თბილისის საქალაქო სასამართლომ დღეს, 27 ივნისს გამართულ სხდომაზე „ტაბულას“ უმცროს რედაქტორს, გიორგი ბადრიძეს სიტყვიერი შენიშვნა გამოუცხადა.

გიორგი ბადრიძე 3 მაისს რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციის გაშუქებისას დააკავეს და რამდენიმე საათში ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს.

როგორც ორგანიზაცია „მედიაომბუდსმენის“ იურისტმა და ბადრიძის ინტერესების დამცველმა, ილონა დიასამიძემ განაცხადა, სასამართლოში საქმის შეტანამდე, 13 დღის განმავლობაში ჟურნალისტისთვის არავის აუხსნია, თუ რა იყო მისი ადმინისტრაციული წესით დაკავების მიზეზი. ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი მას 16 მაისს შეუდგინეს და ცნობილი გახდა, რომ ჟურნალისტს  წვრილმან ხულიგნობასა და პოლიციელის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობას ედავებოდნენ.

იმავე დღეს, 16 მაისს სახლიდან დაახლობით 100-200 მეტრის დაშორებით, გიორგი ბადრიძეს უცნობი პირი დახვდა და ფიზიკური დაზიანება მიაყენა. 

„ტაბულას“ რედაქტორს სპეცრაზმელები ფიზიკურად გაუსწორდნენ და სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს 16 აპრილს, ღამით რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციის გაშუქების დროსაც. 

გიორგი ბადრიძემ, მედიის სხვა წარმომადგენლებთან ერთად, „მედიაომბუდსმენის“ დახმარებით სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს ორ საქმეზე მიმართა. ერთი საქმე რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციების გაშუქებისას მედიის წარმომადგენლების მიმართ სამართალდამცავების მხრიდან ფიზიკურ ანგარიშსწორებასა და სპეციალური საშუალებების გამოყენებას უკავშირდება, მეორე კი - უცხო პირების სატელეფონო ზარებსა და ფიზიკურ ძალადობას. 19 ჟურნალისტის 20 საქმეზე გამოძიება ამ დრომდე მიმდინარეობს. 

თბილისის საქალაქო სასამართლომ საქმის - "გიორგი კაპანაძე (რიჟა) 4 მედიასაშუალებისა და 8 ჟურნალისტის წინააღმდეგ“ წარმოება დაიწყო. მოსამზადებელი სხდომა გუშინ, 27 ივნისს გაიმართა და კონკრეტული თარიღის განსაზღვრის გარეშე გადაიდო. Მოსარჩელე მხარე, ბიზნესმენი გიორგი კაპანაძე  სხდომაზე არ გამოცხადდა. მოსამართლე არჩილ კოჭლამაზაშვილმა მიზეზად მისი ახლო ნათესავის გარდაცვალება დაასახელა. "მედიაჩეკერი" კაპანაძის ადვოკატს, გიორგი ყავლაშვილსაც დაუკავშირდა, თუმცა, მან დროის უქონლობის გამო კომენტარზე უარი თქვა.

ბიზნესმენი გიორგი კაპანაძე ტელეკომპანია „ფორმულას“, „მთავარი არხის“, „ტვ პირველის“, „რადიო თავისუფლებისა“ და 8 ჟურნალისტის წინააღმდეგ წარდგენილი სარჩელით, პატივისა და ღირსების შემლახავი ინფორმაციის/ცნობების მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით უარყოფას ითხოვს.

„რადიო თავისუფლებისა“ და გიორგი მგელაძის ადვოკატის, მარიამ გაბროშვილის თქმით, კაპანაძის სარჩელი 2020 წლის მასალას ეხება და აქედან გამომდინარე, მას ხანდაზმულობის ვადა გასული აქვს. 

ჟურნალისტ გიორგი მგელაძის განმარტებით, მასში ორ ბიზნეს ჯგუფს შორის დავაა აღწერილი. ერთი საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის, ედუარდ შევარდნაძის ძმის შვილიშვილი, მამუკა შევარდნაძე, მეორე კი "დეზერტირების ბაზრის" მფლობელი ჯგუფია.

"დეზერტირების ბაზრის" დაზარალებულები მოვიდნენ ჩემთან და თქვეს, რომ მათი მოწინააღმდეგე მხარის, შევარდნაძის უკან გავლენიანი ბიზნესმენი, გიორგი კაპანაძე იდგა, რომელსაც ქართული საზოგადოება იცნობს, როგორც „რიჟას“ და ის ეხმარებოდა მათ წინააღმდეგ დავაში.

დაახლოებით 2-3 თვის განმავლობაში ვიძიებდი ამ თემას. Მოვკრიბე ყველა მტკიცებულება, რაც მათ მონათხობს ადასტურებდა, ან აბათილებდა. Რაც საჭიროდ ჩავთვალე, რომ იყო მეტ-ნაკლებად გადამოწმებადი, დამტკიცებადი, მრავალ წყაროზე დაყრდნობით ჩემს ჟურნალისტურ პროდუქტში მოხვდა.

გამოქვეყნებამდე რამდენიმე მცდელობა მქონდა, რომ დავკავშირებოდი თავად ადრესატს (კაპანაძეს). Მისი დეიდა არის ცნობილი ქართველი ჟურნალისტი, თამარ ფხაკაძე, რომელიც დღეს "რუსთავი 2"-ის ერთ-ერთი მმართველია. თამარ ფხაკაძესთან მქონდა ორი საუბარი და ორივე საუბრის აუდიო ჩანაწერი წარვუდგინე სასამართლოს, როგორც მტკიცებულება. საბედნიეროდ, ამ დრომდე მქონდა შენახული ყველა მტკიცებულება, სადაც მას ვთხოვდი, რომ ბატონ გიორგი კაპანაძეს მოეცა ინტერვიუ და კომენტარი ამ საკითხთან დაკავშირებით.

მე მოვამზადე მასალა, ავსახე ინტერვიუები, მტკიცებულებები, დოკუმენტები და, რა თქმა უნდა, სტატიის თავშივე აღვნიშნე, რომ ამ ყველაფერთან კავშირს გიორგი კაპანაძე უარყოფს. 

ჩვენ, ჟურნალისტებმა ვიცით, რომ თვითრეგულირების სიმძიმე უფრო მეტია ჩვენთვის, ვიდრე კანონი. Მე თუ მკითხავ, კანონი ბევრად მსუბუქია, ვიდრე ეთიკური პრინციპები და ვთვლი, რომ ეს სტატია მომზადებული იყო ეთიკური პრინციპების დაცვით და ყველა შესაძლო ხერხის გამოყენება ვცადე, რომ მაქსიმალურად ზუსტი ინფორმაცია მიმეტანა აუდიტორიამდე", - ამბობს ჟურნალისტი "მედიაჩეკერთან" საუბრისას.

გიორგი მგელაძის შეფასებით, ეს არის მედიის წინააღმდეგ ერთგვარი კამპანიის ნაწილი.

"თვითონ სარჩელი იმდენად სუსტია, იმდენად ქაოტურად შერჩეული მოპასუხეებია, იმდენად ხანდაზმული საქმეებია, ჩვენი შემთხვევა განსაკუთრებით, რომ ვერ ვხედავ სხვა მიზანს გარდა იმისა, რომ ე.წ. SLAPP-ის ეფექტი ჰქონდეს. სწორი სამართლებრივი შეფასების შემთხვევაში, სამართლებრივად მოგების არანაირი შანსი არ აქვთ. მგონია, რომ გავლენიანი ადამიანები მსგავსი სარჩელებით მსუსხავი ეფექტის მოხდენას ცდილობენ ხოლმე".

„ტვ პირველის" იურისტის, ვასილ ჟიჟიაშვილის განცხადებით, წარდგენილი სარჩელით, სადავო არა ტელეკომპანიის, არამედ რესპოდენტის განცხადებაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ტელევიზია სათანადო მოპასუხე საერთოდ არ არის.

„საქმე ეხება ტელეკომპანიის ვებგვერდზე განთავსებულ კონკრეტულ სტატიას და მითითებულია ამ სადავო განცხადებაში, რომ ეს სიტყვები კონკრეტულ რესპოდენტს, ბესო დონაძეს ეკუთვნის, რომელიც კორუფციის მკვლევარია.

აქედან გამომდინარე, ამ საქმესთან „ტვ პირველს“ არანაირი შემხებლობა არ აქვს. დავამატებდი იმასაც, რომ სარჩელი ხანდაზმულია, რადგან ცილისწამების დავებზე  მისი შეტანის ვადა 100 დღეა. ამ შემთხვევაში სარჩელი 3 წლის შემდეგ არის შეტანილი, ამიტომ მას პრობლემა ამ ნაწილშიც აქვს“, - განმარტავს ჟიჟიაშვილი. 

ტელეკომპანია "მთავარი არხისა“ და გიორგი გაბუნიას იურისტის, ლიკა მეტრეველის თქმით, დავა მათ შემთხვევაშიც ცილისწამებაზეა და ხანდაზმულობის ვადის ამოწურვის გამო ის ვერ აღსრულდება.

„რეალურად, აღსრულების ნაწილი ვერ დადგება, ვინაიდან ამაზე პრაქტიკა გვაქვს და ვიცით, რომ  ხანდაზმულობის ვადა 100 დღიანია. მივყვებით დინებას, როგორ და რანაირად ცდილობს სასამართლოს მეშვეობით, ცენზურის დაწესებასა და თავისუფალი სიტყვის შეზღუდვას ბატონი გიორგი კაპანაძე.

2021-2022 წლების სიუჟეტებია. აქამდე მას არ მომუმართავს, არანაირი კომუნიკაცია არ ყოფილა. თვითრეგულირების ორგანო არსებობს მაუწყებელში, კანონით განსაზღვრული და გათვალისწინებული, რომელიც საკმაოდ აქტიურია ჩვენს შემთხვევაში. განვიხილავთ, სხდომებს ვატარებთ და შესაბამისი გადაწყვეტილებებიც გვაქვს. ანუ, ამ კუთხითაც შეეძლო,  თუ სასამართლო არ სურდა იმ ეტაპზე და ეს საქმე თვითრეგულირებაში განიხილებოდა", - განმარტავს "მედიაჩეკერთან" საუბრისას ლიკა მეტრეველი. 

ტელეკომპანია "ფორმულას" იურისტის, გვანცა ხარშილაძე განცხადებით, ასეთი დავები მათთვის უცხო არ არის და ბოლო პერიოდში, ეს უკვე მედიასთან ბრძოლის მეთოდად იქცა. ხარშილაძის თქმით, 2020 და 2022 წლის სიუჟეტებზე ხანდაზმულობის ვადები გასულია, თუმცა,  სხვა მედიებისგან განსხვავებთ Ერთ-ერთი  სიუჟეტი 2023 წლის ოქტომბრისაა. 

"ჩვენ ამ ნაწილში არსებითად დავა მოგვიწევს და უკვე შინაარსობრივ ნაწილზე უნდა გადავიდეთ, იყო თუ არა ეს ცილისწამება. ცილისწამებად კვალიფიკაციისთვის კანონით დადგენილი არცერთი კრიტერიუმი სახეზე არ არის. Უშუალოდ ამ პირის მიმართ უნდა იყოს გავრცელებული ინფორმაცია. 1 ქუთი და რამდენიმე წამი გრძელდება სიუჟეტი, რომელიც საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა. Მასში ეს ადამიანი მოხსენიებული მხოლოდ ერთხელაა და ისიც ზოგად კონტექსტში. Საკითხი შესაძლო კორუფციულ გარიგებებს ეხებოდა.

მეეორე კრიტერიუმით, ინფორმაცია არსებითად მცდარი ფაქტების შემცველი უნდა იყოს და ესეც არაა სახეზე და არც ზიანის მიმყენებელი არაა მისთვის. 

გარდა ამისა, არსებობს კიდევ ერთი კრიტერიუმი. Ესაა, როდესაც საჯარო პირის მიმართ ხდება ინფორმაციის გავრცელება და თმენის ვალდებულება ამ შემთხვევაში უფრო მაღალია. Მიუხედავად იმისა, რომ გიორგი კაპანაძე, კლასიკური გაგებით, კანონმდებლობის ჩანაწერით, საჯარო პირი არაა, მის მიმართ მაინც მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს. მნიშვნელოვანი ფიგურაა საზოგადოებაში და ხშირად ხდება ამ საკითხებთან დაკავშირებით მისი სახელის მოხსენიება, ამიტომ, რა თქმა უნდა, ჩვეულებრივ კერძო პირთან მიმართებით, მისი თმენის ვალდებულება უფრო მაღლია", - ამბობს "მედიაჩეკერთან" საუბრისას ადვოკატი.

"გიორგი კაპანაძე 4 მედიასაშუალებისა და 8 ჟურნალისტის წინააღმდეგ" - ერთ-ერთი ის საქმეა, რომელსაც "საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა" SLAPP დავად მიიჩნევს. ორგანიზაციის იურისტის, ეკატერინე სუბელიანის შეფასებით, კრიტიკული მედიების წინააღმდეგ სარჩელი გავლენიანი პირის, ბიზნესმენის მიერ არის შეტანილი.

"როდესაც მოსარჩელეს ცალსახად ხანდაზმული სარჩელი შემოაქვს, არც უნდა ჰქონდეს მოლოდინი, რომ მისი მოთხოვნა აღსრულდება. Ასეთ დროს სხვა მიზანი, გარდა იმისა, რომ რესურსი გახარჯოს მედიების, ჟურნალისტების, დაღალოს და შემდეგ ჩაახშოს მათი კრიტიკული აზრი, არ შეიძლება არსებობდეს.

გარდა ამისა, Საყურადღებოა, რა დროს შემოაქვს სარჩელი მხარეს. Განცხადებების უმეტესობიდან გასულია 3 წელი. როდესაც ხელისუფლებასთან დაკავშირებულ პირებს ერთი მეორეზე მიყოლებით შემოაქვთ სარჩელები, მასაც მაშინ ახსენდება, რომ 3 წლის წინანდელი მასალები გაასაჩივროს და სადავო გახადოს. 

მიგვაჩნია, რომ ამ კამპანიის ნაწილია Მედიები დაღალო, ატარო სასამართლოებში და საბოლოოდ, გაუქრო სურვილი, რომ რაიმე კრიტიკული თქვას. Სწორედ, ამ მიზეზების გამო, ესეც ერთ-ერთი იმ საქმეთაგანია, რომლებიც სამოქალაქო ჩართულობის წინააღმდეგ არის მიმართული", - განმარტავს სუბელიანი.

"დემოკრატიული ინიციატივის" 2023 წლის ანგარიშის - "SLAPP საქმეები საქართველოში, ახალი საფრთხე მედიის თავისუფლებისთვის" მიხედვით, კრიტიკულად განწყობილი მედიებისა და უფლებადამცველების წინააღმდეგ სასამართლოში შეტანილი სარჩელების რაოდენობა ბოლო წლებში გაიზარდა. მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი საქალაქო სასამართლოში დაკმაყოფილდა, სააპელაციო სასამართლომ კი პირველი ინსტანციის გადაწყვეტილებები ძალაში დატოვა. 

დღევანდელი მონაცემებით SLAPP სასამართლო დავების რაოდენობამ 42-ს მიაღწია.

რას ნიშნავს SLAPP სასამართლო დავა მედიის წინააღმდეგ -  ნახეთ "მედიაჩეკერის" სტატია არქივიდან

საქართველოს პარლამენტმა "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატებს მხარი დაუჭირა. "საქართველოს სახალხო დამცველის" წარდგინებით "პირველი არხის" მეურვე ისევ იზაბელა ოსიპოვა იქნება, "აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს" მიერ შერჩეული საბჭოს წევრი სოსო სტურუა გახდა, ხოლო საპარლამენტო უმრავლესობის კვოტით "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" მეურვე უკვე მეორედ გიორგი იაკობაშვილი იქნება. პარლამენტმა სამივე მათგანს მხარი 80-80 ხმით დაუჭირა.

აღსანიშნავია, რომ სამივე მათგანი "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" სამეურვე საბჭოს წევრი" ერთხელ უკვე იყო. 

გიორგი იაკობაშვილი 2010 წლიდან საინფორმაციო-ანალიტიკური პორტალი For.ge-ის დამფუძნებელი და მთავარი რედაქტორია. ის "საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის" სამეურვეო საბჭოს წევრი პირველას 2017-2020 წლებში იყო. 

"მედიის განვითარების ფონდის" ინფორმაციის მიხედვით, For.ge-ის პროსახელისუფლებო სარედაქციო პოლიტიკა აქვს და ამასთანავე, სხვა გამოცემებთან ერთად, საქართველოში აშშ-ის ყოფილი ელჩის, კელი დეგნანის წინააღმდეგ და ასევე, სხვა არაერთ დისკრედიტაციის კამპანიაში იყო ჩართული.

სოსო სტურუა პროფესიით ჟურნალისტია. ის 1993 წლიდან აჭარის ტელევიზიაში სხვადასხვა პოზიციაზე მუშაობდა. 2019-2023 წლებში კი "აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის" მრჩეველთა საბჭოს წევრი იყო. სწორედ მისი წევრობის პერიოდში აირჩიეს გენერალურ დირექტორად გიორგი კოხრეიძე. კოხრეიძის დირექტორობის დროს  ცენზურაზე მაუწყებლის არა ერთმა თანამშრომელმა ისაუბრა, ჟურნალისტები გაუშვეს სამსახურიდანაც. 

იზაბელა ოსიპოვა სამეურვეო საბჭოს წევრი 2018-2024 წლებში იყო. ის სახალხო დამცველთან არსებული ეთნიკურ უმცირესობათა საბჭოს აღმასრულებელი მდივანია. 

"საზოგადოებრივი მაუწყებლის" 11-წევრიანი სამეურვეო საბჭოდან ვადა 3 წევრს: მიხეილ ჩიკვილაძეს, ბესიკ ლილუაშვილსა და იზაბელა ოსიპოვას ამოეწურა. 3 ვაკანტურ პოზიციაზე პარლამენტმა 11 განცხადება მიიღო. „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ მეურვეების შესარჩევმა კომისიამ საპარლამენტო უმრავლესობას,  სახალხო დამცველსა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს საბჭოს თავიანთი კანდიდატების შესარჩევად 11-ვე აპლიკანტი წარუდგინა. ესენი ემზარ დიასამიძე, მარინა გიორგაძე, ფირუზ ბოლქვაძე, გია იაკობაშვილი, გიორგი ლაზრიშვილი, იზაბელა ოსიპოვა, სოსო სტურუა, პაატა სურგულაძე, დოდო შონავა, მიხეილ ჩიკვილაძე და თამარ წილოსანი იყვნენ. 

საკონკურსო კომისიამ საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატებთან გასაუბრება 12 ივნისს გამართა. აპლიკანტებმა კომისიას "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" განვითარების კონცეფციები წარუდგინეს და დასმულ შეკითხვებს უპასუხეს. თითოეულ მათგანს ნახევარი საათი ეთმობოდა და პროცესი ჯამში 5 საათზე მეტ ხანს გაგრძელდა.

აღსანიშნავია, რომ გიორგი იაკობაშვილმა მეურვეების შესარჩევი გასაუბრების დროს გენდერულ თანასწორობაზე დასმულ კითხვას შემდეგნაირად უპასუხა:

საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცებული მეურვეების შესარჩევი კომისიის წევრები: დავით მაღლაფერიძე, ერმილე მესხია, გოდერძი შარაშია, ნინო მეუნარგია, ოთარ ტატიშვილი, ნინო კაკულია, გედევან ჯინჭარაძე, მარიამ გვიდიანი და გივი აბესაძე იყვნენ. ამ 9-კაციანი კომისიის 4 წევრი „იმედის“ თანამშრომელი: დავით მაღლაფერიძე, გოდერძი შარაშია, ნინო მეუნარგია და ოთარ ტატიშვილი იყო. ტატიშვილის ძმა, ვლადიმერ ტატიშვილი ახლა "საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს" დირექტორია.

აღსანიშნავია ისიც, რომ კანდიდატებთან გასაუბრებას გედევან ჯინჭარაძე არ დასწრებია, გოდერძი შარაშიას ბოლო 5 კანდიდატისთვის არ მოუსმენია, ოთარ ტატიშვილს კი კითხვა არცერთი კანდიდატისთვის არ დაუსვამს. 

პარლამენტს "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" სამეურვეო საბჭოს 3 წევრის შესარჩევად კონკურსის გამოცხადება სამჯერ მოუწია. ღია კონკურსი პირველად 18 მარტს გამოცხადდა, თუმცა, საკმარისი აპლიკანტების არ არსებობის გამო პროცესი ჩავარდა. მეორედ გამოცხადებული კონკურსის დროს [18 აპრილი-3 მაისი] საკანონმდებლო ორგანომ საკმარისი (10) განაცხადი მიიღო, თუმცა, პარლამენტის პრესსამსახურის ინფორმაციით, იმ პერიოდში პარლამენტის შენობაში უსაფრთხოების განსაკუთრებული ზომების მოქმედების გამო, პროცესი შეფერხდა. მესამედ კი კონკურსი 20 მაისს გამოაცხადა.

სამეურვეო საბჭოს შემადგენლობის ერთი მესამედი იცვლება 2 წელიწადში ერთხელ, როტაციის წესით. საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თითოეულ წევრს კი ექვსი წლის ვადით ირჩევენ.

"სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებამ" 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების  წინა პერიოდის გარემოს შესაფასებლად ანგარიში გამოაქვეყნა. დოკუმენტში საუბარი მედიაგარემოზეცაა და აღნიშნულია, რომ მედიაგარემო მკვეთრად გაუარესებულია. მკვეთრად პოლარიზებულია სოციალური მედიაც.

მედიაგარემო


"სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების" შეფასებით, საპარლამენტო არჩევნების წინა პერიოდში მედიაგარემოს მკვეთრად გაუარესება, უპირველეს ყოვლისა, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის მიღებასა და ამ პროცესის პარალელურად განვითარებულ მოვლენებს უკავშირდება.

„ეს კანონი უცხოეთის გავლენის გამტარის იარლიყს აკრავს იმ ობიექტურ და კრიტიკულ ონლაინმედიას, რომელიც საგრანტო დაფინანსებას დასავლელი პარტნიორებისგან მოიპოვებენ", - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

ISFED-ის ანგარიშში მოხვდა პრესის თავისუფლების დამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციის - „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" (Reporters Sans Frontières – RSF) მიერ გამოქვეყნებული პრესის თავისუფლების ინდექსი, რომლის თანახმადაც, საქართველოს რეიტინგში სერიოზული უკუსვლა აქვს. საქართველოს 180 ქვეყნიდან 103-ე ადგილზეა.

"სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება" აღნიშნავს, რომ „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის წინააღმდეგ მასშტაბური საპროტესტო გამოსვლების დროს მედიის არაერთი წარმომადგენელი დაშავდა. გახშირდა ჟურნალისტებზე მუქარის, ფიზიკური თავდასხმისა და ზეწოლის ფაქტები.

„წინასაარჩევნო პერიოდში ამომრჩევლის ინფორმირებაში მედიის არსებითი როლის გათვალისწინებით, დამოუკიდებელი, ობიექტური და კრიტიკული მედიის გარეშე შეუძლებელია სამართლიანი და კონკურენტული არჩევნების ჩატარება. შესაბამისად, კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ჟურნალისტებს მიეცეთ პროფესიული მოვალეობის შესრულების შესაძლებლობა და დროული, მკაცრი რეაგირება უნდა მოჰყვეს მედიაზე თავდასხმის ფაქტებს,“ - ვკითხულობთ ანგარიშში.

სოციალური მედია


ISFED-ის მონაცემებით, ბოლო საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგების მიხედვით, იმ ადამიანების რაოდენობა, რომლებიც ინფორმაციის მიღების წყაროდ სოციალურ ქსელებს ასახელებენ 73%-ს უტოლდება. სოციალური ქსელებიდან ყველაზე მეტი მომხმარებელი ფეისბუქს ჰყავს, თუმცა ყველაზე სწრაფად მზარდი პლატფორმა ტიკტოკია. 

ანგარიშის თანახმად, სოციალური მედიის პლატფორმები, მათი მფლობელების მცდელობების მიუხედავად, ხშირად დეზინფორმაციული, შეცდომაში შემყვანი და პროპაგანდისტული გზავნილების გავრცელების ძირითადი წყაროა. 

"საარჩევნოდ სოციალურ მედიაში მკვეთრად ანტიდასავლური რიტორიკა მომძლავრდა. დეზინფორმაციის მხრივ არსებულ მნიშვნელოვან გამოწვევებზე მიუთითებს ისიც, რომ ევროკომისიის მიერ ცხრა რეკომენდაციიდან პირველი, სწორედ ამ საკითხს ეხება. ევროკავშირი საქართველოს მთავრობას რეკომენდაციას აძლევს, ებრძოლოს ევროკავშირისა და მისი ღირებულებების შესახებ დეზინფორმაციას, უცხოურ საინფორმაციო მანიპულაციებსა და [უცხოურ] ჩარევას. აღნიშნულ რეკომენდაციის შესასრულებლად საქართველოს მთავრობას ქმედითი ნაბიჯები არ გადაუდგამს. მეტიც, მმართველი გუნდის წევრები აქტიურად არიან ჩართული ანტიდასავლურ კამპანიაში", - წერს ორგანიზაცია. 

"სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების" შეფასებით, არჩევნების კონტექსტში პრობლემად რჩება ფეისბუქზე განთავსებული რეკლამები და მიუხედავად იმისა, რომ 2020 წლის აგვისტოდან საქართველოში ფეისბუქის პოლიტიკური რეკლამების ბიბლიოთეკა (Meta Ad Library) მოქმედებს, პლატფორმის მიერ დადგენილი გამჭვირვალობის სტანდარტი რეკლამების განმათავსებლების ნაწილის მიერ შესაბამისად დაცული კვლავ არ არის.

„კერძოდ, მრავლად ვხვდებით რეკლამებს, რომლებსაც განმთავსებლის შესახებ ინფორმაცია არ, ან არასრულად (რიგ შემთხვევაში, არაზუსტად) ახლავს. შესაბამისად, შეუძლებელია დადგენა თუ ვინ დგას ამა თუ იმ პოლიტიკური რეკლამის უკან. მსგავსი რეკლამები, ხშირ შემთხვევაში, დისკრედიტაციული სახისაა და სამიზნე, პოლიტიკურ აქტორებთან ერთად, ჟურნალისტები, აქტივისტები და სამოქალაქო ორგანიზაციებიც არიან“.

ორგანიზაცია შიდა საინფორმაციო მანიპულაციების პარალელურად, მნიშვნელოვან გამოწვევად რუსული ჩარევის საფრთხეებსაც მიიჩნევს. 

"საინფორმაციო სივრცის დაპყრობის მიზნით, რუსეთთან დაკავშირებული არაავთენტური კოორდინირებული ქსელები განსაკუთრებით ხშირად რეკლამირების მეთოდს მიმართავენ. „სამართლიანი არჩევნების“ გამოძიების მიხედვით, ქსელებში შემავალი გვერდები ანტიდასავლური, განსაკუთრებით ევროკავშირის საწინააღმდეგო, გზავნილების გასავრცელებლად დაუდეკლარირებელ რეკლამებს Meta-ის წესების დარღვევით, სავალდებულო ავტორიზაციის გავლის გარეშე, აქვეყნებენ. შედეგად, უცნობია ამ რეკლამებისთვის დახარჯული თანხის ოდენობა და წარმომავლობა." 

ISFED-ის შეფასებით, არჩევნების კონტექსტში ასევე პრობლემურია სოციალურ მედიაში პოლიტიკური პარტიების სარეკლამო დანახარჯებს შორის მკვეთრი დისბალანსი. რეკლამების ბიბლიოთეკის მონაცემებით, მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ ფეისბუქზე რეკლამებში იმაზე მეტ თანხას ხარჯავს, ვიდრე ყველა სხვა პარტია და მათი წარმომადგენლები ერთად აღებული.

ორგანიზაციის ანგარიშის მიხედვით, 2024 წელს კვლავ გამოწვევად რჩება საჯარო მოხელეების ჩართულობა მმართველი პარტიის მხარდამჭერ საინფორმაციო კამპანიებში, საჯარო მოხელეების გარკვეული ნაწილი ჩართული იყო „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის მხარდამჭერ კამპანიაში, მმართველი პარტიის ცენტრალურ და ადგილობრივ წარმომადგენლებთან ერთად. „სამართლიანმა არჩევნებმა“ 30 მუნიციპალიტეტის ორგანოში დასაქმებული 96 საჯარო მოსამსახურე გამოავლინა, რომლებმაც 3-4 აპრილის განმავლობაში ფეისბუქის პირად ანგარიშზე იდენტური „ქარდები” საჯარო პოსტის სახით გამოაქვეყნეს.

„2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ სოციალური მედია პოლარიზებულია. ამასთან, საარჩევნო კამპანიის პარალელურად, გარკვეული აქტორები, მათ შორის ძირითადად ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ანონიმური ქსელები პროპაგანდისტული, ჰომოფობიური, სექსისტური და სხვა სახის მადისკრედიტირებელი კამპანიების წარმოებისთვის ყველა პოპულარულ სოციალურ მედიის პლატფორმას იყენებენ. ამომრჩევლისთვის ინფორმაციის მიღების გაადვილებასთან ერთად, ქსელები დიდ საფრთხესაც წარმოადგენენ დეზინფორმაციის გავრცელებისა და კოორდინირებული ონლაინ კამპანიების მეშვეობით საზოგადოებრივი განწყობის პოტენციური მანიპულირების მიმართულებით,“ - ვკითხულობთ ISFED-ის ანგარიშში.

„ალექსანდრე ჭიკაიძე „ტელეკომპანია პირველისა“ და სოფო ნიაურის წინააღმდეგ“ - ერთ-ერთი ის ბოლო მიმდინარე სასამართლო დავაა, რომელსაც “საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა“ ე.წ. SLAPP საქმედ მიიჩნევს. თბილისის საქალაქო სასამართლოში ამ საქმის მეორე პროცესი წინა კვირაში, 19 ივნისს გაიმართა. 

ყოფილი შინაგან საქმეთა მინისტრი, ალექსანდრე ჭიკაიძე "ტვ პირველის" მიერ გავრცელებული ინფორმაციის ცილისწამებად ცნობას და ტელევიზიისა და ჟურნალისტისგან 100 000 ლარის ოდენობით მორალური ზიანის ანაზღაურებას ითხოვს. მომდევნო სასამართლო სხდომა 12 ივლისს არის ჩანიშნული. სადავო სიუჟეტი პროკურატურის მიერ 2024 წლის 3 თებერვალს თაღლითური ქოლ-ცენტრების მოწყობისა და ორგანიზების ბრალდებით, დაკავებულებს ეხებათ.

"ტელეკომპანია პირველის" ახალი ამბების სამსახურის უფროსის, ნოდარ მელაძის განცხადებით, ბოლო სასამართლო პროცესზე ალექსანდრე ჭიკაიძის ადვოკატმა თქვა, რომ ყოფილი მინისტრი მაღალი თანამდებობის დასაკავებლად ისევ ემზადება და ამ რეპორტაჟმა მას საქმიანი რეპუტაცია შეულახა. 

"როგორც ბიზნესმენმა, მან უცხოური კონტრაქტები დაკარგაო. ამ სიტყვების ვერც ერთი მტკიცებულება ვერ წარმოადგინა ადვოკატმა და ისიც განაცხადა, რომ ამის არავითარი ვალდებულება არ აქვს და სიტყვაზე უნდა ვენდოთ…ჩვენი ადვოკატი [GDI-დან] ითხოვდა პროკურატურიდან იმ სისხლის სამართლის საქმეების გამოთხოვნას, რომელიც, სავარაუდოდ, ჭიკაიძის მონაწილეობას ეხება და რომელზეც საუბარი იყო ჩვენს რეპორტაჟში. თუკი აღმოჩნდებოდა, რომ ამ საქმეში არ ფიგურირებს ჭიკაიძე, ჩვენ ავიღებდით პასუხისმგებლობას და ვაღიარებდით შეცდომას. მაგრამ, ცხადია, მოსამართლემ ეს მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა", - თქვა მელაძემ "მედიაჩეკერთან" საუბრისას.

ალექსანდრე ჭიკაიძის ადვოკატის, მარინე ცუცქირიძის განმარტებით, ეს საჩივარი იქიდან გამომდინარეობს, რომ ადამიანს სისხლის სამართლის დანაშაულის ორგანიზატორობა აბსოლუტურად უსაფუძვლოდ დააბრალეს.

"ვფიქრობ, ესეთი მძიმე ბრალდება როდესაც არის, ადამიანს ელემენტარულად შიდა კანონმდებლობითაც და საერთაშორისო კონვენციებითაც აქვს უფლება, რომ თავისი თავი დაიცვას", - ამბობს ცუცქირიძე.

ჟურნალისტი, როგორც "სათანადო მოპასუხე"

მიმდინარე წლის 10 აპრილს მოსამართლე ზაალ მარუაშვილმა საქმეზე - "ალექსანდრე ჭიკაიძე „ტელეკომპანია პირველისა“ და სოფო ნიაურის წინააღმდეგ" სათანადო მოპასუხედ ტელეკომპანიასთან ერთად ჟურნალისტიც ცნო. „მედიის ადვოკატირების კოალიციის“ განცხადებით, სასამართლოს მიერ ცილისწამების დავაზე ჟურნალისტის სათანადო მოპასუხედ ცნობა ცალსახად ეწინააღმდეგება „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონში არსებულ ჩანაწერს. კანონი ცალსახად ადგენს სათანადო მოპასუხეთა წრეს და განმარტავს, რომ „მედიაში ჟურნალისტის მიერ გამოქვეყნებულ ცილისწამებასთან დაკავშირებული სასამართლო დავისას მოპასუხეა მედიის მესაკუთრე“.

„მედიის ადვოკატირების კოალიციისთვის“ განსაკუთრებით შემაშფოთებელი ის გარემოებაა, რომ არაერთ მსგავს საქმეზე სასამართლოებმა კანონში არსებული ჩანაწერი უგულებელყვეს და ჟურნალისტები სათანადო მოპასუხეებად მიიჩნიეს. 

ალექსანდრე ჭიკაიძის ადვოკატის, მარინე ცუცქირიძის განცხადებით, „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ კანონს არაფერი არ ეწინააღმდეგება და ამაზე  უზენაესი სასამართლოს მიერ დამტკიცებული პრაქტიკა არსებობს.

"ჩვენ ჟურნალისტი ჩავრთეთ ახალი პრაქტიკიდან გამომდინარე, რადგან უზენაესმა სასამართლომ არაერთ საქმეზე უკვე დაადგინა, რომ თუ ჟურნალისტი ემიჯნება ამ საკითხს, ამ შემთხვევაში ჟურნალისტი არ იქნებოდა მოპასუხე, მაგრამ თუ ჟურნალისტი ბოლო წუთამდე იზიარებს ამ თავის პოზიციას, მაშინ ისიც უნდა იყოს მოპასუხე. ჩვენ მხოლოდ და მხოლოდ უკვე არსებული პრაქტიკიდან გამომდინარე დავაყენეთ ეს მოთხოვნა…ეს პირველი საქმე არ არის, სადაც ჟურნალისტია მოპასუხე და რატომ უკვირთ, ვერ ვხვდები," - განმარტავს ალექსანდრე ჭიკაიძის ადვოკატი "მედიაჩეკერთან" საუბრისას.

რას ნიშნავს SLAPP საქმე

"საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის" დაკვირვებით, კრიტიკული მედიისა და უფლებადამცველების წინააღმდეგ ე.წ. SLAPP (Strategic Litigation against Public Paritipation) სარჩელებით სასამართლოსთვის მიმართვის ტენდენცია საქართველოში ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად გაიზარდა.

SLAPP საქმედ განიხილება პოლიტიკური თუ ფინანსური თვალსაზრისით გავლენიანი პირების მიერ აღძრული, აშკარად უსაფუძვლო სარჩელები ცილისწამების შესახებ, რომელთა მიზანიც არის არა პატივის, ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის დაცვა, არამედ აქტიური მოქალაქეების გაჩუმება და მათთვის ფინანსური ბარიერების შექმნა.

"საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის" 2023 წლის ანგარიშის - "SLAPP საქმეები საქართველოში, ახალი საფრთხე მედიის თავისუფლებისთვის" მიხედვით, კრიტიკულად განწყობილი მედიების და უფლებადამცველების წინააღმდეგ სასამართლოში შეტანილი სარჩელების რაოდენობა ბოლო წლებში გაიზარდა. მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი საქალაქო სასამართლოში დაკმაყოფილდა, სააპელაციო სასამართლომ კი პირველი ინსტანციის გადაწყვეტილებები ძალაში დატოვა. დღევანდელი მონაცემებით SLAPP სასამართლო დავების რაოდენობამ 41-ს მიაღწია.

აღსანიშნავია, რომ სარჩელთა უმეტესობის ადრესატი სამი კრიტიკული მედია: “მთავარი არხი”, “ტვ პირველი” , ”ფორმულა” და მათი ჟურნალისტები არიან.

2024 წლის ერთ-ერთ SLAPP სასამართლო დავად "საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა" სწორედ „ტელეკომპანია პირველისა“ და სოფო ნიაურის წინააღმდეგ სასამართლოში წარდგენილ ალექსანდრე ჭიკაიძის სარჩელს მიიჩნევს. 

"ტელეკომპანია პირველის" ადვოკატის, ვასილ ჟიჟიაშვილის განმარტებით, სარჩელი ყოფილი შინაგან საქმეთა მინისტრის მიერ არის აღძრული. ეს ნიშნავს, რომ ის პოლიტიკურად გავლენიანი პიროვნებაა, სამიზნედ კი სწორედ ისეთი ტელეკომპანიაა არჩეული, რომელიც კრიტიკული ხედვებით არის ცნობილი. 

"საყურადღებოა ისიც, რომ მსგავსი ტიპის სარჩელები საკმარისად მომრავლდა ბოლო პერიოდში, რაც მიუთითებს გავლენიანი პოლიტიკური ფიგურების მიერ აღძრული სარჩელების კამპანიურობასა და მცდელობაზე, მნიშვნელოვანი ფინანსური ზიანი მიაყენონ კრიტიკულ მედიას. გარდა ამისა, ალექსანდრე ჭიკაიძე "ტვ პირველისგან" მორალური ზიანის ანაზღურების სახით 100 000 ლარს ითხოვს, რაც აშკარად არაპროპორციული თანხაა. საქართველოს საერთო სასამართლოების პრაქტიკით, ცილისწამების საქმეებზე მოსარჩელის მიერ დავის მოგების შემთხვევაში გავრცელებული ცნობების უარყოფა ხდება, მორალური ზიანის ანაზღაურების მიზანი კი სულიერი განცდებისა და ტანჯვის შემსუბუქებას უნდა ემსახურებოდეს. ამის საპირისპიროდ, საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე ალექსანდრე ჭიკაიძის წარმომადგენლებმა არაერთხელ გააჟღერეს, რომ "ტვ პირველსა" და მის ჟურნალისტზე 100 000 ჯარიმის დაკისრებით მედიები და მათი ჟურნალისტები “ჭკუას ისწავლიან” და სამომავლოდ მსგავს სიუჟეტებს აღარ გააკეთებენ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ ალექსანდრე ჭიკაიძის სარჩელის რეალური მიზანი არა მისი პირადი ცხოვრებისა და საქმიანი რეპუტაციის დაცვა, არამედ კრიტიკული მედიისა და ჟურნალისტების გაჩუმებაა, რაც საკმარისი პირობაა საქმის SLAPP-ად კვალიფიცირებისთვის", - ამბობს "მედიაჩეკერთან" საუბრისას ვასილ ჟიჟიაშვილი.

"ტელეკომპანია პირველის" ახალი ამბების სამსახურის უფროსის, ნოდარ მელაძის განცხადებით, მათი გადაცემა სამიზნეში ჰყავთ ამოღებული, რადგან მათ მიერ მოძიებულმა ფაქტებმა და რეპორტაჟებმა დიდი ხმაური გამოიწვიეს.

"მთავრობამ, როგორც ჩანს, გადაწყვიტა, რომ ჩვენი გადაცემა აღარ არსებობდეს, გამომდინარე იქიდან, რომ რეიტინგი და შესაბამისად, გავლენა ძალიან მაღალი გვაქვს. მაგალითად, ისტორია იყო ასეთი: ჩვენ გვქონდა დადასტურებული ინფორმაცია, რომ ექსპრემიერის, ირაკლი ღარიბაშვილის მამას ჰქონდა ბიზნესი, რომელიც სხვის სახელზე იყო გაფორმებული. ამ თემაზე მოვამზადეთ ჟურნალისტური გამოძიება. მათ გვიჩივლეს და მოითხოვეს ჩემი და გამოძიების ავტორის საბანკო, სახელფასო ანგარიშებისა და საცხოვრებელი ბინების დაყადაღება, როგორც უზრუნველყოფის ღონისძიება. ამის უფლება სინამდვილეში არ ჰქონდათ. ეს მოთხოვნა მოსამართლემ არ დააკმაყოფილა. ამასობაში, მოულოდნელად ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ქარხანა, რომელზეც გვქონდა ის ჟურნალისტური გამოძიება მომზადებული, ნამდვილად გადაფორმდა ღარიბაშვილის მამაზე. ახლა ეს საქმე, უკვე 3-4 წელია თაროზეა შემოდებული. გააჩერეს, რადგან ახლა, ცხადია, აღარ აწყობთ ამ საქმის გახმაურება. სამაგიეროდ მოძებნეს სხვა საქმეები და ახლა იმათზე დაიწყეს ინტენსიურ რეჟიმში სასამართლო პროცესები. ახლა უკვე საქმის შესვლიდან პროცესების ჩანიშვნამდე, რეკორდულად მოკლე დროში აკეთებენ ყველაფერს, როდესაც სხვა შემთხვევებში მსგავს საქმეებს 4-5 წელს ანდომებენ".

"მედიის ადვოკატირების კოალიციის" თავმჯდომარის, მამუკა ანდღულაძის შეფასებით, ეს ორგანიზებული ხასიათი ცალსახად მიუთითებს, რომ მომჩივანთა ამოსავალი წერტილი საკუთარი უფლებების აღდგენა კი არა, არამედ ჟურნალისტების დაშინება, ფსიქოლოგიური და ფინანსური წნეხი, რეპუტაციული დაზიანება და თვითცენზურის გაზრდაა.

"სტატისტიკა არის საინტერესო. მსგავსი საქმეები ცილისწამებასთან დაკავშირებით, როგორც წესი, წლების განმავლობაში განიხილება. ხოლო ეს, ჩვენ მიერ იდენტიფიცირებული, როგორც SLAPP საქმეები დაჩქარებული წესით მიმდინარეობს. ყველაზე სამწუხარო ის არის, რომ სახეზე გვაქვს კანონმდებლობის არასწორი ინტერპრეტირება. კანონში მტკიცების ტვირთი, როდესაც საქმე ცილისწამებას ეხება, მოსარჩელეზეა. ეს სპეციალურად არის გაწერილი, რომ  ჟურნალისტის დაცულობის მაღალი ხარისხი შევინარჩუნოთ. აგრეთვე, როდესაც კერძო პირი რომელიმე რეპორტაჟის გამო ტელეკომპანიას უჩივის, მოპასუხე ტელეკომპანიის მესაკუთრეა და არა კონკრეტული ჟურნალისტი. ესეც სრულიად შეგნებულად იყო გაწერილი "სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ" კანონში, როგორც დამატებითი ჩამკეტი დაცვის მექანიზმი.  სამწუხაროდ, ორივე ეს პრაქტიკა იცვლება, კანონს არ გიცვლიან, მაგრამ ცვლიან პრაქტიკას. ახლა მტკიცების ტვირთიც ჟურნალისტზეა, მოპასუხეც ჟურნალისტი და არა მედიის მფლობელია. ეს ყველაფერი არის ორგანიზებული მოქმედება კრიტიკული აზრის გამოხატვის წინააღმდეგ, რაც თვითცენზურის საფრთხეებს ქმნის", - ამბობს მამუკა ანდღულაძე "მედიაჩეკერთან" საუბრისას.

"მედიის ადვოკატირების კოალიციის" თავმჯდომარე აღნიშნავს, რომ ამ შემთხვევაში საუბარი საჯარო მოხელეებზეა, რომელთაც თმენის ვალდებულება აქვთ. 

"სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ" კანონი კი მკაფიოდ განასხვავებს  საჯარო და კერძო პირს, მათ შორის ცილისწამებასთან დაკავშირებულ საქმეებზე. მტკიცების ტვირთი ყოველთვის უფრო მაღალია, როდესაც მომჩივანი საჯარო პირია, მისი როლისა და ფუნქციიდან გამომდინარე. როდესაც ასე ორკესტრირებულად მიმდინარეობს მაღალჩინოსნებისგან ჟურნალისტებზე სარჩელებით თავდასხმა, აქ ცალსახაა, რომ მიზანი არა შელახული უფლებების აღდგენა, არამედ მედიის დაშინებაა", - განაცხადა ანდღულაძემ.

"ტელეკომპანია პირველს" 2024 წლის 11 ივნისს თბილისის საქალაქო სასამართლოში უჩივლა და გადაცემა „ნოდარ მელაძის შაბათში“ გასული სიუჟეტის ცილისწამებად აღიარება მოითხოვა „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის, ირაკლი ღარიბაშვილის ოჯახმა. სიუჟეტი შპს „ღარიბაშვილის მარანსა“ და ფრანგი ინვესტორის მიერ დაფუძნებულ კომპანიას შორის დადებულ იჯარის ხელშეკრულებას ეხებოდა. 

ყოფილი პრემიერ მინისტრის ოჯახის ადვოკატის, ამირან გიგუაშვილის მაშინდელი განმარტებით, მათი მიზანი კანონით დადგენილი წესით, ტელეკომპანიის მიერ ამ სიუჟეტის სიცრუედ აღიარებაა.

როგორც ნოდარ მელაძემ "მედიაჩეკერთან" საუბრისას განაცხადა, ხელისუფლებამ მაღალი ფინანსური კომპენსაციის მოთხოვნით ტელევიზიების წინააღმდეგ ახალი ტალღა დაიწყო. 

"პრაქტიკულად კრძალავენ ჟურნალისტის მიერ ფაქტების გაანალიზების შედეგად საავტორო გადაცემებში ვარაუდის გამოთქმას. ტერმინების - „სავარაუდოა", "შესაძლოა“ გამოყენების შემთხვევაშიც კი მე, როგორც ჟურნალისტს მზღუდავენ, გამიჩნდეს რამის ვარაუდი. ასეთია ღარიბაშვილის საქმე, რომლის მასალებიც ჯერ არ ჩაგვბარებია, მაგრამ ადვოკატის კომენტარით თუ ვიმსჯელებთ, ამ ახალი საქმის წარმოების მიზეზი ჟურნალისტის გამოთქმული ვარაუდი გახდა".  

ანტი-SLAPP საქმიანობა

ევროპარლამენტმა 2024 წლის დასაწყისში ანტი-SLAPP დირექტივა მიიღო, რომელიც მიზნად ისახავს, დაიცვას ჟურნალისტები და მედიასაშუალებები სასამართლოს ძალის ბოროტად გამოყენებისგან მათზე ანგარიშსწორებისთვის. 

დირექტივაში გაანალიზებულია SLAPP საქმეების გავლენა და მათგან თავდაცვის სამართლებრივი მექანიზმები. დირექტივის მე-9 მუხლი განსაზღვრავს სახელმწიფოების ვალდებულებასაც, შექმნან ისეთი კანონმდებლობა, რომლითაც SLAPP სარჩელების განსახილველად მიღებაზე უარის თქმა ადრეულ ეტაპზე იქნება შესაძლებელი. 

"ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის" წარმომადგენელი, გიორგი დავითური "მედიაჩეკერთან" საუბრისას განმარტავს:

"SLAPP კანონმდებლობა ქმნის დამატებით გარანტიებს, რომ [ამ საქმეებს] სასამართლოები არ მიუდგნენ სტანდარტული სამართლებრივი მოცემულობით, როგორც უდგებიან ნებისმიერ ორ კერძო პირს შორის დავას. გაითვალისწინონ ის საჯარო ინტერესი, რასაც ჟურნალისტი ემსახურება და სარჩელის ინიციატორი მხარის ის ინტერესი, რომელიც, როგორც წესი, ლეგიტიმური საქმიანობისთვის ჟურნალისტის დასჯაა. ამისთვის ისინი სამართლიანი სასამართლოს უფლებას იყენებენ. ამ შემთხვევაში ამის გათვალისწინება ნიშნავს იმას, რომ განსახილველად მიღებამდე თუ მიღების შემდეგ, მსგავსი უსაფუძვლო სარჩელებით, რომელიც შეტანილია არა იმისთვის, რომ საკუთარი შელახული უფლებები დაიცვან, არამედ იმისთვის, რომ დასაჯონ ჟურნალისტი, მათ ამის საშუალება არ მისცენ".

"ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი" იმ ანტი-SLAPP პლატფორმის წევრიც არის, რომელიც საქართველოში 2023 წელს დაარსდა. მისი მიზანი SLAPP საქმეებიდან მომდინარე საფრთხისგან მედიის, უფლებადამცველებისა და სხვა სუბიექტების დაცვა და გაძლიერებაა. 

"თუკი ევროპაში SLAPP საქმეების მიზანი მთავრდება იმ ეტაპით, რომ ჟურნალისტს დააკარგვინოს რესურსები, საქართველოში თავისებურებას წარმოადგენს ის, რომ სასამართლო ხელისუფლების მიუკერძოებლობის ნაკლებობის გამო, ეს SLAPP საქმეები ხშირად კმაყოფილდება. მარტივად რომ ვთქვათ, მმართველ პარტიასთან დაახლოებული პირები ან თავად პარტიის წევრები და მათი ოჯახის წევრები სასამართლოს მეშვეობით აღწევენ თავიანთ მიზანს, დასაჯონ ჟურნალისტი. ჩვენი პლატფორმის სტრატეგია და ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება არის ცნობიერების ამაღლება, ცოდნის გაზრდა ადვოკატებსა და იურისტებში, რომ მსგავსი საქმეები, სადაც იკვეთება არა სამართლიანი სასამართლოს უფლებით სარგებლობა, არამედ ამ უფლების ბოროტად გამოყენება და ჟურნალისტის დასჯის მცდელობა, იდენტიფიცირებული იყოს და შესაბამისი რეაგირება ჰქონდეთ". 

ტელეკომპანია „იმედი“ ჟურნალისტმა, თიკო  ფეიქრიშვილმა დატოვა. ამის შესახებ ინფორმაცია „მედიაჩეკერს“ თავად წამყვანმა დაუდასტურა.

ფეიქრიშვილი ტელევიზიაში 1 ივნისიდან აღარ მუშაობს. მას გადაცემა „იმედის დღე“ მიჰყავდა. „იმედის დღე“ მაისში კიდევ ერთმა წამყვანმა, ეკატერინე ამირეჯიბმა დატოვა. 

ამირეჯიბთან ერთად გადაცემა „იმედის დილა“ წამყვანებმა, ზურაბ ბალანჩივაძემ და ნათია ორველაშვილმა დატოვეს. 

მათ მაგივრად, „იმედის“ გადაცემების წამყვანები ვასიკო ოდიშვილი და ირინა ბათიაშვილი გახდნენ. 

ტელეკომპანია „იმედი“ გუშინ ჟურნალისტმა თამარ შარიქაძემაც დატოვა. მან ტელევიზიიდან წასვლის მიზეზად დაასახელა:"მეტი კონკრეტიკისთვის, ჩემი უშუალო ხელმძღვანელი ჩემგან ითხოვდა ისეთი სიუჟეტის მომზადებას, რომელიც აუცილებლად ძალადობას წაახალისებდა".

„საერთაშორისო გამჭირვალობა-საქართველომ“ სატელევიზიო სარეკლამო ბაზრის ყოველწლიური კვლევა გამოაქვეყნა. ორგანიზაციის ცნობით, 2023 წელს, წინა წელთან შედარებით, მაუწყებლების ჯამური სარეკლამო შემოსავალი 18.8%-ით (15.1 მლნ ლარით) გაიზარდა და 95 მლნ ლარი გახდა, თუმცა, სარეკლამო შემოსავალი ძირითადად პროსამთავრობო მაუწყებლების ხარჯზე გაიზარდა.

ტელევიზიების ჯამური სარეკლამო შემოსავლების დინამიკა:

2022 წელთან შედარებით, 2023 წელს 18.6%-ით (13.7 მლნ ლარით) გაიზარდა უშუალოდ ტელევიზიების მიერ კომერციული რეკლამიდან მიღებული შემოსავალიც და 87.4 მლნ ლარი გახდა. სარეკლამო შემოსავლების ზრდას წინ უსწრებდა 2022 წლის II კვარტლიდან აზარტული თამაშების სატელევიზიო რეკლამის შეზღუდვის გამო სატელევიზიო სარეკლამო ბაზრის 7.8%-იანი (თითქმის 10 მლნ ლარი) შემცირება. 2023 წელს, 2021 წელთან შედარებით, სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარი მხოლოდ 4.3 მლნ ლარით - 5.3%-ით გაიზარდა.

ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავალი ძირითადად პროსამთავრობო („იმედი“,  „მედიაჰოლდინგი“, „პოსტვ“) მაუწყებლების ხარჯზე გაიზარდა. ამასთან, მათი ჯამური  სარეკლამო შემოსავალი 3.1-ჯერ (57.1 მლნ ლარი) აღემატება ხელისუფლებისადმი  კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიების ჯამურ სარეკლამო შემოსავალს (18.4 მლნ  ლარი).

პროსახელისუფლებო ტელევიზიებისგან განსხვავებით, შემცირდა ხელისუფლებისადმი  კრიტიკულად განწყობილი სამი (“მთავარი არხი”, “ფორმულა”, “ტელეკომპანია პირველი”) ყველაზე შემოსავლიანი მაუწყებლის სარეკლამო შემოსავალი. მათგან 2022 წელთან შედარებით, სარეკლამო შემოსავალი ყველაზე მეტად - 2.1 მლნ ლარით - ტელეკომპანია “მთავარ არხს” შეუმცირდა.

რაც შეეხება პოლიტიკური პარტიების სარეკლამო ხარჯებს: 

2023 წელს, პოლიტიკურმა პარტიებმა ჯამში რეკლამაში 1.14 მლნ ლარი დახარჯეს, საიდანაც მხოლოდ 45,529 ლარი (4%-მდე) მოდიოდა სატელევიზიო რეკლამაზე. 2022 წლის მსგავსად, 2023 წელსაც პოლიტიკურ რეკლამის ნახევარზე მეტი - 631.1 ათასი ლარი მმართველ პარტია „ქართულ ოცნებაზე“ მოდიოდა, დანარჩენი თანხა კი - 12 პარტიაზე გადანაწილდა.

2023 წელს, მაუწყებლებში ჯამში 1.6 მლნ ლარის სოციალური რეკლამა განათავსეს. სოციალური რეკლამიდან ყველაზე დიდი შემოსავლები - 861.3 ათასი ლარი და 608.4 ათასი ლარი პროსამთავრობო მაუწყებლებმა „მედიაჰოლდინგმა“ („რუსთავი 2“) და „პოსტვ“-მ მიიღეს.

პროსახელისუფლებო ტელევიზიები ლიდერობენ მსხვილი (50 000+ ლარის) სარეკლამო დაკვეთებითაც. მაგალითად, 2023 წელს, ტელეკომპანია “იმედში” 216 ასეთი  რეკლამა განათავსეს, „მედიაჰოლდიგში“ კი - 109.

2023 წელს, საბიუჯეტო ორგანიზაციებმა 28 მაუწყებლისგან ჯამში 206 სხვადასხვა ტიპის ღირებულების მომსახურება იყიდეს. აქედან ნახევარზე მეტ შემთხვევაში (127) სერვისის მიმწოდებლები პროსამთავრობო ტელემაუწყებლები იყვნენ.

კვლევამ აჩვენა, რომ ყველაზე შემოსავლიანი ტელევიზიების ხარჯები 2-ჯერ, რიგ შემთხვევებში 3-ჯერაც კი აღემატება მათ შემოსავლებს.

ნაციონალური დაფარვის მაუწყებლებთან შედარებით, კიდევ უფრო მწირია რეგიონული ტელევიზიების როგორც ჯამური, ისე სარეკლამო შემოსავლები. მაგალითად, 2023 წელს, ერთ-ერთმა ყველაზე შემოსავლიანმა რეგიონულმა მაუწყებელმა, ტელეკომპანია „ოდიშმა“ მხოლოდ 240,013.63 ლარის ჯამური შემოსავალი მიიღო.

რაც შეეხება რადიომაუწყებლებს, 2023 წელს მათი შემოსავალი 7.6 მლნ ლარი იყო, რაც წინა, 2022 წლის მონაცემებს 21%-ით აღემატება. რადიომაუწყებლების შემოსავლების 90%-ზე მეტი პირდაპირ რეკლამაზე, 9%-ზე მეტი კი - სპონსორობაზე მოდიოდა.

„წლიდან წლამდე ჩატარებული კვლევები აჩვენებს, რომ სარეკლამო ბაზარი არაა საკმარისი მედიის გამართულად ფუნქციონირებისთვის. ამას ემატება გაუარესებული კანონმდებლობა და ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ მედიაზე გაზრდილი წნეხი. 

ქართული მედია ვერ ახერხებს წარმატებულ მომგებიან ბიზნესად ჩამოყალიბებას, რისი ერთ-ერთი მიზეზიც, შესაძლოა, ბიზნესგარემოში არსებული თვითცენზურაც იყოს.

ასევე, საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ სარეკლამო შემოსავლების უდიდესი ნაწილი პროსახელისუფლებო არხებზეა აკუმულირებული. ამას ერთვის ჰიბრიდული საინფორმაციო ომი და პოლარიზებული გარემო, რაც კიდევ უფრო მეტად მოწყვლადს ხდის მედიაგარემოს და პოლიტიკური გავლენებისგან თავისუფალი მედიაპლატფორმების არსებობას რთულს ხდის. 

ხსენებული გამოწვევები კი - განსაკუთრებით აქტუალური ხდება წინასაარჩევნო

პერიოდში, როდესაც იზრდება პოლიტიკური რეკლამების წილი ტელევიზიებში. შესაბამისად, კრიტიკულად მნიშვნელოვანია იმ პროცესებზე დაკვირვება, რომლებსაც, შესაძლოა, პირდაპირი ან ირიბი ზეგავლენა მოახდინონ მედიის გრელვადიან სიცოცხლისუნარიანობაზე.

ეს, შესაძლოა, იყოს საკანონმდებლო ინიციატივების „მსუსხავი ეფექტი“, ჟურნალისტების დაკავება-დაჯარიმება, მედიისა და ჟურნალისტების წინააღმდეგ მიმდინარე ე.წ. SLAPP (საზოგადოებრივი ჩართულობის სტრატეგიული სარჩელები) შემთხვევები, რომელიც ზრდის ფინანსურ წნეხს მედიაზე.

ასეთ დროს, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია მედიის საჭიროებების გათვალიწინება და მის ინსტიტუციურ მედეგობაზე გრძელვადიანი ორიენტირება,“  - აღნიშნავს ორგანიზაცია.

ტელეკომპანია „იმედი“ ჟურნალისტმა თამარ შარიქაძემ დატოვა.

„ჩემი და ტელეკომპანია იმედის, თითქმის, ხუთწლიანი თანამშრომლობა დასრულდა.

ვთვლიდი და ახლაც ვთვლი, რომ ძალადობას არასდროს და არსად წავახალისებ!

მე არასდროს ვიქნები ისეთ გადაუმოწმებელ ფაქტებზე ხელმომწერი, რომელიც ძალადობას ახალისებს!

მადლობა ყველაფრისთვის, ყველა იმ გამოცდილებისთვის, ცოდნის მიღებისთვის და შანსისთვის რაც ამ ნიუსრუმმა მომცა.

გულწრფელად წარმატებას გისურვეთ მათ, ვისთვისაც ეს საქმე ისევ იმ ღირებულებებზე დგას, რომელიც საკუთარ სინდისთან მართალია

მეტი კონკრეტიკისთვის, ჩემი უშუალო ხელმძღვანელი ჩემგან ითხოვდა ისეთი სიუჟეტის მომზადებას, რომელიც აუცილებლად ძალადობას წაახალისებდა.

უფრო მეტი კონკრეტიკისთვის, მადლობა ჩემს კოლეგებს და მეგობრებს ქრონიკაში, რომლებიც ღირსეულად გვერდით დამიდგნენ, რადგან ისინიც ჩემს აზრზე არიან!,“ - აცხადებს ჟურნალისტი

„მთის ამბების“ წაშლილი მასალების დიდი ნაწილი აღდგა. ონლაინ მედიის Facebook გვერდიდან დაახლოებით 200 ვიდეო და ტექსტუალური მასალა 2 დღის უკან წაიშალა. წაშლილი კონტენტი კორუფციასა და სხვა მნიშვნელოვან თემებზე მომზადებულ საგამოძიებო ფილმებსა და კრიტიკულ რეპორტაჟებს მოიცავდა. 

„მთის ამბების“ მთავარი რედაქტორის, გელა მთივლიშვილის თქმით, „შაბათსავე facebook-ის  შუამავალი კომპანიის ერთ-ერთ წარმომადგენელთან, კონკრეტულ პერსონალთან კომუნიკაციისა და გუშინ, facebook-ის ოფიციალურ „საფორთთან“ (მხარდაჭერის ჯგუფი) კომუნიკაციის შემდეგ, წაშლილი მასალების დიდი ნაწილი უკვე აღდგა. დაგვპირდნენ, რომ წაშლილი მასალები სრულად აღდგება, რისი დიდი იმედიც გვაქვს".

მედიის facebook გვერდზე მისულ შეტყობინებაში მასალის წაშლის მიზეზად Meta-მ კიბერუსაფრთხოება დაასახელა. „როგორც ჩანს, თქვენ ცდილობდით სხვებისგან სენსიტიური ინფორმაციის შეგროვებას,“ - წერია შეტყობინებაში.

კონკრეტული კონტენტის წაშლის ზუსტი მიზეზი კი მთივლიშვილისთვის უცნობია. 

„ჩვენც გვსურს, წაშლის მიზეზი ვიცოდეთ, მაგრამ ჯერჯერობით პასუხი არ გვაქვს. კომუნიკაცია გვაქვს წერილობით ელექტრონული ფოსტის საშუალებით და მიზეზების შესახებ შეტყობინება ჯერ არ მიგვიღია. გვითხრეს, რომ მუშაობას აგრძელებენ და უფრო მეტ ინფორმაციას მოგვაწვდიან, თუმცა რას და როდის ჯერ არ ვიცით.

ყველა თემატიკის კონტენტი ნამდვილად არ წაშლილა. Რაც განცხადებაში გვქონდა და როგორც გვქონდა, ერთი მთავარი ეს იყო შოვი. Ანუ, სადაც სიტყვა შოვი ეწერა, იქნებოდა ეს სათაური, „დისქრიფშენი“ (აღწერა), ბმულში სიტყვის სახით თუ ა.შ. ყველაფერი წაიშალა“, - ამბობს ის „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას.

„მთის ამბების“ მიერ გავრცელებული განცხადების პასუხად, facebook-ის ათობით მომხმარებელმა განაცხადა, რომ გამოცემიდან გაზიარებული პოსტები მათი პირადი გვერდებიდანაც გაქრა.

სხვადასხვა ორგანიზაციის facebook გვერდებიდან წაიშალა ის მასალებიც, სადაც „მთის ამბები“ იყო მონიშნული. მაგალითად, „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის", სტუდია „მონიტორის“ და  საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობის გვერდებიდან წაიშალა ის კონტენტი, სადაც შოვის ტრაგედიაზე მომზადებული საგამოძიებო ფილმით „მთის ამბები“ ფინალისტებსა და გამარჯვებულებს შორის იყო მონიშნული.

წაიშალა Movement EDU-ს მიერ მომზადებული ვიდეოც, სადაც „მთის ამბების“ რედაქტორი, გელა მთივლიშვილი საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის პრობლემაზე საუბრობდა.

„აგროგარემო TV“ facebook გვერდზე წვდომას ვერ იბრუნებს

„აგროგარემო TV“-ის რედაქცია კი facebook გვერდზე გამოქვეყნებულ მასალებს ისევ ვერ აკონტროლებს.

„მედიაზე უცხო პირი თავად აქვეყნებს ახალ მასალებს ან მედიის მიერ მომზადებულ ძველ მასალებს აზიარებს. მედია Meta-თან კომუნიკაციას განაგრძობს", - წერს გამოცემა.

„აგროგარემო TV“-ის გუნდმაც facebook გვერდზე წვდომა 15 ივნისს დაკარგა. 

TOK TV-ის დამფუძნებლისა და „რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის“ დირექტორის, ნათია კუპრაშვილის განცხადებით, „აგროგარემო TV“-დანაც გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული მასალები წაიშალა.

კუპრაშვილის თქმით, გვერდის დაბრუნება ვერ ხერხდება და მათგან დამოუკიდებლად მასზე მალაიზიური კონტენტი და ძველი მასალები ზიარდება.

„პოსტების წაშლის მიზეზი არ ვიცით…ას შემდეგ, რაც ჩვენი გვერდი წაიღეს, ძველი გადაცემებიდან გადმოიტანეს ლაივში პროგრამები, სადაც დიდი დოზით იყო ნინო წილოსანი. Როგორც ჩვენ ვხვდებით, ვიდეობის ნაწილი - მალაიზიური, ხოლო ნაწილი ჩვენივე კონტენტია… საპარლამენტო სხდომებზე, როცა მიმდინარეობდა მსჯელობა კლიმატის საკითხებზე და მათ შორის გამჭვირვალობის კანონზე, ეს კონტენტი ზიარდება ლაივში".

"რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის“ დირექტორი „აგროგარემო TV“-ისა და „მთის ამბების“ გარშემო განვითარებულ მოვლენებს ერთმანეთს უკავშირებს.

„აგროგარემო“ შოვის საკითხებს ძალიან ინტენსიურად და თანმიმდევრობით აშუქებდა. ზოგადად, გარემოსდაცვით გადაწყვეტილებებში ჩართულობის პრობლემებს აშუქებს მუდმივად. ამავე მიმართულებით რამდენიმე საგამოძიებო ფილმიც გვაქვს მომზადებული. ვებგვერდზე კი გვაქვს წვდომა ჩვენს მასალებთან, მაგრამ მეტაზე ვერაფერს ვერ ვაკეთებთ“.

იუსტიციის მინისტრის, რატი ბრეგაძის განცხადებით, პირველი იურიდიული ონლაინ ტელევიზია იხსნება, რომლის მეშვეობითაც იურისტებს საშუალება ექნებათ, აქტუალურ სამართლებრივ საკითხებზე საზოგადოებას საკუთარი მოსაზრებები  გააცნონ.

ესეც ასე, ახალი ინოვაციური პროექტი “სტუდია იუსტიცია” დაწყებულია. "სტუდია იუსტიცია" იზრუნებს საზოგადოების სამართლებრივი ცნობიერების ამაღლებაზე. იქნება პირველი იურიდიული ონლაინ ტელევიზია, რომლის მეშვეობითაც იურისტებს ექნებათ საშუალება, აქტუალურ სამართლებრივ საკითხებზე საზოგადოებას გააცნონ საკუთარი მოსაზრებები. სტუდენტებს კი შეეძლებათ სრულიად ახალი ტექნოლოგიებითა და მეთოდებით ლექციების მოსმენა და განათლების მიღება. რაც განსაკუთრებულად მახარებს და ემოციურია არის ის, რომ ეს პროექტი ატარებს სამარკო ნიშანს დამზადებულია საქართველოში! უღრმესი მადლობა შემოქმედებით ჯგუფს, ვინც ეს იდეა რეალობად აქცია. წინ ბევრი სასიამოვნო სიახლეა", - წერს იუსტიციის მინისტრი ფეისბუქის გვერდზე.

„ქართული ოცნების“ მიერ ინიციირებული კანონპროექტი „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“ ლგბტ უფლებების გარდა, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვასაც ითვალისწინებს.

19 კანონპროექტისგან შემდგარი საკანონმდებლო პაკეტი პარლამენტის ბიურომ ოფიციალურად ორშაბათს, 10 ივნისს დაარეგისტრირა. პარლამენტის თავმჯდომარის, შალვა პაპუაშვილის განმარტებით, მისი პირველი მოსმენით მიღება მიმდინარე წლის საგაზაფხულო სესიის ბოლომდე, ანუ 28 ივნისამდე იგეგმება, მეორე და მესამე მოსმენით კი საშემოდგომო სესიაზე [3 სექტემბერს იხსნება] მიიღებენ.

მმართველი პარტიის საკანონმდებლო პაკეტი ერთი ძირითადი კანონპროექტისა და მისგან გამომდინარე 18 მოქმედ კანონში შესატანი ცვლილებებისგან შედგება.

რა ინფორმაციის გავრცელებას ზღუდავს საკანონმდებლო პაკეტი?

ძირითადი კანონპროექტი ოფიციალური სახელწოდებით, „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“ 13 მუხლისგან შედგება და 11 საკითხს, მათ შორის ინფორმაციის გავრცელებას არეგულირებს.

მუხლი 8. ინფორმაციის გავრცელება

1. „დაუშვებელია მაუწყებლის მიერ თავისი ეთერით ისეთი ინფორმაციის გავრცელება, რომელიც მიმართულია ადამიანის თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ.

ეს აკრძალვა შემოქმედებითი ნაწარმოების მაუწყებლის ეთერში განთავსების შემთხვევაზე მოქმედებს მხოლოდ იმ ფარგლებში, რომ არ იქნეს დაშვებული ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ინტიმური ურთიერთობის ან ინცესტის ამსახველი სცენის მაუწყებლის ეთერით გავრცელება.

ამ პუნქტით დადგენილი აკრძალვის დარღვევა მაუწყებელს არ შეერაცხება, თუ ის შესაბამისი ინფორმაციის გავრცელებაზე ფაქტობრივ კონტროლს არ ახორციელებდა“.

2. „დაუშვებელია არასრულწლოვანისთვის მასთან პირდაპირი კომუნიკაციის განხორციელების გზით ისეთი ინფორმაციის (მათ შორის, ისეთი შემოქმედებითი ნაწარმოების) მიწოდება (გაზიარება) ან/და ისეთი ინფორმაციის (მათ შორის, ისეთი შემოქმედებითი ნაწარმოების) ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობის შექმნა, რომელიც მიმართულია ადამიანის თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ“.

3. „დაუშვებელია ისეთი რეკლამის გავრცელება, რომელიც მიმართულია ადამიანის თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ. ამ აკრძალვის დარღვევა სუბიექტს არ შეერაცხება, თუ ის შესაბამისი რეკლამის გავრცელებაზე ფაქტობრივ კონტროლს არ ახორციელებდა“.


ცვლილებები უკვე მოქმედ კანონებში

ძირითადი კანონპროექტის მე-8 მუხლიდან გამომდინარე ცვლილებები შევა „მაუწყებლობის შესახებ“ და „რეკლამის შესახებ“ საქართველოს კანონებსა და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში. 

„მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის [შინაარსობრივი ვალდებულებები] პირველ პუნქტს დაემატება "ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“ კანონის მე-8 მუხლის 1-ელი ნაწილი, რეკლამის აკრძალვასთან დაკავშირებული ჩანაწერი 63-ე მუხლს დაემატება. ამ კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნების დასაცავად კი 59² მუხლი გაჩნდება.

ჯარიმები

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში შესატანი ცვლილებები „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“ კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნების დარღვევისთვის ჯარიმებსაც ითვალისწინებს.

კანონით აკრძალული რეკლამის გავრცელება "გამოიწვევს ფიზიკური პირის დაჯარიმებას 800 ლარის ოდენობით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით, ხოლო იურიდიული პირისა − 2 500 ლარის ოდენობით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით“.

ინფორმაციის გავრცელება კი - "გამოიწვევს ფიზიკური პირის დაჯარიმებას 1 000 ლარის ოდენობით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით, ხოლო იურიდიული პირისა − 3 000 ლარის ოდენობით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით". 



საქართველოს საკანონმდებლო ბაზით ნებისმიერი ტიპის სქესობრივი სცენების მაუწყებლის ეთერით გადაცემის უკვე რეგულირებაზე ამახვილებს ყურადღებას „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ იურისტი, თამთა მურადაშვილი.

„მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში, „მაუწყებელთა ქცევის კოდექსსა“ და „ბავშვის უფლებათა კოდექსში“ დეტალურად გაწერილი წესები და სამაუწყებლო პროგრამათა კლასიფიკაციის კრიტერიუმები ნებისმიერი ტიპის სქესობრივი სცენის ეთერით გადაცემას არეგულირებს და პრაქტიკულად შეუძლებელიცაა ნებისმიერი ინტიმური კავშირის სცენების გადაცემა და ეს ცხადია, ემსახურება არასრულწლოვანთა დაცვას და მაუწყებლები ამ კანონებს იცავენ.

მაგრამ, პარლამენტი თავად აკეთებს აქცენტს კონკრეტულად ერთსქესიანთა ინტიმური კავშირისა და ინცესტის სცენაზე და თანაც, ამას ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის სახელს არქმევს. ამიტომ, რჩება შთაბეჭდილება, რომ პარლამენტის ამ ინიციატივას პოპულისტური ხასიათი აქვს, თითქოს, ისინი ოჯახის ფასეულობების დამცველები არიან.

რომელ არხზე ნახა პარლამენტმა მსგავსი სცენები ან პოპულარიზაცია? რა საჭიროება დაინახა? ვერ ვიხსენებ მაუწყებელს, რომელიც მსგავსი სახის პროდუქციას უშვებს ეთერში, რადგან საქართველოში მოქმედი კანონები ისედაც არეგულირებენ ნებისმიერი ინტიმიური სცენების ეთერით გადაცემას“.





კანონპროექტისა და მისი დაანონსების რუსულ სტილზე საუბრობს მედია „აპრილის" თავმჯდომარე, ხატია ღოღობერიძე.

„მთლიანად, საკონსტიტუციო ცვლილებები იქნება ეს თუ საკანონმდებლო პაკეტი, მიმართულია ერთი მხრივ სიძულვილის გაღვივებისკენ და მეორე მხრივ, ალბათ, გათვლა არის, რომ უფრო მეტად შეიზღუდოს თემი, მედია და ამით ცდილობენ, რაღაც ქულების დაწერას წინასაარჩევნოდ.

კანონში ჩანაწერი ეხება მაუწყებლებს და ჩემთვის ამ ეტაპზე ცოტა გაუგებარია, კონკრეტულად რა ფორმით უნდა მოხდეს ამ სცენების ამოღება თუ დაფარვა, არ ჩანს და ალბათ, ამ ნაწილს შემდეგ დაამატებენ.

ძალიან მნიშვნელოვანია, ყველამ იცოდეს, რომ ამ ჩანაწერის შედეგად, ჩვენ მივიღებთ დაცენზურებულ ფილმებს, სერიალებს, გადაცემებს და ლიტერატურას. ძალიან ბევრ მნიშვნელოვან ნაწარმოებს შეეხება ეს ჩანაწერი და იქნება ჩვეულებრივი ცენზურა, როგორც ეს იყო და არის რუსეთში"

ხატია ღოღობერიძის თქმით, ეს კანონი ლგბტ თემსა და მათი გაშუქების საკითხს ცალკე გამოყოფს.

„თუ კანონის მიზანია, დაიცვას არასრულწლოვნები, მაშინ მე მიჩნდება კითხვა - რა საჭიროა კანონში სექსუალური ორიენტაციის მითითება. ანუ, თუ ბავშვებს არ ვაჩვენებთ ინტიმურ ურთიერთობებს, არ ვაჩვენებთ მაგალითად, ქვიარ წყვილისას და ვაჩვენებთ ჰეტეროსექსუალი წყვილისას? ანუ, ჰეტეროსექსუალი წყვილის ინტიმური ურთიერთობების ჩვენება ნორმალურია?

„აპრილის“ თავმჯდომარის განმარტებით, Კანონში უკვე არსებული ჩანაწერით არასრულწლოვნებს ინტიმური ურთიერთობების სცენებთან ხელი ისედაც არ მიუწვდებათ და ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც ამ ცვლილებების პროექტს გადახედავს, დარწმუნდება, რომ ეს პირდაპირ ლგბტ თემის უფლებებსა და გამოხატვის თავისუფლებას ეხება და მედიას ცენზურას უწესებს.

„ინტიმურ ურთიერთობაში გულისხმობენ სექსუალურ ურთიერთობას, თუ გულისხმობენ მაგალითად, კოცნას? Როგორ გამიჯნოს ეს მედიამ? ძალიან ბუნდოვანია ეს ჩანაწერი. შესაბამისად, კანონის აღმასრულებელს ძალიან ფართო უფლებამოსილებებს აძლევს, რომ განმარტოს ისე, როგორც მას კონკრეტულ შემთხვევაში მოესურვება და გაზარდოს ტვირთი, რომელიც მედიას ისედაც აქვს რუსული კანონიდან და იმ წნეხიდან გამომდინარე, რომელსაც ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან იღებენ“, - ამბობს ღოღობერიძე "მედიაჩეკერთან" საუბრისას.

TOK TV-ის დამფუძნებლისა და „რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის“ დირექტორის, ნათია კუპრაშვილის შეფასებით, ეს Მორიგი პრობლემური კანონია და თუ დავაკვირდებით, ბოლო პერიოდში „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში შესული ყველა ცვლილება შინაარსობრივ რეგულაციასა და ჯარიმას ითვალისწინებს. 

„ეს არ არის პრობლემური კანონი მხოლოდ მედიასთან დაკავშირებით. ის თავისუფლად ვრცელდება ყველა ადამიანზე, ვინც შეიძლება პირდაპირი კომუნიკაციის დროს რამე ისეთი გააზიაროს, რაც ძალიან ბუნდოვანია ჩანაწერების დონეზე. რას ნიშნავს ვთქვათ, ერთი სქესის ადამიანებს შორის ინტიმური ურთიერთობის ამსახველი სცენა ან რაიმე ტიპის პოპულარიზაცია…მაგალითად, ძალიან მიყვარს ენძელა მაჭავარიანის ფოტო ცისარტყელის ქოლგით. ამ ფოტოს გაზიარებისთვის პირდაპირ კომუნიკაციაში ფიზიკურ პირებს შეიძლება დაეკისროთ  ჯარიმა. ასევე, ასეთი შინაარსის გაზიარებისას მედია შეიძლება დასანქცირდეს. ლამის ცისარტყელა გახდეს პრობლემური კადრში, ისეთი ტიპის ჩანაწერია. Შესაბამისად, ეს მედიისთვის და არამხოლოდ მედიისთვის პირდაპირ ცენზურის დაკანონებაა“.

ნათია კუპრაშვილი კანონპროექტის იმ ჩანაწერზეც საუბრობს, რომლის მიხედვითაც, მაუწყებელი კანონს არ არღვევს, თუ მას შესაბამისი ინფორმაციის გავრცელებაზე ფაქტობრივი კონტროლი არ აქვს.

„როგორი ტიპის ინტიმური სცენა შეძლება, არსებობდეს პირდაპირ ეთერში, ვერ გეტყვით. თითქოს, დიდი შეღავათია მედიისთვის, რომ მაგ ნაწილში არ ასანქცირებენ“.

TOK TV-ის დამფუძნებლისა და „რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის“ დირექტორის შეფასებით: „ეს უკვე ნიშნავს, თუ რამდენად რეპრესიული ხდება ზოგადად კანონმდებლობა მედიის მიმართ. აღარაფერს ვამბობ რუსულ კანონზე, რომელიც ასევე მიღებულია და თითოეულ მედიასაშუალებას 20 დღის ინტერვალით 55 000 ლარიანი ჯარიმით ემუქრება მარტო იმიტომ, რომ აგენტისა და უცხო ძალის ინტერესების გამტარებლის სახელს არ დაირქმევს“.

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ წარმომადგენლის, თამთა მიქელაძის შეფასებით, ეს საკანონმდებლო ინიციატივა თავისი ლოგიკით ფაშისტური შინაარსისაა და ლგბტ ადამიანების მიმართ მტრულ სამართლებრივ მოწესრიგებას ქმნის, რომელიც მათთვის საბაზისო, პირად, ოჯახურ და  პოლიტიკურ უფლებებს აუქმებს.

„თუმცა,ამ კანონის გავლენა არ აისახება მხოლოდ ლგბტ ადამიანებზე.მას მძიმე გავლენა ექნება შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებასა და აკადემიურ თავისუფლებაზე, რადგან ის ძალიან ფართო კონცეფციებით, გამოხატვის შინაარსობრივ ჩარევასა და რეგულირებას ახდენს.

ის ერთი მხრივ, შემოიტანს ისეთ ბუნდოვან ტერმინებს, როგორიცაა: პოპულარიზაცია ან პროპაგანდა და ერთსქესიანთა ცხოვრება. შინაარსი თუ რა შეიძლება გავიგოთ ამ ტერმინების უკან, Ძალიან ბუნდოვანია“.

როგორც თამთა მიქელაძე „მედიაჩეკერთან“ საუბრისას ამბობს, ამ ცვლილებებით გათვალისწინებული სეკუნდები, რომელიც რეკლამის, მაუწყებლის, შეკრების თავისუფლების, განათლებასთან დაკავშირებული ნორმების მოწესრიგებას ეხება, ცენზურის აკრძალვის კონსტიტუციურ პრინციპს მკვეთრად ეწინააღმდეგება.

„საკანონმდებლო ნორმების განხილვის დროს საუბარი იყო იმაზე, რომ მოხდება მონიტორინგი და შესაბამის მედიასაშუალებებს დაევალებათ ამგვარი გამოხატვის აკრძალვა და არგაშვება, რაც მთელი რიგი ფილმების, ტექსტებისა თუ სხვადასხვა ტიპის შინაარსების აკრძალვას გამოიწვევს და მისი გავრცელების შემთხვევაში, კანონი სხვადასხვა სუბიექტისთვის სამართლებრივ პასუხისმგებლობებსაც ითვალისწინებს. პასუხისმგებლობის ეს მასშტაბიც საკმაოდ მძიმე და რეპრესიულია. ცხადია, რომ გამოხატვის თავისუფლებისთვის ამგვარი პასუხისმგებლობების დაკისრება, რომელიც მაღალ ჯარიმებს ითვალისწინებს და ქმედების განმეორების პირობებში, მის კრიმინალიზებას უშვებს, გაუმართლებელი და მასში არაპროპორციული ჩარევაა.

ამ კანონს მედიისთვის ნადვილად ექნება ცენზურის ფუნქცია, რომელიც მთავრობას მთელ რიგ შინააარსებზე თვითნებური ჩარევისა და მძიმე რეაგირების ბერკეტებს აძლევს. სწორედ ამის გამო, მნიშვნელოვანია ითქვას, რომ ის ხელისუფლების მხრიდან შინაარსის კონტროლისა და ცენზურის დაწესების ტოტალიტარულ ინსტიქტებს აჩვენებს".

კონსტიტუციური ცვლილებები

ამ ახალი კანონპროექტისა და მისგან გამომდინარე ცვლილებების დაინიციირებამდე, „ქართულმა ოცნებამ“ დაახლოებით 2 თვის წინ „საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ და „ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციური კანონპროექტები დააინიიცირა და თბილისის გარდა, საქართველოს 10 ქალაქში საყოველთაო-სახალხო განხილვებიც გამართა.

ამ განხილვების საორგანიზაციო კომისია, რომელსაც პარლამენტის თავმჯდომარე ხელმძღვანელობდა, დედაქალაქში 16 მაისს მხოლოდ რელიგიური ორგანიზაციების წარმომადგენლებს შეხვდა და ამით მუშაობა დაასრულა. 

შალვა პაპუაშვილის განმარტებით, ამ კომისიამ ყველა მასალა იურიდიულ საქმეთა კომიტეტს გადასცა, რომელიც უკვე საკონსტიტუციო პროცესს გააგრძელებს და იქნება საკომიტეტო და შემდეგ უკვე პლენარულ სხდომაზე განხილვაც.

პაპუაშვილის თქმით, კონსტიტუციურ ცვლილებას კვალიფიციური უმრავლესობა - ხმების ¾ სჭირდება. აღსანიშნავია, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ საკონსტიტუციო ცვლილებების მისაღებად საკმარისი ხმების არ არსებობის მიუხედავად, ეს პროცესი მაინც დაიწყო. 

გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას „ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ კონსტიტუციური კანონის პროექტიც ითვალისწინებს. კერძოდ, კანონპროექტის პირველი მუხლის, მე-7 ნაწილით „აკრძალულია იმგვარი შინაარსის ნაწარმოების, პროგრამის ან სხვა მასალის გავრცელება, რომელიც ერთნაირსქესიანი ოჯახური ან ინტიმური ურთიერთობის, ინცესტის, ერთნაირსქესიანი წყვილის ან არაჰეტეროსექსუალი პირის მიერ არასრულწლოვანის შვილად აყვანის ან მინდობით აღზრდის, სქესის შეცვლასთან დაკავშირებული სამედიცინო ჩარევის ან სქესობრივი ნიშნით განსაზღვრული ცნებების არგამოყენების პოპულარიზაციისკენ არის მიმართული“.


რუსული გამოცდილება

„უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის მსგავსად, რუსეთში „ლგბტ პროპაგანდის“ ამკრძალავი ჰომოფობიური კანონიც არსებობს.

2013 წელს მიღებულმა „არატრადიციული სექსუალური ურთიერთობების პროპაგანდისგან“ არასრულწლოვნების დაცვის შესახებ კანონმა რუსეთში საბოლოოდ ისეთი სახე მიიღო, რომ აკრძალვა შეეხო ყველაფერს: სოციალურ ქსელებს, მედიას, კინოს, რეკლამას და დაწესდა ცენზურა.

ვენეციის კომისიამ რუსეთში, უკრაინასა და მოლდოვაში მიღებული მსგავსი კანონები „ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდის აკრძალვის შესახებ“ 2013 წელს ერთობლივად განიხილა და სისტემურ სამართლებრივ ხარვეზებზეც მიუთითა.

დღეს, 11 ივნისს ტელეკომპანია „ფორმულას“ ახალი ამბების პროდიუსერი ხათუნა საღინაძე საქალაქო სასამართლოში მაგისტრი მოსამართლის თანდასწრებით მოწმის სტატუსით გამოკითხეს. საღინაძეს კითხვები რუსული კანონის საპროტესტო აქციებთან დაკავშირებით დაუსვეს. გამოკითხვის ბოლოს კი მას და მის ადვოკატს, ჯონი ქათამაძეს გაუთქმელობაზე მოაწერინეს ხელი. 

საქმის ძიება, რომლის ფარგლებშიც „ფორმულას“ პროდიუსერი გამოკითხეს,  სისხლის სამართლის კოდექსის 222-ე, 225-ე და 226-ე მუხლებით მიმდინარეობს.  რაც გულისხმობს: 1. ტელერადიომაუწყებლობის ან კავშირგაბმულობის დაწესებულების ანდა სტრატეგიული ან განსაკუთრებული მნიშვნელობის ობიექტის ხელში ჩაგდებას ან ბლოკირებას; 2. ჯგუფური ძალადობის ორგანიზებას, ხელმძღანელობაა ან მასში მონაწილეობაა; 3. ჯგუფური მოქმედების ორგანიზებას, რომელიც არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს, ან მასში აქტიურ მონაწილეობას; 

ხათუნა საღინაძის ადვოკატისათვის გაუგებარია, რატომ მოაწერინეს მათ ხელი გაუთქმელობაზე, როდესაც ამის კონკრეტული საფუძველი და მიზეზი არ არსებობს.  

პროდიუსერის განმარტებით,  კითხვები ძირითადად მის აქციებზე დასწრებას, მონაწილეობის მიზანსა და მიზეზს შეეხებოდა. ის დარწმუნებულია, რომ მსგავსი დაკითხვები მხოლოდ იმ მოქალაქეების დაშინებისთვის არის, რომლებიც საპროტესტო აქციებში მონაწილეობენ.  „მედიის ძალიან ბევრი წარმომადგენელი იღებდა და იღებს მონაწილეობას აქციებში, მაინც და მაინც მე რატომ გავხდი სამიზნე, ამაზე ჯერ პასუხი არ მაქვს“ - ამბობ ხათუნა საღინაძე "მედიაჩეკერთან" საუბრისას. 

საღინაძე ირაკლი საღინაძის, ტელეკომპანია „ფორმულას“ ერთ-ერთი დამფუძნებლისა და  12.25%-იანი წილის მფლობელის დაა. “მედიაჩეკერის” კითხვაზე, ხომ არ ფიქრობს, რომ მისი გამოკითხვაზე დაბარების მიზეზი შესაძლებელია, სწორედ ეს ყოფილიყო, ხათუნა საღინაძე პასუხობს: “არაფერს გამოვრიცხავ. ისეთი აბსურდული კითხვები ჰქონდათ, შეფასებაც კი მიჭირს”. 

თავად ირაკლი საღინაძე კი “მედიაჩეკერთან” საუბრისას აცხადებს: “არ მგონია, რომ პერსონალურად ჩემზე ზემოქმედების მცდელობა იყოს. ადამიანების შესაშინებლად, მედიის მიმართაც არის ზეწოლა და ზოგადად, რაღაც შეთქმულებების კვება, რომ რაღაც ორგანიზებული ძალები არსებობს, რომლებიც ქვეყანაში სიტუაციას ურევენ. სხვა აზრს ვერ ვხედავ.”