საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ საპარლამენტო ანგარიშის მიხედვით, 2023 წელს სახალხო დამცველისთვის ცნობილი გახდა ინფორმაციის კანონით დადგენილ ვადაში გაცემაზე უარის თქმის 100-ზე მეტი შემთხვევა. 

ომბუდსმენს საჩივრებით ძირითადად უფლებადამცველი ორგანიზაციები და ჟურნალისტები მიმართავდნენ. მათ განცხადებების ნაწილზე პასუხი კი მხოლოდ მას შემდეგ მიიღეს, რაც სახალხო დამცველის აპარატმა ადრესატ უწყებებს შესაბამისი კორესპონდენციითა და განმარტების მოთხოვნით მიმართა. ანგარიშის მიხედვით,  ეს ფაქტი ადასტურებს, რომ საჯარო დაწესებულებების მხრიდან, არაერთ შემთხვევაში, უფლებადამცველ ორგანიზაციებს საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა დაუსაბუთებლად შეეზღუდათ.

საქართველოს სახალხო დამცველი საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უფლების დაცვის ერთ-ერთ მთავარ დაბრკოლებად მოძველებულ კანონმდებლობასა  და ეფექტიანი საზედამხედველო ინსტიტუტის არარსებობას მიიჩნევს. 

„დღემდე არ არის სავალდებულოდ აღიარებული „ოფიციალურ დოკუმენტაციასთან დაშვების შესახებ“ ევროპის საბჭოს 2009 წლის 18 ივნისის კონვენცია, რომლის მე-8 მუხლი ითვალისწინებს, რომ განმცხადებელს საჯარო ინფორმაციის გაუცემლობაზე გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს ან სასამართლოში ან დამოუკიდებელ და მიუკერძოებელ ორგანოში და ეს პროცედურა უნდა იყოს სწრაფი და იაფი“

საანგარიშო პერიოდში ომბუდსმენს საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის უპასუხოდ დატოვების გამო „პუბლიკას“, „მთის ამბების“ და „საქართველოს ამბების“ ჟურნალისტებმაც მიმართეს. აღსანიშნავია, რომ სახალხო დამცველის რეკომენდაციის მიუხედავად, ქალაქ რუსთავის მუნიციპალიტეტის მერიამ „ქვემო ქართლის მედიას“ საჯარო ინფორმაცია მაინც არ მიაწოდა. 

„ქართული ოცნების“ მიერ ხელმეორედ ინიცირებული „რუსული კანონის“ შესახებ დამოუკიდებელი ონლაინ მედიის წარმომადგენლებმა საერთო განცხადება გააკეთეს. მათი თქმით, კანონის მიღების მთავარი მიზანია დამოუკიდებელი საზოგადოებრივი და მედია ორგანიზაციების განადგურება, თავისუფალი სიტყვის ჩახშობა, ტოტალური კონტროლის დამყარება საზოგადოებრივ აზრზე და იმ მედიის გაქრობა, რომელიც ხელისუფლებას ამხელს კორუფციაში, ნეპოტიზმში, სიღატაკეში, ადამიანის უფლებების დარღვევასა და დაპირებების შეუსრულებლობაში.
ონლაინ მედიის განცხადებით, ეს ხელისუფლების მორიგი ტყუილი და წინასაარჩევნო გადადგმული ანტიევროპული ნაბიჯია, რომელიც საქართველოს დასავლურ მომავალს ასამარებს. „რუსული კანონმა რუსეთში გაანადგურა დამოუკიდებელი მედია და საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, ჩაახშო კრიტიკული აზრი, რუსი ჟურნალისტები და აქტივისტები დააპატიმრეს, მოკლეს და ვინც ცოცხალი დარჩა, განდევნეს. რეჟიმის წინაშე რუსეთში საზოგადოება დარჩა სრულიად დაუცველი.“
მედიის წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, რომ რუსული კანონის მიღებას ბოლომდე გაუწევენ წინააღმდეგობას და „ქართულ ოცნებას“ თავისუფლებაზე თავდასხმის შეწყვეტისკენ მოუწოდეს. „რუსული კანონი“ „ქართულმა ოცნებამ“ გასულ წელსაც წარადგინა, თუმცა, მასობრივი საპროტესტო გამოსვლების ფონზე კანონპროექტი უკან გაიწვია. ხელისუფლება მთელი წლის განმავლობაში ამტკიცებდა, რომ მას აღარ მიუბრუნდებოდა.
„რუსული კანონი“ ქვეყანაში მოქმედ თავისუფალ მედიასაც შეეხება. პროტესტი - „არა რუსულ კანონს" 2023 წელს სწორედ ჟურნალისტებმა და სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებმა დაიწყეს.

მმართველი პარტია „რუსულ კანონს“ პარლამენტში მეორედ წარადგენს. „ქართული ოცნება“ ამჯერად მის მიღებას მიმდინარე სესიის ბოლომდე აანონსებს.

საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერის მამუკა მდინარაძის განცხადებით, 

„ვხედავთ, თუ როგორ იმატებს გაუმჭვირვალე ფულის შემოდინება საქართველოში არჩევნების მოახლოებასთან ერთად და ამ თანხების უდიდესი ნაწილი რადიკალური პარტიების, რადიკალური „ენჯეოებისა“ და რადიკალური პროპაგანდისტული მედიის მხარდაჭერისკენ არის მიმართული“.

მდინარაძის განმარტებით, კანონპროექტი საკანონმდებლო ორგანოში ზუსტად იმავე ტექსტით დაინიცირდება. შეიცვლება მხოლოდ ტერმინი „უცხოური აგენტი“. ის ჩანაცვლდება ფრაზით - „უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაცია“. 

„რუსული კანონი“ „ქართულმა ოცნებამ“ გასულ წელსაც წარადგინა, თუმცა, მასობრივი საპროტესტო გამოსვლების ფონზე კანონპროექტი უკან გაიწვია. ხელისუფლება მთელი წლის განმავლობაში ამტკიცებდა, რომ მას აღარ მიუბრუნდებოდა.

„რუსული კანონი“ ქვეყანაში მოქმედ თავისუფალ მედიასაც შეეხება. პროტესტი - „არა რუსულ კანონს" 2023 წელს სწორედ ჟურნალისტებმა და სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებმა დაიწყეს.

საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ 2023 წლის საპარლამენტო ანგარიშში სახალხო დამცველი მედიის მდგომარეობასაც აანალიზებს. 

დოკუმენტის თანახმად, გამოწვევას წარმოადგენს გამოხატვისა და მედიის თავისუფლების საკითხები და ჟურნალისტების საქმიანობისთვის შესაბამისი უსაფრთხო გარემოს არსებობა. 

ომბუდსმენის შეფასებით, ამავე დროს, ჟურნალისტების საქმიანობას აფერხებს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მარეგულირებელი მოძველებული კანონმდებლობა, რომელიც არ უზრუნველყოფს უფლების ეფექტიანად დაცვის შესაძლებლობას.

386-გვერდიან ანგარიშში გამოხატვის თავისუფლებას რამდენიმე თავი ეთმობა. მასში საკანონმდებლო დონეზე გასატარებელ რეკომენდაციებთან ერთად, საუბარია 2-9 მარტის პერიოდში ჟურნალისტებისა და მედიის სხვა წარმომადგენლების დაშავებისა თუ მათი საქმიანობის ხელშეშლის ფაქტებზე, საგამოძიებო უწყებების რეაგირებასა და პარლამენტში მედიის აკრედიტაციის ახალ წესზე. 

2023 წელს მედიის წარმომადგენელთა უსაფრთხოებისა და დაცულობის გამოწვევების მიმოხილვისას ომბუდსმენი წერს:  

„მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში გაიზარდა ჟურნალისტების მიმართ ძალადობისა და ძალადობის მუქარის შემთხვევები, არის სერიოზული ხარვეზები ამ დანაშაულების გამოძიებისა და დევნის კუთხით. იმ საქმეებშიც კი, რომლებშიც ხდება სასჯელის შეფარდება, ხშირად გამოყენებულია მსუბუქი სასჯელი."

ანგარიში მიუთითებს მაღალი დონის არჩეული პოლიტიკოსების მიერ, როგორც ეროვნულ, ისე ადგილობრივ დონეზე, მედიის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობისა და სიძულვილის დაგმობის საჭიროებაზე. 

გასულ წელს ჟურნალისტებს მუშაობა შეეზღუდათ პარლამენტში. ეს ფაქტი მოხვდა სახალხო დამცველის ანგარიშშიც: 

„ჟურნალისტებს მათთვის სასურველი შეკითხვების დასმისა და მიღებული ინფორმაციის აუდიტორიისთვის მიწოდების შესაძლებლობა, გარკვეულ შემთხვევაში, მხოლოდ პარლამენტის ტერიტორიაზე შეუძლიათ. ჟურნალისტებისთვის მსგავსი შესაძლებლობის შენარჩუნება კრიტიკულად აუცილებელია, რათა შეასრულონ „საზოგადოებრივი დარაჯის როლი“, რაც მედიის ფუნქციაა“.

ომბუდსმენი აღნიშნავს, რომ საერთაშორისო სტანდარტების გათვალისწინებით, გაუმართლებელია საკანონმდებლო მოთხოვნა ჟურნალისტების მიერ საიდენტიფიკაციო ნიშნების ტარების თაობაზე. შეფასებულია ტერმინი „ჟურნალისტიც“.

„საუკეთესო საერთაშორისო პრაქტიკის შესაბამისად, ცნებამ უნდა მოიცვას ყველა, ვინც რეგულარულად ან პროფესიულად არის ჩართული საზოგადოებისთვის ინფორმაციის მოგროვებასა და გავრცელებაში მასობრივი კომუნიკაციის ნებისმიერი საშუალებით“.

სახალხო დამცველის აპარატის რეკომენდაციით, ჟურნალისტთა მიმართ ჩადენილი ძალადობის გამოსაძიებლად, ყველა სამართალდამცველი უწყებისთვის კონკრეტული და დეტალური სახელმძღვანელო მითითებები უნდა შემუშავდეს.

ომბუდსმენი შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოუწოდებს, შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი მედიის წარმომადგენლებთან ერთად და შემუშავდეს სახელმძღვანელო მითითებები შეკრებების, მანიფესტაციების და სხვა მნიშვნელოვანი მოვლენების მედიაგაშუქების შესახებ; 

საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ საქართველოს სახალხო დამცველის 2023 წლის ანგარიში - https://ombudsman.ge/res/docs/2024040116015759558.pdf