18 ოქტომბერს, ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებამდე სამი დღით ადრე, ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემა „პრაიმშოუ“ სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში არსებულ მდგომარეობას მიეძღვნა. მთელი გადაცემის განმავლობაში საუბრობდნენ იმაზე, თუ რა კარგი პირობებია ციხეებში, როგორ ეძლევათ მსჯავრდებულებს თვითგანვითარების საშუალება. ასევე, არაერთხელ აღნიშნეს, როგორ აწამებდნენ თავისუფლებააღკვეთიკლებს 2012 წლამდე.

გადაცემაში სტუმრად მოიწვიეს: სასჯელაღსრულების სამინისტროს იურიდიული დეპარტამენტის უფროსი, საგანმანათლებლო სექტორის მენეჯერი, საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის უფროსი და N 5 ქალთა დაწესებულების დირექტორი. მათთან ერთად, დაწესებულებებში ახლა არსებულ კარგ პირობებზე საუბრობდნენ საზოგადოებისთვის ცნობილი და უცნობი ყოფილი მსჯავრდებულები.

იმისთვის, რომ უკეთ გვენახა, რა კარგი პირობებია დაწესებულებებში, “პრაიმშოუს” გუნდმა გადაცემის განმავლობაში რამდენიმე სიუჟეტიც გვაჩვენა. ერთ-ერთ მათგანში კალათბურთელები, „იმედის“ სპორტული ჟურნალისტი დიმიტრი ობოლაძე და „პრაიმშოუს“ წამყვანები დაწესებულებას, მსჯავრდებულებთან ერთად, კალათბურთის სათამაშოდ ესტუმრნენ.

„ჩვენ ახლა უკვე შემოვედით სპორტდარბაზში, რომელიც არის ძალიან მაგარი, მართლა გაკვირვებული ვარ“ - ამბობს დიმიტრი ობოლაძე და შემდეგ, სპორტდარბაზსაც ათვალიერებინებს მაყურებელს: „ძაან მაგარია, მართლა კაია ძაან“.

სპორტდარბაზის დათვალიერებისას ობოლაძე კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს, რომ „აი ასეთ პირობებში არიან აქ ადამიანი, მოკლედ“. ამავე მასალაში ვისმენთ პატიმრის ინტერვიუსაც, სადაც ის საუბრობს იმაზე, თუ რამდენ საშუალებას იძლევა ეს დაწესებულება, როგორი მოწესრიგებულია ინფრასტრუქტურა და რამდენი წყაროა, თვითგანვითარებისთვის, მისი თქმით, „ადმინისტრაციისა და სოციალური სამსახურის დახმარებით“, მან ეს რესურსი გამოიყენა და სხვადასხვა პროექტშია ჩართული.

კიდევ ერთი სიუჟეტი მხატვარ მსჯავრდებულს მიეძღვნა. გვიჩვენეს, როგორ ატარებს ის დროს საპატიმროში, მოგვიყვნენ, როგორ ჩააბარა მან გამოცდები საპატიმროდან, როგორ შეისწავლა კულინარია და ა.შ.

სტუდიაში საუბარი კვლავ ყოფილ მსჯავრდებულთან გაგრძელდა, რომელიც ამბობდა, რომ დაწესებულებაში იდეალური პირობებია: „ბევრი საინტერსო კურსი ტარდება, მე კულინარიის კურსი გავიარე და გამოსვლიდან მეექვსე დღეს დავიწყე მუშაობა“.

გადაცემის კიდევ ერთი წამყვანი ანრი ჯოხაძე კი ქალთა დაწესებულებას სტუმრობს. სიუჟეტი იწყება კადრებით, სადაც წამყვანი ყავის ჭიქით ხელში დაწესებულების გამწვანებულ ბაღში სეირნობს. ის გვათვალიერებინებს დაწესებულებაში გახსნილ სილამაზის სალონსაც.

სტუდიაში იყვნენ ისეთებიც, რომლებსაც სასჯელის მოხდა წინა ხელისუფლების დროის მოუწიათ, მაგალითად, მომღერალი პანჩო ყვებოდა, რომ 8 კაცისთვის განკუთვნილ საკანში 30 მსჯავრდებული იყო, შესაბამისად, მორიგეობით ეძინათ: „ფაშისტები უფრო ჰუმანურად ექცევიან ტყვეებს, ვიდრე იმ ციხეში ექცეოდნენ ხალხს“, - აღნიშნა მან.

კიდევ ერთი სტუმარი კი ყვებოდა, რომ მისი მეგობარი დასჯის მიზნით, მორგში ჩაიყვანეს და გარდაცვლილის ცხედარზე „დაასკოჩეს“. იმ მსჯავრდებულებმა, კი რომლებსაც გამუდმებით სცემდნენ, პროტესტის ნიშნად მუცელი გამოიფატრეს.

მომღერალი თემურ თათარაშვილიც იხსენებს, რომ მუდმივად ესმოდა პატიმრების ყვირილი, როცა მათ აწამებდნენ. ასევე, მან აღნიშნა, რომ მაშინ დაწესებულებებში საშინელი საკვები იყო და პატიმრობის პერიოდში, ფაქტობრივად, არასოდეს უჭამია დაწესებულების საკვები.

„რა ხდება დღეს“ - ამ ისტორიების შემდეგ, წამყვანმა ამ კითხვით სასჯელაღსრულების სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსს მიმართა. სტუმარმა დეტალურად ისაუბრა, რომ ახლა საპატიმროებში რადიკალურად განსხვავებული სიტუაციაა, რომ საკვების პრობლემა მოწესრიგებულია, ინფრასტრუქტურა შეცვლილია და „ყველაფერი გალამაზებულია“.

გადაცემაში შემოგვთავაზეს მინისტრთან ინტერვიუც, რომელმაც კიდევ ერთხელ ისაუბრა იმ პოზიტიურ ცვლილებებზე, რაც სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში მისი მინისტრობის პერიოდში განხორციელდა.


საბოლოდ, გადაცემა ემოციურად, ერთ-ერთი პატიმრის გათავისუფლების ამსახველი კადრებით დასრულდა და ამ კონკრეტული ისტორიის გაგრძელება შემდეგი გადაცემისთვის დააანონსეს.

გადაცემაში არ ისმის კრიტიკული აზრი სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით, ვერ ვხვდებით ვერც იმ პატიმრების პოზიციას, რომლებიც ფიქრობენ, რომ დაწესებულებაში გარკვეული პრობლემები არის და რიგი საკითხები გამოსწორებას საჭიროებს.

აღსანიშნავია, რომ სასჯელაღსრულების დაწესებულებების პოზიტიურ მხარეებს, რამდენიმე თვის წინ, ტელეკომპანია „იმედის“ კიდევ ერთი გადაცემა მიეძღვნა. მაშინ ამ თემაზე „ეკა ხოფერიას“ შოუში იმსჯელეს.

4 ოქტომბერს, სტუდია „მონიტორის“ მიერ მომზადებული ჟურნალისტური გამოძიებით გაირკვა, რომ თბილისის 170-მდე საბავშვო ბაღის დირექტორს, თითოეულს 100-დან 200-მდე მხარდამჭერთა სიის შედგენა და სააგენტოში მიტანა დაევალა. 5 ოქტომბერს, გამოძიების გამოქვეყნებიდან მეორე დღეს, თემა საინფორმაციო გამოშვებების დღის წესრიგში პირველივე ბლოკში მოხვდა. გამონაკლისი მხოლოდ 8 საათიანი „მოამბე“ იყო, რომელშიც საკითხი არ გაშუქებულა. 5 ოქტომბერს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში შემდეგი თემები მოხვდა:

თითოეულმა პოლიტიკოსმა ზუსტად იცის შედეგი, რასაც ბავშვთან მომღიმარი სახით გადაღებული ფოტო მოუტანს. გათვლები შესაბამისი მიზნობრივი აუდიტორიისთვის ზუსტად არის გაკეთებული, კარგად აპრობირებული მეთოდი ჭრის, კადრს მედია იტაცებს, ის ვირუსულად ვრცელდება ინტერნეტში, მთელი დღის განმავლობაში აქტიურად ტრიალებს ტელესივრცეშიც და შედეგიც მიღწეულია - პოლიტიკოსის პოზიტიური იმიჯი შექმნილია.

პოლიტიკოსები ბავშვებს განსაკუთრებით ხშირად წინსაარჩევნო კამპანიისას იყენებენ. ამის ერთ-ერთი მკაფიო მაგალითი 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნები იყო, როცა პროგრამის პრეზენტაციაზე პატარა გოგონა პრემიერ-მინისტრ გიორგი კვირიკაშვილის გვერდით აღმოჩნდა, ერთობლივმა ფოტომ კი მოიცვა როგორც სოციალური ქსელები, ისე ინტერნეტგამოცემები. მათი შეხვედრის კადრები სატელევიზიო სიუჟეტებშიც არაერთხელ ვიხილეთ.

ტენდეცნია 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების დროსაც გრძელდება. ამ მხრივ განსაკუთრებით “ქართული ოცნება” აქტიურობს, პარტიამ საკუთარი პარტიისა და კანდიდატების რეკლამირებისთვის ბავშვები არაერთხელ გამოიყენა. ინტერნეტში გავრცელდა ფოტო, რომელზეც მოსახლეობასთან შეხვედრის დროს “ქართული ოცნების” მერობის კანდიდატი მესამე კლასის მოსწავლესთან ერთად არის გადაღებული.


ბავშვით ხელში ისაუბრა კახი კალაძემ მოსახლეობასთან კიდევ ერთ შეხვედრაზე, სადაც ის ჯანდაცვის პროგრამების განვითარებაზე მსჯელობდა.

ბავშვებს იყენებენ კამპანიაში “ნაციონალური მოძრაობა" და "ევროპული საქართველოც".

დღესდღეობით, საქართველოში ბავშვის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენება კანონით აკრძალული არ არის და ის ეთიკის ჭრილში განსახილება. რატომ არის პრობლემა, ბავშვის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენება - ეს კითხვა ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტ მაია ცირამუას დავუსვით. იგი ფიქრობს, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესში არ შედის, მონაწილეობდეს პოლიტიკოსის პიარ აქტივობაში: “ეს არ არის ბავშვის გაცნობიერებული არჩევანი, ბავშვმა არ შეიძლება იცოდეს, რომელი პარტიისკენ იხრება მისი პოლიტიკური სიმპატიები, ეს ყველაფერი ემსგავსება ბავშვებით მანიპულირებას”, - ამბობს მედიაჩეკერთან საუბარში მაია ცირამუა.

ვიზუალური მასალა ბავშვისა და პოლიტიკოსის მონაწილეობით, მედიის ყურადღების ცენტრში ექცევა, ხშირად, ამ შეხვედრების შესახებ მომზადებულ სიახლეებს ონლაინმედიაში სწორედ ბავშვებთან ერთად გადაღებული ფოტოები ერთვის. მედია ცალკე მასალებსაც კი უძღვნის იმის გარკვევას, თუ ვინაა ესა თუ ის ბავშვი, რომელიც პოლიტიკოსის გვერდით “შემთხვევით” გამოჩნდა.

რა პასუხისმგებლობა ეკისრება მედიას, რომელიც პოლიტიკოსის ამგვარ ფოტოებს თუ ვიდეომასალას აზიარებს, ან ურთავს სიახლეს? მაია ცირამუას აზრით, მედია მსგავსი საკითხების გაშუქებისას სწორედ ბავშვის უფლებების პრინციპიდან უნდა ამოდიოდეს. მაგალითად, როდესაც პოლიტიკოსი ნახავს, რომ ბავშვით მანიპულაციის მცდელობა კადრს მიღმა დარჩა და მედიასივრცეში ვერ მოხვდა, მიხვდება, რომ მისმა ქცევამ შედეგი ვერ გამოიღო და მომავლში აღარ ეცდება წინასაარჩევნო კამპანია ბავშვების გამოყენებით აწარმოოს: “მედიას აქვს დიდი რესურსი და შესაძლებლობა იმისათვის, რომ ასე ვთქვათ, დაეხმაროს პოლიტიკოსებს დაისწავლონ სხვა ტიპის ქცევები”, - ამბობს მაია ცირამუა.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

ის, რომ რუსული პროპაგანდა ყოფილ პოსტსაბჭოთა სივრცეში სხვადასხვა შეფარული ფორმით დასავლური, ცივილიზებული სამყაროს დემონიზებას და რუსეთის, როგორც ერთადერთი ჭეშმარიტი მეგობრის წარმოჩენას ცდილობს, უკვე არახალია. თუმცა, არის შემთხვევები, როდესაც რუსულ ნოსტალგიაში ჩაკარგული პოსტსაბჭოელები, ყოველგვარი შეფარვის გარეშე, “დიდი ძმის” მისამართით ხოტბის წერილებს თხზავენ, პირდაპირ ეთერში სხდებიან და ხიბლში შესულები დიდ საბჭოთა იმპერიას ოდებსაც უძღვნიან. ალბათ, არც გაგიკვირდებათ, თუკი ვიტყვი, რომ მათთვის ეთერში შესასვლელი ერთი ღია კარი ყოველთვის მოიძებნება.

მსგავსი მაგალითები სამწუხაროდ, ქართულ ტელესივრცეშიც მრავლად მოიძებნება - ვინ თუ არა ვალერი კვარაცხელია და სად თუ არა ტელეკომპანია “ობიექტივის” ეთერში. 23 სექტემბერს ის თითქმის 14 წუთის განმავლობაში, პირდაპირი ეთერიდან დიდი რუსი ძმის მისამართით საქებარ სიტყვებს არ იშურებდა, მისი წერილის ადრესატი ვლადიმერ პუტინი იყო.



“თქვენო აღმატებულებავ, ბატონო პრეზიდენტო…” ასე იწყებს ის ოკუპანტი ქვეყნის პრეზიდენტისადმი დაწერილი წერილის კითხვას და შემდეგ საქართველო-რუსეთის “მრავალსაუკუნოვანი ურთიერთობების შედეგად, აშენებულ საძმო-სამბგობრო ხიდებზე” ხატოვანი სიტყვების მიმობნევას იწყებს, რასაც დასავლური ფონდების მიერ დაფინანსებული, როგორც თავად ამბობს, ბოროტი და მატყუარა ძალების მხრიდან “ორ მოძმე” ერებს შორის ისტორიული მეგობრობის გაყალბების მცდელობასა და რუსეთის მტრად წარმოჩენაზე წუხილს უმატებს. წამყვანი იმასაც განიცდის, რომ მთელი ქართული მედიასივრცე ზღვარგადასული თავხედური და უტიფარი დასავლური პროპაგანდით არის გაჯერებული. ამის პარალელურად კი, ანტირუსული ისტერიაა გაღვივებული.

“სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ საქართველოში არათუ რუსული პროპაგანდა არ არსებობს, არ არსებობს ამერიკული ინსტიტუტებისა და მათ მიერ დაქირავებული ადგილობრივი ლაქიების მიერ ლამის გულისწასვლამდე, სულის შეხუთვამდე და გონების დაბნელებამდე მიყვანილი ანტირუსულ ისტერიაზე მშვიდი, არგუმენტირებული და დამაჯერებელი პასუხის გაცემის ელემენტარული მექანიზმიც კი” - შესჩივის ვლადიმერ პუტინს წამყვანი ვალერი კვარაცხელია.

კვარაცხელია პროდასავლური ღირებულებების მქონე საზოგადოების ნაწილს ამერიკის მხრიდან რუსოფობიის ბაცილით დაინფიცირებულ მოქალაქეებად მოიხსენებს. თუმცა, იქვე აღნიშნავს, რომ საზოგადოების ნაწილს ჯერ კიდევ შემორჩა ჯანსაღი ცნობიერება, რომელიც მუდმივად დგას რუსთის სამართლიანი საერთაშორისო პოლიტიკის მხარეს. ამის პარალელურად კი ამერიკის შეერთებულ შტატებს უსამართლობისა და ძალადობის პირმშოდ ნათლავს და განმარტავს, რომ 15 წლის წინ ამერიკამ რეგიონში საკუთარი დიქტატის გასამყარებლად და რუსეთთან საბრძოლველად სააკაშვილის ფენომენი შექმნა, რომელიც წარმატებით ჯერ საქართველოში გამოიყენა. დღეს კი იგივე მისია მას უკრაინაში დააკისრა.

ჟურნალისტი საკუთარ წერილში რუსეთის პრეზიდენტს არაერთხელ უხსნის, რომ სააკაშვილთან მიმართებით მას უფრო მეტი სიფრთხილის გამოჩენა მართებს.

“სააკაშვილი ამერიკელების მიერ, რუსეთის წინააღმდეგ გამზადებული ბომბია. მოარული, ცოცხალი ბომბი, რომელიც უკრაინის ხელისუფლებაში მოსვლის შემთხვევაში, უკრაინაშიც ისე შეეცდება ფართომასშტაბიან ომში რუსეთის ჩათრევას, როგორც ამას 2008 წლის აგვისტოში საქართველოში შეეცადა” - აფრთხილებს ის ვლდიმერ პუტინს. ის შეფასებებში უფრო ღრმადაც იჭრება და სააკაშვილის მხრიდან წამოსული საფრთხეებისგან შესაძლო დრამატული სურათის მიღების პერსპექტივასაც ხატავს.

“დასავლური რუსოფობიისა და ფაშიზმით დასნებოვნებული უკრაინის ვითარებაში, ამ ქვეყნის ხელისუფლებაში სააკაშვილის მოსვლა, შესაძლებელია, თავის დროზე გერმანიის ხელისუფლებაში ადოლფ ჰიტლერის მოსვლაზე დიდი ბოროტება აღმოჩნდეს მთელი პლანეტისთვის” - ამბობს ის და იქვე რუსეთს კიდევ ერთხელ აფრთხილებს, რომ ამერიკელების ხელში სააკაშვილის ფენომენი არანაკლები საფრთხის შემცველია რუსეთისთვის, ვიდრე ფხენიანის ბირთვული პოტენციალი ამერიკის შეერთებული შტატებისთვის. ის პრობლემის მოსაგვარებლად, რუსეთს “ერთი თავზეხელაღებული სააკაშვილის” შეჩერებისკენ მოუწოდებს.

“ასეთია კეთილი ნების მქონე ყოველი მოქალაქის აზრი საქართველოში და დარწმუნებული ვარ, რომ ასე ფიქრობს კეთილი ნების ყოველი მოქალაქე უკრაინაშიც. პატივისცემით, ქართველი ჟურნალისტი - ვალერი კვარაცხელია” - სწორედ ამ სიტყვებით ემშვიდობება ის ვლადიმერ პუტინს.

სამწუხაროა, თუმცა ფაქტია, იმ დროს, როდესაც მთელი ცივილიზებული სამყარო რუსულ პროპაგანდასთან საბრძოლველად სხვადასხვა ხერხსა და მეთოდებზე მუშაობს, კვლავ მოიძებნებიან ის ადამიანები, რომლებიც საზოგადოების თვალში დასავლეთის დემონიზების გზით, რუსეთის, როგორც ერთადერთი “ჭეშმარიტი მეგობრის” წარმოსაჩენად ძალღონეს არ იშურებენ.

25 სექტემბერს, მედიასაშუალებებში თბილისში, შარტავას ქუჩაზე, გარდაცვლილი კაცის ცხედრის პოვნის შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა. მოგვიანებით კი გაირკვა, რომ პირი არ გარდაცვლილა და მას რეანიმაციაში საჭირო სამედიცინო პროცედურებს უტარებდნენ. თავდაპირველად გამოქვეყნებული სიახლეებიდან იკვეთებოდა, რომ გარდაცვალების შესახებ ინფორმაციას შსს ადასტურებდა.

მას შემდეგ რაც ცნობილი გახდა, რომ ინფორმაცია არაზუსტი იყო, ონლაინმედიის ნაწილმა თავდაპირველად გამოქვეყნებულ მასალაშივე შესწორება შეიტანა და იქვე, შენიშვნის სახით აღნიშნა, რომ გავრცელებული ინფორმაცია პირის გარდაცვალების შესახებ, სწორი არ იყო. შესაბამისად, ამ გამოცემებში არასწორი ინფორმაცია აღარ იძებნება.

მედიასაშუალებების მეორე ნაწილმა კი ახალი მასალა გამოაქვეყნა, სადაც აზუსტებს, რომ პირი გარდაცვლილი არაა და თავდაპირველად გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია. თუმცა მათ ვებგვერდებზე ახლაც იძებნება ძველი სიახლეები, რომელიც იტყობინება, რომ ცხედარია ნაპოვნი. მინიშნება იმის შესახებ, რომ ეს ინფორმაცია ძველი და არასწორია, ამ მასალებს არ აქვს.

როგორია ასეთ დროს შესწორების სტანდარტი? საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს მიერ ქარტიის მეხუთე მუხლზე (შესწორება) მიღებული გადაწყვეტილებების პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ის ინფორმაცია, რომელიც მცდარი იყო, აღარ უნდა იძებნებოდეს ინტერნეტსივრცეში. არსებობს მეორე ვარიანტიც, სტატია შესაძლოა იძებნებოდეს ძველი ფორმით, ახალი მასალის ბმული, რომელიც ასწორებს ძველ სტატიას, აუცილებლად უნდა იყოს ძველშიც მითითებული, რადგან მკითხველს შეეძლოს ზუსტი ინფორმაციის მიღება. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია მითითება, რომ მასალა ჩასწორებულია, მედიამ აუდიტორიას უნდა აუხსნას, რა და რატომ ჩაასწორა.

ქარტიის მეხუთე მუხლის განმარტებაში ვკითხულობთ: “ამ მუხლით ჟურნალისტები და რედაქტორები პასუხისმგებლობას იღებენ, რომ პატიოსნად განაცხადონ არაზუსტი ინფორმაციის გამოქვეყნების შესახებ და შეასწორონ ის. მიუღებელია შესწორება იმგვარად, რომ თავიდან გაკეთდეს სიუჟეტი ან სტატია, სადაც არაზუსტ ინფორმაციას ჩაენაცვლება ზუსტი ინფორმაცია, მაგრამ არ იქნება გაცხადებული უკვე დაშვებული შეცდომის შესახებ”.

“არასრულწლოვანი მძარცველები” - ასე ერქვა სიუჟეტს, რომელიც 18 სექტემბერს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა. სიუჟეტიდან ვიგებდით, რომ არასრულწლოვანთა ჯგუფი სუპერმარკეტებს ძარცვას, თუმცა მათ არავინ იჭერს, რადგან საქართველოში, კანონმდებლობის მიხედვით, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა 14 წლიდან იწყება. მასალის მთლიანი ფოკუსი იმაზე იყო, რომ კანონში ხარვეზია, რადგან “არასრულწლოვანი მძარცველების” დაკავება და სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემა ვერ ხერხდება. სიუჟეტში არ დასმულა კითხვა, რა პასუხისმგებლობა აქვს სახელმწიფოს ასეთ დროს, რა პრევენციულ ღონისძიებებს მიმართავს, რა პროგრამებში არიან ეს ბავშვები ჩართულნი რამდენად ეფექტურია ეს ღონისძიებები. ნაცვლად ამისა, აქცენტი საკანონმდებლო ხარვეზებზე კეთდებოდა.

“საქართველოს დიდ ქალაქებში მოზარდების მიერ გაძარცვული ასობით მაღაზია და დაუსჯელი დამნაშავეები. კურიერმა მოიპოვა სათვალთვალო კამერების გადაღებული კადრები, სადაც ჩანს, რომ თბილისის ცენტრში, კოსტავას ქუჩაზე მოზარდები სავაჭრო ობიექტის ვიტრინას ამტვრევენ და ძარცვავენ. თუმცა ამის მიუხედავად ქართული კანონმდებლობა მათ წინააღმდეგ უძლურია”, - ასეთი იყო სიუჟეტის შესავალი ტექსტი.


“მძარცველები ყველა შემთხვევაში ერთი და იგივე პირები არიან. მათი ვინაობა იციან როგორც მაღაზიის თანამშრომლებმა, ისე სამართალდამცველებმა, თუმცა ვერც მათი დაკავება და ვერც პასუხისგებაში მიცემა ვერ ხერხდება”, - ამბობს ჟურნალისტი, რომელიც მოგვიანებით დასძენს, რომ 14 წლამდე პირები ქვეყნის მასშტაბით ათეულობით დანაშაულს ჩადიან, საილუსტრაციოდ კი რუსთავის მაგალითი მოჰყავს, სადაც მისი თქმით, 60-მდე შემთხვევა დაფიქსირდა.

“სამართალდამცავების მიერ თითქმის ყველა შემთხვევა გახსნილია, საქმეები გადაგზავნილია სასამართლოში, თუმცა მოზარდებს პასუხისგებაში ვერ აძლევენ, რადგან ქვეყანაში მოქმედი არასრულწლოვანთა კოდექსი ამას ზღუდავს”, - ამბობს ჟურნალისტი და ნეგატიურად წარმოაჩენს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსს, რომელის მთავარი მიზანიც მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვანთა საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებაა.

2008 წლის პირველი ივლისიდან 2010 წლის 23 თებერვლამდე რიგ სისხლისსამართლებრივ დანაშაულზე პასუხისმგებლობა არასრულწლოვნებს 12 წლიდან ეკისრებოდათ. 2010 წლის თებერვლიდან პასუხისმგებლობის დადგომის მინიმალური ზღვარი 14 წლამდე გაიზარდა. ამით საქართველომ ბავშვთა უფლებების კომიტეტის რჩევა გაითვალისწინა.

გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტი მონაწილე ქვეყნებს ურჩევს, არ დაიყვანონ მინიმალური ასაკი თორმეტ წლამდე, რადგან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაბალი ასაკობრივი ზღვარი არ შედის ბავშვის საუკეთესო ინტერესში. აქვე განმარტებულია, რომ პასუხისმგებლობის მაღალი ასაკი, როგორიცაა 14-16 წელი, ხელს უწყობს სასამართლო პროცედურების გარეშე არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების აღსრულებას და ბავშვის უფლებებისა და სამართლებრივი გარანტიების დაცვას.

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სფეროს ზოგადი სტანდარტების მიხედვით, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის ასაკს ქვემოთ მყოფი ბავშვები პრევენციის სფეროს ნაწილია და არა დასჯის. ამ სტანდარტების მიხედვით, სახელმწიფოს ევალება შექმნას პრევენციის ეფექტიანი მექანიზმი, ამ პროცესში წამყვანი როლი ეკისრება სოციალურ და განათლების სფეროებს, სამართალდამცველი ორგანოების ფუნქცია არა არასრულწლოვნის დასჯა, არამედ პრობლემის იდენტიფიცირება და მისი შესაბამის სექტორში გადამისამართება უნდა იყოს. გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტის ზოგად კომენტარებში ვკითხულობთ, რომ არასრულწლოვანთა შორის დანაშაულის პრევენციის ზომების არარსებობა, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პოლიტიკის სერიოზული ხარვეზია.

რაც შეეხება მედიას, არასრულწლოვანთა საკითხების გაშუქების დროს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, სწორად შეირჩეს კუთხე და ამბის მოყოლის დროს მუდმივად უნდა იყოს გათვალისიწინებული ბავშვის საუკეთესო ინტერესი, რომელიც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არის ის, რომ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ზღვარი - 14 წელი, არ უნდა შემცირდეს, ის ბავშვები კი, რომლებიც 14 წელზე ნაკლები ასაკის არიან და ჩადიან სხვადასხვა ტიპის დანაშაულს, ჩართულნი უნდა იყვნენ სხვადასხვა ტიპის პრევენციულ და საგანმანათლებლო ღონისძიებებში. მსგავს შემთხვევებში მედიის ფოკუსი არა არასრულწლოვნების დასჯაზე, არამედ პრევენციის მექანიზმის მუშაობის ეფექტიანობაზე უნდა იყოს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრინციპების მიხედვით, პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

მედიას უშუალოდ ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხები როგორც წესი, ნაკლებად აინტერესებს, თუმცა მაშინ როცა ანტისოციალურ ქცევას, მკვლელობას, ძალადობას ან რაიმე მსგავს შემთხვევას აშუქებს, ჟურნალისტები ხშირად სვამენ კითხვას - ხომ არ აქვს ბრალდებულს ფსიქიკური პრობლემები.

ერთ-ერთი ბოლო შემთხვევა, როცა მედიამ დანაშაული - სავარაუდოდ ოჯახის წევრის მკვლელობა ფსიქიკურ პრობლემებს დაუკავშირა 17 სექტემბერს იყო. ამ შემთხვევაშიც მედიას არ ჰქონდა არც სამედიცინო დასკვნა და არც გამოძიების შედეგები, რომელითაც ამ ორი ამბის ერთმანეთთან კავშირი დადასტურდებოდა.

მასალაში მეზობლებზე დაყრდნობით აცხადებდნენ, რომ მკვლელობაში ბრალდებულს ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა:

“50 წლამდე კაცმა სანადირო თოფით საკუთარი მამა მოკლა, დედა კი - დაჭრა. შემთხვევა ბაღდათის რაიონის სოფელ დიმში მოხვდა. მეზობლების თქმით, ბრალდებულს ფსიქიატრიული პრობლემები აქვს და ბოლო დღეების განმავლობაში ის თავს ცუდად გრძნობდა. ოჯახის წევრებს ფისიქიატრიულ დაწესებულებაში ის დღეს უნდა წაეყვანათ”, - ამ სიტყვებით დაიწყო ამბის მოყოლა “კურიერის” წამყვანმა 17 სექტემბერს 18 საათიანი საინფორმაციო გამოშვებაში.

თითქმის იდენტური იყო შესავალი ტექსტი “მოამბის” 17 სექტემბერს დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში: “ბაღდათის მუნიციპალიტეტში მომხდარ საზარელ დანაშაულზე გამოძიება გრძელდება. სოფელ დიმში სანადირო თოფიდან გასროლით კაცმა საკუთარი მამა მოკლა, დედა კი - დაჭრა. ბრალდებული 50 წლამდე ასაკისაა. მეზობლების ინფორმაციით, მშობლებთან ჩხუბის დროს ის ალკოჰოლის ზემოქმედების ქვეშ იყო. ახლობლები ასევე აცხადებენ, რომ მას ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა და მკურნალობის კურსს ფსიქიატრიულ დაწესებულებებშიც გადიოდა”.

“ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა?” - ეს კითხვა მედიამ მაშინაც არაერთხელ დასვა, როცა გასულ წელს, ქმრისა და შვილის მკვლელობაში მსჯავრდებულის გახმაურებულ შემთხვევას აშუქებდა. მედიის დიდი ნაწილი ამგვარ კითხვას ავტომატურად სვამს, როცა საქმე განსაკუთრებით მძიმე ან უჩვეულო დანაშაულს ეხება.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაშუქების შესახებ სახელმძღვანელო წესები მოამზადა, სადაც ხაზგასმულია, რომ დაუშვებელია დანაშაულის ან ანტისოციალური ქმედების დაკავშირება ადამიანის ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან:

- კრიმინალური ამბების გაშუქებისას ბრალდებულის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ხაზგასმა ხელს უწყობს ზოგადად თემის სტიგმატიზებასა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების პოტენციურ დამნაშავეებად წარმოჩენას. კვლევები ცხადყოფს, რომ მოძალადეთა და მძიმე დანაშაულების ჩამდენთა უმეტესობას ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა არ აქვს, ხოლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე პრობლემის დიაგნოზის მქონე ადამიანების სრული უმეტესობა მოძალადე არ არის და არც კანონთან ჰქონიათ პრობლემები.

- მედიამ ძალადობის, კრიმინალის ან ანტისოციალური ქმედებების გაშუქებისას თავი უნდა აარიდოს ჟურნალისტურ პროდუქტში მოწმეთა, თვითმხილველთა ან მეზობელ-ახლობელთა იმგვარი კომენტარების გამოყენებას, სადაც წყარო ხაზს უსვამს ბრალდებულის ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემას და ჩადენილ ქმედებას მას უკავშირებს.

- არ გამოთქვათ ვარაუდი ადამიანის ფსიქიკური ავადმყოფობის შესახებ, თუკი ზუსტად არ იცით, რომ მას ამგვარი დიაგნოზი აქვს. დიაგნოზის არსებობის შემთხვევაშიც, ხაზგასმა პირის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე დასაშვებია მხოლოდ მაშინ, როცა ამ დეტალის მიმართ განსაკუთრებული საჯარო ინტერესი არსებობს.

- განსაკუთრებით დაუშვებელია პირის შესაძლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის ხსენება კრიმინალის ან ანტისოციალური ქმედების გაშუქებისას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც სასამართლოში საქმის წარმოებაზე რაიმე გავლენას იქონიებს პირის დადასტურებული დიაგნოზი ანდა ამ კონკრეტული დეტალის მიმართ საჯარო ინტერესი მკაფიო და მაღალია. საჯარო ინტერესი ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში უნდა იყოს დასაბუთებული.

- არ მოიხსენიოთ ადამიანი ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონედ, თუკი ეს დეტალი ჟურნალისტური პროდუქტის თემას ცხადად არ უკავშირდება და დამატებით ინფორმაციას არ აწვდის საზოგადოებას. მიუღებელია, ადამიანის მიერ სხვადასხვა ქმედების მტკიცებითი ფორმით დაკავშრება მის დიაგნოზთან, როდესაც დადასტურებული არ არის, რომ კონკრეტული ქმედება მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობით იყო გამოწვეული.

- როდესაც ასახელებთ პირის ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემას, აუცილებელია დააზუსტოთ დიაგნოზის დასმის დრო და ამჟამინდელი მდგომარეობა. შესაძლოა, ადამიანს ოდესღაც ჰქონდა დიაგნოზი, მაგრად დღეს მისგან თავისუფალია.

18 სექტემბერს ქვემო ქართლის ტელევიზიამ, გადაცემაში “არჩევნები 2017” რუსთავის მერობის კანდიდატები მიიწვია. ჟურნალისტის ერთ-ერთი შეკითხვა “ქართული ოცნების” მერობის კანდიდატის მიმართ სტერეოტიპული იყო და შესაბამისად, ამგვარმა შეკითხვამ რესპონდენტის მხრიდან ასევე სექსისტური და სტერეოტიპული პასუხი განაპირობა.

მაშინ, როცა რესპონდენტი ზოგადად დასაქმების პოლიტიკაზე საუბრობდა, წამყვანმა მას ჰკითხა: რომელ სფეროს ანდობდით ქალებს, ბატონო ირაკლი?

რესპონდენტი: რომელ სფეროს ვანდობდი ქალებს? ნუ, ქალებთან ზოგადად მუშაობა ჩემი პრობლემა არ არის იმიტომ, რომ ჩემი სტილი მუშაობის არის გუნდური პრინციპი - იქ ქალებიც მოიაზრებიან, მამაკაცებიც და უფრო მიმართულებას მივცემდი, კულტურის სფეროს მიმართულებას მივცემდი აუცილებლად, სოციალურ კუთხეს ჩავაბარებდი.

წამყვანს რესპონდენტისთვის აღარ უკითხავს, რატომ წარმოუდგენია მას ქალების როლი მაინცდამაინც კულტურასა და სოციალურ სფეროში, რატომ ფიქრობს, რომ ქალისთვის სწორედ ამ სფეროების “მინდობა” იქნება გამართლებული.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის გენდერის საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიამ არ უნდა გააშუქოს ამბავი ისე, რომ გენდერული როლების შესახებ საზოგადოებაში არსებული არასწორი წარმოდგენები გაძლიერდეს, არ მიანიჭოს „ქალურისა“ და „კაცურის“ იარლიყი რომელიმე პროფესიას თუ ქმედებისას. სახელმძღვანელო წესებში ასევე აღნიშნულია:

“მედიამ არათუ ხელი არ უნდა შეუწყოს გენდერული სტერეოტიპების გამყარებას, არამედ უნდა ებრძოლოს მას. ყურადღებით იყავით, რომ თქვენი მასალა არ აძლიერებდეს სოციუმში გავრცელებულ მოსაზრებას ქალის და კაცის როლის შესახებ.

სხვა პირთა მიერ სტერეოტიპული ენის გამოყენების შემთხვევაში პასუხისმგებლობა არ ეხსნება მედიას. ასეთ დროს ისევე უნდა მოიქცეთ, როგორც სიძულვილის ენის გამოყენების შემთხვევაში. თუ პირდაპირი ეთერია, იქვე უნდა გაემიჯნოთ, ჩანაწერის დროს კი, შესაბამისად უნდა დაარედაქტიროთ თუ, რა თქმა უნდა, გაშუქების მიზანი არ არის ის, რომ აჩვენოთ როგორ შეუფერებელ ტერმინოლოგიას იყენებს ესა თუ ის საჯარო პირი”.

14 სექტემბერს არჩილ გამზარდიას საავტორო გადაცემაში მაყურებელი ფაქტობრივად, უწყვეტ რეჟიმში ისმენდა გინებას, ყვირილს და შეურაცხყოფას. გადაცემის თემა იყო, უნდა ეწოდოს თუ არა გორის ცენტრალურ მოედანს ევროპის მოედანი. საკითხზე სასაუბროდ კი სტუმრად მოიწვიეს გორის საკრებულოს დამოუკიდებელი დეპუტატი თამარ თანდილაშვილი, „ერეკლე მეორის“ საზოგადოების თავმჯდომარე არჩილ ჭყოიძე, საზოგადოება „სტალინელის“ თავმჯდომარე გრიშა ონიანი, „ნაციონალური მოძრაობის“ წევრი ბადრი შუბლაძე და „გირჩის“ წარმომადგენელი იაგო ხვიჩია.

სტუმრებს შორის დებატი გადაიზარდა სიტყვიერ შეურაცხყოფასა და გინებაში, ამ მიმართულებით, განსაკუთრებით გრიშა ონიანი აქტიურობა, წამყვანმა კი ვერ მართა დებატები, მისი ეთერი იქცა შეურაცხყოფის, ყვირილის, გინების ტრიბუნად. გრიშა ონიანი ეთერიდან 17 წუთის შემდეგ გაიყვანეს, ამ დროში კი მან დაუბრკოლებლად მოახერხა ოპონენტების შეურაცხყოფა ისე, რომ წამყვანმა, ფორმალური მცდელობის მიუხედავად, მას ხელი ვერ შეუშალა.

ეთერში გრიშა ონიანის მხრიდან ოპონენტების მისამართით ისმოდა:

„მაცადე ქალო, თუ გამომაგზავნეთ ამ სიშორეზე კაცი, მალაპარაკეთ, თუ არადა დაჯექი იქა და იწლიპინე რამდენიც გინდა“.

„ქვებს დაგიშენთ და ისე გაგცემთ პასუხს თქვენ, ნაძირლებო თქვენ“.

„შე უსინდისო შენა, როგორ ამბობ რომ არსად არ არის სტალინის ქუჩა“.

„ჩამოვალ მე და ღია ეთერში მეტლიკინე მაშინ“.

„დამანებე თავი, ამ უმწიფრებს და ამ დასავლეთიდან შემოყრილ მაიმუნებს უნდა ელაპარაკო კაცი რა“.

ონიანი განსაკუთრებული აგრესიულობით გორის საკრებულოს დამოუკიდებელი დეპუტატის თამარ თანდილაშვილის მიმართ გამოირჩეოდა:

„ყველა იმ გორელს უნდა მოტყდეს ხელი, ვინც ამ გათახსირებულ ქალბატონს ხმა მისცა“.

„წაეთრიე სადაც გინდა იქ დაეგდე და იცხოვრე“.

„ტანკით გადაგივლიდი შენ და შენს გვარს, შევარცხვინე ის გორელები, რომლებიც შენს ქუჩაში გავლას იტანენ“.

„შე არაქართველო, შე არაოჯახისშვილო, არა ქმარპატრონო, შე გარეწარო“.

“ორ დოლარზე გაყიდულო დედაკაცო, პოლიტიკურო მეძავო“ - აგრძელებდა ონიანი, რაზეც წამყვანმა უპასუხა და ხაზი გაუსვა, რომ ასეთი მიმართვა, „მითუფრო ქალის მიმართ“ მიუღებელია. ონიანი კვლავაც აგრძელებდა ლანძღვას. კიდევ ერთ სტუმარს, ბადრი შუბლაძეს კი პირდაპირ ეთერში შეაგინა, პირველი გინება შუბლაძემ უპასუხოდ დატოვა და წამყვანს სთხოვა, ეთერიდან გაეყვანათ ოპონენტი, „ამის მოსმენა აუტანელია“ - ამბობდა შუბლაძე, თუმცა მისის თხოვნის მიუხედავად, ონიანი კვლავ დატოვეს ეთერში. ონიანისგან მეორედ წამოსულ გინებას კი, შუბლაძემ გინებითვე უპასუხა, რის შემდეგაც, წამყვანმა გადაცემის ჯგუფს სთხოვა, გრიშა ონიანი ეთერიდან გაეყვანათ.

წამყვანმა მაყურებელს ბოდიში მოუხადა იმის გამო, რომ მისი გადაცემიდან შეურაცხყოფა და უხამსი სიტყვები ისმოდა. გაუგებარია, თუკი ტელეკომპანია მართლაც წუხდა მომხდარის გამო და გულწრფელად უბოდიშებდა აუდიტორიას, მაშინ თავის ოფიციალურ ფეისბუკ გვერდზე რატომ გააზიარა გინებისა და შეურაცხყოფის ამსახველი მონაკვეთი გადაცემიდან და რატომ შეუწყო ხელი მის კიდევ უფრო მეტად ტირაჟირებას. გარდა ამისა, ბუნდოვანი დარჩა, საერთოდ რატომ იყო მნიშვნელოვანი, საზოგადოებას მოესმინა გრიშა ონიანის პოზიცია გადაცემაში განხილულ თემასთან დაკავშირებით, რატომ მოიწვიეს ის სტუმრად და რა საჯარო ინტერესი არსებობს მისი პიროვნებისა თუ პოზიციების მიმართ.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექი:

მუხლი 40. შეურაცხმყოფელი ლექსიკა

უხამსი ქმედება და შეურაცხმყოფელი ლექსიკა არ უნდა იქნეს გამოყენებული არასრულწლოვანთათვის განკუთვნილ პროგრამებში და წყალგამყოფის მოქმედების პერიოდში.

მუხლი 54. მავნე და შეურაცხმყოფელი მასალისგან დაცვის პრინციპი

მაუწყებელმა უნდა დაიცვას საყოველთაოდ აღიარებული სტანდარტები, რათა უზრუნველყოს საზოგადოების წარმომადგენელთა დაცვა მავნე და შეურაცხმყოფელი მასალისგან.

მუხლი 56. სახელმძღვანელო რეკომენდაციები მაუწყებლის მიერ პოტენციური ზიანისა და შეურაცხყოფისაგან დაცვის შესახებ

აუდიტორიის შეურაცხყოფის თავიდან აცილების მიზნით მაუწყებელი განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა მოეკიდოს შეურაცხმყოფელი ლექსიკის გამოყენებას.

13 სექტემბერს კურიერის მთავარ გამოშვებაში მასალა გავიდა აზერბაიჯანის მოქალაქის მანქანაში ჩაცხრილვის შესახებ. არხი აზერბაიჯანულ მედიაზე დაყრდნობით იუწყებოდა, რომ პირი იმის გამო მოკლეს, რომ რამდენიმე თვის წინ მან სავარაუდოდ, მკვლელობის დამკვეთს ყური მოაჭრა. ეთერში მოხვდა დასისხლიანებული კაცისა და მოჭრილი ყურის კადრებიც.

კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მნიშვნელოვანია, რომ მედია მოერიდოს მსგავსი კადრების ჩვენებას, თუ ის არ შეიცავს რაიმე დამატებით ინფორმაციას მაყურებლისთვის.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში (მუხლი 36, პუნქტი 1) ვკითხულობთ, რომ მიზანშეწონილი არ არის დაზარალებულის, გვამის, ან დასახიჩრებული სხეულის, სისხლისა და სხვა მსგავსი სცენების ჩვენება მნიშვნელოვანი სარედაქციო დასაბუთების გარეშე. ამავე კოდექსის კიდევ ერთი მუხლში (მუხლი 41) წერია: ძალადობის ან მისი შედეგების ამსახველი კადრები, აგრეთვე ძალადობის როგორც ვიზუალური, ისე ვერბალური აღწერის გადაცემა, უნდა იყოს ჯეროვნად რედაქტირებული 23:00 საათამდე, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ეს გამართლებულია შესაბამისი კონტექსტით.

4 სექტემბერს ტელეკომპანია “იბერიას” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში 14 წლის მოზარდის გარდაცვალების შესახებ მასალა გავიდა. სიუჟეტი ახლობლებისა და მეზობლების ვარაუდებსა და მონაყოლზე დაყრდნობით გვატყობინებდა, რომ მოზარდის თვითმკვლელობის მიზეზი კომპიუტერული თამაში გახდა.

გადაცემის წამყვანი ტექსტში სვამს კითხვას, უკავშირდება თუ არა მოზარდის მკვლელობა თამაშს, მოგვიანებით კი ირიბად პასუხობს და ამბობს, რომ მოზარდს ამ თამაშისთვის დამახასიათებელი ნაკაწრები უპოვეს. სიუჟეტის ავტორი კი მტკიცებით ფორმაში ამბობს, რომ მოზარდი აივნიდან გადახტა, მაშინ როცა გამოძიება ჯერ არ დასრულებულა და უცნობია, საქმე სუიციდთან გვაქვს თუ უბედურ შემთხვევასთან. ჟურნალისტმა ხაზგასმით ისიც აღნიშნა, რომ მეზობლების თქმით, მოზარდს თვითმკვლელობამდე მობილურზე დაურეკეს და ის საუბრის დასრულებისთანავე გადახტა. მეზობლებისვე ინფორმაციით, მოზარდმა თვითმკვლელობამდე სურათი გადაიღო და სავარაუდოდ იმ პირს გაუგზავნა, ვისაც ესაუბრებოდა.

სიუჟეტში არ ჩანს არც ერთი სარწმუნო წყარო, დოკუმენტი, ინფორმაცია, რომელიც დაადასტურებდა თამაშისა და თვითმკვლელობის შემთხვევის კავშირს, მასალა მთლიანად ვარაუდებზეა აგებული.

სიუჟეტის ყურებისას რჩება განცდა, რომ მასალის ავტორმა მეზობლები ფარულად ჩაწერა და უბედური შემთხვევის ვერსიებზე ალაპრაკა. მასალაში ჟურნალისტი აღნიშნავს, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტრო, გამოძიების ფარგლებში, თვითმკვლელობის ერთ-ერთ ვერსიად თამაშს განიხილავს. თუმცა, არ დაუკონკრეტებია, წყარომ მიაწოდა ეს ინფორმაცია, თუ შსს-ში განუცხადეს.

გაურკვეველი თამაშისა და სუიციდის ცალკეული შემთხვევების ურთიერთკავშირზე მომზადებული მასალები ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების მედიამონიტორინგის ანგარიშშიც მოხვდა. როგორ უნდა გააშუქოს მედიამ ამგვარი თემები? ანგარიშში რეკომენდაციის სახით აღნიშნულია:

ცხადია, არსებობს ლეგიტიმური კითხვა, ხომ არ უკავშირდება სუიციდისა და თვითდაზიანების ცალკეული შემთხვევები ამ თამაშს, ხომ არ მიჰყავს თამაშს ბავშვები თვითმკვლელობამდე. ამ კითხვას სვამს არა მხოლოდ ქართული, არამედ მსოფლიო მედიაც. ამ კითხვების დასმისა და საქმის დეტალების გაცნობის შემდეგ, უმჯობესი იყო მედიას გაეთვალისწინებინა და ეთქვა აუდიტორიისთვის შემდეგი ფაქტები:

- მედიაში თამაშსა და თვითმკვლელობას შორის კავშირის შესახებ გავრცელებული ინფორმაციის მიუხედავად, ამგვარი კავშირი ჯერ ოფიციალურად არც ერთი ქვეყნის საგამოძიებო უწყებას არ დაუდასტურებია, გარდა რუსეთისა. ამ ტიპის ბრალდებით არც არავინ დაუკავებიათ, რომელიმე სხვა ქვეყნაში, გარდა რუსეთისა;

- საკითხის შესახებ პირველად „ნოვაია გაზეტას“ ჟურნალისტური გამოძიებიდან გახდა ცნობილი. ცნობილი საიტი „მედუზა“ წერს, რომ გამოძიება ხარვეზებს მოიცავს, წყაროები არ ადასტურებენ ამგვარი ჯგუფების არსებობას, ხოლო არ მოიპოვება ცალკეული სუიციდის შემთხვევების და თამაშის ურთიერთკავშირის უტყუარი მტკიცებულებები

- BBC-ს რუსული რედაქცია კი ესაუბრა რუსული სოციალური ქსელის „ვკონტაქტეს“ იმ მომხმარებლებს, რომლებსაც დიდი ჯგუფები აქვთ შექმნილი, ისინი ამბობენ, რომ ქსელში შექმნილი ე,წ. სიკვდილის ჯგუფი ტროლი იყო, რომელიც ხელისუფლების წარმომადგენლებმა ზედმეტად სერიოზულად მიიღეს და დაიწყეს საქმის გამოძიება.

გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია მედიამ საზოგადოებას მიაწოდოს პრაქტიკული ინფორმაცია, სუიციდის პრევენციის შესახებ. საჭიროა, გაითვალისწინოს მათ შორის ქარტიისა და გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ შექმნილი სახელმძღვანელო პრინციპები:

ზედმეტად დეტალურ აღწერასა და სენსაციაზე ორიენტირებულმა სტატიებმა, რომლებიც ფოკუსირდებიან სუიციდის მსხვერპლთა მიერ გამოყენებულ მეთოდებზე, შესაძლოა სხვებს, ვინც რაიმე ფორმით, საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას მოახდენს მსხვერპლთან, ასწავლოს თუ როგორ უნდა გაიმეორონ იგივე ქმედება.

არასოდეს მოყვეთ დეტალები და ნუ აჩვენებთ იმ გარემოს, სადაც სუიციდი მოხდა არ დაასახელოთ სუიციდის ერთი კონკრეტული მიზეზი, რადგან სუიციდს კომპლექსური პრობლემები იწვევს.

სუიციდისა და სუიციდისაგან გადარჩენილი ადამიანების გაშუქებისას ყურადღება გაამახვილეთ სუიციდის პრევენციაზე, ინფორმირებასა და მხარდაჭერაზე.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

ქართული მედიასაშუალებების ნაწილი ანტიდასავლური განწყობების გასაძლიერებლად აქტიურად იყენებს ბავშვებთან, მათ განათლებასთან, აღზრდასთან და ოჯახთან დაკავშირებულ საკითხებს.

ძირითადად, იკვეთება ორი მიმართულება: პირველი, ბავშვებთან დაკავშირებით დასავლურ სახელმწიფოებში მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლის მიზანსაც ბავშვების საუკეთესო ინტერესის დაცვა წარმოადგენს, წარმოჩენილია უარყოფით კონტექსტში. კერძოდ, საკითხი შეფუთულია ისე, თითქოს დასავლური სახელმწიფოების მიზანია ბავშვების გარყვნა, ოჯახის ინსტიტუტისა და ქრისტიანული ღირებულებების წინააღმდეგ ბრძოლა.

მეორე, ასევე მნიშვნელოვანი ტენდენციაა ბავშვების შესახებ ცრუ ინფორმაციის გავრცელება, მათ შორის ინცესტის დაკანონებაზე, ოჯახებისთვის წართმევაზე და ა.შ. ასეთი ინფორმაცია, როგორც წესი, გადაუმოწმებელი ფაქტი, ან მიზანმიმართული სიცრუეა.


არის შემთხვევები, როცა ანტიდასავლური ქართული მედიასაშუალებები ევორპასა და აშშ-ში მიმდინარე მოვლენებს იმდაგვარად აწვდიან მკითვხელს, რომ მათ შეუქმნან უარყოფითი წარმოდგენები ზოგადად დასავლეთზე, კერძოდ, თუ როგორი გარყვნილია დასავლეთი და როგორ ებრძვის ის ოჯახსა და რელიგიას.

მაგალითად, მანიპულაციური და შეცდომაში შემყვანია “საქართველო და მსოფლიოს” მასალა სათაურით “ჰოლანდიელი მასწავლებელი ანატომიის გაკვეთილებზე ბავშვების თვალწინ შიშვლდება”. სინამდვილეში, ამბავი ეხება ბიოლოგიის მასწავლებელს, რომელიც ბავშვებსი წინაშე გამოდის სპეციალური კოსტუმით, რომელზეც აღბეჭდილია ადამიანის ძვლები და კუნთები.

ასევე უარყოფითი კონტექსტითაა შეფუთული ერთ-ერთი ნორვეგიული ტელეარხის მიერ მომზადებული სამეცნიერო გადაცემების სერია, რომელიც 8-12 წლის მოზარდებისთვისაა განკუთვნილი. კერძოდ, გადაცემის მიზანია მაყურებელს აჩვენოს, როგორ ტრანსფორმირდება ბავშვის სხეული ზრდასთან ერთად. ბუნებრივია, რომ ამ გადაცემაში მნიშვნელოვანი ყურადღება ეთმობა ინფორმაციას სქესობრივი მომწიფების შესახებაც. გადაცემის წამყვანი პროფესიით ექიმია, რომელიც მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის მაყურებელს. აღნიშნული ამბის კონტექსტში, იმავე სტატიაში ნახსენებია, რომ საქართველოში მკვიდრდება განათლების ნორვეგიული მოდელი.

ქართულმა მედიასაშუალება “საქინფორმმა” მკითხველს არასწორი ინტერპრეტაციით მიაწოდა ინფორმაცია ნიდერლანდების სამეფოში დაგეგმილი ახალი რეგულაციის შემოღების შესახებ. კერძოდ, გამოცემა წერს: “ჰოლანდიაში ბავშვებს ოთხი ერთსქესიანი მშობლის ყოლის ნებას დართავენ, ანუ რას გადაურჩა საქართველო”. სინამდვილეში, საქმე ეხება ნიდერლანდების მთავრობის მიერ შექმნილი კომისიის რეკომენდაციას, რომლის მიხედვითაც, ბავშვებს შეიძლება ჰყავდეთ ოთხი ლეგალური მშობელი. მაგალითად, თუ ბავშვის მშობლები განქორწინდებიან და სხვა ოჯახებს შექმნიან, მაშინ შესაძლოა, ბავშვზე მშობლის უფლება ორივე მშობლის წყვილს ჰქონდეს.

“საქართველო და მსოფლიომ” ასევე უარყოფითი კონტექსტით გააშუქა აშშ-ში, მინესოტას შტატში მიღებული წესები სკოლებისთვის, რომლის მიზანი ბავშვების სექსუალური იდენტობის ნიადაგზე განხორციელებული ჩაგვრისგან (ბულინგი) დაცვაა. ამ რეკომენდაციის მიხედვით, სკოლებმა ტრანსგენდერ ბავშვებს უნდა მიმართონ ნეიტრალურად,მაგალითად, “მოსწავლევ” და არ გამოიყენონ მიმართვისას სიტყვები “გოგო”, ან “ბიჭი”. აღნიშნული რეკომენდაციის მიღების მიზეზი გახდა სექსუალური იდენტობის ნიადაგზე ბავშვების ჩაგვრის, ბულინგის ფაქტები, რაც არაერთხელ დასრულებულა სუიციდით. მინესოტაში მიღებული რეკომენდაციის მიზანი კი სწორედ მსგავსი სახის ჩაგვრასთან ბრძოლაა.

ფაქტების დამახინჯებისა და მანიპულაციის გარდა, ანტიდასავლური მედიასაშუალებები ხშირად მიმართავენ სიცრუის განზრახ ტირაჟირებას.

ქართული მედიასაშუალება “საქართველო და მსოფლიო” მკითხველს რეგულარულად სთავაზობს სტატიების სერიას სათაურით “უზნეობა დემოკრატიის სახელით”. აღნიშნული სათაურის ქვეშ გაერთიანებულა ის ამბები, რომელიც “საქართველო და მსოფლიოს” რედაქციის აზრით, ყველაზე კარგად წარმოაჩენს “დასავლეთის გარყვნილ სახეს”. აღნიშნული სერიის ფარგლებში, მედიასაშუალებამ მკითხველს 2017 წლის ივლისში მიაწოდა ინფორმაცია სათაურით “კანადაში მიღებული კანონით, მშობლებს, რომლებიც ლგბტ-ს აკრიტიკებენ, შვილებ სწაართმევენ”. სტატიაში აღნიშნულია, რომ თუ მშობლები გაბედავენ ლგბტ თემის იდეოლოგიის წინააღმდეგ სიტყვის ამოღებას ან, თუ ბიჭს დაუშლიან, უყვარდეს სხვა ბიჭი პარალელური კლასიდან, სახელმწიფოს უფლება ეძლევა, მშობლებს შვილი წაართვას.

აღნიშნულ ინფორმაციას აქტიურად ავრცელებდნენ როგორც რუსული მედიასაშუალებები, ისე - კანადური და ამერიკული კონსერვატიული მედიასაშუალებების ნაწილი. არასწორი ინფორმაციის გავრცელებამ იმ მასშტაბსაც კი მიაღწია, რომ კანადის მთავრობამ დამატებითი განმარტებაც გაავრცელა, რომლის მიხედვითაც, ოჯახებს ბავშვებს არ წაართმევენ გენდერული იდენტობის მიუღებლობის გამო. სინამდვილეში, ონტარიოში მიღებული კანონის მიზანია ბავშვთა დაცვა მშობლების ძალადობისგან, თუ ეს ძალადობა ხდება სხვადასხვა მიზეზით და ამ მიზეზებს შორის კი ერთ-ერთია ბავშვის გენდერული იდენტობა.

მსგავსი, ცრუ ფაქტის შესახებ საუბარია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების მედიამონიტორინგის შუალედურ ანგარიშში.

როგორც დოკუმენტშია აღნიშნული, “ქართულმა გაზეთმა” გამოაქვეყნა სტატია “იუვენალური ფაშიზმი”, სადაც ავტორი ამბობს, რომ იუველური ფაშიზმის მიზანია: შობადობის შემცირება მსოფლიოში, ოჯახების კონტროლი და ტერორი, ოჯახის ინტიტუტის ნგრევა, ბავშვების ორგანოებით ვაჭრობის სარფიანი ბიზნესი და ა.შ. ამის დასტურად მოყვანილია გერმანია, სადაც ავტორის თქმით, სრულიად ნორმალურ ოჯახებს დაუსაბუთებელი ბრალდებების და ცილისწამების საფუძველზე ბავშვებს ართმევენ და ინტერნატებში მიჰყავთ, მერე მინდობით აღზრდაში გადასცემენ. მიმღები ოჯახები ბავშვს ხშირად არასათანადოდ ექცევიან, ეს ბავშვები ხდებიან სექსუალური ძალადობის მსხვერპლებიც. გაზეთის ინფორმაციით, გავრცელებულია ამ ბავშვების სექსუალური უმცირესობებისთვის მიშვილებაც. სტატიაში აღნიშნულია, რომ ხშირია შემთხვევები, როცა „ერთსქესიანი ოჯახები“ ბავშვებს ცვლიან ერთმანეთში სექსუალური ორგიებისთვის.

სტატიის ავტორი ირწმუნება, რომ ხშირია ჩამორთმეული ბავშვების გაუჩინარების შემთხვევები, რადგან მათ ორგანოებით ვაჭრობისთვის იყენებენ. ამის ფონზე სტატიაში აღნიშნულია, რომ ასოცირების ხელშეკრულებით აღებული ვალდებულებებით საქართველომაც მიიღო კანონი “ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ”, რომელმაც სწორედ ეს ნორმები დააკანონა და მოყვანილია მაგალითები, როდესაც საქართველოში კარგ დედებს ბავშვები დაუსაბუთებლად წაართვეს და მინდობით აღზრდაში გააშვილეს, ამიტომ ავტორის მტკიცებით, ეს კანონი ოჯახის ინსტიტუტის წინააღმდეგაა მიმართული.

სტატია ცალმხრივ გადაუმოწმებელ, დაუსაბუთებელ ინფორმაციას და ავტორის მოსაზრებებს ეყრდნობოდა. სტატიაში ასევე აღრეული იყო სხვადასხვა ცნება და სფერო. სრულიად დამახინჯებულად იყო გადმოცემული კანონებისა და რეფორმების ძირითადი არსი.

როგორც ანგარიშის ავტორები წერენ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ სტატიის მიზანი ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება იყო. ბავშვების თემა კი სენსიტიურობიდან გამომდინარე შეირჩა.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .