20 თებერვალს ღამით სოციალურ ქსელში, სავარაუდოდ, ერთი სასულიერო პირის მიერ მეორეზე ძალადობის კადრები გავრცელდა. მედიის ნაწილმა ამბავი ზედაპირულად, უკონტექსტოდ და ძალადობის მსხვერპლის იდენტიფიცირებით გაავრცელა. 

---

რა პრობლემაა? ზოგიერთმა მედიასაშუალებამ ძალადობის ამსახველი კადრები, ყოველგვარი დამატებითი ინფორმაციის გარეშე გაავრცელა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ამბობს:

• ვიდეოში ღიად იდენტიფიცირებული არიან ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი და სავარაუდო მოძალადე: სახეების დაფარვის მიუხედავად, დასახელებულია სახელები და გვარები.
• კადრებში ისმის ჰომოფობიური ფრაზები და ბრალდებები.
• მედიის მიერ ვიდეოს გავრცელებისას, არ ჩანს ჟურნალისტის მიერ ამბის გადამოწმების მცდელობა.

„მოძალადეების წისქვილზე წყლის დასხმა“

ხშირად, მედია ამბის სწრაფად გავრცელებას ანიჭებს უპირატესობას, ავრცელებს მას ფრაგმენტულად და ყურადღების მიღმა ტოვებს კონტექსტს და სრულ სურათს.

ამ სიჩქარეს კი ეწირება მაყურებლისთვის კონტექსტის მიწოდების ვალდებულება.

• „თუკი მედია მაყურებელს კონტექსტს არ მიაწვდის და არ აუხსნის რატომ არის ეს ვიდეო რაიმე გაგებით მნიშვნელოვანი, ერთადერთი რასაც მისი გავრცელებით მოახერხებს ეს არის მოძალადეთა წისქვილზე წყლის დასხმა,“ - ამბობს მედია მკვლევარი ლაშა ქავთარაძე.

ეთიკის ქარტიის საბჭო წერს, რომ კრიმინალური ფაქტის გაშუქებისას, ეთიკის სტანდარტების დარღვევის უფრო დიდი რისკი სწორედ ახალი ამბების მომზადების პროცესშია.

• როდესაც ფაქტი ახალი მომხდარია, ემოციური ფონი გამძაფრებულია და ხშირად ჟურნალისტები მისი ზეგავლენის ქვეშ ექცევიან.
• ჟურნალისტი უნდა შეეცადოს, შეინარჩუნოს ნეიტრალური ტონი და არ მოექცეს ამბის მონაწილეთა ემოციური გავლენის ქვეშ.

ქარტიის განცხადება.

ჰომოფობიური ნარატივი

როგორც გავრცელებულ თავდაპირველ ვიდეოში, ასევე მოგვიანებით, სასულიერო პირების განმარტებებში ჩანს ჰომოფობიური ნარატივი. “ვიდეოს პათოსია, რომ თითქოს ეკლესიის ნაწილი ცდილობს ამ ინსტიტუციის „განწმენდას“ „და ამ "განწმენდის" პროცესში პედოფილიას და ჰომოსექსუალობას ერთ განუყოფელ ცნებად წარმოაჩენს“ - ამბობს ლაშა ქავთარაძე.

ქავთარაძის შეფასება:

• „ამ ვიდეოს ასეთი ფორმით გავრცელება, ისევე როგორც მაგალითად, სასულიერო პირის, შალვა კეკელიას, კომენტარების ასეთი ფორმით გადმოცემა სხვა არაფერია თუ არა ამ ჰომოფობიური იდეის გავრცელებაში სასულიერო პირებისათვის დახმარების გაწევა მედიის მხრიდან.“
• „მთელი ეს ჰომოფობიური ნარატივი, რომელსაც უკვე წლებია ინსტიტუციურად ეყრდნობა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, როგორც წესი, მედიის მხრიდან დიდად არის ხოლმე მხარდაჭერილი.“

ცნობისმოყვარეობა თუ საზოგადოებრივი ინტერესი?

„ეს კონფლიქტი თავისი არსით საზოგადოებრივი ინტერესის საგანი არ არის და ვერც იქნება მანამ, სანამ ამ ინტერესს მედია არ შესძენს“, - ამბობს ლაშა ქავთარაძე.

ლაშა ქავთარაძის განმარტება:

• სასულიერო პირები ისეთივე კერძო პირები არიან როგორც საერო პირები, მანამ სანამ ისინი საჯარო სივრცეში გარკვეულ მნიშვნელობას არ შეიძენენ.
• შესაბამისად, მედიის ხელში იყო ის თუ როგორ გავრცელდებოდა ეს ამბავი საზოგადოებაში: ისე როგორც ეს მოძალადეს სურდა თუ ისე როგორც ეს საზოგადოების ინფორმირებას წაადგებოდა.
• მედიამ თავის თავს უნდა დაუსვას კითხვა, სურს თუ არა რომ მოძალადეს დაეხმაროს თავისი მიზნების მიღწევაში?

ფაქტია, მოძალადე გააზრებულად იქცევა, როდესაც იღებს ვიდეოს და შემდეგ მის რაც შეიძლება ფართოდ გავრცელებას ცდილობსო, ამბობს ქავთარაძე:

• „მედიის გარკვეული ნაწილი ცდილობს ამ ვიდეოს ტირაჟირებით თითქოს აჩვენოს ეკლესიაში არსებული სისტემური ძალადობა, თუმცა, სინამდვილეში ამ ყველაფერს საპირისპირო ეფექტი აქვს“.

ამ თემაზე ვრცლად: სად გადის ზღვარი საზოგადოებრივ ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას შორის?

როგორ მოიქცეს მედია ასეთ დროს?

• მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა.
• მედიამ არ უნდა დაუთმოს ეთერი ძალადობისკენ მოწოდებებსა და სიძულვილის ენას.
• მედიას მხოლოდ მაშინ აქვს კრიმინალისა და ანტისოციალური ქმედების მონაწილე პირების იდენტიფიცირების უფლება, როდესაც საზოგადოებრივი ინტერესი გადაწონის პირის ინტერესებს.

ასეთ დროს გასათვალისწინებელი ფაქტორები:

• დანაშაულის სიმძიმე
• არიან თუ არა მონაწილეები ცნობილი პირები
• რამდენად მაღალია საჯარო ინტერესი, საზოგადოებამ იცოდეს პირთა ვინაობა

„მსგავსი მასალების ტირაჟირებას თან ახლავს უარყოფითი შედეგები. შესაბამისად, აუცილებელია მედიამ გამოიჩინოს წინდახედულება და ეთიკურად გააშუქოს მსგავსი საკითხები.“, - წერია ქარტიის განცხადებაში.

ჟურნალისტებს უფრო და უფრო მეტად უძნელდებათ საჯარო უწყებიდან ინფორმაციის მიღება. ეს პრობლემა ძირითადად კრიტიკულ და ოპოზიციურ მედიას ექმნება.

---

ორგანიზაცია საინფორმაციო ქსელების ცენტრმა 2021 წლის მეორე ნახევარში ცენტრალური ხელისუფლებიდან და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებიდან საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვაზე 220 მოთხოვნა გაგზავნა.

აქედან:

• 12 პასუხი არასრულყოფილი იყო;
• 38 დაგვიანებით გაუგზავნეს;
• დანარჩენ შემთხვევებში პასუხი საერთოდ არ მიუღიათ.

„ეს არის ნერვების ომი, მივიღოთ ის, რაც გეკუთვნის. ამას როდემდე გავუძლებთ, არ ვიცი“ - ამბობს საინფორმაციო ცენტრების ქსელის ხელმძღვანელი, გელა მთივლიშვილი.

რა არის საჯარო ინფორმაცია?

• საჯარო ინფორმაცია არის საჯარო დაწესებულებაში დაცული, ასევე, საჯარო დაწესებულების ან მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით მიღებული, დამუშავებული, შექმნილი ან გაგზავნილი და საჯარო დაწესებულების მიერ პროაქტიულად გამოქვეყნებული ინფორმაცია.
• ეს შეიძლება იყოს ნებისმიერი დოკუმენტი, მათ შორის, ნახაზი, მაკეტი, გეგმა, სქემა, ფოტო, ელექტრონული ინფორმაცია, ვიდეო და აუდიოჩანაწერები.

კანონით, ყველა მოქალაქეს აქვს უფლება, მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია, მიუხედავად მისი ფორმისა.

მეტი დეტალი ნახეთ აქ: საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი

რა პრობლემაა?

ბოლო პერიოდში ჟურნალისტებისთვის განსაკუთრებით გართულდა საჯარო უწყებებიდან ინფორმაციის მიღება.

• ხშირად, ისინი ამ ინფორმაციას არათუ დაუყოვნებლივ, არამედ, კანონით გათვალისწინებულ 10 დღის ვადაშიც ვერ იღებენ.
• არის შემთხვევებიც, როდესაც უწყება ინფორმაციას არასრულად გზავნის პერსონალური მონაცემების მომიზეზებით ზოგ კითხვას პასუხს არ სცემს, ან მედიას უბრალოდ არ პასუხობს.
• უწყებები უგულებელყოფენ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 40-ე მუხლის პირველი ნაწილს, რომლის მიხედვით, საჯარო ინფორმაცია უნდა გაიცეს დაუყოვნებლივ.
• საჯარო უწყებები მედიას თითქმის არასდროს აფრთხილებენ ინფორმაციის გაცემის 10 დღიანი ვადის შესახებაც, კანონის მოთხოვნის მიუხედავად.

ონლაინ გამოცემა „პუბლიკის“ მთავარი რედაქტორი, ლიკა ზაკაშვილი საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობას ორ ნაწილად ყოფს:

• კომენტარის ან კონკრეტული ინფორმაციის მოპოვება პრესსამსახურის გავლით ან უშუალოდ რესპონდენტთან კომუნიკაციის გზით;
• საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა.

გაუარესება ორივე ნაწილშიაო, ამბობს „პუბლიკის“ რედაქტორი.

„გვართმევენ შესაძლებლობას, აქტუალური თემები გავამყაროთ მონაცემებითა და მტკიცებულებებით. არ გვაძლევენ კომენტარს, ხოლო საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა ხშირად ავტომატურად გულისხმობს ერთთვიანი მოცდის პერიოდს.“ - გვეუბნება ლიკა ზაკაშვილი.

ტელეკომპანია „პირველი“ ბოლო ორი კვირის განმავლობაში სატყეო სააგენტოსა და სახელმწიფო ქონებით სარგებლობის სააგენტოსგან უშედეგოდ ითხოს ინფორმაციის კერძო პირებისთვის ტყის გადაცემის შემთხვევის შესახებ.

„ეს არის ერთგვარი ტრენდი — როცა საქმე ეხება სახელმწიფო ქონების სხვადასხვა პირობით გადაცემას, საჯარო ინფორმაციის მოპოვება შეუძლებელი ხდება, რაც ძალიან ცუდია, რადგან შემდეგ ძალიან გვიჭირს ინფორმაციის გადამოწმება” - ამბობს ტელეკომპანიის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, ნოდარ მელაძე. მისი თქმით, საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა განსაკუთრებით მას შემდეგ გართულდა, რაც პრემიერ მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი გახდა.

მეორე მხრივ, მსგავსი პრობლემა არ ექმნება ტელეკომპანია „იმედს“. როგორც ტელევიზიის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამების ხელმძღვანელი, ირაკლი ჩიხლაძე ამბობს, კარგი კომუნიკაცია აქვთ როგორც სახელისუფლო, ისე ოპოზიციური პარტიების პრესსამსახურებთან, გარდა ნაციონალური მოძრაობის, ლელოს და ევროპული საქართველოსი. ეს პარტიები პირდაპირ ეთერს ითხოვენ და კომენტარზე უარს ამბობენო.

“ულტიმატუმია მათი მხრიდან, პირდაპირი ეთერი უნდათ, როცა სიუჟეტზეა საუბარი მაგრამ ფორმატიდან გამომდინარე, იმედის კვირა ან ქრონიკა 20:00 საათზე ვერ დასვამს სტუმარს”.

ხელისუფლების ბრალდებები მედიას, ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის შემდეგ

„ხშირ შემთხვევაში, უბრალოდ ფაქტის გადამოწმება გვინდა და ვუხსნით, რომ სიუჟეტისთვის [საჯარო უწყებების] პოზიცია თუ ინფორმაცია აუცილებელია,“ - ამბობს გადაცემა „შაბათის ფორმულას“ ჟურნალისტი, გიორგი ჩადუნელი - „ხოლო როცა ორი თუ სამი დღის განმავლობაში თხოვნისა და მიწერ-მოწერის შემდეგ ინფორმაციის გაცემაზე მაინც უარს გვეუბნებიან და სიუჟეტი მათი პოზიციის გარეშე გადის, დეზინფორმაციის გავრცელებაში გვადანაშაულებენ“.

ხშირად, ასეთ დროს სახელისუფლებლო ორგანოები ავრცელებენ ოფიციალურ განცხადებებსაც, სადაც უარყოფენ სიუჟეტში გასულ ინფორმაციას და ოპოზიციურ მედიას აკრიტიკებენ.

„ყოფილა შემთხვევები, როცა ამ განცხადებებში იყო მოცემული ის ინფორმაციაც, რომელსაც ჟურნალისტი უწყებისგან ითხოვდა.“ - გვეუბნება „მთავარი არხის“ ჟურნალისტი, მიშა სესიაშვილი.

ყველაზე „ჩაკეტილი“ საჯარო უწყებები, რომლებზეც ჩვენი რესპონდენტები საუბრობენ:

• კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო;
• განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო;
• შინაგან საქმეთა სამინისტრო;
• მთავრობის ადმინისტრაცია;
• პროკურატურა;

რესპონდენტების მიერ დასახელებული უწყებები, რომლებიც საჯარო ინფორმაციის გაცემას არ ერიდებიან:

• საქსტატი;
• ჯანდაცვის სამინისტრო და მისი ქვე-უწყებები, მათ შორის დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრი (NCDC);

რა პრობლემებს უქმნის მედიას უარი საჯარო ინფორმაციაზე?

საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარს, გელა მთივლიშვილი „ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლას“ უწოდებს.

სხვადასხვა ოფიციალური უწყებიდან ამ ტიპის ინფორმაციის გამოთხოვა ჟურნალისტიკაში ძალიან მნიშვნელოვანი, ხშირად კი, აუცილებელია.

ხშირად, ჟურნალისტურ მასალაზე მუშაობისას რესპონდენტის კომენტარი არ არის საკმარისი, რომ დასმულ კითხვებს პასუხი ამომწურავად გაეცეს. ამისთვის, საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.

გელა მთივლიშვილის აზრით, საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის უკიდურესი გაუარესებით ხელისუფლება მედიას აყენებს დარტყმის ქვეშ და ცდილობს, დაასუსტოს ის.

გასაჩივრების მექანიზმი

საჯარო უწყებების მხრიდან კანონდარღვევის შემთხვევაში გასაჩივრების მექანიზმები არსებობს, თუმცა ეს დროსა და რესურსს მოითხოვს, რაც მედიას ხშირად არ აქვს.

ჩვენს საჩივრებს უმეტესად არ განიხილავენო, ამბობს გელა მთივლიშვილი. ხშირად, ისინი მოთხოვნილ ინფორმაციას მხოლოდ გასაჩივრების შემდეგ იღებენ და მერე უწყება საჩივარს აღარ განიხილავს, „მიუხედავად იმისა, რომ ამ საჩივარში ვითხოვთ პასუხისმგებლობის დაკისრებას იმ ადამიანისთვის, ვისაც საჯარო ინფორმაციის გაცემა ევალება“.

იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მედია გამონახავს რესურსს, სრულად გაჰყვეს გასაჩივრების პროცესს, ის იმდენად იწელება, რომ საქმის მოგების შემთხვევაშიც, ხშირად, უწყებისგან ბოლოს და ბოლოს მიღებულ მონაცემებს საინფორმაციო ღირებულება აღარ გააჩნია.

საბოლოოდ კი წაგებული ისევ საზოგადოება რჩება, რომელიც ასეთ დროს მედიისგან ვერ იღებს სრულ და ამომწურავ ინფორმაციას.

„ახალი კვირის” ჟურნალისტების ნაწილი ნაწილი უარყოფს ამავე გადაცემის სხვა ჟურნალისტების განცხადებებს პირველ არხზე ცენზურის მცდელობებსა და „შავი სიების“ არსებობაზე.

---

გადაცემა „ახალი კვირის“ პროდუსერებისა და ჟურნალისტების ნაწილი უარყოფს ყოფილი წამყვანის, იმედა დარსალიასა და ამავე გადაცემის სხვა ჟურნალისტების განცხადებებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის მხრიდან ცენზურისა და არხზე „შავი სიების“ არსებობის თაობაზე.

ნახეთ ვრცლად ამ თემაზე

• რატომ აღარ გადის საზმაუს ეთერში „ახალი კვირა“?
• დეტალები მოკლედ: რა ვიცით საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიმართ გამოთქმულ ბრალდებებზე.

ამბის ახალი დეტალები

19 თებერვალს, ნულ საათსა და 42 წუთზე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის გვერდზე გადაცემა “ახალი კვირის” სახელით გამოქვეყნდა განცხადება, რომელსაც გადაცემის ორი პროდიუსერი და 6 ჟურნალისტი აწერს ხელს.

თამარ გოგესაშვილი, თამარ ოდიშარია, ნინუცა კახნიაური, ბელა ზაქაიძე, ანა ნოდია, ნატა ტაბიძე, ოთარ გიორგაძე, ანუკი მასხარაშვილი გადაცემაში ცენზურის არსებობას უარყოფენ და წერენ:

• „ახალი კვირის“ გუნდისთვის ღირსების საკითხია, ობიექტურად და მიუკერძოებლად გავაშუქოთ ნებისმიერი თემა, რაზეც ჩვენი რეპორტაჟები ნათლად მეტყველებს.
• გადაცემის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებთან დაკავშირებით, განვმარტავთ, რომ „ახალი კვირის“ გუნდი 2018 წლიდან პროფესიული სტანდარტის სრული დაცვით მუშაობს – დამოუკიდებელ და თავისუფალ გარემოში.
• შესაბამისად, გავრცელებულ მოსაზრებას გადაცემაში ცენზურის არსებობის შესახებ, უარვყოფთ.

ამას წინ უძღოდა, “ახალი კვირის” ჟურნალისტების, თამთა ჯანაძისა და სოფო ზედელაშვილის ერთობლივი ფეისბუკ პოსტი, სადაც ისინი საზოგადოებრივი მაუწყებლის მხრიდან ცენზურის მცდელობას ადასტურებდნენ.

• „ვადასტურებთ, რომ „ახალ კვირაში“ ნამდვილად იყო ცენზურის მცდელობის ფაქტები და ასევე იყვნენ ცალკეული ხელმძღვანელი პირებისთვის არასასურველი რესპონდენტები.
• ცხადია, ეს ყველაფერი ყველა ჟურნალისტს თანაბრად არ შეხებია.
• ამის მიუხედავად, გადაცემაში გავიდა არაერთი კრიტიკული რეპორტაჟი, რომელთა ეთერში მოხვედრა იმედა დარსალიასა და გუნდის დიდი ძალისხმევის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა“

კონტექსტი

• 17 თებერვალს მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, პირველი არხის მენეჯმენტმა გადაცემა “ახალი კვირა” ეთერიდან მოხსნა.
• მედია ამას დეკემბრის ბოლოს გადაცემაში გასულ „ალტ-ინფოს“ მიმართ კრიტიკულ სიუჟეტს უკავშირებს.
• გადაცემის გუნდისთვის კონკრეტული მიზეზები უცნობია და პასუხების მისაღებად, რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებიან.
• პირველი არხი ბრალდებებს მის წინააღმდეგ მიმდინარე მიზანმიმართულ კამპანიას უწოდებს.

ტელეკომპანია "მთავარის" ინფორმაციით, არხის ჟურნალისტსა და ოპერატორს ფიზიკურად გაუსწორდნენ.

დეტალები

კასპის საკრებულოში მომხდარი დაპირისპირების გაშუქებისას "მთავარის" გადამღებ ჯგუფს თავს დაესხნენ. "მთავარის" ინფორმაციით, ჟურნალისტსა და ოპერატორზე პოლიციელებმა ფიზიკურად იძალადეს.

არხის განმარტებით: მმართველი პარტიის "ქართული ოცნების" წარმომადგენლების მითითებით მედიის წარმომადგენლებს ჯერ სხდომათა დარბაზი, შემდეგ კი შენობა ფიზიკური ძალის გამოყენებით დაატოვებინეს. დაზიანდა აპარატურა.

"მთავარი" მომხდარის ამსახველ კადრებს ავრცელებს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ინფორმაციით, კასპში არასათანადო პირობებში მუშაობა მოუწიათ ტელეკომპანიების: "პირველის", „ფორმულას”, „თრიალეთისა” და „ტვ მონიტორინგის” წარმომადგენლებსაც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მოუწოდებს ხელისუფლებას:

• დაიცვას ჟურნალისტების უსაფრთხოება
• პროფესიული საქმიანობის შესრულებისას მედიას შეუქმნას შესაბამისი სამუშაო პირობები, რათა მოქალაქეებს ჰქონდეთ შესაძლებლობა, მიიღონ ინფორმაცია მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით.
• ქარტია მოუწოდებს შესაბამის უწყებებს, სწრაფად და ეფექტიანად შეისწავლონ პოლიციელების მხრიდან მედიის წარმომადგენლებზე თავდასხმის ფაქტი.

"განსაკუთრებით საყურადღებოა თავდასხმა პოლიციელების მხრიდან. მსგავსი ქმედებები კიდევ უფრო ახალისებს ჟურნალისტების მიმართ ძალადობას. აუცილებელია სამართალდამცავ პირებს კანონის შესაბამისად მოსთხოვონ პასუხი და დაუყოვნებლივ გაატარონ პრევენციული ღონისძიებები მედიის წარმომადგენლების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად", - წერია ქარტიის განცხადებაში. 

პირველ არხზე გადაცემა “ახალი კვირის” შეჩერების შემდეგ, ყოფილი წამყვანი იმედა დარსალია ცენზურაზე და მაუწყებელში ე.წ. „შავი სიების“ არსებობაზე ალაპარკდა.

პირველი არხი ბრალდებებს მის წინააღმდეგ მიმდინარე მიზანმიმართულ კამპანიას უწოდებს.

---

რა მოხდა

• 17 თებერვალს მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, პირველი არხის მენეჯმენტმა გადაცემა “ახალი კვირა” ეთერიდან მოხსნა.
• მედია ამას დეკემბრის ბოლოს გადაცემაში გასულ „ალტ-ინფოს“ მიმართ კრიტიკულ სიუჟეტს უკავშირებს.
• პირველი არხის მენეჯმენტი ამას უარყოფს და მიზეზად გადაცემის რეორგანიზაციას ასახელებს.
• გადაცემის გუნდისთვის კონკრეტული მიზეზები უცნობია და პასუხების მისაღებად, რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებიან.

ამავე თემაზე: რატომ აღარ გადის საზმაუს ეთერში „ახალი კვირა“?

17 დეკემბერს, საღამოს, იმედა დარსალიამ “ტვ პირველის” ეთერში მენეჯმენტის მხრიდან ცენზურაზე და მაუწყებელში არსებულ ე.წ. „შავი სიების“ არსებობაზე ისაუბრა.

მან თქვა, რომ:

• ბოლო ორი წლის განმავლობაში გადაცემას ცენზურასთან და სარედაქციო პოლიტიკასთან სერიოზული პრობლემა ჰქონდა.
• ცდილობდა, არხის მენეჯმენტის ყველა რგოლთან ეთანამშრომლა, თუმცა საბოლოო ეთერიდან მოხსნეს და გადაცემას ფორმატი შეუცვალეს.
• იყო თემების დაბლოკვის მცდელობები.
• იყო შავი სიები. ისინი მიუთითებდა, ვინ უნდა ჩაეწერა ჟურნალისტს და ვისი ჩაწერა არ შეიძლებოდა.

იმედა დარსალია „შავ სიებზე“ უფრო დეტალურად არ საუბრობს.

რას პასუხობს მენეჯმენტი ბრალდებებს

იმედა დარსალიას მიერ გამოთქმული ბრალდებების შემდეგ საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ: .

• პირველი არხის წინააღმდეგ მიზანმიმართული, რეპუტაციის შემლახავი კამპანია მიმდინარეობს.
• „ახალი კვირა” არ დახურულა და გუნდის უკლებლივ ყველა წევრი არის მაუწყებლის ანაზღაურებადი თანამშრომელი
• არხი მაყურებელს შესთავაზებს გადაცემის განახლებულ ფორმატს, რომელზეც „ახალი კვირის“ გუნდი მუშაობს.
• “ჩვენ ვისმენთ და ვითმენთ საყვედურებს, მაგრამ არა შეურაცხყოფას”. .

სრული განცხადება ნახეთ ამ ბმულზე: საზოგადოებრივი მაუწყებლის განცხადება ბრალდებებთან დაკავშირებით.

რას უნდა ველოდოთ

იმედა დარსალიამ არ დაასახელა კონკრეტული ადამიანები, რომლებიც სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევას ცდილობდნენ, ხოლო „შავი სიის“ დეტალებზე „სასამართლოში ისაუბრებს“. 

კონტექსტი

“ახალი კვირა” საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში ყოველ კვირა დღეს 21:00 საათზე გადიოდა. ბოლო გადაცემა პირველი არხის ეთერში 26 დეკემბერს გავიდა.

გადაცემის წამყვანმა, იმედა დარსალიამ სეზონის დასრულების შემდეგ, 28 დეკემბერს, თათბირზე გაიგო, რომ ეთერიდან მოხსნეს და გადაცემის წამყვანი აღარ იქნება.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ცილისწამების დავაზე, ინტერნეტ მომხმარებელმა ფეისბუქზე გამოქვეყნებული პოსტისა და იუთუბ ვიდეოს საჯაროობა უნდა შეზღუდოს. როგორ აისახება ეს პრეცედენტი სამომავლო საქმეებზე და შეუქმნის თუ არა საფრთხეს გამოხატვის თავისუფლებას? 

---

თებერვლის დასაწყისში თბილისის საქალაქო სასამართლომ ცილისწამების შესახებ დავაზე პრეცედენტული გადაწყვეტილება მიიღო. მოსამართლემ მოსარჩელის შუამდგომლობა გაითვალისწინა და საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, სარჩელის უზრუნველყოფის სახით მოპასუხეს დაავალა:

• ფეისბუქზე გავრცელებული საჯარო (Public) პოსტის Only Me-ზე (მხოლოდ ავტორისთვის გამოსაჩენად) გადაყვანა. • YouTube-ზე განთავსებული ვიდეოს საჯაროობის შეზღუდვა.
• ფეისბუქის ანგარიშის წაშლის აკრძალვა.
  
  

რატომ არის ეს საქმე პრეცედენტული?

• ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც საქართველოს სასამართლომ ცილისწამების საქმეზე, საბოლოო გადაწყვეტილებამდე საჩივრის უზრუნველყოფის ღონისძიების სახით მოპასუხეს სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული კონტენტის საჯაროობის შეზღუდვა დაავალა.
  
  

ცილისწამება - არსებითად მცდარი ფაქტის შემცველი და პირისთვის ზიანის მიმყენებელი, მისი სახელის გამტეხი განცხადებაა.

საქმის დეტალები

ცილისწამების პრეცედენტულ დავაში მოსარჩელის უფლებებს JG Counselors-ის მმართველი პარტნიორი, ადვოკატი სერგი ჯორბენაძე იცავს.

ადვოკატი მოსარჩელის ვინაობას არ ასახელებს, თუმცა ამბობს:

• მოსარჩელე მუშაობს საჯარო სამსახურში, მაგრამ არ არის თანამდებობის პირი და საკითხი არ ეხება მის თანამდებობრივ საქმიანობას.
• საქმე პოლიტიკური შინაარსის არ არის და შესაძლო ცილისწამების შემცველი განცხადებები მომჩივნის პირად არაქონებრივ უფლებებს ეხება.

პირადი არაქონებრივი უფლებები გულისხმობს სახელს, უფლებას პატივისა და ღირსების დაცვაზე, პირადი ცხოვრების საიდუმლოებას, პირად ხელშეუხებლობასა და საქმიან რეპუტაციას.

მოსარჩელე მხარე ითხოვს:

• პოსტსა და ვიდეოში გამოთქმული აზრების სოციალურ ქსელშივე უარყოფას.
• სასამართლოს გადაწყვეტილების შეუსრულებლობის შემთხვევაში მოპასუხეს პასუხისმგებლობა დაეკისრება.
  
  

რა შეკითხვებს აჩენს ეს გადაწყვეტილება?

• შეუქმნის თუ არა ეს პრაქტიკა საფრთხეს სოციალურ ქსელში გამოხატვის თავისუფლებას, განსაკუთრებით მედიასაშუალებების მხრიდან?
• ქმნის თუ არა საფრთხეს ეს პრეცედენტი?

შეკითხვაზე პასუხი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა წერია მოსამართლის განჩინებაში. შესაბამისად, დასაბუთების გაცნობის გარეშე საფრთხეებზე საუბარი რთულია. განჩინება საჯარო არ არის.

 

საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის იურისტის, გიორგი გოცირიძის განმარტება:

• თუ განჩინების მიხედვით აღმოჩნდება, რომ სარჩელის ასეთი უზრუნველყოფის ღონისძიების (მაგალითად, პოსტის Only Me-ზე გადაყვანის) გამოყენება შესაძლებელი გახდება ცილისწამების ნებისმიერ საქმეში, „ეს სერიოზული საფრთხე იქნება გამოხატვის თავისუფლებისთვის“.
• „თუ სადავო განცხადება საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხზეა, მაშინ ეს პრეცედენტი სახიფათო იქნება ზოგადად გამოხატვის თავისუფლებისთვის, მედიისა და ნებისმიერი ინტერნეტ მომხმარებლის გამოხატვის თავისუფლებისთვის.“
• „დავის გადაწყვეტამდე, სასამართლომ მსგავსი გადაწყვეტილებები მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში უნდა მიიღოს და სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიებები არ შეიძლება გამოყენებული იყოს ცილისწამების ისეთ საკითხებთან დაკავშირებულ დავებზე, რომელთა მიმართაც საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს.“
• „მნიშვნელოვანია, სასამართლოს დასაბუთებაში ნათქვამი იყოს, რომ ასეთი ტიპის სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენება გამონაკლის შემთხვევაშია აუცილებელი.“
• „წინააღმდეგ შემთხვევაში ნებისმიერ პოლიტიკოსს ექნება შესაძლებლობა, მის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ფეისბუქს პოსტი ან მედიაში გამოქვეყნებული კონტენტის საჯაროობა, სასამართლოს ძალით შეუზღუდოს ავტორს იმ პერიოდში, როდესაც ამ კრიტიკული მოსაზრების გამოხატვა აუცილებელი და რელევანტურია.“

მეორე მხრივ:

„ეს შეზღუდვა დადებითი პრეცენდენტია [იმ კუთხით], რომ მოსარჩელისთვის შესაძლებელი იქნება დაიცვას თავი და თავისი არაქონებრივი უფლებები, რომლებიც არის ერთერთი იმ უპირატესთაგანი, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციითაა დაცული და აღიარებული“, - ამბობს სერგი ჯორბენაძე.

კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ

სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ კანონის მიხედვით, მტკიცების ტვირთი მოსარჩელეზეა.

ეს ნიშნავს:

• მოსარჩელემ უნდა ამტკიცოს, რომ მისი მისამართით გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია, ამ ინფორმაციამ მას ზიანი მიაყენა.
• ასევე, უნდა დაადასტუროს ის, რომ მოპასუხემ იცოდა, რომ ეს ინფორმაცია არაზუსტი იყო, მაგრამ განზრახ გაავრცელა, რათა მისთვის ზიანი მიეყენებინა.
• მტკიცების ტვირთის შესახებ მეტი დეტალი ნახეთ აქ.

კანონით, ცილისწამებისთვის პასუხისმგებლობას არ იწვევს განცხადება, თუ:

• ის გაკეთებულია პოლიტიკური დებატების ფარგლებში.
• პარლამენტის, ავტონომიური რესპუბლიკის ავტონომიური საბჭოს ან საკრებულოს წევრის მიმართ.
• წინასასამართლო ან სასამართლო პროცესზე.
• უფლებამოსილი ორგანოს მოთხოვნით.

მეტი დეტალი ნახეთ აქ: კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ

სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების უკანონო შეზღუდვის მიზნით ცილისწამების შესახებ აშკარად უსაფუძვლო სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მოპასუხეს უფლება აქვს მოითხოვოს მოსარჩელისაგან გონივრულ ფარგლებში ფულადი ანაზღაურების მიღება.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოველკვირეული შემაჯამებელი გადაცემა “ახალი კვირა”, ფორმატს იცვლის. გადაცემის გუნდს კითხვები აქვს, თუმცა, მენეჯმენტი დეტალებზე არ საუბრობს.

---

“ახალი კვირის” ბოლო გადაცემა საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში 26 დეკემბერს გავიდა. გადაცემის წამყვანმა, იმედა დარსალიამ სეზონის დასრულების შემდეგ, 28 დეკემბერს, თათბირზე გაიგო, რომ ეთერიდან მოხსნეს და გადაცემის წამყვანი აღარ იქნება.

• „გვითხრეს, რომ გადაცემა ფორმატს იცვლის, გამოაცხადეს რეორგანიზაცია, თუმცა მიზეზები არ თქვეს. ერთადერთი ის თქვეს, რომ არსებულმა ფორმატმა თავი ამოწურა” - ამბობს დარსალია.
• გადაცემის გუნდისთვის მიზეზები უცნობია და პასუხების მისაღებად, რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებიან.

დარსალია ამბობს, რომ ოფიციალური ბრძანების შინაარსში, რომელიც მენეჯმენტისგან ერთი თვის დაგვიანებით მიიღეს, ეწერა, რომ „პროდიუსერს დაევალა სტაფის თავიდან შერჩევა და ახალ ფორმატზე ფიქრი“.

რას უკავშირებენ ცვლილებებს

• ტელეკომპანია “ტვ პირველმა” და “მთავარმა არხმა” გადაცემის ეთერიდან გაქრობა 27 ნოემბერს “ალტ-ინფოსთან” დაკავშირებით გასულ სიუჟეტს დაუკავშირეს.
• კრიტიკულ სიუჟეტში, სახელწოდებით, „ალტ-ინფოს“ სახიფათო იდეოლოგია ჟურნალისტი ახლადდაფუძნებულ პოლიტიკურ პარტია, „ალტ ინფოს“ „ანტიდასავლურ და ანტილიბერალურ მოძრაობას“ უწოდებს.

ამ სიუჟეტის გასვლის შემდეგ „ალტ-ინფო“ ავტორებს „პროფესიიდან გაქრობით“ საჯაროდ ემუქრებოდა და საზოგადოებრივ მაუწყებელს „სიურპრიზებს“ ჰპირდებოდა.

• ზუსტად ერთ თვეში გადაცემა გააჩერეს” - ამბობს იმედა დარსალია - „ფაქტია ის, რომ მედიამ დაუკავშირა ეს ამბები ერთმანეთს და მე ვერ უარვყოფ ამას. ძალიან არ მინდა, რომ ეს დავიჯერო, მაგრამ ეს ამბავი და ეს მუქარები იყო”
• გადაცემის წამყვანის თქმით, აქამდე ამაზე საჯაროდ იმიტომ არ საუბრობდა, რომ რეორგანიზაციის დასასრულს ელოდებოდა და იმედი აქვს, „“ტოპ მენეჯმენტი და ბორდი ამ არასწორ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს”.

რას ამბობს მენეჯმენტი

პირველი არხის მენეჯმენტისგან კითხვებზე პასუხი ვერ მივიღეთ. მაუწყებლის დირექტორმა თინათინ ბერძენიშვილმა და გადაცემის ხელმღვანელმა ეკა შონიამ ჩვენს ზარებს არ უპასუხეს.

• ახალი ამბების ბლოკის დირექტორმა გიორგი გვიმრაძემ მოგვწერა, რომ “აღარ სცალია გამოგონილ ამბებზე კომენტარის საკეთებლად” და „ვისაც უპასუხა, ეგაც საკმარისია“.
• გვიმრაძემ გადაცემასთან დაკავშირებულ ცვლილებებზე ონლაინ გამოცემა „პუბლიკას“ უთხრა, რომ „ფორმატის ცვლილება ჩვეულებრივი ამბავია“ და „მათი გადაწყვეტილების მიზანი მხოლოდ გადაცემის გაუმჯობესებაა“.
• „რამდენი ადამიანი იმუშავებს? ვინ წაიყვანს? რა ფორმატის იქნება გადაცემა? – ამ კითხვებზე დაზუსტებული პასუხი ჯერ არ მაქვს”, - უთხრა „პუბლიკას“ გვიმრაძემ.

იმედა დარსალია ამბობს, რომ გადაცემასთან დაკავშირებით მენეჯმენტისგან საყვედური არასდროს მიუღია და “ახალი კვირა” არხზე ერთ-ერთი ყველაზე ყურებადი გადაცემა იყო.

5-6 ივლისის საქმეზე სასამართლომ უკვე 4 პირი გაათავისუფლა გირაოს სანაცვლოდ. მომხდარიდან 7 თვეზე მეტი გავიდა, თუმცა, ამ დრომდე არ დამდგარა ორგანიზატორების პასუხისმგებლობის საკითხი.

---

8 თებერვალს თბილისის საქალაქო სასამართლომ „რუსთავი 2-ის” ოპერატორის ცემაში ბრალდებული პირი 3000-ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლა.

იგი მეოთხე ბრალდებულია, რომელსაც სასამართლომ 5 ივლისის საქმეზე პატიმრობა გირაოთი შეუცვალა.

5 ივლისის საქმეზე ჟურნალისტებზე ძალადობის, პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლის, მუქარის, დევნის და ჯგუფური ძალადობის ფაქტებზე 31 ადამიანია დაკავებული. აქედან ბოლო ორი - 30 ივლისს.

მთლიანობაში:

• ჟურნალისტებისთვის პროფესიულ საქმიანობაში ძალადობის მუქარით, უკანონოდ ხელის შეშლის, ჯგუფური ძალადობის და ძალადობის მუქარით დევნის ფაქტებზე - 27 ადამიანი.
• „თბილისი პრაიდის“ ოფისის დარბევისთვის, ჯგუფურ ძალადობაში მონაწილეობის, ძალადობით ან ძალადობის მუქარით დევნის, ასევე, ბინის ან სხვა მფლობელობის ხელშეუხებლობის ჯგუფურად დარღვევის ფაქტზე - 3 პირი.
• მოქალაქის მიმართ ჩადენილი ძალადობისთვის კი - 1 პირი.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ბოლო ინფორმაცია: გამოძიება ისევ გრძელდება.

პარალელურად, თბილისის საქალაქო სასამართლოში გრძელდება ბრალდებულების სასამართლო პროცესები.

სასამართლომ დაცვის მხარის შუამდგომლობის საფუძველზე, 4 ბრალდებულს აღკვეთის ღონისძიება გირაოთი შეუცვალა:

• სამ მათგანს 5000-5000 ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ გათავისუფლდნენ.
• ერთი ბრალდებულს კი - 3000 ლარის სანაცვლოდ.

პროკურატურა ამბობს, რომ პატიმრობის გირაოთი შეცვლას „კატეგორიულად არ ეთანხმებოდა”.

5-6 ივლისის საქმეზე დღეისთვის 27 ადამიანია საპატიმროში.

მეტი ამ თემაზე:

• რის საფუძველზე შეიძლება გამოძიების დაწყება “ალტ-ინფოს” წინააღმდეგ?
• ომბუდსმენი „ალტ-ინფოს“ დამფუძნებლის მიმართ სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებას მოითხოვს
• სახელმწიფო “ალტ-ინფოს” სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ვერ ხედავს - არხი სამაუწყებლო არეალს იფართოვებს
• რა ვიცით ლექსო ლაშქარავას ექსპერტიზის დასკვნაზე?

კონტექსტი

• 5 ივლისს "თბილისი პრაიდის" მიერ დაგეგმილი "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამოსული ძალადობრივი ჯგუფები მედიის 53 წარმომადგენელს ფიზიკურად გაუსწორდნენ
• ძალადობრივი აქციის ორგანიზატორების დასჯას შვიდ თვეზე მეტია უშედეგოდ ითხოვს მედია, არასამთავრობო სექტორი და სამოქალაქო საზოგადოება. თუმცა, ამ დრომდე არც ერთი ორგანიზატორი პასუხისგებაში მიცემული არ არის.

თუ გულწრფელები ვიქნებით, არავის გაგვიჭირდება ცხოვრებიდან ისეთი ეპიზოდის გახსენება, როცა შეურაცხყოფა მოგვაყენეს ან გვაწყენინეს ხუმრობის სახელით. თუ ეს მანკიერება პირადი ურთიერთობების ნაწილია, შეიძლება, გაჩუმდე, რადგან შეურაცხყოფაზე სწრაფი პასუხი ვერ მოიფიქრო, ან თავადაც დასცინო საკუთარ თავს, და თავი აარიდო ახალ თავდასხმას - „ხუმრობა არ გესმის“. ყველა ეს გამოცდილება მტკივნეულია.

რა ხდება მაშინ, როდესაც პრობლემა უფრო მასშტაბურ ხასიათს იღებს? მაგალითად, როცა იუმორისტული გადაცემა დასცინის ადამიანს კონკრეტული ნიშნის მიხედვით, როგორც ამ ვიდეოში. ეს იუმორისტული სკეტჩი (თუ საერთოდ შეიძლება, ამ ვულგარული ვიდეოს განხილვისას სიტყვა „იუმორისტული“ გამოვიყენოთ) ჭარბწონიანი და მსუქანი ქალების სრულ დეჰუმანიზებას ეწევა. მათ არამხოლოდ ზარმაც და არამიმზიდველ, ასევე უჭკუო ადამიანებადაც გვიხატავს. „გოგოებო, ჯანზე ხართ და კაცურად მანქანაზე წამიკარით ხელი“ - ამ სიტყვებით აცლის მათ ქალის იდენტობას.

სიმსუქნის მიუღებლობას, სიძულვილს ან მასზე დაფუძნებულ სტიგმას ხშირად მოიხსენიებენ სოციალურად მისაღებ დისკრიმინაციის ფორმად. თუ ადამიანების სხვადასხვა ნიშნით დისკრიმინაციის წინააღმდეგ საზოგადოებებში არსებობს, შესაძლოა, მცირე მასშტაბის ან გავლენის, მაგრამ მაინც თანხმობა, ჭარბ წონასთან დაკავშირებით ასეთი კონსენსუსი არ გვაქვს. ამას მოწმობს ის უკუკავშირიც, რაც სკეტჩმა სოციალური ქსელებით მიიღო. 7 000-ზე მეტი რეაქციიდან მხოლოდ 67 გამოხატავს ვიდეოს შინაარსისადმი უკმაყოფილებას. დამაიმედებელი ვითარებაა კომენტარებში, მათი უმეტესობა ვიდეოს იუმორისგან დაცლილად და შეურაცხმყოფლად განიხილავს.

სხეულის აღქმის და მედიის კავშირი არაერთგზის ნაკვლევია. ამ შემთხვევაში მედიას სიტყვის ყველაზე ფართო გაგებით ვიყენებ და მასში მოვიაზრებ ტელევიზიას, სტრიმინგ სერვისებს, რეალურ და სატელევიზიო შოუებს და სოციალურ ქსელებსაც. 2019 წელს მენტალური ჯანმრთელობის ფონდმა დიდ ბრიტანეთში ჩაატარა კვლევა, რომლის თანახმადაც, რეალური შოუები ამწვავებს სხეულთან დაკავშირებულ შფოთვას.

კვლევა ეხმიანებოდა იმ დროისთვის ერთ-ერთ პოპულარულ რეალურ შოუს, „სიყვარულის კუნძული“ და მასში მონაწილე ადამიანებს. პროგრამისადმი კრიტიკის მთავარი ფოკუსი სწორედ ჭარბწონიანი სხეულების არარსებობას უკავშირდებოდა. ფონდმა შეშფოთება გამოხატა იმ გავლენაზე, რაც სატელევიზიო გადაცემებს განსაკუთრებით ახალგაზრდა აუდიტორიაზე აქვს. მონაცემები მართლაც შემაშფოთებელია. კვლევის თანახმად, საკუთარი სხეულის ნეგატიური აღქმის გამო, 18-24 წლამდე ადამიანების 24% -ს შფოთვა განუვითარდა, გამოკითხულთა 23%-მა თქვა, რომ ამავე მიზეზით სუიციდური ფიქრები გაუჩნდა, 15%-მა კი თავი მიზანმიმართულად დაიზიანა.





მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის თანახმად, 2016 წლის მონაცემებით, 18 წელს გადაცილებულ 1.9 მილიარდ ადამიანს ჭარბი წონა აქვს.

რაც შეეხება საქართველოს, 2016 წლის მონაცემები გვეუბნება, რომ ჭარბი წონის მაჩვენებელი ქვეყანაში 62%-ია, ხოლო სიმსუქნის - 31%. ეს არის მასშტაბი და ადამიანების ის რაოდენობა, ვის მდგომარეობასაც ზემოთაღნიშნული ვიდეო აბუჩად იგდებს.

რამდენიმე მიზეზი არსებობს სიმსუქნის გამო ადამიანების დაცინვის არაეთიკურად განსახილველად. ჭარბ წონას და სიმსუქნეს აქვს ეკონომიკურ-სოციალური განზომილება. არაერთი საერთაშორისო კვლევა მოწმობს, რომ ჭარბი წონა დაბალი ეკონომიკური შემოსავლების ქვეყნებს და ოჯახებს აწუხებთ, და ასეთ დროს ბავშვები განსაკუთრებით დაუცველები არიან.

გარდა ამისა, ჭარბი წონა და სიმსუქნე დაკავშირებულია კვებითი აშლილობის სხვადასხვა ფორმასთან. გამუდმებით დიეტაზე, ფიზიკურ აქტივობაზე და პირად პასუხისმგებლობაზე საუბარი ისედაც სტრესულია კვებითი აშლილობის მქონე ადამიანისთვის. აღარაფერს ვამბობ ამ ძალიან საფრთხილო საკითხის იუმორის, თანაც ასეთ ვულგარული იუმორის, პერსპექტივით გაშუქებაზე. როგორც სიმსუქნესთან დაკავშირებული საკითხების მკვლევარი, პროფესორი არაია შარმა აღნიშნავს, მსუქანი ადამიანისთვის იმის თქმა, რომ ნაკლები ჭამოს და მეტი იმოძრაოს, იგივეა, დეპრესიაში მყოფ ადამიანს უთხრათ, რომ გამხიარულდეს. ეს თანაგრძნობის და გაგების ნაკლებობაზე მიანიშნებს.

იუმორისტული გადაცემები რომ ხშირად პრობლემურია, ახალი არ არის. ისინი ხშირად, სავსეა უხამსი ხუმრობებით ადამიანებზე და დანაშაულებზეც კი. ბილ კლინტონისა და მონიკა ლევინსკის სკანდალის გაშუქებისას, ამერიკული ტელევიზიების წამყვანი სახეები დაუზოგავად ამცირებდნენ ლევინსკის. მათი ხუმრობები მიზოგინური და შეურაცხმყოფელი იყო. ეს შემთხვევა კიბერბულინგის ლამის პირველ და ქრესტომათიულ მაგალითადაც ითვლება. მაიკლ ჯექსონის მიმართ პედოფილიის უმძიმეს ბრალდებასაც სიცილ-ხარხარით შეხვდნენ იგივე წამყვანები.

ამ ადამიანების უმეტესობა დღესაც ეკრანიდან გველაპარაკება, მაგრამ ქართული მედიისგან განსხვავებით, მათთვის დრო გავიდა, კონტექსტი შეიცვალა, შესაბამისად, დღეს ვეღარავინ გაბედავს 25 წლის წინანდელ უხამსობას. კონტექსტის ცვლილების შედეგია ისიც, რომ „ნეტფლიქსმა“ შეწყვიტა სატელევიზიო სერიალის გადაღება, რომელიც, მაყურებლების შეფასებით, აძლიერებდა სტიგმას ჭარბწონიანი და მსუქანი ადამიანების მიმართ. სერიალი „გაუმაძღარი“ 2018 წელს გამოვიდა. მაყურებლის უკმაყოფილება პირველივე ტრეილერის გავრცელებას მოჰყვა. შოუს მთავარი გმირი, პატი, წარსულში ჭარბწონიანი გოგოა, რომელიც წონის დაკლების შემდეგ ცდილობს, შური იძიოს იმ ადამიანებზე, ვინც სიმსუქნის გამო ამცირებდა. სერიალის შეწყვეტის მოთხოვნით შექმნილ პეტიციას ასი ათასმა ადამიანმა მოაწერა ხელი.

ამ მაგალითების ფონზე ქართული სატელევიზიო სივრცე, დრომოჭმული იუმორისტული გადაცემებით ღრმა კრიზისში მყოფად გამოიყურება. იმედის საფუძველი მაინცდამაინც არ ჩანს, მაგრამ ალბათ უფრო ადრე, ვიდრე გვიან, შესაძლებელია, ვიხილოთ გადაცემები, რომლებიც სიმსუქნეზე დაცინვის ნაცვლად, სიმსუქნის სიძულვილს დასცინებს.

მედიამ კიდევ ერთხელ დაუთმო ეთერი არაკომპეტენტურ ადამიანებს ვაქცინაციაზე სასაუბროდ.

---

1 თებერვალს, მას შემდეგ, რაც მთავრობამ “მწვანე პასპორტის” მოთხოვნის ვალდებულება გააუქმა, ტელეკომპანია „რუსთავი 2-მა” და „TV პირველმა” საღამოს ეთერი ვაქცინის მოწინააღმდეგეებსა და მომხრეებს შორის დებატებს დაუთმო. ტოქშოუებში საკითხში კვალიფიციურ ადამიანებს ცნობილი მსახიობები, მომღერლები, მწერლები, რეჟისორები და სხვები სჭარბობდნენ.

რა პრობლემაა?

• ეს პირველი შემთხვევა არაა, როდესაც მედია ტრიბუნას უთმობს საზოგადოებრივ აზრზე გავლენის მქონე ცნობილ ადამიანებს, რომლებიც სამეცნიერო ფაქტებს, ამ შემთხვევაში, ვაქცინაციას, ეწინააღმდეგებიან. ტელევიზიებში მათ ხშირად ისეთ თემებზე სასაუბროდ იწვევენ, რომლებზეც კომპეტენცია არ აქვთ.
• ცხადია, ცნობილი ადამიანის ეთერში გამოჩენა უფრო მაღალი რეიტინგის მომტანია, მაგრამ, საკითხავია, რა სარგებელს იღებს და რამდენად ინფორმირებული რჩება მაყურებელი მსგავსი შოუების ნახვის შემდეგ?

დეტალები:

• „რუსთავი 2-ისა” და „TV პირველის“ ეთერში ერთი მხარე დაჟინებით ამტკიცებდა, რომ არ უნდა ავიცრათ, საუბრობდა კონსპირაციულ თეორიებზე, ავრცელებდა დაუდასტურებელ და ცრუ ინფორმაციებს
• მეორე მხარე ცდილობდა აცრის სიკეთეების შესახებ ესაუბრა და დაერწმუნებინა მაყურებელი, რომ პანდემიის დასამარცხებლად ვაქცინაციას ალტერნატივა არ აქვს.
• გადაცემის არცერთი წამყვანი არ იყო მზად იმისთვის, რომ ეთერში ნათქვამ დეზინფორმაციას სანდო და გადამოწმებული ფაქტებით დაპირისპირებოდა.

რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?

• პანდემიის პერიოდში, მაშინ, როდესაც საქართველოში კორონავირუსით ყოველდღიურად ათობით ათასი ადამიანი ინფიცირდება, ათობით მათგანი იღუპება და ვაქცინაციის დაბალი მაჩვენებელია, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მედიის როლი.
• განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ადამიანის სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას ეხება, მედია ვალდებულია, რესპონდენტები შეარჩიოს მათი კვალიფიციურობის და არა „ცნობადობის“ მიხედვით.
• ნებისმიერ შემთხვევაში, როდესაც რესპონდენტი ეთერში დეზინფორმაციას ავრცელებს, ჟურნალისტი ვალდებულია, რომ ეს უაპელაციოდ არ გაატაროს და თავის აუდიტორიას მიაწოდოს ზუსტი და მართალი ინფორმაცია.

ზოგადად, რა შემთხვევაშია გამართლებული ცნობილი ადამიანების მოსაზრებების გაშუქება?

„რაც უფრო დიდ სიყვარულს, აღფრთოვანებას ან პატივისცემას იმსახურებს საზოგადოების ან მისი ნაწილის მხრიდან, მას კიდევ უფრო მეტი ზეგავლენა აქვს ადამიანების აზრზე, ქცევაზე. სრულიად შესაძლებელია, რომ ამ ადამიანის პირად მოსაზრებას სერიოზული გავლენა ჰქონდეს ვიღაცის ცხოვრებაზე.“ - ამბობს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარე, თამარ რუხაძე.

რუხაძის განმარტებით:

• მედიამ სხვადასხვა სპეციალობის ადამიანს ისეთ თემაზე არ უნდა ჰკითხოს აზრი, რომელიც სპეციფიკურად მის სფეროს არ ეხება, განსაკუთრებით მაშნ, როდესაც საქმე გვაქვს საზოგადოების კეთილდღეობისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან საკითხებთან.
• ერთადერთი მიზანი კი, რის გამოც შეიძლება, მედიამ მასთან [დეზინფორმაციის გამავრცელებელ ადამიანთან] ინტერვიუ ჩაწეროს ან პირდაპირ ეთერში მოისურვოს მისი მოყვანა, უნდა იყოს ის, რომ გააბათილოს არასწორი და ხშირად მავნე ინფორმაცია.

„თუკი არ გაქვს შესაძლებლობა, რომ წინააღმდეგობა გაუწიო დეზინფორმაციას, სულერთია ვისგან მოდის ის, მაშინ შენ თვითონ ხდები არასწორი ინფორმაციის გავრცელების ხელშემწყობი და, შესაბამისად, შენ თვითონ მოდიხარ წინააღმდეგობაში საკუთარ მოვალეობასთან და საერთოდ - ფუნქციასთან“, - ამბობს თამარ რუხაძე.

დამატებითი მასალა ამ თემაზე:

• საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტის, ზურაბ ალხანიშვილის რჩევები მედიას, კოვიდ პანდემიის გაშუქების დროს.
• უნდა დაუთმოს თუ არა მედიამ ტრიბუნა "ანტივაქსერებს"?
• ქარტიის გაიდლაინი მედიაში ცნობილი ადამიანების, ე.წ. „ინფლუენსერების“ მოწვევის, კოვიდ-19-ის გაშუქების დროს.

ე.წ. „ანტივაქსერობის“ ფენომენი პირველი ვაქცინის გამოგონებისთანავე გაჩნდა. ანუ, ანტივაქსერებიც იმდენი ხანია არსებობენ, რამდენ ხანსაც ვაქცინა არსებობს. უბრალოდ, თუკი თავიდან, „ანტივაქსერებს“ სჯეროდათ, რომ ვაქცინის გაკეთების შემთხვევაში მათ რქები და კუდი ამოუვიდოდათ, დღეს, თანამედროვე ტექნოლოგიების ეპოქაში, შიშებიც განახლდა - ძროხის თავი ჩიპებმა და 5G-მ ჩაანაცვლა.

თუმცა, ანტივაქსერობის ბუნებას და შიშების საფუძვლებს (თუ უსაფუძვლობას) ცოტა ხნით თავი რომ დავანებოთ, ალბათ, იმასაც უნდა გავუსწოროთ თვალი, რომ პანდემიამ, სხვა პრინციპულად ახალ ეთიკურ და პროფესიულ კითხვასთან ერთად, გარკვეული დილემა ჟურნალისტიკაშიც გააჩინა.

უნდა დავუთმოთ ანტივაქსერებს საინფორმაციო სივრცე? რა დოზით? შეგვიძლია თუ არა ამ ადამიანთა ჯგუფს, და მოდით ისიც ვაღიაროთ, რომ ეს ჯგუფი საკმაოდ დიდია - საერთოდ უარი ვუთხრათ საინფორმაციო სივრცეში გამოჩენაზე?

ნინო თარხნიშვილი - რადიო თავისუფლების ჟურნალისტია, რომელიც პანდემიის თემას მისი დაწყებიდან დღემდე აქტიურად აშუქებს. ის მიიჩნევს, რომ ანტივაქსერების გზავნილების ტრანსლირება მედიაში მიუღებელია:

„საზოგადოებრივ მაუ ჰქონდა 2 პირდაპირი ეთერი, სადაც მთავარ როლში იყვნენ ანტივაქსერული ჯგუფის ცნობილი წარმომადგენლები. რომ ვუყურებდი არც მჯეროდა - რანაირად შეიძლება რედაქციამ მიიღოს ასეთი გადაწყვეტილება და ეს ადამიანი დასვას პირდაპირ ეთერში?“

„ანტივაქსერული“ ჯგუფები ეთერში სხვა ტელეკომპანიებსაც ხშირად ჰყავთ. მათი განმარტება ძირითადად ისაა, რომ ბალანსი დაცული უნდა იყოს. „ეს ის შემთხვევაა, როცა, მე მგონია, რომ არ არის საჭირო ბალანსის დაცვა. ეს არ არის ის თემა, რომელსაც აქვს მეორე მხარე“ - ამბობს ნინო თარხნიშვილი.

მაგრამ რა ვუყოთ იმას, რომ მეორე მხარე საკმაოდ აქტიურად ითხოვს საკუთარი პოზიციის დაფიქსირებას მედიაში? მაგალითად, ოქტომბერში ანტივაქსერულად განწყობილმა ჯგუფებმა აქციაც გამართეს საზოგადოებრივი მაუწყებლის შენობასთან. მათ „თავისი წილი“ საეთერო დრო მოითხოვეს. მოლაპარაკებებს არხის ხელმძღვანელობისთან მათ შორის სასულიერო პირები აწარმოებდნენ.

„საუბრის საგანი ისაა, რომ შედგეს გარკვეული სახის დებატები, ან მოხერხდეს იმ პოზიციის წარმოჩენა, რომელიც ამ ხახლს აქვს ვაქცინაციის და პანდემიის პროცესთან დაკავშირებით. ბუნებრივია, ჩვენ საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვართ და ვთვლით, რომ როდესაც არსებობს განსხვავებული პოზიცია, მიდგომა, პროცესის მართვაზე (იმიტომ რომ საკითხი მათ შორის შეეხებოდა იმას, თუ რამდენად სწორად იმართება პანდემია) - ამ პერსპექტივიდან ჩვენ მზად ვართ ვუმასპინძლოთ მსგავს შეხვედრას“, - ამბობდა მაშინ საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის ხელმძღვანელმა გიორგი გვიმრაძემ.

მეორე მხარის წარმოჩენის არგუმენტით საინფორმაციო სივრცეში ხვდებიან სრულიად არარელევანტური, საკითხში არაგათვიცნობიერებული პირები, ამბობს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი მარიამ გოგოსაშვილი. ეს კი, თავის მხრივ, კიდევ უფრო ცუდ გავლენას ახდენს მძიმე ეპიდემოილოგიურ ვითარებაზე:

„როდესაც საკითხი ეხება ჯანმრთელობას არ შეიძლება გაშუქდეს იმ პირების მოსაზრებები, რომელიც არ ეყრდნობა მეცნიერულ კვლევებს. იმ დროს როცა ჩვენ, თუნდაც დღეს, გვყავს ქვეყანაში 15 ათასზე მეტი ინფიცირებული, ყოველდღიურად იღუპება ათობით ადამიანი - ამის წახალისებას მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს“.

რა ხდება, როცა ანტივაქსერულად განწყობილი ჯგუფები აქციას მართავენ ქალაქში? მაგალითად, კოვიდ-პასპორტების გაუქმების მოთხოვნით. როგორც წესი, ამ მოთხოვნის მიღმა ისევ და ისევ ვაქცინის საწინააღმდეგო გზავნილები იმალება, ამბობს მარიამ გოგოსაშვილი. აქცია, ერთი მხრივ, არის მედიის ინტერესის საგანი, მაგრამ ამ გზავნილების გავრცელებისგან, მისი თქმით, მედიასაშულებებმა თავი უნდა შეიკავონ.

რადიო თავისუფლების ჟურნალისტმა ნინო თარხნიშვილმა ერთ-ერთი აქციის დროს ასეთ ტაქტიკას მიმართა:

„მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ წასულიყო ოპერატორი, აეკრიფა მხოლოდ კადრები ამ აქციიდან, არანაირი კომენტარი და ინტერვიუ არ ჩაეწერა არავისთან. ეს კადრები რომ მოიტანა მე დავადე ტექსტი, სტატისტიკა - რამდენი არავაქცინირებული ადამინიანი იღუპება კოვიდით, რამდენად დაბალია ვაქცინირებულებში გარდაცვალების მაჩვენებლი, ინფიცირების მაჩვენებლი, ჰოსპიტილაზიის მაჩვენებლი. მათი კადრები გადავფარეთ ამ ტიპის ტექსტით, რომ თან ისიც გვეჩნებინა მაყურებლისთვის, რომ ეს ხალხი, ანტივაქსერები არსებობენ და აქციებს აწყობენ, მაგრამ შევეცედათ რომ მაქსიმალურად დაგვეფარა მათი მესიჯები იმ დადებითით, რაც ვაქცინაციას მოყვება“.

მარიამ გოგოსაშვილი მიიჩნევს, რომ პანდემიასთან დაკავშირებით მომზადებული მასალები მაქსიმალურად ინფორმაციული ხასიათის უნდა იყოს. გადამოწმებული, სანდო ინფორმაციის ნაკლებობა ხელს უწყობს ანტივაქსერული განწყობების გავრცელებას. „ბევრი ადამიანი, რომელიც ვაქცინაციას ეწინააღმდეგება სწორადაც არის ინფორმაციის ნაკლებობის მსხვერპლი“, ამობს ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი.

NDI-ის გამოკითხულთა უმრავლესობა ფიქრობს, რომ საქართველოში სიტყვის თავისუფლების მიმართულებით სიტუაცია არ შეცვლილა ან გაუარესდა.

ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტი (NDI) და CRRC-საქართველო საზოგადოების განწყობის შესახებ კვლევას აქვეყნებს.

დეტალები: გამოკითხულთა უმეტესობა (40%) მიიჩნევს, რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში საქართველოში სიტყვის თავისუფლება გაუმჯობესდა, თუმცა მათი ერთობლიობა ვინც ფიქრობს, რომ ამ მიმართულებით მდგომარეობა არ შეცვლილა (28%) და გაუარესდა (27%) გამოკითხულთა ნახევარზე მეტს შეადგენენ.


კვლევის მიხედვით, ეროვნული საკითხების მიმართ დამოკიდებულებას პარტიული სიმპატიები განაპირობებს.

•  მმართველი პარტიის მხარდამჭერების უმრავლესობა ამბობს, რომ სიტყვის თავისუფლება გაუმჯობესდა.
•  ოპოზიციის მხარდამჭერების უმეტესობის აზრით კი პირიქით, სიტყვის თავისუფლება გაუარესებულია.

პანდეემის შესახებ გამოკითხვის მიხედვით, კი მოსახლეობის უმრავლესობა დარწმუნებულია, რომ კორონავირუსის წინააღმდეგ ვაქცინაციის შესახებ საკმარისი ინფორმაცია აქვს.


კვლევა 2021 წლის 7-13 დეკემბრის პერიოდში საქართველოს მასშტაბით 2,099 სატელეფონო ინტერვიუს წარმომადგენლობითი შერჩევის საფუძველზე, ქვეყნის სრულწლოვან მოსახლეობას შორის ჩატარდა (ოკუპირებული ტერიტორიების გამოკლებით).

• გამოკითხვის საშუალო ცდომილების ზღვარია +/- 1.3%. ინტერვიუები ქართულ , აზერბაიჯანულ, სომხურ და რუსულ ენებზე ჩატარდა. რესპონდენტები შემთხვევით ნომერზე დარეკვის მეთოდით შეირჩნენ. კვლევა ჩაატარა CRRC-საქართველომ. NDI-ის კვლევა დიდი ბრიტანეთის მთავრობის UK aid-ის ფინანსური ხელშეწყობით ხორციელდება.