„წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის საერთაშორისო საბჭოს“ (IRCT), დამოუკიდებელ სასამართლო ექსპერტთა ჯგუფის, ბერკლის საზოგადოებრივი ჯანდაცვისა და ომეგას კვლევითი ფონდის ერთობლივი თანამშრომლობით, მიმდინარე წელს პროტესტისა და დაკავების დროს ძალის გადამეტებული გამოყენების, არასათანადო მოპყრობისა და წამების დოკუმენტირებისა და შეტყობინებისთვის ფორმა შეიქმნა.

აღნიშნული ფორმა დაზარალებულს გამოცდილებისა და ფიზიკური ზიანის ნებისმიერი მტკიცებულების დოკუმენტირებაში, ასახვასა და იმ აღჭურვილობების აღწერაში დაეხმარება, რომლებიც სამხედრო, თავდაცვისა და პოლიციის დანაყოფებმა მისთვის ზიანის მიყენების დროს გამოიყენეს.

IRCT-ის კომუნიკაციების საბჭოს წევრი 2024 წლის აპრილში საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის პროფესორი, თიკო ცომაია გახდა. ის „წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის საერთაშორისო საბჭოსთან“ ერთად ცდილობს საქართველოში დაზარალებული ადამიანების (მათ შორის ჟურნალისტების) ბაზა  შექმნას, რათა მომავალში მათთვის მიყენებული ზიანი სწორად იდენტიფიცირდეს და დახმარების გაწევა გამარტივდეს.

ცომაიას თქმით, ევროკავშირმა მიიღო ჟურნალისტების დაცვის აქტი, რომელიც მიზნად ისახავს ჟურნალისტების დაცვას მათი წყაროების გამჟღავნებისა და მათ წინააღმდეგ ჯაშუშური პროგრამების გამოყენებისგან. 

„აქ გაერთიანდა ბევრი ადამიანის უფლებებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც ჟურნალისტების დაცვის ინსტრუმენტებზე მუშაობს, მაგრამ ამისათვის აუცილებელია, რომ მოხდეს იმ ჟურნალისტების იდენტიფიცირება, ვინც წამების მსხვერპლი გამხდარა და მათი სახელის საერთო ბაზაში განთავსება. ამის შემდეგ ხდება, საჭიროების შესაბამისად, მათი სხვადასხვა ფორმით დახმარება, იქნება ეს ფულადი კომპენსაცია თუ სხვა“. 

როგორც IRCT-ის კომუნიკაციების საბჭოს წევრი აღნიშნავს, რაც მეტ ჟურნალისტს ექნება ინფორმაცია „პროტესტისა და დაკავების დროს ძალის გადამატებული გამოყენების, არასათანადო მოპყრობისა და წამების დოკუმენტირებისა და შეტყობინების ფორმის“ შესახებ, ეს მათ დაზარალებული ჟურნალისტების უფლებების დაცვას გაუადვილებს.

„ყველა ჟურნალისტმა, ვინც პროტესტის დროს დაზიანდება, უნდა იცოდეს, რომ არსებობს ამგვარი კითხვარი, რომლის შევსების შემდეგაც მოხდება: 1. დაზიანების კვალიფიკაცია და 2. კონკრეტული დახმარების მიღება. როდესაც იქნება მტკიცებულებები, ჟურნალისტების დაცვის აქტი მისცემს მათ საშუალებას, რომ ყველა მათგანს დაეხმარონ მატერიალური, ფიზიკური სახით“.

„წამების მსხვერპლთა სარეაბილიტაციო საერთაშორისო საბჭო“ არის დამოუკიდებელი, საერთაშორისო ჯანდაცვის პროფესიული ორგანიზაცია, რომელიც ხელს უწყობს წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციას და მუშაობს წამების პრევენციისთვის მთელ მსოფლიოში. დანიაში დაფუძნებული IRCT არის „ქოლგა ორგანიზაცია“ 160-ზე მეტი დამოუკიდებელი წამების სარეაბილიტაციო ორგანიზაციისთვის 76 ქვეყანაში.

„დემოკრატიის კვლევის ინსტიტუტმა“ სოციალურ და ონლაინ მედიაში ანტიგენდერული მოძრაობის ძირითად აქტორებზე 18-თვიანი დაკვირვების  შედეგები გამოაქვეყნა.კვლევა „ანტიგენდერული რიტორიკა და გენდერული სტერეოტიპები სოციალურ მედიაში“ აჩვენებს, რომ საქართველოში ანტიგენდერული დისკურსის ძირითად აქტორებად  „ქართული ოცნების“, მისი სატელიტი პოლიტიკური ძალების, ღიად პროსახელისუფლებო მედია პლატფორმებისა და ულტრამემარჯვენე ჯგუფების წარმომადგენლები გვევლინებიან. 

ანგარიშში მიმოხილულია:

• ხელისუფლების, როგორც წამყვანი ანტიგენდერული აქტორის და სხვა ძირითადი ულტრამემარჯვენე ჯგუფების დროში ცვალებადი ჰომოფობიური და სექსისტური რიტორიკა; 
• ანტიგენდერული საკანონმდებლო ინიციატივები და მასთან დაკავშირებული პოლიტიკურ/სოციალური დისკუსიები; 
• პოლიტიკოსი ქალების წინააღმდეგ მიმართული მადისკრედიტირებელი კამპანიები, მისი დამახასიათებელი დეზინფორმაციული და მანიპულაციური მედია კონტენტი. 

კვლევის დასკვნით ნაწილში მოცემულია საანგარიშო პერიოდში გამოკვეთილი ძირითადი მიგნებები და შესაბამისი რეკომენდაციები. 

ანგარიშის შესახებ ვრცლად DRI-ის დირექტორი, თამარ ხიდაშელი

"არსებობს პროფესიები, რომელთაც განსაკუთრებული გავლენა აქვთ საზოგადოებრივ ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე. ერთ-ერთი ასეთია ჟურნალისტის პროფესია. მედია პროფესიონალებს საზოგადოების ფართო სეგმენტებთან აქვთ შეხება, მათ გზავნილებს მედიის მაგიური ძალა აქვს. ისინი, ერთი მხრივ, ასახავენ რეალობას, და მეორე მხრივ აკონსტრუირებენ მას. სწორედ ამიტომ, მოცემული წიგნი -  ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებულ ადამიანის უფლებებზე -  მედია პროფესიონალებისთვისაა განკუთვნილი", - ფსიქოლოგი ჯანა ჯავახიშვილის ჟურნალისტების პროფესიული სტრესის შესახებ.





სახელმძღვანელოს სანახავად ეწვიეთ ბმულს 

„მედიის ადვოკატირების კოალიცია“, რომელიც ადამიანის უფლებების დამცველ და მედიის საკითხებზე მომუშავე 17 ორგანიზაციას აერთიანებს, „უცხოელი ჟურნალისტებისთვის საქართველოში შემოსვლის უკანონო და გაუმართლებელი აკრძალვის შემთხვევებს“ გმობს. 

გუშინ, 17 სექტემბერს საქართველოში ქართულ-სომხური მედიაგამოცემა Aliq Media-ს დამფუძნებელი და ერთ-ერთი რედაქტორი არსენ ხარატიანი არ შემოუშვეს, წინა დღეს, 16 სექტემბერს კი ქვეყანაში შემოსვლაზე უარი ბელარუს ჟურნალისტს, ანდრეი მიალეშკას უთხრეს. 

კოალიციის შეფასებით, ეს ტენდენცია ხაზს უსვამს ქვეყანაში მედიის თავისუფლების შეზღუდვისა და დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკის საქმიანობის შეფერხების შემაშფოთებელ მდგომარეობას.

"ბოლო წლების განმავლობაში, „ქართული ოცნება“ ქვეყანაში ჟურნალისტების შემოსვლას უკანონოდ უშლის ხელს. აღნიშნული დისკრიმინაციული და უკანონო შეზღუდვა, როგორც წესი, რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინისა და მმართველი პარტიის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ ჟურნალისტებსა და აქტივისტებს შეეხება.

მმართველი პარტიის მუდმივი მცდელობა, ხელი შეუშალოს ჟურნალისტების ქვეყანაში შესვლას, ეწინააღმდეგება დემოკრატიულ ფასეულობებს და მნიშვნელოვანი შემაფერხებელია ანგარიშვალდებულებისთვის, რომელიც აუცილებელია ჯანსაღი საზოგადოებისთვის. ასეთი ქმედებები ახშობს ინფორმაციის თავისუფალ გაცვლას და ძირს უთხრის საზოგადოების უფლებას, იყოს ინფორმირებული საქართველოში კრიტიკული მოვლენების შესახებ", - აღნიშნულია განცხადებაში.

„მედიის ადვოკატირების კოალიცია“ საქართველოს მთავრობას მოუწოდებს, დაუყოვნებლივ შეწყვიტოს ეს დისკრიმინაციული პრაქტიკა და გამოიჩინოს ერთგულება მედიის თავისუფლების საერთაშორისო სტანდარტებისადმი.

„მედიის ინფორმაციისა და სოციალური კვლევების ცენტრმა” სამთავრობო უწყებებისა და ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ საჯარო ინფორმაციის გაცემის მონიტორინგი ჩაატარა. კვლევა 2023 წლის 1 სექტემბრიდან 2024 წლის აგვისტოს ჩათვლით პერიოდს მოიცავს. პროექტის ფარგლებში მედიასაშუალებების მიერ გამოთხოვილი საჯარო ინფორმაციის შესახებ სტატისტიკური მონაცემებიც შეგროვდა.

მონიტორინგის შედეგად კი, საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნების მიმართ ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების მხრიდან არასათანადო რეაგირების სისტემური პრობლემა გამოიკვეთა. ორგანიზაციამ ერთი წლის განვალობაში საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის შესახებ გაგზავნილი 1863  წერილი შეაგროვა და დაამუშავა. 

"წერილების საერთო რაოდენობიდან 1099 წერილზე ჟურნალისტებმა მიიღეს პასუხი, თუმცა თითქმის ერთი მესამედი, 341 (31%) - კანონით დადგენილი ვადების დარღვევით, რაც გარდა იმისა, რომ ნათლად მიანიშნებს მმართველობითი ინსტიტუტების მხრიდან საჯარო ინფორმაციის ღიაობის ხელშეწყობის დაბალ ხარისხზე, ასევე მედიისთვის დაგვიანებით მიღებული ინფორმაცია ხშირ შემთხვევაში კარგავს რელევანტურობას, რაც მათ საქმიანობაში ხელისშემშლელი ფაქტორია. 

დაბრუნებული პასუხების საერთო რაოდენობიდან კი, მხოლოდ 44% (488) პასუხობდა მოთხოვნას სრულყოფილად, ხოლო 52% (569) ნახევარზე მეტი - მხოლოდ ნაწილობრივ იძლეოდა გამოთხოვილ ინფორმაციას, რაც ასევე მედიისთვის ხარისხიანი მასალის მოსამზადებლად ხელოვნურ ბარიერებს წარმოადგენს. 27 (2%) წერილის პასუხად უარი გამოიგზავნა, 15 (1%) წერილს კი სხვა სტატუსი აქვს".

ერთწლიანი კვლევის შედეგად გამოვლენილი ძირითადი მიგნებებია:

• საჯარო ინფორმაციის გაცემის ვალდებულების მატარებელი უწყებები მიღებული მოთხოვნების 41%-ზე არ რეაგირებენ, ან არღვევენ კანონით დადგენილ ვადებს (18%).
• მთლიანობაში ცენტრალური და ადგილობრივი უწყებები ინსტიტუტებში შესულ საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნათა მხოლოდ 26%-ს გაეცემა სრულყოფილი პასუხი. 
• ცენტრალური უწყებები ნახევარზე მეტ შემთხვევაში (53%) არ პასუხობენ საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნებს. ამასთანავე, წერილების 11%-ზე ვადის გადაცილებით პასუხობენ.
• ცენტრალური უწყებები იშვიათად გასცემენ სრულყოფილ პასუხებს (19%). 
• ადგილობრივ უწყებებში უპასუხოდ რჩება მოთხოვნათა 38%, ხოლო ვადაგადაცილებით ბრუნდება - 20%. 
• ადგილობრივი უწყებები მიერ მიღებული წერილებიდან სრულყოფილად გაეცა პასუხი 28%.
• საჯარო უწყებებში გაგზავნილი საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის წერილების თემატიკა ძირითადად სოციალური დასაქმების პროგრამას უკავშირდებოდა (22%), საიდანაც 55% უპასუხოდ დარჩა, მიღებული პასუხების თითქმის ნახევარი - 49% ვადის დარღვევით დაბრუნდა. სრულყოფილი პასუხი დაბრუნდა მხოლოდ 12%-ზე, ნაწილობრივი 10%-ზე. მეორე თემა, რომელიც დომინირებდა - მუნიციპალური ბიუჯეტის ხარჯვას ეხებოდა,საერთო მონაცემების 20%-ია, უპასუხოდ დარჩა მოთხოვნათა ერთი მეოთხედი- 25%. მიღებული პასუხებიდან 31% ვადის დარღვევით დაბრუნდა. სრულყოფილი პასუხი მოვიდა 24%-ზე.

პროექტის განმავლობაში “მედიის ინფორმაციისა და სოციალური კვლევების ცენტრმა” საქართველოს, თითქმის, ყველა რეგიონში მოქმედ 46 მედიასაშუალებასთან ითანამშრომლა.

საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა საქართველოს კანონმდებლობით არის გარანტირებული. კონსტიტუციის მე-17 მუხლი საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის ძირითად უფლებას უზრუნველყოფს, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი კი, საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის და მიღების წესს ადგენს.


იხილეთ ამ თემაზე მედიაჩეკერის სტატია არქივიდან:

• მედია ჩეკერი რატომ იზღუდება საჯარო ინფორმაცია მედიისთვის (mediachecker.ge)
• მედია ჩეკერი საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის 851 განცხადებიდან მედიაორგანიზაციებმა სრულყოფილი პასუხი 155 წერილზე მიიღეს (mediachecker.ge)

ფოტო : ფლანგვის დეტექტორი

„ფლანგვის დეტექტორის“ ინფორმაციით, ბიძინა ივანიშვილის განცხადების რეკლამირებაში, რომელშიც იგი „ოს დებსა და ძმებს“ ბოდიშს უხდის, „იმედმა“ და Postv-მა 1.4 ათასი დოლარი გადაიხადეს.

მიმდინარე წლის 14 სექტემბერს „ქართული ოცნების“ საპატიო თავმჯდომარემ და სიის პირველმა ნომერმა გორში გამართულ პარტიის ღონისძიებაზე თქვა: „ჩვენ აუცილებლად გამოვძებნით საკუთარ თავში ძალას, რათა ბოდიში მოვიხადოთ იმის გამო რომ დავალების შესაბამისად მოღალატე „ნაციონალურმა მოძრაობამ” 2008 წელს ცეცხლის ალში გაახვია ჩვენი ოსი დები და ძმები”. 

„ფლანგვის დეტექტორის“ განცხადებით, უკვე რამდენიმე დღეა სამთავრობო არხები და “ქართული ოცნების” წევრები ბიძინა ივანიშვილის განცხადებისა თუ თავიანთი კომენტარების გასავრცელებლად სოციალურ ქსელში პოსტებს არეკლამებენ.

„აღსანიშნავია, რომ არა მხოლოდ პოლიტიკოსები, არამედ სამთავრობო არხებიც იხდიან თანხას სოციალური ქსელის რეკლამებში, რათა ხელი შეუწყონ ბიძინა ივანიშვილის განცხადების გავრცელებას. 

„ტვ იმედმა“ მამუკა მდინარაძის გამოხმაურებისა და გორში ჩატარებული შეხვედრის ვიდეოს დარეკლამებაში საერთო ჯამში 200 აშშ დოლარი გადაიხადა. 

გაცილებით მეტი თანხა გადაიხადა ტელეკომპანია პოსტვ-მ. ბიძინა ივანიშვილის განცხადების დარეკლამებაში ტელეკომპანიამ 700$ გადაიხადა, შალვა პაპუაშვილის გამოხმაურებაში დამატებით 300$, მამუკა მდინარაძისა და კახა კალაძის კომენტარები კი 100-100 აშშ დოლარით დარეკლამდა“. 

„ფლანგვის დეტექტორის“ შეფასებით, ბიძინა ივანიშვილმა გორის მოსახლეობასთან შეხვედრის დროს გაკეთებული განცხადებით შეურაცხყოფა მიაყენა არა მხოლოდ საზოგადოებას, არამედ 2008 წლის ომის დროს გარდაცვლილ სამხედროებსაც. მმართელი პარტიის წევრები და მასთან აფილირებული ტელეკომპანიები კი სოციალურ ქსელში დარეკლამებული პოსტებით ხელს უწყობენ ამ განცხადების გავრცელებასა და საზოგადოებაზე გავლენის მოხდენას.

რუსული გაზეთი Собеседник რამდენიმე თვით მუშაობას აჩერებს . საქმიანობის დროებით შეჩერების მიზეზი რუსეთის მთავრობის მიერ გაზეთის „უცხო ქვეყნის აგენტთა“ სიაში შეყვანაა.

გამოცემა „უცხო ქვეყნის აგენტების“ სიაში 13 სექტემბერს მოხვდა. იუსტიციის სამინისტროს ცნობით, გაზეთი ხელისუფლების გადაწყვეტილებებისა და პოლიტიკის შესახებ ცრუ ინფორმაციას ავრცელებდა, ასევე, „არასანდო ინფორმაციას, რომელიც მიზნად ისახავს ჯარის ნეგატიური იმიჯის შექმნას“. 

Собеседник-ი გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრებას გეგმავს. ის ერთ-ერთი ბოლო გაზეთია, რომელიც კრემლის პოლიტიკას აკრიტიკებს და ოპოზიციონერებს აშუქებს.

Facebook-ის, Instagram-ის, Threads-ისა და WhatsApp-ის მფლობელმა ამერიკულმა კომპანია Meta-მ განაცხადა, რომ საკუთარ პლატფორმაზე ისეთ რუსულ სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მედიებს ბლოკავს, როგორებიცაა:  RT და მედიაჰოლდინგი Rossiya Segodnya. 

Rossiya Segodnya-ს თავის მხრივ ჰყავს შვილობილი კომპანიები: „რია ნოვოსტი“, TV-Novosti, RT, Sputnik და Ruptly.

„დეტალური განხილვის შემდეგ გადავწყვიტეთ, გავაფართოვოთ ზომები რუსული სახელმწიფო მედიის წინააღმდეგ. Rossiya Segodnya, RT-სა და მათთან დაკავშირებულ სხვა ორგანიზაციებს, საზღვარგარეთ ჩარევის მცდელობის გამო, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ეკრძალებათ ჩვენი პლატფორმების გამოყენება,“ - აღნიშნულია Meta-ს განცხადებაში. 

აშშ-ს სახაზინო დეპარტამენტმა კი, სექტემბრის დასაწყისში მედიაჯგუფ „როსია სევოდნიასა“ და მისი შვილობილი კომპანიების: „რია ნოვოსტის“, TV-Novosti-ის, RT-ს, Sputnik-ისა და  Ruptly-ს წინააღმდეგ სანქციები დააწესა.

ამ თემაზე იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალა: აშშ-მა „როსია სევოდნია“ და მისი შვილობილი 5 კომპანია დაასანქცირა

პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი ჟურნალისტისა და აქტივისტის, ბაჰრუზ სამადოვის დაკავებას გმობს და აზერბაიჯანის ხელისუფლებას მისი დაუყოვნებლივ გათავისუფლებისკენ მოუწოდებს. IPI ჟურნალისტ ჯავიდ აღას სამგზავრო აკრძალვის დაუყოვნებლივ გაუქმებასაც მოითხოვს.

OC media-ს კონტრიბუტორი და ალიევის რეჟიმის კრიტიკოსი, ბაჰრუზ სამადოვი აზერბაიჯანის სახელმწიფო უსაფრთხოების თანამშრომლებმა 21 აგვისტოს დააკავეს. ის სახელმწიფო ღალატის ბრალდებითაა დაკავებული. ბრალის დამტკიცების შემთხვევაში მას 12-20 წლით თავისუფლების აღკვეთა ან სამუდამო პატიმრობა ემუქრება. 

სამადოვის კოლეგები ვარაუდობენ, რომ მისი დაკავება საერთაშორისო მედიებში ალიევის რეჟიმის მიმართ კრიტიკულ სტატიებს უკავშირდება.

OC Media-ს თანადამფუძნებლისა და რედაქტორის, მარიამ ნიკურაძის თქმით, ბაჰრუზ სამადოვი მწვავედ აკრიტიკებს აზერბაიჯანის ხელისუფლების ავტორიტარიზმს, ქვეყნის მილიტარისტულ რიტორიკასა და მიდგომებს და ეწინააღმდეგება სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის კონფლიქტს. ასევე, ის ხშირად აქვეყნებს პუბლიკაციებს ქვეყნის შიდა ამბებზე, მთავრობასა და პოლიტიკაზე.

ნიკურაძის შეფასებით, სადამოვის დაკავების მიზეზი შეიძლება სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტზე მისი მოსაზრებები გამხდარიყო. 

„ვფიქრობთ, რომ შესაძლოა, ბაჰრუზის დაკავება მისსავე მოსაზრებებს უკავშირდებოდეს სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტზე, რადგან ომის დროსაც კი, ომის წინააღმდეგ გამოდიოდა, რაც აზერბაიჯანისთვის საკმაოდ საკამათო პოზიციაა.

მისთვის ბრალი ოფიციალურად ჯერ არ წარუდგენიათ, მაგრამ როგორც ოჯახის წევრები ამობებნ, ბრალი ღალატში ედება… ეს ალბათ, კონფლიქტთან დაკავშირებული მოსაზრების გამოა და არა პოლიტიკური კრიტიკის გამო“.

24 აგვისტოს აზერბაიჯანში OC media-ს კიდევ ერთი კონტრიბუტორი და ალიევის რეჟიმის კრიტიკოსი, სამად შიხი დააკავეს. გავრცელებული ინფორმაციით, ის ბაქოს აეროპორტში სწორედ მაშინ დააკავეს, როდესაც თბილისში გამგზავრებას ცდილობდა.

OC Media-ს კიდევ ერთი კონტრიბუტორი, ჯავიდ აღა კი აეროპორტში, როგორც მოწმე სამადოვის საქმეზე, 27 აგვისტოს დააკავეს. მოგვიანებით ის პატიმრობიდან გაათავისუფლეს, თუმცა, სამგზავრო აკრძალვა დაუწესეს. აღა ლიტვაში ვილნიუსის უნივერსიტეტში სწავლის დასაწყებად მიემგზავრებოდა.

რატომ გაქრა სატელევიზიო დებატები პოლიტიკური სივრციდან? ერთი შეხედვით, ამაზე პასუხი მარტივია, თუმცა, ეს არის ყველაზე კარგი ილუსტრაცია იმისა, თუ როგორ არ სცემენ პოლიტიკოსები პატივს თავის ამომრჩეველს, მედიასაშუალებების ნაწილი კი — მაყურებელს. 

პოლიტიკური დებატების კულტურა დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემის განუყოფელი ნაწილი რომ არის, ამის მაგალითად მხოლოდ ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო კანდიდატების სატელევიზიო დებატებიც კი კმარა. სატელევიზიო დებატებს პოლიტიკურ პროცესსა და არჩევნების შედეგებზე არც თუ იშვიათად გადამწყვეტი გავლენაც კი შეიძლება ჰქონდეს. დიდწილად სწორედ საპრეზიდენტო კანდიდატებს შორის 27 ივნისს გამართულმა დებატებმა დაუსვა წერტილი პრეზიდენტ ჯო ბაიდენის ამბიციებს, მეორედ ებრძოლა აშშ-ის პრეზიდენტობისთვის. დებატებისას დაშვებული არაერთი შეცდომის გამო თავად დემოკრატიულ პარტიაში დაიწყო შეუქცევადი პროცესი, რაც საპრეზიდენტო მარათონიდან ბაიდენის გამოსვლით დასრულდა. 

უკვე 10 სექტემბერს გამართულ დებატებში კი რესპუბლიკელი დონალდ ტრამპი დემოკრატების ახალ კანდიდატს, კამალა ჰარისს დაუპირისპირდა და როგორც სხვადასხვა გამოკითხვამ და ანალიტიკოსების შეფასებებმა აჩვენა, ტრამპმა ეს დებატები პირწმინდად წააგო. 

საარჩევნო დებატები საქართველოში ბოლო წლებში ფორმალურად მუდმივად იმართებოდა. ფორმალურად იმიტომ, რომ აღნიშნული დებატები არასდროს გამხდარა პოლიტიკური ცხოვრების ნაწილი, არ გამხდარა მედიაში განხილვის თემა, მასზე მეორე დღეს არ უმსჯელიათ ანალიტიკოსებს და საერთოდაც, შეიძლება, არც არავის უნახავს ეს დებატები, თუმცა ეთერში ნამდვილად გასულა — საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველ არხზე. 

თავისუფლად შეიძლება ითქვას, რომ უკვე წლებია, ქართველ მაყურებელს ფაქტობრივად არ უნახავს ნამდვილი, ემოციური, შოუს ელემენტებითა და ახალი ინფორმაციით დახუნძლული არათუ საარჩევნო დებატები, არამედ ზოგადად პოლიტიკური დებატები. 

სატელევიზიო სივრციდან პოლიტიკური დებატების გაქრობაში ყველას თავისი, მცირე თუ დიდი წვლილი მიუძღვის, ძირითადი პასუხისმგებლობა კი ხელისუფლებაზეა — „ქართული ოცნება“ უკვე წლებია, უარს ამბობს ისეთი მედიებისთვის ინტერვიუების მიცემაზე, სადაც მათ კომფორტული გარემო არ ექნებათ, სადაც დემაგოგიას ფაქტებს დაუპირისპირებენ, ჩაეკითხებიან, ტყუილში გამოიჭერენ, შეუსრულებელ დაპირებას შეახსენებენ და უბრალოდ, კითხვას დაუსვამენ. კითხვის დასმას და მისთვის პასუხის გაცემას კი ხელისუფლება მიჩვეული არ არის — სამთავრობო ტელეარხების ეთერებში სრულ იდილიას ხანდახან თუ დაარღვევს უკიდეგანოდ გაღიმებული წამყვანების კატეგორიული ჩაკითხვა: „იქნებ, ჩვენს მაყურებელს კიდევ უფრო კარგად აუხსნათ, რატომ ხართ ასეთი ლამაზი, ტანადი და ჭკვიანი?“ შოუ კი, როგორც წესი, გრძელდება მონოლოგის რეჟიმში. 

უკვე წლებია, „ქართული ოცნების“ კონტროლქვეშ მყოფი ტელევიზიები ძირითად ოპოზიციურ პარტიებს სატელევიზიო ეთერებში არ იწვევენ. არაერთ ოპოზიციონერ პოლიტიკოსს საჯაროდ გამოუხატავს, მაგალითად, ტელეკომპანია „იმედის“ პირდაპირ ეთერში კითხვებზე პასუხის გაცემის მზაობა, თუმცა უშედეგოდ. მათთვის ეს ეთერი დახურულია. 

ამ ვითარებაში პოლიტიკოსების ძირითადი ტრიბუნა მათივე პარტიასთან აფილირებული ტელეარხები და სხვა, ხელისუფლების კონტროლს მიღმა მყოფი მედიასაშუალებები არიან, სადაც, მცირე გამონაკლისის გარდა, ისინიც მონოლოგის რეჟიმში საუბრობენ.

ზოგ შემთხვევაში პოლიტიკური გადაცემების უცნაური ფორმატი ჩამოყალიბდა — დამწყები თუ გამოცდილი ჟურნალისტების დაუსრულებელი მონოლოგები, რომელიც გრძელდება პოლიტიკოსების მონოლოგებით, სადაც ჟურნალისტის როლი უკიდურესად დაკნინებულია. 

ჩემთვის გასაკვირი არ არის. უკიდურესად პოლარიზებული, ტოქსიკური პოლიტიკური გარემო აისახება ყველგან და ყველაფერზე — იქ, სადაც ხელისუფლება ყველა მედიას, რომელიც მის პრესსამსახურს არ ექვემდებარება, დევნის, მტრად აცხადებს და დასახურად იმეტებს, იქ, სადაც პოლიტიკურ ოპონენტებს დებატებში კი არ იწვევს, არამედ ქუჩაში ჩუმად უსაფრდება და თავ-პირს ალეწავს, ალბათ, რთულია, მედიას მოსთხოვო მაყურებელს შესთავაზოს მაღალპროფესიონალური სატელევიზიო დებატები, რესპონდენტების კითხვებით გაწურვა, მათთვის დისკომფორტის შექმნა. 

რთულია, მაგრამ სასიცოცხლოდ აუცილებელი, თუ არ გვინდა, რომ იმას დავემსგავსოთ, რასაც ვებრძვით და რაც არ მოგვწონს. აუცილებელია, ჟურნალისტებმა მოახერხონ დისტანცირება მფლობელების, დამფინანსებლებისა თუ მათი ფავორიტი პოლიტიკოსების პოლიტიკური გემოვნებისგან. არ შეიძლება, პოლიტიკოსები ეთერიდან ეთერში მშვიდი, აუღელვებელი სახეებით დადიოდნენ და მათი სხვადასხვა ეთერში გამოსვლები ერთმანეთს ჰგავდეს, ერთნაირად უინტერესო და არაინფორმატიული იყოს. 

ასევე მნიშვნელოვანია, ყველა პოლიტიკოსი მიეჩვიოს მისთვის არასასურველი კითხვებით გამოწვეულ დისკომფორტს, არ უნდა ჰქონდეს მოლოდინი, რომ კონკრეტულ ჟურნალისტთან ის თავს კომფორტულად იგრძნობს  — შეიძლება, ასეთ დროს უფრო მოემზადოს, უფრო მეტი წაიკითხოს, უფრო მეტ ადამიანს გაესაუბროს და უფრო მეტი პასუხისმგებლობით ესაუბროს ადამიანებს, საკუთარ ამომრჩეველს. 

პოლიტიკურ სივრცეში უკვე წლებია, გამოჩნდა პოლიტიკოსების ის თაობა, რომელიც ჯერ არ მოსწრებია კრიტიკულ ინტერვიუს, არ იცის, რა გრძნობაა, როცა  ჟურნალისტი პირდაპირ ეთერში თავისი კითხვებით დისკომფორტს გიქმნის, გაიძულებს, მეტი იფიქრო და სხვა დროისთვის უკეთ მოემზადო, პროფესიულად გაიზარდო. მათ ეს ნორმალური ჰგონიათ და თუ ვინმემ შემთხვევით კრიტიკული კითხვა დაუსვა, ბრაზდებიან, პერსონალურ შეურაცხყოფად იღებენ. 

ამ უცნაური და ტოქსიკური ვითარებით, პირველ რიგში, სწორედ ამომრჩეველი ზარალდება, რომელსაც ართმევენ უფლებას, საარჩევნო ყუთთან გააკეთოს ინფორმირებული არჩევანი.

„ეს არის ფაქტები: ბოშა მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი ვერ ახერხებს თანაცხოვრებას. ის შეუფერებელია ადამიანთა შორის ცხოვრებისთვის. ეს ბოშები ცხოველები არიან და ცხოველებივით იქცევიან. ისინი გახრწნილები და ამორალურები არიან და, შესაბამისად, ცხოველებს გვანან. სექსის დროსაც კი ცხოველებივით იქცევიან! მათ არ შეუძლიათ ადამიანური კომუნიკაცია! ყველაზე ხშირად, მათი თავის ქალებიდან გამოდის გაუგებარი ხმები და არაადამიანური ღმუილი და ერთადერთი, რაც მათ ესმით ამ უბედურ სამყაროში, - ეს ძალადობის ენაა.“ ეს არ არის ამონარიდი ადოლფ ჰიტლერის საჯარო გამოსვლიდან, როგორც ეს შეიძლება ეგონოს მკითხველს. ეს სიტყვები გამოქვეყნდა პრესაში 2013 წელს და ეკუთვნის ჟურნალისტსა და პოლიტიკოსს, ჟოლტ ბაიერს, რომელიც უნგრეთის პრემიერ-მინისტრის, ვიქტორ ორბანის ახლო მეგობარი, უნგრეთის მმართველი პარტიის „ფიდესის“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი და უნგრეთის ერთ-ერთი უმაღლესი სახელმწიფო ჯილდოს - ღირსების ორდენის მფლობელია. ბაიერის განცხადება დეჰუმანიზაციის კლასიკური მაგალითია, რომელსაც შეუძლია წაახალისოს ძალადობა იმ მარტივი მიზეზით, რომ ეკუთვნის მმართველი გუნდის წევრ პოლიტიკოსს და ამასთან ვრცელდება მასმედიით. ეს ორი ფაქტორი განსაკუთრებით საშიშს ხდის ამ სახიფათო გამონათქვამს, რომელიც ნელი მოქმედების ნაღმს ჰგავს. მართლაც, დეჰუმანიზირებული იდეოლოგია, როგორც ამას მკვლევარი, დევიდ ლივინგსტონ სმითი აღნიშნავს თავის წიგნში „On Inhumanity” (თავი 17 - Dangerous speech, გვ.116), შეიძლება თვლემდეს წლების, ან საუკუნეების განმავლობაშიც კი მხოლოდ იმისთვის, რომ გამოიღვიძოს საჭირო დროს და გახდეს საშიში ანგარიშგასაწევი ძალა მისთვის ხელსაყრელი პოლიტიკური კლიმატის პირობებში. 

სოციალური ფსიქოლოგის, სტენლი მილგრემის (და სხვათა) მიერ 60-იან წლებში ჩატარებულმა ექსპერიმენტმა, რომელმაც შეცვალა კაცობრიობის წარმოდგენები ადამიანების მორჩილების შესახებ, ბევრი საკამათო და კრიტიკული მოსაზრების მიუხედავად, გამოავლინა სამწუხარო კანონზომიერება - ადამიანთა უმრავლესობას შეუძლია ავნოს მეორე ადამიანს, თუ ამას ავტორიტეტული პირი უბრძანებს. მილგრემს სჯეროდა, რომ ადამიანების სისასტიკეს არა მათი გენეტიკური მიდრეკილება, არამედ კონკრეტული ვითარება განაპირობებდა. ამიტომ გარემოს და კონტექსტს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმ სიტუაციური ტრანსფორმაციისთვის, რომელსაც სხვა დიდმა მეცნიერმა და მკვლევარმა, ფილიპ ზიმბარდომ „ლუციფერის ეფექტი“ უწოდა. სტენლი მილგრემის მიერ 1961 წელს ჩატარებულმა ექსპერიმენტმა ასევე ცხადჰყო, რომ თუკი ცდისპირს, რომელიც ელექტროშოკს ურტყამდა ექსპერიმენტში მონაწილე ადამიანს, მანამდე ესმოდა მსხევრპლის შესახებ უსიამოვნო ეპითეტები - სიტყვა „ცხოველი“ და სხვა (Animalistic dehumanization), მით უფრო მაღალი იყო მასში მზაობა ზიანი მიეყენებინა თავისი სამიზნესთვის. ამის დასტურად მე-20 საუკუნის რამდენიმე გენოციდის მაგალითი შეიძლება მოვიყვანოთ, რომელსაც წინ უძღოდა მიზანმიმართული დეჰუმანიზაცია - მსხვერპლის ადამიანური თვისებებისგან, მორალისგან, ზნეობისგან, ღირსებისგან განძარცვა და მისთვის საზოგადოების ყველა უკუღმართობის და ჭირის დაბრალება.

დღეს კანონმდებლობა, საერთაშორისო სამართალი, საერთაშორისო სტანდარტები, რეგულაციები და ეთიკა უკრძალავს კომუნიკატორს დისკრიმინაციული და სიძულვილის ენით ლაპარაკს, მაგრამ აგრესიული რიტორიკა ადაპტირდა და მიუღებელი მეტაფორები შეცვალეს ახალმა მეტაფორებმა, რომლებსაც შესძინა ძალა და აქტუალობა თანამედროვე კონტექსტმა. „უსამშობლოები“, „ქვეყნის მტრები“, „უცხოეთის აგენტები“, „სოდომისტები“, „ნაცხროვა“ და „ქოცნახირი“ - ყველა ეს შეურაცხმყოფელი იარლიყი გამოჭრილია დეჰუმანიზაციის თარგზე, უბრალოდ ზოგი მათგანი უკიდურესად აგრესიულია, ზოგი კი არ გულისხმობს ადამიანისთვის ცხოველის ნიშან-თვისებების მიკერებას და, შესაბამისად, არ აყენებს ადამიანებს ბოლომდე უუფლებო მდგომარეობაში. ეს კი ქმნის იმის ილუზიას, რომ ასეთი რიტორიკა ნაკლებად სახიფათოა. 

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია გავაცნობიეროთ ქვეყნის ამჟამინდელი მმართველი ძალის წინასაარჩევნო კამპანია და ის საფრთხის შემცველი განცხადებები, რომლებსაც მასმედიის თუ სოციალური ქსელების მეშვეობით ისმენს ამომრჩეველი. „ქართული ოცნების“ მიერ ბოლო დროს გაკეთებული ოფიციალური განცხადებები შეიძლება შეფასდეს, როგორც ე.წ. დეჰუმანიზაციის პროცესის განუყოფელი ნაწილი. ამ პროცესში აქტიურად გამოიყენება მედია, როგორც საკომუნიკაციო არხი და, ამასთან, სასურველი განწყობების და სახე-ხატის ჩამოყალიბების აუცილებელი ხელსაწყო. არასასურველი, უარყოფითი იმიჯი ყალიბდება ან უშუალო კონტაქტით, ან გაუშუალოებული ფორმით - მედიის დახმარებით. ამრიგად, მედიაში შესაბამისი სახე-ხატების შექმნით შესაძლებელია ადამიანებისთვის მყარი და მდგრადი წარმოდგენების შექმნა. გასათვალისწინებელია მასკომუნიკაციის ორი ყველაზე მნიშვნელოვანი და საინტერესო თეორია - დღის წესრიგისა და განაწესის და ე.წ. ჩარჩოს (ფრეიმინგის) თეორია, რომელიც აყალიბებს საზოგადოების დღის წესრიგს, კერძოდ, პირველი მიუთითებს, თუ რაზე უნდა იფიქრონ, ხოლო მეორე (ფრეიმინგი) იძლევა იმის შაბლონებს, თუ რა და როგორ უნდა იფიქრონ პიროვნებასა და მოვლენებზე მოქალაქეებმა. მაგალითად, დღეს არჩევნები ყველაზე აქტუალური თემაა და ასეც იქნება (დღის წესრიგი), მაგრამ მის მნიშვნელოვნებას განსხვავებულად გვაჩვენებენ - მაგალითად, „რესპონდენტთა 70% აცხადებს, რომ წავა არჩევნებზე“ და ამის საპირწონე განცხადება იმის თაობაზე, რომ „რესპონდენტთა 30% აცხადებს, რომ არ აპირებს არჩევნებში მონაწილეობას“, უკვე ფრეიმინგია. 

ზემოხსენებული ორი თეორიის თვალსაჩინოებისთვის საინტერესო იქნება „ქართული ოცნების“ საპატიო თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის სიტყვით გამოსვლის სემანტიკური და კონტენტ ანალიზი („ქართული ოცნების“ საარჩევნო კამპანიის რეგიონულ ღონისძიებაზე ამბროლაურში, მიმდინარე წლის 26 აგვისტოს). ამ მეტად ხისტ და სახიფათო გამოსვლას (Dangerous Speech) უნდა მივუდგეთ, როგორც დეჰუმანიზაციის პროცესის განუყოფელ ნაწილს. მიმდინარე წლის 26 აგვისტოს თავის საჯარო გამოსვლაში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარემ 4-ჯერ ახსენა „მტერი“ და „დანაშაული“, 5-ჯერ - „ღირსება“ და „ომი“, 6-ჯერ - „კოლექტიური ნაციონალური მოძრაობა“, 7-ჯერ - „უცხოეთის აგენტები“ და 11-ჯერ - სიტყვა „მშვიდობა“. ცალსახად უარყოფითი და ასევე უარყოფითი კონოტაციის მქონე სიტყვებით გზავნილის კოდირება ქმნის ხელსაყრელ წინა პირობას კომუნიკატორისთვის, რათა შექმნას ისეთი კონტექსტი, რომელშიც კონტრასტულობის პრინციპით თვითონ იქნება გმირი, ხოლო სხვა - ანტიგმირი (ომი და მშვიდობა, მტერი და მოყვასე, ღირსება და უღირსობა, ჩვენ და ისინი); სიტყვები და გზავნილები მეორდება თითქმის ყველა საჯარო გამოსვლაში, რომელსაც „ქართული ოცნება“ მართავს რეგიონებში მოსახლეობასთან (დღის წესრიგი და ფრეიმინგი) და დიდი ალბათობით მიზნად ისახავს ოპონენტის იმიჯისა და რეპუტაციის შელახვას ან განადგურებას (Character Assassination). 

ზოგადად, იმისთვის, რომ ჩამოყალიბდეს პირის თუ ჯგუფის უარყოფითი ან დადებითი იმიჯი, აუცილებელია არსებობდეს ორი რამ - მათ შესახებ შესაბამისი რწმენები და წარმოდგენები (beliefs) და მათი მნიშვნელოვნება, ღირებულება (values). თუ ამ ორი ფაქტორიდან ერთ-ერთი ნულის ტოლია, იმიჯი არ იქმნება. მაგალითად, 2008 წელს აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილე ბარაკ ობამას შესახებ გავრცელდა ჭორი, თითქოს იგი მუსლიმია. ეს ინფორმაცია ჩვენამდეც მოაღწევდა, მაგრამ დიდი ალბათობით არ წარმოადგენდა დიდ ღირებულებას ჩვენთვის, მაგრამ უმნიშვნელოვანესი იყო ამერიკის მოქალაქეებისთვის. მით უმეტეს, რომ ბევრ მათგანს ჰქონდა მოუშუშებელი იარა (2001 წლის 11 სექტემბრის ტერაქტები) და ბევრისთვის მუსლიმი ასოცირდებოდა რადიკალიზმთან. რომ დავუბრუნდეთ ქართულ რეალობას, აუცილებლად უნდა ითქვას, რომ წინასაარჩევნოდ პოლიტიკოსები აქტიურად იყენებენ ნეგატიურ და პოზიტიურ კონსტრუქციებს, რომელიც იგება ემოციურ და რაციონალურ საინფორმაციო ნაკადებზე (ემოცია: მე კეთილი ვარ და ის ბოროტი. მე ვიცავ ტრადიციებს და ის შეურაცხყოფს მათ; ენა, მამული, სარწმუნოება... და რაციონალური: მაგალითად, კონკრეტული ციფრები და სტატისტიკა - რამდენი პროცენტით შემცირდა უმუშევრობა. რამდენი პროცენტით შემცირდა სიღარიბე, დანაშაულის სტატისტიკა, რამდენით გაიზარდა ეკონომიკა და ა.შ.). თვალი რომ გადავავლოთ საარჩევნო კამპანიებს, დავინახავთ, რომ ზემოხსენებული საჯარო გამოსვლებით და პოპულიზმით ერთი პოლიტიკური პარტია ცდილობს პოზიციონირდეს კონკურენტის ფონზე და ამომრჩეველს შეუქმნას წარმოდგენა იმაზე, თუ რა გააკეთა კარგი მან და რა გააკეთა ცუდი მისმა კონკურენტმა.  

როგორც წესი, პროპაგანდა დეჰუმანიზაციის სტრატეგიას ოპონენტის დისკრედიტაციისთვის და განადგურებისთვის იყენებს ორ ეტაპად: საწყის ეტაპზე საჭიროა პირისა თუ ჯგუფის მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულებებისა და განწყობების შექმნა (მანიპულატორი ადამიანს აყენებს დილემის წინაშე - მიაკუთვნოს თავი რომელიმე ჯგუფს და დაყოს საზოგადოება “თავისიანებად” და “უცხოებად”), ხოლო შემდეგ ამავე ჯგუფისთვის (მეტოქესთვის) ზიანის მიყენების თანხმობის მიღება და პოლიტიკური ოპონენტის დევნის დამაჯერებელი არგუმენტების პოვნა, რომელმაც უნდა შეამციროს კოგნიტური დისონანსი („ადამიანებს ასე არ ექცევიან... მაგრამ ისინი ხომ არაადამიანები არიან!“).

2023 წელს ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) და ამავე წლის მარტში IRI-ს დაკვეთით ჩატარებული კვლევების შედეგად გამოვლინდა ის, რომ იმ ადამიანებს შორის, რომლებიც 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებში აპირებენ მონაწილეობას, ე.წ. გადაუწყვეტელი და ჩამოუყალიბებელი ამომრჩეველი დაახლოებით 50% შეადგენს. ჩიტი ბრდღვნად ღირს და ამ რეალობის გათვალისწინებით პოლიტიკური პარტიები ცვლიან თავის წინასაარჩევნო რიტორიკას და ცინიკური და დამცინავი კომუნიკაციის სტილს ცვლის აგრესიული რიტორიკა, რომელშიც წინა პლანზე გამოდის დაშინება (Sway the undecided). რატომ დაშინება? იმიტომ, რომ შიში არის ბიძგი დამოუკიდებელი ქმედებისკენ. საბჭოთა ეპოქაში პოლიტიკურმა ანეკდოტებმა დაამკვიდრა ფრაზა „დასცინე პრობლემას და ის გაქრება“, მაგრამ წინასაარჩევნო კამპანიების დროს არ სურთ პრობლემების უგულებელყოფა და ოპონენტისგან ჯამბაზის შექმნა. პირიქით, გამარჯვებისთვის საჭიროა არსებობდეს საფრთხობელა, რომლისაც უნდა გეშინოდეს და რომელიც უნდა გძულდეს. პროპაგანდა ნიღბავს ძალადობას ხატოვანი მეტაფორების მეშვეობით. ის არ მოუწოდებს მხარდამჭერებს ფიზიკური ანგარიშსწორებისთვის და პოლიტიკური ოპონენტების განადგურებისკენ, ყოველ შემთხვევაში არ აკეთებს ამას ღიად და დაუფარავად, მაგრამ ის ითხოვს სრულ მხარდაჭერას „უკეთესი და სტაბილური მომავლისთვის“ (მაგ.: 1) „საქართველოსთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია პოლიტიკური სისტემის გაჯანსაღება, რაც ქართული პოლიტიკიდან „ნაციონალური მოძრაობის“ ჩამოშორების გარეშე შეუძლებელი იქნება.“; 2) „ქართული ოცნება“ქართველმა ხალხმა უკვე სამი ვადით აირჩია, ჯანსაღ პოლიტიკურ სისტემაში კი პოლიტიკური ძალები გარკვეული პერიოდულობით უნდა ანაცვლებდნენ ერთმანეთს. ეს დღევანდელ ვითარებაში შეუძლებელია! ამის შესაძლებლობა მხოლოდ მას შემდეგ გაჩნდება, როდესაც „კოლექტიურ ნაცმოძრაობას“ ჯანსაღი ოპოზიციური ძალები ჩაანაცვლებენ და ჩვენს გუნდს ღირსეული კონკურენტი გამოუჩნდება.”; 3) დარწმუნებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აგენტურით გაჯერებული ოპოზიცია ამჯერადაც უარს იტყვის საქართველოს ინტერესების გატარებაზე, გააგრძელებს გარე დავალებების შესრულებას და ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისთვის აუცილებელ ცვლილებებს წინ აღუდგება. სწორედ ამიტომ გვჭირდება საკონსტიტუციო უმრავლესობა, რათა, საჭიროების შემთხვევაში, საკონსტიტუციო ცვლილებებს წინ ვერავინ აღუდგეს”, - სტილი დაცულია. სამივე, ბ.ივანიშვილი, „ქართული ოცნების“ საარჩევნო კამპანიის რეგიონულ ღონისძიებაზე ამბროლაურში, 26/08/2024). 

ამ განცხადების მოსმენის შემდეგ, აუდიტორიას შეიძლება შეეშინდეს (ომი, საფრთხე, ქვეყნის სხვა ტერიტორიების დაკარგვის რისკი). ის შეიძლება გაბრაზდეს, ან მას შეიძლება შესძულდეს ის ჯგუფი, რომელიც აფერხებს ქვეყნის განვითარებას, ხელს უშლის მისი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას. ისეთ ემოციებს კი, როგორიც არის ბრაზი, ზიზღი და შიში მიიჩნევენ დეჰუმანიზაციის პრედიქტორებად. თუ ადამიანი განიცდის რომელიმე მათგანს, არსებობს მაღალი ალბათობა იმისა, რომ ის გაამართლებს სხვაზე განხორციელებულ ძალადობას, ან თვალს დახუჭავს ძალის გადამეტებაზე. მთავარია იყოს მშვიდობა. მშვიდობა კი უსაფრთხოების სინონიმია…

ფსიქოლოგებმა ფლორენს ენოკმა (ალან ტურინგის ინსტიტუტი) და ჰარიევ ოვერმა (იორკის უნივერსიტეტი) დაადგინეს, რომ შეურაცხმყოფელი გამონათქვამების გამოყენება, რომლებშიც ადრესატებს ადარებენ ცხოველებს, ქვეწარმავლებს და მწერებს, ზრდის მსმენელში იმის ალბათობას, რომ ისინი დათანხმდებიან ამ ჯგუფებისთვის ან ინდივიდისთვის ზიანის მიყენებას (30-იან წლებში ფაშისტური პროპაგანდა მოიხსენიებდა ებრაელებს ვირთხებად და პარაზიტებად, იმავე პერიოდში სტალინური რეპრესიების დროს “ქვეყნის მტრებს” უწოდებდნენ სისხლისმწოველებს, ობობებს, ვამპირებს, ხოლო რუანდაში 1994 წელს ტუტსის ტომის გენოციდის ლეგიტიმაციას ამყარებდა სიძულვილის ენა და სიტყვები “ტარაკანი”, “გველი” და “აფთარი”). ექსპერიმენტის ფარგლებში, მკვლევრებმა შეთხზეს ინფორმაცია რამდენიმე პოლიტიკური ჯგუფის შესახებ და მათი დახასიათებისას ცდისპირებთან გამოიყენეს სიტყვები: “გველი” და “ტარაკანი”. ჩვენ, ადამიანებს ღრმად ასოციაციური აზროვნება გვაქვს, ამიტომ თითქოს კანონზომიერიც კი არის, რომ ადამიანებს მკვეთრად უარყოფითი დამოკიდებულება გვაქვს იმ არსებებისადმი, რომლებიც რიგ შემთხვევებში არიან დაავადებების გადამტანი და ასოცირდებიან სიბინძურესთან. როგორც თავდაცვის მექანიზმი, ადამიანი აბსოლუტურად გაუცნობიერებლად, ინსტინქტურად ემიჯნება სიბინძურეს, ხიფათს და არჩევს მისგან დისტანცირებას. დისტანცირების ერთ-ერთი ფორმაა კონფორმიზმი. ძალადობაზე ლაპარაკის დროს არ იგულისხმება მხოლოდ ფიზიკური ძალადობა, არამედ მისი ნებისმიერი, თუნდაც პასიური ფორმით გამოვლინება, როგორც ეს შესთავაზეს ექსპერიმენტში მონაწილე პირებს მკვლევრებმა, ფლორენს ენოკმა და ჰარიევ ოვერმა. პოლიტიკოსებისთვის ზიანის მიყენების მზაობა მკვლევრებმა 4 პუნქტის მიხედვით გაზომეს და ცდისპირებს დაუსვეს 4 კითხვა: 1) რამდენად დიდია იმის ალბათობა, რომ ხელს მოაწერთ პარტიის გაუქმების მოთხოვნის მიზნით შექმნილ პეტიციას? 2) რამდენად დიდია იმის ალბათობა, რომ მიიღებთ მონაწილოებას ამ პარტიის წინააღმდეგ ჩატარებულ საპროტესტო აქციაში? 3) თქვენი აზრით, უნდა იზღუდებოდეს თუ არა ამ პარტიების დაფინანსება? და მე-4) რამდენად მკაცრად უნდა რეგულირდებოდეს ამ პარტიების მიერ სოციალური ქსელების გამოყენება? დეჰუმანიზაცია, პირველ ყოვლისა, ნიშნავს უუფლებობას და უთანასწორობას. ახლა კი გაიხსენეთ “ქართული ოცნების” წინასაარჩევნო რიტორიკა “გამჭვირვალობასა” და პოლიტიკური ოპონენტებისა და ოპოზიციის გაუქმების თაობაზე… 

პროპაგანდის და, შესაბამისად, დეჰუმანიზაციის, როგორც მისი ერთ-ერთი ხელსაწყოს წინააღმდეგ ვაქცინა არსებობს და ეს არის ზოგადად განათლება, მედიაწიგნიერება და კრიტიკული აზროვნება, რომლის დახმარებით ადამიანი პასუხობს კითხვას Cui Bono - ვის აწყობს პოლარიზაცია და რადიკალური გადაწყვეტილებების მიღება „ხალხის სასიკეთოდ“. ამიტომ, იმის თვალსაჩინოებისთვის, რომ ყველაფერი ახალი ხანდახან მართლაც კარგად მივიწყებული ძველია, მინდა დავასრულო დევიდ ლივინგსტონ სმითის სიტყვებით: 

„პოლიტიკური ლიდერები, განსაკუთრებით ავტორიტარული მიდრეკილების მქონენი, ხშირად იყენებენ დეჰუმანიზირებელ რიტორიკას, როგორც დარწმუნების საშუალებას, რადგან მას შეუძლია გავლენა მოახდინოს ადამიანების ქცევაზე. პირველ რიგში, ისინი იყენებენ დაშინების სტრატეგიას და ადამიანთა ზოგიერთ ჯგუფს წარმოაჩენენ დემონებად, ურჩხულებად ან სასიკვდილო მტაცებლებად. შემდეგ ისინი ჩვენს მხარდაჭერას ითხოვენ და მის სანაცვლოდ გვპირდებიან, რომ გადაგვარჩენენ ამ საშინელებისგან. პოლიტიკური დარწმუნების ბნელ ხელოვნებაში დახელოვნებულები არიან ნამდვილი ილუზიონისტები და მათთვის წინააღმდეგობის გაწევა ძალზედ რთულია. ამიტომ, იმისთვის, რომ დეჰუმანური რიტორიკის მახეში არ გავებათ, მნიშვნელოვანია გვესმოდეს ილუზიის ბუნება და ვაცნობიერებდეთ ჩვენ დაუცველობას მის წინაშე.“





ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

ხშირად ვფიქრობ, ვისთვის ვწერ?! — ფაქტია, რომ დღითიდღე გვეზარება კითხვა. ვიწროვდება თანამოაზრეთა რიცხვიც, ვიკეტებით ე.წ. “ბაბლში” და ერთი მეორეს ვუზიარებთ იმ აზრებს, რომლებშიც ისედაც თანამოაზრეები ვართ. მძიმე პოლიტიკურმა ყოველდღიურობამ კი ისე დაგვძაბა, განსხვავებული აზრის მოსმენაც ჭირს, შეუძლებელი ხდება დიალოგი და ყოვლად მომაბეზრებელი გახდა ბაღის ზეიმზე დაზუთხული ლექსებივით გულისგამაწვრილებელი პოლიტიკური მონოლოგები, დამაჯერებლობისა რომ არაფერი სცხია. 

ბოლო დღეებმა კიდევ უფრო ნათელი გახადა ჩვენი საზოგადოების მანკიერება კრიტიკის ამბავში: ჩვენიანს ყველაფერი ეპატიება, გამართლება მოეძებნება, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, დუმილის უფლებით ვისარგებლებთ, ხოლო ვინც ჩვენიანი არ არის, მათდამი სიმკაცრეს საზღვარი არ უჩანს. ეს “ჩვენიანი” და “სხვისიანიც” ნამეტანი დავიწროვდა და ლამის სადაქალო-საძმაკაცოს დონემდე დავიდა. თითქოს ეს არ კმარაო, როცა ჩვენიანს სამართლიანად(!) აკრიტიკებენ, დასასრულს, ერთგვარ მანიპულაციასაც კი მივმართავთ: “ბარემ ჩაქოლეთ!!!”, ხოლო უცხოსა და უცხოებზე - რა მოგახსენოთ… ეს სიტყვა შორს წაგვიყვანს… მთავარია, ისე შორსაც არ წაგვიყვანოს, რომ ნაძალადევი დუმილით მეტრო “ნაძალადევს” გავცდეთ, იმ მიმართულებით, საითაც დაბანაკებულან არსაიდან წამში საპნის ბუშტივით აღმოცენებული და მეორე წამსვე მიმქრალი “ახალი სახეები”, ინტელექტსა და ღირსებასთან რომ არიან მტკიცედ ნაღალატევი.

პარალელურად, წარმატებით მუშაობს სახელისუფლებო და რუსული (ან კი რამ გაჰყო ეს ორი) პროპაგანდა, ისე რომ, საზოგადოებრივ ჯგუფებს შორის არსებული უფსკრული კიდევ უფრო გაღრმავდა: ის, რაც ერთ ნაწილს საერთო სახელმწიფოებრივ პრობლემად მიგვაჩნია, საზოგადოების მეორე ნაწილისთვის სულაც არ წარმოადგენს პრობლემას. ვაღიარებთ თუ უარვყოფთ, გავიცინებთ თუ დავმწუხრდებით, ფაქტია, რომ არსებობენ ისეთებიც, რომელთაც ეგზისტენციალური მნიშვნელობის საკითხად და ყოველი პრობლემის სათავედ “გარყვნილი ევროპა” და ჰომოსექსუალები მიაჩნიათ. წლებია, ამას ისმენენ სამთავრობო და პრორუსული ტელევიზიებიდან, კიდევ უფრო დიდი ხანია — ამბიონებიდან.

“რუსული კანონის” შემდეგ, 2024 წლის 29 თებერვალს “ქართულმა ოცნებამ” დააანონსა საკანონმდებლო ინიციატივა, რომელიც “საზოგადოებას ფსევდოლიბერალური იდეოლოგიისგან და მისი გარდაუვალი მავნე შედეგებისგან” დაიცავდა. მაშინვე მივხვდით, რასაც აპირებდნენ. 3 აპრილს მმართველმა პარტიამ დაარეგისტრირა საკონსტიტუციო ცვლილებების კანონპროექტი “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ”. 22 აპრილს, ქუთაისიდან დაიწყო კანონპროექტის საყოველთაო-სახალხო განხილვა. ის, რაც მაშინ მოვისმინეთ ლადო მესხიშვილის სახელობის თეატრში, არასდროს მინახავს და მომისმენია მანამდე. ერთ-ერთ მონაწილეს დაასმევინეს შეკითხვა, (ვიყენებ ამ ფორმულირებას, რადგან ყველასთვის ცნობილია, რომ განხილვაზე დასწრება არ იყო თავისუფალი, ამდენად, ეს გახლდათ ერთი საერთო პარტიული სპექტაკლი), იმის თაობაზე, თუ როგორ გააკონტროლებდნენ გეების არსებობას საჯარო სამსახურებსა და საგანმანათლებლო დაწესებულებებში, ჩაუტარებდნენ თუ არა ექსპერტიზას. ამის პასუხად, ქვეყნის უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს თავმჯდომარე და სხვა კანონმდებლები ღლიცინებდნენ და გაიძახოდნენ, რომ პარლამენტში სწორედ ასეთი ხალხია საჭირო — ამგვარი შეკითხვებისა და იდეების ავტორები.

არასამთავრობო სექტორისა და, ზოგადად, აქტივისტების საერთო პოზიციად, (უმცირესი გამონაკლისის გარდა), ე.წ. სტრატეგიული დუმილი იქცა, რომელიც, ჩემთვის, როგორც მოქალაქისა და ქვიარ აქტივისტვისთვის, კატეგორიულად მიუღებელი იყო და ასე რჩება დღემდე. უპირველესად, იმიტომ, რომ როცა ერთ მხარეს სიძულვილისა და ფაშიზმის პროპაგანდაა გაჩაღებული, საპირწონედ არსებული დუმილი ვერაფრით ჩაითვლება სტრატეგიულად. ბოროტების პროპაგანდის უპასუხოდ დატოვება — მავნებლობაა, რადგან ჰომოფობიასთან დაპირისპირების არარსებობა მხოლოდ და მხოლოდ აღვივებს მას. 

ამასობაში, ნახევარ წელზე მეტი გავიდა და, სამწუხაროდ, იგივე ითქმის ლიბერალურ მედია-საშუალებებზეც, მცირე გამონაკლისის გარდა. აქაც თავი იჩინა “სტრატეგიულმა დუმილმა”, გნებავთ — წაყრუებამ…

ივანიშვილმა კი გვაუწყა, რომ მის წინასაარჩევნო დაპირებებში, რიგით მეორე ადგილს იკავებს ხსენებული კანონის აღსრულება. 12 წლის შემდეგ, ლამის მთავარ საარჩევნო დაპირებად “გეების აკრძალვა” დასახა. 

ოპოზიციური პარტიის ლიდერებმა კი ივანიშვილის გამოსვლა ისე შეაფასეს, რომ ეს დააანონსებული ფაშიზმი არც კი უხსენებიათ — ერთი მხრივ, ძალზედ მოწინავე და რიგით მეორე, მეორე მხრივ კი, ყოველთვის და ყველასთვის უმნიშვნელო საკითხი.

ერთი თვეა, ამ ბლოგზე ვმუშაობ. ათამდე ადამიანს ველაპარაკე, ჟურნალისტებს, აქტივისტებს, ქვიარ ემიგრანტებს და არა მხოლოდ. მადლობელი ვარ თითოეული მათგანის, რადგან, მინდოდა, ფართოდ, ანუ სხვადასხვა ადამიანის თვალით დამენახა არსებული სურათი. საბოლოოდ, დამრჩა მხოლოდ ღია შეკითხვები, რადგან ჩემი თვითმიზანი არ არის ვისიმე განსჯა, თუმცა, წლები რომ გავა, ერთადერთი, რასაც თავს ვერ ვაპატიებ, დუმილია. იმას მაინც ვიტყვი, შეკითხვებს ვსვამდი - მეთქი. 

რას ვეუბნებით თემის წევრებს, რომელთა ხმაც ჩვენ ვართ? ნახევარი წელია სტრატეგიულ დუმილში ვიმყოფებითო?! 

რას ვეუბნებით თემის წევრებს, რომელთა დაუცველობა დღითიდღე იზრდება და ქვეყანაც იცლება მათგან.

რა მოგვცა დუმილმა? ჰომოფობია ვერ გამოიყენეს წინასაარჩევნოდ, თუ კანონი ვერ მიიღეს?! 

ერთიც და მეორეც — 4 სექტემბერს, საქართველოს პარლამენტმა II მოსმენით მხარი დაუჭირა “ქართული ოცნების” მიერ ინიციირებულ ჰომოფობიურ საკანონმდებლო პაკეტს, რომელიც თავის თავში გულისხმობს ცენზურის დაკანონებას მაუწყებლებსა და ხელოვნებაში, შეკრების თავისუფლების შეზღუდვას და ამ სიშლეგის წინააღმდეგ მოქმედებაში სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას. 

2018 წელს დავამთავრე ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის მეცნიერებისა და ხელოვნების ფაკულტეტი, ისტორიის მიმართულებით. დღეს, საქართველოში ცხოვრების შემთხვევაში, თავისუფლად შეიძლებოდა ისტორიის მასწავლებელი ვყოფილიყავი რომელიმე სოფელში, ან ჩემს მშობლიურ პატარა ქალაქში. ამას  საკუთარ თავს ვახსენებ, რათა უფრო ნათელი გახდეს, რამდენად მავნებლურია მთელი ეს პროცესი და რამხელა გავლენა შეიძლება ჰქონდეს კონკრეტული ადამიანების ყოველდღიურობაზე. ამ თემაზე საჯარო განხილვა და პოლიტიკოსთა მხრიდან თუნდაც ამგვარი ლეგიტიმაცია, კიდევ უფრო ამძიმებს და დაუცველს ხდის არა მხოლოდ ღიად ჰომოსექსუალთა, მათ შორის და კიდევ უფრო მეტად, “არც თუ ისე ღიად ჰომოსექსუალთა” ყოფასაც, რადგან შანტაჟის მსხვერპლად აქცევს მათ. 

ეს დუმილი არც ოქროა და არც სტრატეგიული, ჟანგია, მცდარია და სამარცხვინო, ხოლო რაც დრო გავა, უფრო და უფრო სანანებელი გახდება.

არც ეს აქტივიზმია პრინციპული და კეთილსინდისიერი, არც ობიექტური ჟურნალისტიკა და ადეკვატური პოლიტიკა — ეს არის წაყრუება და დისკრიმინაცია, ისედაც ჩაგრული და აწ უკვე რეპრესიებისთვის გაწირული ჯგუფისა!

რაც მთავარია, მანიპულაციას შევეშვათ: კრიტიკა არ ნიშნავს ვისიმე ბრძოლის დაკნინებას, უნდა ვიფიქროთ იმაზე, რა ხდება დღეს და რა იქნება ხვალ!

პოლიტიკურ ელიტასთან უნისონში მყოფ, ან ბერი ნარიმანივით მდუმარე აქტივიზმს, ეს ძალიან გაუჭირდება… პომიდვრები მაინც ისროლეთ! — თუნდაც  ჩემი მიმართულებით, ევროპაში გაქცეული რომ გასწავლით ჭკუას…

სტრატეგიული ხმაურის დროა, სანამ ჯერ კიდევ დარჩა ხმის ამომღები, სანამ ჯერ კიდევ შეგვრჩა ხმა!..