ამოცანაა, გაანადგურონ, როგორც ინსტიტუტი, რაც ავიწროებს სივრცეს პროფესიული განხილვებისთვის.

"დემოკრატიული ინსტიტუტების გამოყენება — დემოკრატიის წინააღმდეგ"

რადიკალურმა ჯგუფებმა დაიწყეს დემოკრატიული ინსტიტუტების გამოყენება დემოკრატიის წინააღმდეგ. იგივე, ზურა მახარაძეც საუბრობდა, რატომ არ გვაქვს კონსერვატიული არასამთავრობო ორგანიზაციებიო (NGO). გარკვეული იდეების რეალიზების მიზნით, დაიწყეს შემოწირულების კამპანიებით (Fundraising) დაფინანსების წყაროების მოძიებაც. ხოლო ხელისუფლებამ, გარდა ამ არხებისა, დაიწყო ფორმალური და არაფორმალური ინსტიტუტების გამოყენება და პარალელური ინსტიტუტების შექმნა გონგო (*მთავრობის მიერ შექმნილი არასამთავრობო ორგანიზაციები) NGO-ების სახით.

მათ არ უნდათ არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც დემოკრატიის შემადგენელი ნაწილია. უნდათ მხოლოდ მათ მიერ კონტროლირებადი არასამთავროები. ქართულმა ოცნებამ დუბლირებაც დაიწყო ინსტიტუტების.

მას შემდეგ, რაც "ფეისბუქთან" დავიწყეთ თანამშრომლობა და გაიზარდა ფაქტების გადამოწმების გავლენა, თავადვე შექმნეს პარტიული ფეისბუქგვერდი სახელწოდებით - "სინამდვილეში". კომიკურია ეს, რადგან როდესაც ამ პლატფორმაზე ქვეყნდება არჩევნების პროცესთან დაკავშირებით "ვოჩდოგი" ორგანიზაციების (*ტერმინი აღნიშნავს ორგანიზაციებს, რომლებიც აკვირდებიან საჯარო პირებისა და ინსტიტუტების ქმედებებს) განცხადება და მას "მიკრული" აქვს, რომ ანტიდემოკრატიული კამპანიაა. არასამთავროების ფუნქციაა, გააკრიტიკოს, მოდარაჯე ძაღლის ფუნქცია შეასრულოს და აჩვენოს ნაკლოვანებები, რაც არჩევნების დროს ხდება. ესაა დემოკრატია, მათ კი "არადემოკრატიული იარლიყი" მიაკრეს. თავისთავად, ეს კომიკურია. იყენებენ სხვა იარლიყებსაც, როგორიცაა — "ანტიქართული", "ანტირელიგიური". ამით ცდილობენ გააუფასურონ ყველაფერი, რომ გადღაბნონ სურათი და გააჩინონ უნდობლობა, ასეთ დისკრედიტაციისკენ მიმართულ კონტენტს კი, პარტიული აქტივის დახმარებით ავრცელებენ.

კომუნიკაციების მარეგულირებელმა კომისიამაც შექმნა "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" ალტერნატიული პლატფორმა "მედიაკრიტიკა", რომელსაც აქვს უფრო მეტი ფინანსური რესურსი, ვიდრე "ქარტიას". მასალების გასავრცელებლად მათი ყველა პოსტი სპონსორდება, რაშიც იხარჯება ფული. პირველ ეტაპზე ამ პლატფორმას "ობიექტივის" ყოფილი რედაქტორი ხელმძღვანელობდა, ის ადამიანი, რომელიც ანტიდასავლურ პროპაგანდაში იყო ჩართული. არასამთავრობო სექტორისგან კრიტიკის შემდეგ შეალამაზეს ეს პლატფორმა და ახლა ისეთი ბრუტალური აღარ არის, როგორიც იყო.

მათი არსებობის კიდევ ერთი მიზანია იმის ჩვენება, რომ აი, არ მუშაობს კერძო მაუწყებლებში თვითრეგულირების მექანიზმი და საზოგადოებას გამოსავლის სახით აწვდიან კანონმდებლობის ცვლილების აუცილებლობას, რასაც მოჰყვა კიდეც ისეთი ტიპის კანონპროექტები, რომლებიც თვითრეგულირების საპირისპიროდ — სახელმწიფოს კერძო მაუწყებლებზე რეგულირების სფეროს უზრდის.

როდესაც ვსაუბრობთ იმაზე, როგორ იყენებს ხელისუფლება დემოკრატიას დემოკრატიისავე წინააღმდეგ, ამის კიდევ ერთი მაგალითია სტრატეგიული კომუნიკაციების სამსახურებიც (სტრატკომები), რომლებიც ყველა სამთავრობო უწყებასთან არსებობს. მათ ჩვენი დასავლელი პარტნიორები ატრენინგებდნენ. წესით სტრატკომები რუსეთიდან მომდინარე საფრთხეებზე უნდა მუშაობდნენ, მაგრამ ნათლად ჩანს, რომ ისინი მუშაობენ არა ოკუპანტი ქვეყნიდან წამოსული საფრთხეების, არამედ არასამთავრობო ორგანიზაციების წინააღმდეგ. მათი კიდევ ერთი მიზანია მედიის დისკრედიტაცია და ეს არის გამოწვევა.

"კრიტიკულ მედიას ეთიკურ სტანდარტებზე დაფიქრება და თვითრეგულირების პრაქტიკის გაძლიერება მართებს"

მედიამ, გინდ სახელისუფლებომ, გინდ — ოპოზიციურმა, უნდა გააცნობიეროს რომ თვითონ უნდა იყოს ანგარიშვალდებული საზოგადოების წინაშე. ოპოზიციურ მედიას, ალბათ, მართებს ეთიკურ სტანდარტებზე დაფიქრება. იმიტომ რომ, რაც უფრო მეტად შეუწყობენ ხელს პროფესიული გადაცდომებისას თვითრეგულირების პრაქტიკის ამოქმედებას, მით უფრო ძლიერი იქნება ის.

შეცდომა ყველა მედიას მოსდის, მაგრამ ჰგონიათ, რომ შეცდომის აღიარებაა შეცდომა, არადა, შეცდომის არაღიარებაა პრობლემა, რადგან ეს სანდოობას არ სძენს მედიას. და ანგარიშვალდებულება სწორედ იმას გულისხმობს, რომ თუ დაუშვი შეცდომა, უნდა აღიარო, გამოასწორო და ამით გააძლიერო მედიასტანდარტი.

კი, ხელისუფლება იყენებს დიდ რესურსს მედიის, როგორც ინსტიტუტის მიმართ უნდობლობის დასათესად, მაგრამ შენ არ უნდა შექმნა საფუძველი საამისოდ და ძლიერი, დამოუკიდებელი მედიაა იმის გარანტია, რომ დაიბრუნოს საზოგადოების ნდობა. თუ მედია პროფესიულად გაიზრდება, ის უფრო ძლიერი იქნება და ნაკლებ სივრცეს დატოვებს ხელისუფლების ჩარევისთვის.

"ყველა დაინტერესებული მხარე ცდილობს, ვიღაცას რაღაც იარლიყი მიაკრას და ამ პროცესში რთულია სიმართლის პოვნა"

ზოგადად, უფრო დიდ პრობლემად ნიჰილიზმს მივიჩნევ, საზოგადოების მოდუნებას, რომ აღარ ჰქონდეს ნდობა და რეაგირება. ეს არის ინფორმაციული ქაოსი, სადაც არის ტოტალური უნდობლობა და ყველა ერთმანეთს ფეიქნიუსის (*ყალბი ინფორმაცია) გამავრცელებელს ეძახის. ამაში, ზოგჯერ, პროფესიული ორგანიზაციებიც სცოდავენ, როდესაც ყველაფერს დეზინფორმაციას ეძახიან. მაგალითად, დავით-გარეჯის საკითხი იყო საქართველოს ხელისუფლების მიერ ჩატარებული ოპერაცია რუსული მეთოდებით, მაგრამ რიგითი მოქალაქე მგრძნობიარეა, როდესაც ვიღაც ამას დეზინფორმაციას უწოდებს, რადგან ეს მათთვის შეიძლება იყოს გაუგებარი და იწვევდეს უკურეაქციას. ამიტომ ჩვენც გვმართებს მოვლენების სწორი შეფასება და ამ შეფასებისას მეტი დაფიქრება. ზოგადად, ყველა დაინტერესებული მხარე ცდილობს ვიღაცას რაღაც იარლიყი მიაკრას და ამ პროცესში რთულია სიმართლის პოვნა. დემოკრატიულ საზოგადოებას კი სჭირდება ხარისხიანი ინფორმაცია არჩევანის გასაკეთებლად.

"პედალირებენ, რუსეთი ტანკებით გვებრძვის, დასავლეთი — ღირებულებებითო"

ოპოზიციური და სამთავრობო მედიებზე საუბრისას, უნდა ვითვალისწინებდეთ რესურსებსაც. "იმედს", როგორც ყველაზე უფრო პოპულარულ არხს, ერთი მხრივ, უყურებენ ხელისუფლების მხარდამჭერები და მეორე მხრივ — არხს აქვს იმდენი ფინანსური რესურსი, რომ შეუძლია შესთავაზოს ტელემაყურებელს მრავალფეროვანი პროგრამები, ოპოზიციასთან დაკავშირებული მედია კი, ვერ სთავაზობს აუდიტორიას იმავეს. მხოლოდ პოლიტიკა ხომ არ არის: ადამიანს უნდა გართობა, სერიალის ყურება და ამ მხრივ უთანასწორობაა მათ შორის.

"იმედს" ყველაზე დიდ კონკურენციას ძველი, კრიტიკული "რუსთავი 2" უქმნიდა და ამ არხის "გაყოფამ" დაგვანახა, რომ ტელევიზია არის ჩვევა. ახალმა მენეჯმენტმა შეინარჩუნა გარკვეული აუდიტორია, რადგან ბევრი ძველი გადაცემა დარჩა არხზე და მოხდა აუდიტორიის "გაყოფა" და შესაბამისად, კონკურენცია, რაც იყო ოპოზიციურ და სახელისუფლებო ფლანგს შორის "იმედისა" და "რუსთავი 2"-ის დაპირისპირების სახით, მოირღვა.

რაც შეეხება ზოგადად, ქართულ ტელეაუდიტორიას, ვისკენაც მიემართება ანტიდასავლური გზავნილები: ერთნი არიან უშუალოდ, მმართველი პარტიის მომხრეები, რომელთა კონსოლიდირება ხდება გარკვეულ თემებზე, ასევე არიან ადამიანები, ვისაც შესაძლოა, არ მოსწონდეს ისინი, მაგრამ ვერ ხედავენ ალტერნატივას, რადგან ოპოზიციური ველიც მოშიშვლებულია და შეგულებულები არიან ამ მდგომარეობას.

ყველაზე მეტად მოწყვლადები კი არიან ის ადამიანები, უფრო კონსერვატიულად განწყობილი ჯგუფები, რომლებზეც მუდმივად ხდება პედალირება ამ თემით, რომ კი, რუსეთი ჩვენ გვებრძვის ტანკებით, დასავლეთი კი ღირებულებებით ცდილობს ჩვენს გარყვნასა და გადაგვარებასო. ერთ-ერთი მღვდელი ამბობდა, რომ სული უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ჩვენი სხეული და ეს არის რუსული სამყაროს კონცეფცია, რომელიც იყენებს რელიგიას საზოგადოებრივი აზრით მანიპულირებისთვის და როდესაც იდენტობასთან დაკავშირებულ საკითხებს ეხება საქმე, ადამიანი უფრო მოწყვლადია, რადგან ძალიან პირადული და ემოციურია.

რა ხდება?

• საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის (საია) მიხედვით, ევროპულმა სასამართლომ 2021 წლის 5 ივლისის მოვლენების საქმეზე, მედიის 16 წარმომადგენლის სახელით გასაჩივრებული საქმის არსებითი განხილვა დაიწყო.

საგულისხმოა, რომ

• სტრასბურგმა, საქმე არსებითი განხილვის ეტაპზე გადაიყვანა შემჭიდროებულ ვადაში, საჩივრის გაგზავნიდან 2 თვეში.

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?

• საქართველოს ხელისუფლებას, 5 ივლისის ძალადობრივი მოვლენების ორგანიზატორების მართლმსაჯულებისთვის გადაცემისკენ მოუწოდებს ევროკავშირი და სხვა გავლენიანი დასავლელი პარტნიორები.
• დაზარალებულთა უფლებადამცველები ამბობენ, რომ ეს საქმე კომპლექსურად აჩვენებს ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დარღვევის სისტემურ ხასიათს.
• საქმეში არსებობს მტკიცებულებები, რომლებიც ძალადობის ორგანიზებულობაზე მიუთითებს, თუმცა, დაზარალებულების აზრით, პროკურატურას მეტი მტკიცებულების მოპოვება შეეძლო, თუმცა ეს არ გააკეთა.
• საია, რომელიც დაზარალებულებს იცავს, ამბობს, რომ საქართველოს პროკურატურა ხელს აფარებს ძალადობის მთავარ ორგანიზატორებს.

რას დავობს საია, დაზარალებული ჟურნალისტების სახელით?
რომ:

• საქართველოს ხელისუფლებამ, 2021 წლის 5 ივლისს ვერ მოახერხა ძალადობის თავიდან არიდება;
• მომხდარზე შესაბამისი რეაგირება;
• სადავოა შსს-ს მიერ წარმოებული საქმის გამოძიების ეფექტიანობა, განსაკუთრებით — სიძულვილის ჯგუფების ლიდერების/ორგანიზატორების პასუხისმგებლობის გამოკვეთის კუთხით.
• მაღალი თანამდებობის პირების განცხადებებმა წაახალისა მოძალადეები, რამაც მოვლენებზე კატალიზატორის ფუნქცია შეასრულა.

ამასთან, მომჩივნები დავობენ, რომ

• დაზარალდნენ იმის გამო, რომ მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიის წარმომადგენლები არიან;
• და/ან ჰომოფობიური ჯგუფების მიერ, ასოცირებულნი იყვნენ ლგბტ+ თემთან.

ევროპული სასამართლოს კითხვები საქართველოს სახელმწიფოს:

სტრასბურგმა, საჩივარში სადავო მუხლებთან დაკავშირებით სახელმწიფოს შეკითხვები დაუსვა, პასუხის წარსადგენად კი ვადა 2023 წლის 9 მაისამდე განუსაზღვრა.

6 საკითხს შორის, ევროპულ სასამართლოს აინტერესებს:

• მიიღო თუ არა სახელმწიფომ 5 ივლისს ეფექტიანი პრევენციული ზომები, რაც დაიცავდა დაზარალებულებს თავდასხმისაგან;
• გაამწვავა თუ არა ხელისუფლების წარმომადგენლების განცხადებებმა მომხდარი ძალადობა.

საიას იურისტს, ლაშა ჯავახიშვილს ვკითხეთ, რაზე შეიძლება მიანიშნებდეს საქმის არსებითი განხილვის შემჭირდოებულ ვადაში დაწყება.

- ევროპულ სასამართლოში საჩივარი 2022 წლის 4 ნოემბერს გავგზავნეთ და სასამართლოს 2 თვეზე ცოტა მეტი დასჭირდა იმისთვის, რომ საქმე არსებითი განხილვის ეტაპზე გადაეყვანა, რაც შესაძლებელია, იმის ინდიკატორი იყოს, რა მნიშვნელობას ანიჭებს სასამართლო ამ საჩივარს.

საჩივარში მივუთითებთ სახელმწიფოს წინაშე არსებულ გამოწვევებზე და ფაქტებზე, რომლის თანახმადაც, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით დაცული უმნიშვნელოვანესი უფლებები საქართველოში სისტემურად ირღვევა.

საუბარია წამების აკრძალვაზე, დისკრიმინაციის აკრძალვაზე, სიტყვის/გამოხატვის თავისუფლებაზე, ასევე, ძალიან მნიშვნელოვან გარემოებაზე, რომ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სახელმწიფომ ეფექტიანი დაცვის შიდასამართლებრივი საშუალებებით სარგებლობის შესაძლებლობა არ მოგვცა.

მთავარი არის ორი რამ: უფლებათა მნიშვნელობა და დარღვევათა ხასიათი, არის ისინი სისტემური, თუ — არა. თუ საქმე ეხება სისტემურ დარღვევებს, შესაბამისად, გამოწვევაც სისტემურია და მასზე პასუხი არამხოლოდ ინდივიდუალურად, არამედ საზოგადოდაც გასცემს პასუხს საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის კუთხით.

— რას ცვლის ამ საჩივრის მოკლე ვადაში წარმოებაში მიღება დაზარალებული ჟურნალისტებისთვის და რას - სახელმწიფოსთვის?

— ბუნებრივია, პირველ რიგში, სწრაფი რეაგირება ჩვენი დაცვის ქვეშ მყოფ დაზარალებულებს უჩენს მოლოდინს, რომ სასამართლო სათანადოდ განიხილავს ამ საქმეს.

რაც შეეხება სახელმწიფოს, მას განუსაზღვრავს ვალდებულებას, რომ 2023 წლის მაისისთვის წარმოადგინოს საკუთარი პოზიცია და ველოდებით მათ პოზიციებს, თუმცა, აღსანიშნავია ისიც, რომ დავის წარმოების სამართლებრივი მექანიზმები თავად სახელმწიფოსაც აძლევს საშუალებას, რომ სათანადო დასაბუთების შემთხვევაში გადაწიოს ვადა. იმედი გვაქვს, რომ ასეთ შემთხვევასთან არ გვექნება საქმე და სასამართლო შეძლებს გვაცნობოს საკუთარ პოზიციას უკვე მაისის თვისთვის.

— საქმის ევროპულ სასამართლოში განხილვის შედეგი შეიძლება იყოს თუ არა ის, რომ უზრუნველყოს სახელმწიფომ ძალადობის ორგანიზატორების დასჯა, რაც მთავარი პრობლემაა? რა შეიძლება იყოს თქვენთვის ხელშესახები შედეგი და როგორია თქვენი საუკეთესო მოლოდინი?

— უნდა გამოვიდეთ იქიდან, თუ რისი დადგენა შეუძლია სასამართლოს. თუ დადგინდა საქმეში დარღვევა, ასეთ შემთხვევაში, სასამართლოს შეუძლია დააკისროს სახელმწოფოს როგორც ინდივიდუალური ღონისძიებები, ასევე საზოგადო ღონისძიებები.

ინდივიდუალურის შემთხვევაში შესაძლებელია, კომპენსაციები დაეკისროს იმ ადამიანებთან მიმართებით, ვისი უფლებებიც დაირღვა, და რაც შეეხება საზოგადოს - შესაძლოა, სახელმწიფოს დაეკისროს როგორც კანონმდებლობაში გარკვეული ცვლილებების შეტანა და დახვეწა, მათ შორის, პრევენციის მექანიზმების გაუმჯობესება, რომ აღარ განმეორდეს მსგავსი ძალადობა. ასევე, შესაძლებელია, ხელშესახები შედეგი იყოს ისიც, რომ სახელმწიფოს დაეკისროს ეფექტიანი გამოძიების წარმართვის ვალდებულება, რაც, რა თქმა უნდა, გულისხმობს იმას, რომ პირველ რიგში, ორგანიზატორები იყვნენ პასუხისგებაში მიცემული.

— როგორია აღსრულების საერთაშორისო სამართლებრივი სტანდარტი? არსებობს კონკრეტული მექანიზმი, რომელიც სახელმწიფოს დაავალდებულებს, აღასრულოს გადაწყვეტილება?

— აღსრულებას ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტი უზრუნველყოფს, თუკი, რა თქმა უნდა, დადგინდა დარღვევები და პროცესი ჩვენი მოლოდინების მიხედვით წარიმართა. თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში, თავად აღსრულების პროცესი არის დროში საკმაოდ გახანგრძლივებული, რადგან ის საჭიროებს სისტემურ რეფორმებს, გადამზადებას, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ზოგადი ღონისძიებებია გასატარებელი.

თავის მხრივ, სპეციფიურია ადამიანის უფლებების დარღვევის ის ფაქტები, რასთანაც 5 ივლისსგვქონდა საქმე, რადგან ძალადობრივი ქმედებები მიმართული იყო მედიის, ჟურნალისტებისა და სიტყვის თავისუფლების წინააღმდეგ, რაც სამწუხაროდ, არახალია საქართველოსთვის. ისევე, როგორც თუნდაც, იდენტობის საქმეებზე არ მუშაობს პრევენციული მექანიზმები და მიუხედავად ამისა, სახელმწიფოს, ჯერ კიდევ აღუსრულებელი აქვს მთელი რიგი ვალდებულებები ამ მიმართულებით. მაგრამ თავად ფაქტი — ვალდებულებების არსებობა, საერთაშორისო სამართლის მოქმედების გათვალისწინებით, ნიშნავს იმას, რომ სახელმწიფოს მათი შესრულების იურიდიული ვალდებულება ეკისრება.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ საქმის შინაარსი მოიცავს საზოგადო პრობლემას, ვინაიდან ის ეხება თითოეული ადამიანის სიტყვის თავისუფლებას. ძალადობა არ უნდა იყოს ბრძოლის მექანიზმი გარკვეული ჯგუფებისთვის, ვისთვისაც მიუღებელია სხვების მოსაზრებები და რომ თავისუფალ სიტყვას მხოლოდ და მხოლოდ შეიძლება დაუპირისპირდეს თავისუფალი სიტყვა. ეს უნდა იყოს ყველასთვის ცნობილი და გასაგები. ყველას უნდა გავაგებინოთ, რომ ძალადობა არის მიუღებელი ფორმა და სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ამ დანაშაულის შეჩერება და თუ ვერ შეაჩერებს - ასეთ შემთხვევებში ,რა თქმა უნდა, დასჯამ, რაც 5 ივლისის შემთხვევაში სახელმწიფომ არ გააკეთა.

კონტექსტი:

• 2021 წლის ივლისს, "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე ძალადობრივი ჯგუფები მედიის 50-ზე მეტ წარმომადგენელს დაესხნენ თავს.
• საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა, 5 ივლისის დილით მთავრობის სხდომაზე თქვა, რომ ღირსების მარში მოსახლეობის უმრავლესობისთვის მიუღებელია და "აღნიშნული აქცია არ უნდა ჩატარდეს რუსთაველის გამზირზე", რამაც წაახალისა ძალადობრივი ჯგუფები.
• სასამართლომ 6 პირს შეუფარდა 5-წლიანი პატიმრობა, თუმცა, სააპელაციომ მათ სასჯელის ვადა 1 წლით შეუმცირა.