ლეგიტიმურად, ისევ აქტუალური გახდება "რუსული არხების" აკრძალვის თემა. მედიები არკვევენ რა მექანიზმებით გაიარა, ან შეიძლება გაიაროს რეგისტრაცია კომპანიამ, რომელიც რუსულ არხებს გაავრცელებს. არა და, ეს უკვე ხდება. არხები, რომელიც შესაძლოა ქართულ ბაზარზე ახალი პაკეტის სახით გავრცელდეს, უკვე ისედაც მაუწყებლობდნენ ფასიან პლატფორმებზე თუ ღია თანამგზავრზე და მათ უკვე შარშან, კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მონაცემით, საქართველოში მოქმედ მაუწყებლებს აუდიტორიის 20%-ზე მეტი ისედაც წაართვეს.

აუდიტორიას საქართველოში მოქმედი მედიები დიდწილად იმ სამაუწყებლო პლატფორმებზე კარგავენ, რომელთა რეგულირება მხოლოდ თეორიულადაა შესაძლებელი, ესაა თანამგზავრული მაუწყებლობა და IPTV. საკუთარ სამეზობლოშიც რომ გადაამოწმოს დაინტერესებულმა პირმა, აღმოაჩენს, რომ თანამგზავრული ანტენები პირატულ, ე.წ. "დაკრეკილ" არხებს იღებენ, IPTV -ს პაკეტების წვდომა კი უკიდეგანოა. აქ აკრძალვები რომც გქონდეს, მხოლოდ ქაღალდზე თუ დარჩება, სირაქლემას პოზაში ყოფნისთვის გამოსაყენებლად.

თუ სირაქლემას თავს ქვიშიდან ამოვწევთ და მიმოვიხედავთ, დავინახავთ, რომ ერთი რეაქციული ნაბიჯი არ გვიშველის და ვერ უზრუნველყოფს ჩვენი ქვეყნის საინფორმაციო უსაფრთხოებას. აქ პროაქტიულობა თუ დაგვეხმარება, ისიც კომპლექსური სტრატეგიული მიდგომით.

თებერვლის დასაწყისში ქართული მედიები კანტიკუნტად ყვებოდნენ, რომ მოლდოვამ რუსული პროპაგანდის წინააღმდეგ ახალი კანონი აამოქმედა და რუსული სამაუწყებლო კონტენტი აკრძალა. ჩვენ, JRC-ელები, ამ დროს, საქართველოში, სამცხე-ჯავახეთის რეგიონში, პირველ რუსულენოვან რეგიონულ არხს, TOK TV -ს ვრთავდით, ღია და უფასოდ გავრცელებად სიხშირეზე.

სიხშირე სწორედ ის პლატფორმაა, რომლის რეგულირება თეორიულთან ერთად პრაქტიკულად, ფიზიკურადაა შესაძლებელი. ამიტომ, სიხშირული სამაუწყებლო პლატფორმის გაძლიერება, მისი მიმზიდველობა და გავრცელების ხელშეწყობაც უნდა ყოფილიყო წესით საინფორმაციო უსაფრთხოების სახელმწიფო სტრატეგიის ნაწილი, იმ სტრატეგიის, რომელიც არ გვაქვს.

ცოტა პარადოქსული ამბები გვჭირს, ერთ-ერთი პარადოქსთაგანი ისაა, რომ ანტიდასავლური პროპაგანდით შეწუხებული ჩემთვისაც პატივსაცემი საზოგადოების ნაწილი, აგერ ჩემს "ნიუსფიდშიც", მოლდოვის ახალი გადაწყვეტილებით ხარობდა და არც კი უღრმავდებოდა ამბავს, რომ მოლდოვამ ახალი კანონით ქართული სამაუწყებლო კონტენტიც აკრძალა.

საქმე იმაშია, რომ კანონის თანახმად, მოლდოვის ტერიტორიაზე შეიზღუდა საინფორმაციო-ანალიტიკური, პოლიტიკური და სამხედრო თემატიკის გადაცემების ტრანსლირება და რეტრანსლირება. იმ სახელმწიფოებში, რომლებსაც არ აქვთ რატიფიცირებული ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენცია, რუსეთთან ერთად საქართველოცაა.

ცოტა სიმბოლურიცაა, რომ მედიის სფეროში უფრო რუსულ სივრცეში ვართ ჯერ, ვიდრე ევროპულში. პირველად JRC -მ, ჩვენმა ორგანიზაციამ, რომელიც აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამოქალაქო პლატფორმის წევრიცაა, ამის შესახებ 2015 წლის პოლიტიკის დოკუმენტში დაწერა, მაგრამ ყოველწლიური შეხსენების მიუხედავად, ამ ევროპული კონვენციის რატიფიცირება არა და არ ხდება.

პოლიტიკის დოკუმენტში, მაშინაც და შემდეგაც ვსაუბრობდით მექანიზმების ერთობლიობაზე, რაც უნდა იყოს სახელმწიფო პოლიტიკის ნაწილი: მათ შორისაა ადგილობრივი არხების კონკურენტულობის ხელშეწყობა.

ახლა ჩვენც ადგილობრივი რუსულენოვანი არხი გვაქვს და ჩვენს თავზე განვიცდით - როგორი ,,ხელშეწყობა აქვს” ადგილობრივი მედია კონტენტის წარმოებას: ბანკებისთვის მედია ბიზნესი არ არის, შეღავათიანი სესხი რაა, სამომხმარებლო ძვირადღირებულ სესხსაც ვერ მიიღებ მედია კონტენტის საწარმოებლად. ევროკავშირიც კი არ განიხილავს საქართველოში მედიას როგორც ბიზნესს, რადგან მის მიერ მხარდაჭერილი ბიზნეს სესხები მედიაწარმოებას არ მოიცავს. ადგილობრივი ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა მოჩლუნგებულია, არხს, რომელსაც უმეტესად სოციალური დანიშნულება აქვს და საქართველოში მცხოვრები ყველა ეთნიკური ჯგუფისთვის გასაგებ ენაზე მედიაწარმოებას ისახავს მიზნად, ადგილობრივი ბიზნესი მხარს არ უჭერს - ჯერ გავლენა უნდა აჩვენო. გავლენას, ანუ აუდიტორიას კი რეგიონებში ვერასდროს დაითვლი და აჩვენებ, რადგან მთვლელი კომპანიები მხოლოდ მსხვილ ქალაქებში მუშაობენ, სოფელი და მით უფრო, ეთნიკური უმცირესობის ზონები, არ ითვლება. არც დონორები სწყალობენ მედიასტარტაპებს. TOK TV-სთვის, მიუხედავად მცდელობისა, არც ერთი დონორისგან არ გვაქვს მხარდაჭერა. სახელმწიფო? მისგან არც არაფერი გვითხოვია, ერთადერთი, რასაც სანთლით დავეძებთ, PIK TV -ს მიერ გადაღებული დოკუმენტური ფილმებია, რომელშიც ქართველმა გადამხდელებმა, ერთ დროს, საკამოდ ძვირი გადავიხადეთ. ამ დრომდე ვერც პატრონს მივაკვლიეთ და ვერც კონტენტს.

მიუხედავად ამისა, TOK –ზე, პირველ რეგიონულ რუსულენოვან არხზე, რომელსაც არ უნდა გაიმეოროს PIK -ის შეცდომები, მაგრამ უნდა ერთ საინფორმაციო ველში გააერთიანოს PIK -ის გაუქმებით დაკარგული აუდიტორია, უკვე 20-ზე მეტი პროგრამა გადის და არხი შეუფერხებლად მაუწყებლობს. ეს არხი ადასტურებს, რომ ფული ყველაფერს არ წყვეტს ამ საქმეში და სრულიად არაა ფრუსტრირების საფუძველი, რომ გაზპრომის დიდ ფულს მცირე სახსრებით ვერ გაუწევ წინააღმდეგობას.

20-მდე პროგრამას პარტნიორები გვჩუქნიან. DW, BBG, ETV - პარტნიორი არხები ევროპიდან და აშშ-დან შემეცნებით, გასართობ, დოკუმენტურ კონტენტს უსასყიდლოდ გვიზიარებენ. "მაუწყებელთა ალიანსის" წევრ სხვა რეგიონულ არხებთან პარტნიორობით ოთხ პროგრამას თავადაც ვამზადებთ: ,,აგრო სიახლეები” , ,,სასკოლო სპორტული ოლიმპიადა” საზოგადოებრივი ჟურნალი "სათვალე" და ტელე-რადიო ჩანართი "რვEUლი". ამ პროგრამების რუსულ წარმოებაში ჩვენი გუნდი ჩვენსავე ხელფასებს ვხარჯავთ, რომლებსაც სხვა საქმის კეთებაში ვიღებთ. პარტნიორი უნივერსიტეტების სტუდენტთა დახმარებით, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღსანიშნად დავიწყეთ "ასი წლის - ასი ისტორიის" კეთებაც. და რაც ასევე მახალისებს, უახლოეს ხანში TOK TV მაყურებელს უახლესი წარმოების უკრაინულ ტელესერიალებს და ფილმებსაც შევთავაზებთ, რომელთა შეძენაც "ნისიად" შევძელით.

საინფორმაციო ომიც ("ც" - გამაძლიერებელი ნაწილაკია) ომია და აქ ყველაზე მეტადაა საჭირო მოხალისეობა.

ჩვენ პოლიტკორექტულობის ეპოქაში ვცხოვრობთ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ სანამ პირს გავაღებთ, უნდა დავფიქრდეთ, რამდენი ადამიანი შეიძლება დარჩეს ჩვენი ნათქვამით შეურაცხყოფილი. ვინაიდან ეს მიდგომა ცივილიზებული სამყაროს ერთ-ერთი მთავარი ნიშანია, ბევრი ადამიანი, მედია საშუალება, პოლიტიკური პარტია და სხვანი მართლაც ცდილობენ საკუთარი ენის კონტროლს. ამ პირობებში კი სანახაობას დახარბებული აუდიტორია სწრაფად იკლებს და გართობის ალტერნატიულ წყაროებს ეძებს. ყოველივე ამის ფონზე სხვადასხვა ტელე-შოუებს ისეთი ხერხების მოძებნა უწევს, რომელიც მათ შემქმნელებს სინდისის ქენჯნისგანაც გაათავისუფლებს და პოლიტკორექტულობასაც, როგორც ცივილიზებულობის ნიშანს შეინარჩუნებს.

იქიდან გამომდინარე, რომ ადამიანებს სანახაობა ყოველთვის გვწყურია, სხვადასხვა სტიგმის მქონე სოციალური ჯგუფის წარმომადგენელი პირები ხშირად ხდებიან სიბრალულის, მაგრამ ამავდროულად დაცინვის ობიექტები. ნებისმიერი კლოუნადა, რომელიც ბავშვთა გასართობ ღონისძიებებზე გამოიყენება, სათავეს სწორედ დაბნეული, არაადეკვატურად წოდებული პიროვნებების გაშარჟებიდან იღებს სათავეს. შესაბამისად, ჩვენ ბავშვობიდანვე ვსწავლობთ, რომ ადამიანი, რომელიც გროტესკისა და უბრალოდ დაბნეულობის ზღვარზეა, სასაცილოა და მისი არსებობა კომედიურ ჟანრს მიეკუთვნება.

ქართველ ერს უკვე წლებია გვაქვს „ბედნიერება", რომ ყოველ სეზონზე წამყვანი ტელეარხებისგან მივიღოთ მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული მედია-პროდუქტების ქართული ვარიანტები. "ჯეოსტარი", "ნიჭიერი", "X-ფაქტორი" და ახლა უკვე "მხოლოდ ქართული" საიმონ კოუელის მიერ შექმნილი ბრიტანული და ამერიკული ორიგინალების რეპლიკებია. ეს გადაცემები, როგორც ორიგინალები, ისე ქართული ვარიანტები, საუკეთესო პლატფორმებია აუდიტორიისათვის კლოუნადის ისე მიწოდებისთვის, რომ პოლიტკორექტულობის ჩარჩოები ძალიან უხეშად და შესამჩნევად არ დაირღვეს.

ეს მეგაშოუები, რომლებიც მთელი მსოფლიოს მასშტაბით პოპულარობას არ კარგავს და მილიონობით მაყურებელი ჰყავს, ორ მარტივ ხერხს იყენებს - ერთი, მაყურებელს შეექმნას ილუზია, რომ ადამიანი თავისი გადაწყვეტილებითა და არჩევანით მივიდა ამ შოუში მონაწილეობისათვის და მეორე, მისი უდიდებულესობა, მონტაჟი.

მონტაჟი არის ის, რაც განსაზღვრავს დროს, რომელსაც ჩვენ ვუთმობთ კონკრეტული ამბის ყურებასა და მოსმენას. ის არის ხერხი, რომლითაც შოუს შემქმნელები მოქმედებენ ჩვენს ემოციებზე. მონტაჟი მით უფრო კარგი და ხარისხიანია, რაც უფრო კარგად იცნობს რეჟისორი საზოგადოებაში არსებულ სტერეოტიპებს, რწმენა-წარმოდგენებსა და ფობიებს. შესაბამისად, ავსტრალიის რომელიმე მსგავს შოუში, სულ რომ თავისი ფეხით მისულიყო ქალის სამოსში გამოწყობილი მამაკაცი, გაცილებით უფრო წარუმატებელი იქნებოდა მისთვის დიდი დროის დათმობა, ვიდრე საქართველოში. ამ შოუების დამდგმელმა იცის, რომ ქართველს ყოველთვის დააინტერესებს მისი ფობიებისა და ამავდროულად დაცინვის ობიექტის ნახვა საკუთარი ტელევიზორის ეკრანზე, შესაბამისად, ამ პერსონაჟებს იმაზე მეტ დროს უთმობენ, ვიდრე კონკურსის საშუალო სტატისტიკურ მონაწილეს (ბევრი მათგანი საერთოდ არც ხვდება საბოლოოდ დამონტაჟებულ მასალაში).

ყოველივე აქედან გამომდინარე, კულტურული კონტექსტის გათვალისწინება სასიცოცხლო როლს თამაშობს ამ შოუების წარმატებულობაში. თუმცა არის ერთი კითხვა, რომელზე პასუხიც არც ისე ექსპლიციტურია - რა არის ის ნიშანი, რომელიც კულტურული კონტექსტის მიღმაა, ნიშანი, რომელიც შეიძლება გახდეს ადამიანის დაცინვის მიზეზი და ამით პოლიტკორექტულობის ჩარჩოები არ დაირღვეს? პასუხი კი იმ კულტურულ კონტექსტებს, სოციალურ განწყობებსა და ფობიებში შეიძლება ვიპოვოთ, რომელიც ამა თუ იმ საზოგადოებას ახასიათებს.

მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი საერთაშორისო გამოცემა წერს იმის შესახებ, თუ რა სახის პრობლემები შეექმნათ, მაგალითად, აუტიზმის მქონე ადამიანებს, რომლებიც დამცირებისა და დაცინვის მსხვერპლნი აღმოჩნდნენ ამ შოუებში მონაწილეობის გამო, საიმონ კოუელი და მისი ქართული თუ სხვა ეროვნების განსახიერებები იმავეს აგრძელებენ.

ამის ნათელი მაგალითი იყო 2018 წლის 9 აპრილს, ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ის ეთერში, გადაცემა "მხოლოდ ქართულში", ერთ-ერთი მონაწილის გამოსვლა. ქალი, რომელიც ფუფალას არქეტიპის გაცოცხლებაა, მისი ქოლგით მოდის გადაცემაში მონაწილეობის მისაღებად და რომელსაც ერთდროულად სევდიანი, მაგრამ სასაცილო ისტორია აქვს მოსაყოლი. ის მამაკაცზეა შეყვარებული, რომელმაც სხვა მოიყვანა ცოლად. ამ ისტორიას ჯერ სევდისმომგვრელი მუსიკალური ფონი აქვს, შემდეგ კი საიმონ კოუელის ქართული განსახიერების შეწუხებული სახე.

მთელი ეს სცენა, კლასიკური მაგალითია იმისა, რაც ზემოთ აღვწერეთ. თუმცა, უნდა აღვნიშნოთ, რომ წარსული გამოცდილებისგან განსხვავებით, წელს ეს კონკრეტული კონკურსანტი ჟიურისა და ფილარმონიის დარბაზში მსხდომი ათასობით ადამიანის დაცინვას გადაურჩა. არ ვიცი ეს რამდენად არის წინგადადგმული ნაბიჯი, მაგრამ ფაქტია, რომ ამ გადაცემის მაყურებლის დიდი ნაწილი მოუთმენლად ელოდება ხოლმე ე.წ. კასტინგის ყურებას, რადგან ამ პროცესში რაც უფრო მეტი მსგავსი მონაწილე იქნება ნაჩვენები, მით უფრო მეტს იცინებს მაყურებელი და მით უფრო მოიმატებს მათი რიცხვი.

საბოლოოდ, ამ მეგაშოუებმა მოახერხეს პოლიტკორექტულობის ჩარჩოების დარღვევა და იმ ილუზიის შექმნა, რომ ადამიანები თავისი ნებით მიდიან ამ გადაცემებში და მათ წინასწარ იციან თუ რისთვის არიან ისინი განწირული. სწორედ ამ "თავისუფალი არჩევანით" ამართლებენ ადამიანების დაცინვას, რომელიც უკვე წლებია ამ გადაცემებში დამკვიდრებული პრაქტიკაა.

როდესაც განიხილავენ, როგორ გააშუქა მედიამ ქალების ბრალდება ზვიად დევდარიანის მიმართ, ორი ტიპის კრიტიკა გვხვდება. პირველი ისაა, რომ დევდარიანის მამხილებელი ქალები ანონიმური წყაროები არიან. ყველა ქალს, ჩვენთვის გაცხადებული ვინაობით, პირადად ესაუბრა სტატიაზე მომუშავე რეპორტიორი ხატია ღოღობერიძე. მათ მოსალოდნელი საზოგადოებრივი წნეხის, ან პარტნიორი მამაკაცების გამო თქვეს უარი სტატიაში სახელით და გვარით იდენტიფიცირებაზე.

მეორე საკითხი ისაა, რომ მედიამ ეს ისტორიები „შუამავლის“ გავლით, ქალთა მოძრაობის განცხადებით შეიტყო. სინამდვილეში, ტაბულამ (სხვა მედიების ნაცვლად არ დავწერ) განცხადების გამოქვეყნებამდე დაიწყო ამ ქალებთან საუბარი და მისი გამოქვეყნებისას ჩვენი სტატია თითქმის დასრულებული იყო.

ამ ბლოგპოსტის მიზანი ამბის ხელახლა მოყოლა არაა. ამოცანა იმის გადმოცემაა, როგორ მივიღეთ სარედაქციო გადაწყვეტილებები სტატიაზე მუშაობის საკვანძო ეტაპებზე. ვფიქრობთ, ამ თემებზე დისკუსია სექსუალური შევიწროებასთან დაკავშირებულ თემებზე მუშაობისას მომავალში მედია სტანდარტის დახვეწას შეუწყობს ხელს.

ყველაფერი ასე დაიწყო: მას შემდეგ რაც დევდარიანი ომბუდსმენმა ნინო ლომჯარიამ საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატად წარუდგინა პარლამენტს. ერთ-ერთ აქტიურ ფეისბუქ ჯგუფში, რომელშიც დაახლოებით 2000 ქალია გაწევრიანებული, გაკვირვება გამოთქვეს ლომჯარიას გადაწყვეტილების გამო. რამდენიმე ქალმა კომენტარებში მინიშნებებით დაიწყო საუბარი დევდარიანის მხრიდან ქალების სექსუალურ შევიწროვებაზე. ამავდროულად, ტაბულამ ამ ჯგუფის მიღმა, სანდო წყაროსგან მოისმინა ერთ-ერთი ისტორია, რომელიც სექსუალური შევიწროვების ნიშნებს შეიცავდა. კომენტარებმა და მოსმენილმა ისტორიამ მოგვცა ბიძგი, რომ ინფორმაციის მოძიება დაგვეწყო. იმავე დღეს, პარასკევს, დავიწყეთ წყაროების ძიება ჯგუფში და მის მიღმა, ქალების ვინაობის იდენტიფიცირება და ინტერვიუების დანიშვნა. ცხადია, დასაწყისში ამბის მასშტაბურობაზე წარმოდგენა არ გვქონდა. არც იმაზე, საერთოდ მივიდოდით თუ არა გამოსაქვეყნებელ ამბამდე.

სტატიაზე მსჯელობისას რამდენიმე ძირითადი საკითხი გავითვალისწინეთ. მიმდევრობა პირობითია:

· ძალაუფლების სავარაუდო ბოროტად გამოყენება - ყველაზე მნიშვნელოვანი, რამაც უმკაცრესი სარედაქციო ფილტრი გაიარა იყო იმ ისტორიების შერჩევა, რომელიც ვრცლად მოხვდა სტატიაში. ჩვენს ხელთ რვა ქალის ისტორია იყო. რედაქციაში ზოგიერთი რვავეს ვრცლად გამოქვეყნებას ემხრობოდა, ზოგი ხუთის ან ექვსის. ყველაზე მკაცრი სტანდარტის მქონეები კი - ოთხის. ამ უკანასკნელებმა სხვებიც დაარწმუნეს. მათი თქმით, უკიდურესად მნიშვნელოვანი იყო სტატიაში მოგვეთხრო ისეთი ისტორიები, რომლებიც გონივრულობის ფარგლებში ყველაზე მკაცრი სკეპტიკოსების ფილტრსაც გაივლიდა სექსუალური შევიწროვების ნიშნების არსებობაზე. ასეთ ფილტრად, ხანგრძლივი მსჯელობის შემდეგ, ავირჩიეთ ის, თუ რომელ ისტორიებში შეეძლო დევდარიანს ძალაუფლების ბოროტად გამოყენება ამ ქალებზე, მიუხედავად იმისა, რომ სექსუალური შევიწროვების ნიშნებს სხვა ისტორიებშიც ვხედავდით. სექსუალური შევიწროვების კლასიკურ განმარტებებშიც ყველაზე ხშირად სწორედ ამ ელემენტს ვხვდებით - სადაც შემავიწროვებელს აქვს ბერკეტები იმოქმედოს ობიექტის სამსახურეობრივ მდგომარეობაზე, კარიერასა და ა.შ.

· წყაროების სიმრავლე - მიუხედავად იმისა, რომ ერთი ადამიანის მხრიდან მხილებაც კი შეიძლება საკმარისი იყოს მედიისთვის ამბის მოსათხრობად, ერთი წყაროს სიტყვებზე დაყრდნობა, რომელიც ვინაობას არ ასახელებს, სხვა წყაროების გარეშე, სექსუალური შევიწროვებაზე დაბალ მედია სტანდარტს აკმაყოფილებს. მეორე მხარეს კი შევიწროვებაში მხილებული ადამიანის და ჩვენი, როგორც მედიის, რეპუტაცია დგას საპირწონედ. წყაროების მატების პარალელურად მოგვემატა რწმენა, რომ ისტორიების გამოქვეყნება საჭირო იყო, სამუშაო პროცესში კი ჯანსაღ სკეფსისს ვინარჩუნებდით.

· წყაროების ერთმანეთისგან დამოუკიდებლობა - რაოდენობა ყოველთვის საკმარისი არაა, ჩვენთვის მნიშვნელოვანი იყო იმის რწმენა, რომ ეს ქალები ერთმანეთთან დაუკავშირებელი წყაროები იყვნენ (ზოგი ერთმანეთსაც არ იცნობდა). რაც შეეხება დევდარიანის ვერსიას მის წინააღმდეგ შეთქმულების შესახებ, ან მეორე ვერსიას, რომ შესაძლოა ქალთა მოძრაობის ერთ-ერთ ლიდერს სურდა დევდარიანის ადგილის დაკავება საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში, ჩვენთვის სარწმუნო არც მასალაზე მუშაობისას იყო და არც ახლაა, ვინაიდან თავად ვადევნეთ თვალყური, როგორ დაიწყეს ქალებმა ამ თემაზე სპონტანურად წერა ფეისბუქ ჯგუფში, ცალკეული ისტორიები მოვისმინეთ ჯგუფს მიღმაც და თავადვე დავიწყეთ წყაროების ძიება.

· წყაროების იდენტიფიცირება - არცერთი წყაროს ვინაობა ჩვენთვის დაფარულად არ დარჩენილა. ბუნებრივია იმეილით ან წერილობით გამოგზავნილ ანონიმურ ტექსტებს, ან საეჭვო ფეისბუქ პროფილებს ვერ დავეყრდნობოდით.

· პირდაპირი კონტაქტი - ჟურნალისტი თავად ესაუბრა ყველა წყაროს. არცერთი ისტორია ანონიმურად, სხვა მედიიდან, ან შუამავლის გავლით არ მიგვიღია. ცხადია, მათ ვუხსნიდით, თუ რა მნიშვნელობა ჰქონდა ნებართვის მიღებას სტატიაში ვინაობის დასახელებაზე. გარდა იმისა, რომ წყაროების დაფარვა არცერთ მედიას უყვარს, კარგად გვესმოდა, რომ ზოგი სკეპტიკოსის თვალში ქალების ვინაობის დაფარვა სანდოობას დააზარალებდა. ამაზე ვიდარდეთ. თუმცა, უარის შემდეგ ზღვარი დავიცავით ვინაობის გამხელის ხელახლა მოთხოვნაშიც, რადგან ქალებს ისტორიების თხრობა ჟურნალისტთან საუბრისასაც კი ერთულებოდათ ემოციურად.

· საჯარო პირის ცნება - დევდარიანი საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატობის გარდა, ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი არასამთავრობო ორგანიზაციის ხელმძღვანელი იყო, რომელიც წლებია ჩართულია აქტიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, ხშირად ვხედავდით ტელეეკრანზე და თავადვე მონაწილეობდა ქალების უფლებებისთვის აქციებში. ცხადია, მისმა სტატუსმა და გავლენამაც შესძინა სტატიას საინფორმაციო ღირებულება.

· გონივრული ვადა პასუხის გასაცემად - ისტორიების მოსმენის შემდეგ, ჟურნალისტმა დაიწყო ზვიად დევდარიანის და სახალხო დამცველთან დაკონტაქტება. მიუხედავად ჩვენი არაერთი ზარისა, დევდარიანმა პასუხი არ გაგვცა. ჩვენ გვსურდა თითოეულ მოთხრობილ ისტორიაზე მოგვესმინა მისი პასუხი და მიგვეცა საშუალება არგუმენტირებული უარყოფის, თუკი მას ეს შეეძლებოდა. შაბათს, როცა ქალების მოძრაობამ გამოაქვეყნა დევდარიანის მამხილებელი წერილი, ეს მხილება ჩვენს ვებზე დაუყოვნებლივ არ გამოქვეყნებულა - სტატიაზე ჯერ კიდევ ვმუშაობდით და არც ის არ გვსურდა, მხოლოდ მოძრაობაზე დაყრდნობით მოგვემზადებინა ახალი ამბავი ასეთ უკიდურესად სენსიტიურ თემაზე, ამიტომ მისი ვებზე გამოქვეყნება გადავდეთ. ჩვენს ვებგვერდზე მხოლოდ მას შემდეგ გამოქვეყნდა ახალი ამბავი ამ მხილების შესახებ, რაც დევდარიანმა საპასუხო წერილობითი განცხადება გაავრცელა. ცხადია, მისი გავრცელებული პასუხი ვრცლად მოხვდა სტატიაშიც.

ბუნებრივია, სტატიაზე მუშაობის ყველა ეტაპზე კარგად გვქონდა გაცნობიერებული, რომ საქმე ეხება ადამიანის რეპუტაციას, რომელსაც გამოუსწორებელი ზიანი შეიძლება მიადგეს და რომელის უკანაც ოჯახი დგას. ვფიქრობდით და ბევრს ვმსჯელობდით მედია სტანდარტზე. მოვქექეთ მსგავს თემებზე მომზადებული სტატიები ყველაზე რესპექტაბელურ დასავლურ გამოცემებში და არსებულ სახელმძღვანელო პრინციპებსაც კიდევ ერთხელ გადავავლეთ თვალი. ცხადია, მზა რეცეპტი არსად დაგვხვედრია და ყველა შემთხვევას უნიკალური ელემენტები აქვს, თუმცა ეს სტანდარტზე შეთანხმებაში დაგვეხმარა.

მას შემდეგ, რაც სატელევიზიო სივრცეში გასართობი ტიპის ტოკ-შოუები გაჩნდა, ე.წ. ყვითელი თემები ასეთი გადაცემების განუყოფელი ნაწილი გახდა. თუმცა, ხშირად, ამგვარი თემების გარდა, მსგავს შოუებში ვხვდებით ფორმატისთვის ზედმეტად სერიოზულ საკითხებს, არასერიოზული რაკურსით და თემასთან სრულიად შეუსაბამო სტუმრებით.

მარტივად რომ ვთქვათ, ხშირად გასართობი ტოკ-შოუ განსახილველად ფაქიზ თემას ირჩევს, მასზე სასაუბროდ კი ისეთ სტუმარს იწვევს, რომელსაც პრობლემის შესაბამისი კუთხით წარმოსაჩენად არც კომპეტენცია აქვს და არც სათანადო გამოცდილება. რაც, თავის მხრივ, სასაუბრო თემის მნიშვნელობას აკნინებს, არასერიოზულ მიმართულებას აძლევს და საბოლოო ჯამში, უშინაარსო კონტექსტს ქმნის. სწორედ ასე იკარგება სათქმელი და წარმოჩენილი პრობლემის ლოგიკური ჯაჭვიც წყდება.

ასე მაგალითად, არ გაგიკვირდეთ, თუკი ამგვარ გადაცემაში, სადაც თემა ქალთა უფლებებია, დებატებში გივი სიხარულიძეს ნახავთ. ამ დროს, მარტივად შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, თემის გაშლისა და ამ კუთხით არსებული პრობლემის მოგვარების შესაძლო პერსპექტივები, საუბრის ლექსიკაც და მსჯელობის სიღრმისეულობაც.

საკითხისადმი დამოკიდებულება თქვენვე განსაზღვრეთ, როდესაც იქვე მოისმენთ აზრს, რომ თუკი თანასწორობაზე მიდგება საქმე, მაშინ “ქალები კაცებს ფიზიკურადაც უნდა გავუთანაბრდეთ, მანქანას საბურავიც გამოვუცვალოთ, სიმძიმეებიც ავწიოთ და ყველა იმ ფიზიკურ დატვირთვას გავუძლოთ, რასაც კაცები ასე მარტივად ართმევენ თავს”.

ამგვარი მსჯელობა იქნება მთელი გადაცემის განმავლობაში და ბოლოს, ისე დასრულდება, რომ არავინ დასვამს კითხვას - რა კავშირშია ერთმანეთთან ფიზიკური და უფლებრივი თანასწორობა. რეალურად, ეს ხომ პრობლემის გამიზნულად, არასწორი მიმართულებით წარმოჩენაა, - რა დროსაც, ვცდებით ნამდვილ პრობლემას და საგნობრივ მსჯელობას.

ზუსტად მსგავსი სიმარტივით იქცევა ხოლმე საქილიკოდ ნებისმიერი სხვა მტკივნეული თემაც. მაგალითად, ქალებზე ძალადობისა და შევიწროების ფაქტები, რაზეც ბოლო დროს ზოგი ქალი ალაპარაკდა, ზოგის სითამამეს კი, ისევ “სხვა რას იტყვის” არგუმენტმა აჯობა და უბრალოდ იმ იმედით გაჩუმდა, რომ სხვა მის ნაცვლადაც იტყოდა საერთო სათქმელს. ამის ფონზე კი, იქ სადაც, წესით, მთავარ გამოწვევებზე არგუმენტირებულად უნდა საუბრობდნენ და შექმნილი ვითარებიდან გამოსავლის გზებს ეძებდნენ, კრებითი “სიხარულიძეები” სერიოზული სახეებით, ზედმეტად არასერიოზულად “მსჯელობენ”.

ასე მაგალითად, გადაცემის მამრობითი სქესის რომელიმე სტუმარი, ანდა საერთოდაც წამყვანი უბრალოდ იხუმრებს, რომ ქალის მხრიდან შევიწროების ობიექტი თავადაც არაერთხელ გამხდარა და აბა სად არიან ამ დროს უფლებადამცველები?! მას რატომ არ იცავენ?! ამას მოყვება საყოველთაო სიცილი და ამ სიცილში ჩაიკარგება ბევრი ხმა, რომელიც უბრალოდ მოსმენას ითხოვდა.

ასეთ გადაცემებში ხშირად, ქალთა უფლებებზე არასერიოზულად და არაარგუმენტირებულად არა მხოლოდ კაცები, არამედ ქალებიც მსჯელობენ. მაგალითად, ერთ ჩვეულებრივ ხუთშაბათს, გადაცემა “პროფილში” 30 წლამდე გოგოს ისტორია მოვისმინეთ, რომელსაც, როგორც თავად ყვებოდა, მეუღლე პროსტიტუციაში ჩართვას აიძულებდა და მასზე ფიზიკურად ძალადობდა.

წამყვანსვე რომ დავესესხო, სტუმრის “გასამხნევებლად” და თემაზე სასაუბროდ, სტუდიაში მიწვეულები იყვნენ: მომღერალი ნინა წკრიალაშვილი, ჟურნალისტი მაკა რაზმაძე, საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი თათია დოლიძე და მოდელი თამთა შედანია.

იმ მძიმე ისტორიის ფონზე, რასაც გადაცემის მთავარი გმირისგან ვისმენდით, წამყვანს მხოლოდ ასეთი კითხვები დაებადა: “გულია, მომიყევი როგორ მოხდა, როგორი იყო პირველი დღე?”, “რამდენ მამაკაცთან მოგიწია ყოფნა?”, “რაღაც განსაკუთრებული მოთხოვნებიც იყო?”, “ის შენი კლიენტები ახალგაზრდები იყვნენ, როგორ გამოიყურებოდნენ?”, “ზიზღს იწვევდა ეს ყველაფერი შენში?”, “ამ პერიოდში ქმართან გქონდა ფიზიკური ურთიერთობა?” და ა.შ.

გაუგებარია, რა მიზანი ჰქონდა ასეთ კითხვებს, თუ არა მხოლოდ, შოუს მცირეოდენი ელემენტებით გამდიდრება. მაგალითად, წამყვანისთვის მოულოდნელად სიტყვა “ცემის” მნიშვნელობაც ბუნდოვანი აღმოჩნდა. “მცემდა. რას ნიშნავს მცემდა?”, “რაში გამოიხატებოდა?” - სწორედ ასეთი იყო მისი რეაქცია, როდესაც სტუმარმა ყოფილი მეუღლის მხრიდან ფიზიკური ძალადობის ფაქტებზე ისაუბრა. შემდეგ, იმის გარკვევა, თუ რა მოვლენაა ეს კაცი და რა პათოლოგიასთან გვაქვს საქმე, სტუმრებთან გადაწყვიტა. წარმართული საუბრის დისკურსი მარტივი წარმოსადგენია. საუბარს თან სდევდა სტუმრების დიდაქტიკური მიმართვები და კითხვები იმის შესახებ, თუ აქამდე სად იყო, რატომ პირველივე ძალდობის შემდეგ არ გამოიქცა, რატომ მისცა ამდენის უფლება და ა.შ.

საბოლოო ჯამში, გადაცემაში, ვერც კომპეტენტური აზრი მოვისმინეთ და ვერც პრობლემის გადაჭრის რეალური გზა დავინახეთ. არადა, წესით, შოუში მსგავსი საკითხის წამოჭრის მთავარი დანიშნულებაც ეს უნდა იყოს - პრობლემის მრავალმხრივი განხილვა და მისი მოგვარების გზების დასახვა.

ცხადია, ამგვარ შოუებს არსებობის უფლებაც აქვთ და თავისი აუდიტორიაც ჰყავთ. თუმცა პრობლემა მაშინ იჩენს, თავს როცა ამ შოუებში სერიოზული საკითხები სენსაციურ ჭრილში განიხილება. ასე მთავარი სათქმელი ხმაურში იკარგება და საზოგადოებაში უკვე ისედაც არსებული სტიგმები და კლიშეები კიდევ უფრო ღრმავდება.

თეორიის დონეზე, ალბათ, ყველა დაუფიქრებლად იტყვის, რომ არც დანაშაულს, არც დამნშავეს და არც მსხვერპლს სქესი არ აქვს, იმ გაგებით, რომ შედეგად მიღებულ ფატალურ სურათს, რომელიმე მხარის გენდერული იდენტობა არ განსაზღვრავს. ის თუ რა სქესს განეკუთვნება დამნაშავე და მსხვერპლი, რაიმე ფორმით ვითარებას არც უფრო მეტად ამძიმებს და პირიქით, ვინმეს არც ნაკლებ პასუხისმგებლობას აკისრებს. თუმცა, როგორც წესი, თეორიის პრაქტიკაში გადატანა, მთლად ასე იოლადაც არ გამოგვდის და ეს, ერთი შეხედვით მარტივი ჭეშმარიტება, ხშირად განსჯის საგანი ხდება, რომლის გასწვრივაც “იქნებ-ით” დაწყებული ათასი შეკითხვა იყრის თავს. საბოლოოდ, ამ “იქნების” იმდენი ვარიაცია ჩნდება, რამდენიც “მოხალისე”. ანუ, ის, ვინც მომხდარში მტყუან-მართლის ძიება არ დაიზარა, “იქნებზე” დამყარებული იმდენი ვერსია შექმნა, სანამ საბოლოოდ საკუთარ “იქნების” მორევში არ ჩაიკარგა.

ქარაგმების ზღვით არც მე დაგღლით და სათქმელზე გადავალ. შინაგან საქმეთა სამინისიტროს სტატისტიკის მიხედვით, 2017 წელს ოჯახში ძალადობის მუხლით 2 143 დანაშაულია რეგისტრირებული. 2017 წლის მხოლოდ პირველი 9 თვის მონაცემებით, ქვეყანაში 22 ქალი მოკლეს, საიდანაც 13 იდენტიფიცირებული იყო, როგორც ოჯახში მომხდარი დანაშაული.

არ ვიცი, ეს ჯერ კიდევ კარგად გამჯდარი მენტალიტეტის ნაყოფია, თუ “კაცი მაინც უპირატესიას” ცნობიერებიდან ვერგამოსვლის შედეგი, თუმცა, ნათელია, რომ ყოველ ასეთ შემთხვევას, თან ახლავს მოძალადე კაცის რაიმე ფორმით გამართლების უამრავი მცდელობა. “იქნებ, გამოიწვია?”, “იქნებ, არ დაუთმო და რამე ისეთი უთხრა?”, “იქნებ, დააშავა?”, “იქნებ, არასწორად მოიქცა?”, “იქნებ, ცუდი დედა იყო?” ან საერთოდაც - “იქნებ უღალატა?”. ამ “იქნებების” ჭიდილში კი ხშირად საღი აზრი გვეკარგება და თავად მომხდარის ნიველირებაც ხდება. თითქოს, შევეგუეთ, თითქოს სწორია და მართლაც ასე უნდა იყოს. ყველა უპირატესია, თუმცა ზოგი უფრო მეტად, ზოგიც ნაკლებად.

საზოგადოებაში ისედაც გამჯდარი კლიშეების კიდევ უფრო გაღრმავებას და ჩარჩოებში მოქცევას, ხშირად მედია ახალისებს, ზოგჯერ პირდაპირ, ზოგჯერ შეფარულად, ზოგჯერ კი სრულიად გაუცნობიერებლად. მაგალითად, ძალადობის ამბის თხრობისას, აუცილებლად მოვისმენთ, მინიმუმ ერთი ისეთი მეზობლის, მეგობრის, ნათესავის, თუ უბრალო გამვლელის “კომპეტენტურ” მოსაზრებას და “იქნების” საკუთარ ვერსიას, რომელსაც მომხდართან არავითარი კავშირი არ აქვს, არც ამბავს სძენს რაიმე დამატებით ღირებულებას და არც თავად ფაქტს ხდის უფრო მკაფიოს ან გასაგებს. მერე რა, მრავალფეროვნებისთვის ამანაც თქვას, რას გვიშლის. არადა, სწორედაც რომ გვიშლის.

ყოფილი მეუღლის მიმართ ძალადობის ერთ-ერთი ბოლო ფაქტი, მიმდინარე წლის 3 იანვარს დაფიქსირდა. 22 წლის გოგო ყოფილ ქმარს ფიზიკურ და სიტყვიერ ძალადობაში ადანაშაულებდა. მისი თქმით, მას ყოფილი ქმარი სახლში შეუვარდა და მცირეწლოვანი დისა და შვილის თანდასწრებით მას და მის მამას ფიზიკურად გაუსწორდა. 6 იანვარს, ქუთაისის საქალაქო სასამართლომ ძალადობაში ბრალდებული გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლა. 12 იანვარს სააპელაციო სასამართლომ საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება შეცვალა და ბრალდებულს წინასწარი პატიმრობა შეუფარდა.

ამის შემდეგ, მალევე მედიაში გაჩნდა სტატიები სათაურებით: “ასეთი დედა ამბობს, რომ მსხვერპლია” - რას ყვება კაცი, რომელიც ყოფილ ცოლზე ძალადობაშია ბრალდებული?”, “ვინ არიან ცნობილი პირები, რომლებიც ოჯახურ ძალადობაში ბრალდებული მამაკაცის პატიმრობიდან გათავისუფლებას ითხოვენ?”, “სკანდალური მორიგების აქტი, დედამ მხოლოდ ორი ღამე ისურვა შვილის ნახვა. ბაკურაძეები ყოფილი რძლის მიმართ სარჩელს ამზადებენ”. ფეისბუკზე ძალადობაში ბრალდებულის მხარდასაჭერად გვერდიც შეიქმნა, სახელწოდებით - “მოძალადე თუ მსხვერპლი?”.

ყველა ამ მასალაში არის მცდელობა, დაზარალებული ასე ვთქვათ, უღირსი ქალის როლში, დედობისთვის შეუფერებელ კონტექსტში წარმოჩნდეს, თითქოს, ბრალდებული ამ ზომამდე სწორედ მისმა, ქალისთვის შეუფერებელმა საქციელმა მიიყვანა და მანაც დამსახურებული მიიღო.

მაგალითად, კვირის პალიტრისთვის მიცემულ ინტერვიუში, ბრალდებული ყვება, თუ როგორ გამოიწვია ის მისმა მეუღლემ, როგორ მისცა მან ყოფილ მეუღლეს გამოსწორების რამდენიმე შანსი, რომელიც მან ვერ გამოიყენა, შედეგად კი იძულებული გახდა, რომ ოჯახი დაენგრია. ბრალდებული ხაზგასით აღნიშნავს, რომ მისი მეუღლე არასწორი ცხოვრების წესით ცხოვრობდა და მარიხუანას მომხმარებელიც კი იყო. ის თავს დამნაშავედ არ ცნობს. პირიქით, მიიჩნევს, რომ შეილახა არა დაზარალებულის, არამედ მისი უფლებები და ღირსება. ჟურნალისტი კი საპასუხო კითხვას იმაზე, თუ რა შუაშია ეს ყველაფერი მომხდართან და რა მორალური თუ კანონიერი ნორმა აძლევდა მას ყოფილ მეუღლეზე ძალადობის უფლებას, არ დაუსვამს. პირიქით, ის თავად დაზარალებულს ეუბნება - “ამბობს, რომ მარიხუანას მომხმარებელი ხართ”, რითიც შესაძლოა, გაუცნობიერებლად და არამიზანმიმართულად, მაგრამ მაინც ხაზს უსვამს, რომ მისი ეს საქციელი მართლაც შეიძლება რაიმე ძალადობრივი ქმედების გამართლების აქტად ჩავთვალოთ, რაც თავის მხრივ, მომხდარის ერთგვარ ლეგიტიმაციას ახდენს. საზოგადოებაში ისედაც გამჯდარი კლიშეების ფონზე კი, მედიის მხრიდან წამოსული ყოველი ასეთი გზავნილი პრობლემის მოგვარებისკენ მიმავალ გზას კიდევ უფრო გვაშორებს.

ეს ერთი ისტორიის, ერთი შეხედვით უმნიშვნელო ნაწილი, მხოლოდ მცირე ფრაგმენტია, იმ მასშტაბური პრობლემისა, რაც ქალთა მიმართ ძალადობისა და მისი მედიის მიერ გაშუქებისას იკვეთება. ის, რომ საზოგადოების გარკვეული ნაწილის მიერ დანაშაულის “იქნებ” თეორიებით გამართლების მედიაც ახალისებს, ჯერ კიდევ პრობლემის არსებობასა და მის მასშტაბებზე მიანიშნებს.

ცხადია, ჟურნალისტიც ადამიანია, ყველა იმ ემოციური შეგრძნებით, რომელიც ამ უკანასკნელის ბუნებას ახასიათებს. ყოველ მოვლენაზე ისიც სწორედ ისე რეაგირებს, ბრაზდება ან უხარია, როგორც ყველა სხვას, ჩვენ გარშემო. შესაძლოა ჰქონდეს საკუთარი პოლიტიკური გემოვნება, შეხედულებები, სიმპატიები თუ ანტიპატიები. ხშირად კი, როდესაც ის რომელიმე რეიტინგული ტელეარხის წამყვან ჟურნალისად გვევლინება, სოციალურ ქსელებში მისი მოსაზრებებიც განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს. უამრავი ინტერნეტმეგობრისა თუ გამომწერის სახით, მის პირად ვირტუალურ სივრცეში მიმდევრების მთელი არმია იყრის თავს. სხვადასხვა თემასთან დაკავშირებით, მის მოსაზრებებსაც ბევრი უპირობო ფაქტად იღებს, იწონებს და ავრცელებს. ასეთ მომენტებში ყოველთვის ჩნდება დილემა, რომელიც მუდმივი განსჯისა და კამათის საკითხია. ხომ არ ეკისრება ჟურნალისტს განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა სოციალურ ქსელში აქტივობის დროს? ხომ არ უნდა მოეკიდოს ის განსაკუთერბული სიფრთხილით, ყველა იმ მოსაზრებას, რომელსაც ის ასე ღიად გამოხატავს?

არის საკითხები სადაც ყველას, მათ შორის ჟურნალისტსაც, ბეწვის ხიდზე სიარული უწევს. მით უფრო, იმ შემთხვევაში, როდესაც ეს უკანასკნელი ამ დარგის არც ექსპერტია და არც სათანადო ფაქტებით გამყარებულ ინფორმაციას ფლობს. ასეთ დროს კი, გაუცნობიერებლად გაკეთებულმა თითოეულმა არასწორმა მოწოდებამ, არასწორი ინფორმაციის შემცველმა ბმულმა, რომელსაც ჟურნალისტი აზიარებს საკუთარ გვერდზე, შესაძლოა, საზოგადოება მნიშვნელოვნად დააზიანოს. მაშინ, იქნებ, მაინც ღირდეს დაფიქრება, იქამდე, სანამ ხელს ე.წ. “დაპოსტე” ღილაკს დავაჭერთ.

ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითი, რომელმაც საზოგადოების დიდი ნაწილის შეშფოთება გამოიწვია, გასულ თვეს მედიაში ბავშვების ვაქცინაციის შესახებ გავრცელებული ამბავი იყო. სახელმწფო აუდიტის სამსახურმა დასკვნა გამოაქვეყნა, სადაც ნათქვამი იყო, რომ იმუნიზაციის პროგრამის ფარგლებში, ვაქცინაციის პროცესში, სავარაუდოდ, საფრთხის შემცველი 29 000 ვაქცინა გაიხარჯა. ამ ფაქტს, მოგვიანებით დაავადებათა კონტროლის ცენტრი გამოეხმაურა და განმარტა, რომ საქმე ეხებოდა ცოფის ვაქცინას, რომელიც მათივე განმარტებით, სიცოცხლისთვის საშიში არ იყო. ფაქტმა, საზოგადოებაში ვაქცინაციის პროცესთან დაკავშირებით უკვე არსებული სკეპტიკური დამოკიდებულება და შიში კიდევ უფრო გააღრმავა. გაჩნდა ლოგიკური კითხვებიც, რომელიც კომპეტენტურ პასუხებს მოითხოვდა. ამის პარალელურად, გამოჩნდნენ ჟურნალისტები, რომლებმაც გადაწყვიტეს, რომ პასუხისმგებლობის მთელი ტვირთი საკუთარ თავზე უნდა აეღოთ და კითხვებზე პასუხებიც თავად გაეცათ. პასუხები მხოლოდ მათ პირად მოსაზრებებსა თუ განცდებს ეყრდნობოდა და არა რომელიმე სოლიდური სამედიცინო ორგანიზაციის დასკვნის ან კვლევის შედეგებს.

თემას “რუსთავი 2- ის” წამყვანი ნანუკა ჟორჟოლიანიც საკუთარ ფეისბუკ-გვერდზე გამოეხმაურა:

ბევრი ალბათ, იტყვის, ეს ხომ მისი მოსაზრებაა, ამით რა დაშავდა მერე რა? მერე ის, რომ მისი ეს მოსაზრება, ოთხასამდე ადამიანმა მოიწონა და ორასზე მეტმა გააზიარა. მერე ის, რომ ერთი ადამიანის მოსაზრების გამო, მხოლოდ იმიტომ, რომ ის საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში პოპულარობით სარგებლობს, შესაძლოა ვინმემ მართლაც გადაწყვიტოს და რაიმე ისეთ სამედიცინო მანიპულაციაზე თქვას უარი, რამაც მომავალში გამოუსწორებელი შედეგი მოიტანოს.

“მაშ, ვთქვათ თუ არა?” - ეს კითხვა ბევრმა უცხოურმა მედიასაშუალებამაც დასვა. ზოგმა ბევრი ჟურნალისტი სოციალურ ქსელში პირადი მოსაზრების გამოხატვის გამო, სამსახურიდან დაითხოვა. ზოგმაც ქცევის კოდექსი დაწერა. მაგალითად, გასულ წელს The New York Times - მა საკუთარი ჟურნალისტებისთვის სახელმძღვანელო ნორმები შეიმუშავა და სოციალურ ქსელებში მისივე ჟურნალისტების ქცევის წესები ჩამოაყალიბა. წესების მიხედვით, გამოცემის ჟურნალისტებმა არ უნდა გამოხატონ პოზიციები პოლიტიკურ პროცესებთან დაკავშირებით, არ უნდა გაავრცელონ დაუზუსტებელი ინფორმაცია და პატივისცემით უნდა იურთიერთონ სხვა მომხმარებელთან.

გარდა ამისა, გამოცემა საკუთარ ჟურნალისტებს სოციალურ ქსელში აქტივობის დროს, სამსაფეხურიან თავსატეხს სთავაზობს - სანამ რაიმეს გამოაქვეყნებ, საკუთარ თავს ჰკითხე:

აუცილებლად უნდა ითქვას თუ არა ის, რისი დაწერაც გინდა?

აუცილებელია თუ არა, შენ თქვა ის, რისი თქმაც გინდა?

აუცილებელია თუ არა, რომ სწორედ ახლა და ამ მომენტში თქვა ის, რისი თქმაც გინდა?

რთულია ემოციების კონტროლი, მით უფრო, როდესაც მოვლენების ეპიცენტრში ხარ და ყველა მნიშვნელოვან ამბავს თავად ქმნი ან ყვები. ყველა იმ უსამართლობის თვითმხილველი და თანაზიარი ხარ, რამაც შეიძლება ძალიან გაგაბრაზოს, შემდეგ კი ამ გაბრაზების სხვებისთვის გაზიარება მოგინდეს. თუმცა, ამის მიღმა, ყოველთვის რჩება ის ვალდებულება, რომელიც შენი აქტიური აუდიტორიის წინაშე გაქვს. ის კი, რამდენად პასუხისმგებლობით მოეკიდები მას, მხოლოდ პირადი, დაუწერელი კანონების ნაწილია და სხვა არაფერი.

თვითრეგულირება - ეს ერთგვარი ტესტია ყველა მაუწყებლისთვის, მისცეს შესაძლებლობა დაინტერესებულ პირს, დაიცვას თავის­­ი უფლებები და გამოასწოროს დაშვებული შეცდომა.

მედიასთან დაკავშირებული პირებისთვის უცნობი არ არის მაუწყებლის თვითრეგულირების მექანიზმის მნიშვნელობა. ეთიკური ნორმების დაცვასა და მაღალი პროფესიული სტანდარტების უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებლობას თავად მედია იღებს. დარღვევის შემთხვევაში, სათანადო რეაგირებით, კი მაყურებელთა ნდობას იმსახურებს.

სამწუხაროდ, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა ტესტი ვერ ჩააბარა. ეს ალბათ ყველაზე მსუბუქი შეფასებაა სამეურვეო საბჭოს იმ სხდომების (2018 წლის 22 თებერვლისა და 1 მარტის), სადაც პოეტ ზვიად რატიანის საჩივარი განიხილეს. საკითხი ზვიად რატიანის სასამართლო პროცესის შესახებ, „მოამბის“ მიერ ეთიკისა და სტანდარტების დარღვევით მომზადებულ სიუჟეტს ეხებოდა.

სამეურვეო საბჭომ უარყო 2017 წლის 29 დეკემბერს დაფიქსირებული პოზიცია, რომ მისთვის სიუჟეტი იყო მიუღებელი და არც ჯეროვანი სიზუსტის დარღვევა, არც სიძულვილის გაღვივება და არც პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის დარღვევა არ დაადგინა.

ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ამ გადაწყვეტილებაზე მეტად განხილვების პროცესი გამაოცებდა.

ასეთ დროს ხვდები რამდენად რთულია ესაუბრო ადამიანებს, რომლებსაც არ უნდათ შენი მოსმენა და მნიშვნელობა არ აქვს რას იტყვი. აცნობიერებ, რომ უბრალოდ აზრი არ აქვს რამის თქმას თვითრეგულირების ორგანოსთვის, რომელიც შენზე მეტად უნდა იყოს დაინტერესებული გაშუქების სტანდარტების დახვეწით.

განხილვაზე ისმოდა კითხვები, რომლებიც განსახილველ საკითხს საერთოდ არ უკავშირდებოდა: ,,რუსეთმა რომ დაარღვია ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობა და გვეწყინა, გასაგებია. თუ ავსტრალია დაარღვევს, არ გვეწყინება? ავსტრალიამ რომ მიიტაცოს აფხაზეთი, ჩვენ ეს არ გვეწყინება, ხო?”

მსჯელობდნენ ვინ დაარღვია პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ ვიდეოს გავრცელებით და ასახელებენ ყველას, თავად საზოგადოებრივი მაუწყებლის გარდა.

აჟღერებდნენ მედიის დამოუკიდებლობის წინააღმდეგ მიმართულ ფრაზებს, რომ მარეგულირებელმა კომისიამ უნდა უზრუნველყოს მაუწყებლების მხრიდან ,,მაუწყებელთა ქცევის კოდექსით” გათვალისწინებული ნორმების (თვითრეგულირების განსახილველი საკითხების) დაცვა.

მრჩება შთაბეჭდილება, რომ სამეურვეო საბჭოს წევრთა უმრავლესობა ვერ აცნობიერებს თვითრეგულირების არსს და მათთვის უცნობია ამ ინსტიტუტის ღირებულება. წინააღმდეგ შემთხვევაში განხილვისას:

· არ იქნებოდა მითითება სხვა მაუწყებლებზე - ყველა მაუწყებელი თავად აგებს პასუხს თავისი სარედაქციო პასუხისმგებლობით შექმნილ პროდუქციაზე.

· არ გაჟღერდებოდა შინაარსობრივი რეგულირებისა და ცენზურის დაწესების სურვილი!

· არ იქნებოდასაუბარი იურიდიულ რეგულაციებზე, მაშინ, როდესაც ეთიკის ნორმების დარღვევას უნდა განიხილავდეს.

· არ იარსებებდა პრეტენზია საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიმართ მიზანმიმართულ კამპანიაზე. საზოგადოებრივი მაუწყებელი უნდა აცნობიერებდეს თავის მნიშვნელობას, მას თითოეული ჩვენგანი ვაფინანსებთ და პასუხისმგებლობა ასევე თითოეული ჩვენგანის წინაშე აქვს.

· და რაც მთავარია, არ შეუქმნიდა თითოეულ მოქალაქეს იმის განცდას, რომ არ აქვს აზრი საზოგადოებრივი მაუწყებლის თვითრეგულირების ორგანოსთვის უფლებების დასაცავად მიმართვას. მაყურებელთა მხრიდან ასეთი დამოკიდებულება კი უარყოფითად აისახება ნდობის ხარისხზე.

რეიტინგს ვერც 52 მილიონიანი სახელმწიფო დაფინანსება და ვერც კომერციული რეკლამა თუ სპონსორობა ,,დაწერს”.

რეიტინგი მაყურებელთა ნდობის მოპოვებით იწყება.

მარიამ გოგოსაშვილი, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის იურისტი

რეიტინგი გარკვეულ სიყვითლეს და მსხვერპლს რომ მოითხოვს, ახალი ამბავი არავისთვის არის. ახლა რიტორიკა და პათეტიკა დროებით გვერდზე გადავდოთ და ვაღიაროთ, რომ ეს მსხვერპლი ხშირად კონკრეტული ადამიანია, სიყვითლე კი მისი პირადი ტრაგედიის გაშუქების თანმდევი ეფექტი და ელფერი. როგორც წესი, ეს პრობლემა მთელი სიმძაფრით თავს მაშინ იჩენს ხოლმე, როცა მედიის დღის წესრიგში რაიმე გახმაურებული დანაშაული, მკვლელობა, თვითმკვლელობა ან მსხვერპლით დასრულებული სტიქია და უბედური შემთხვევა ხვდება.

საყვარელი ადამიანის დაკარგვით გამოწვეული გლოვა და ამ გლოვის ამსახველი პროცესიები რომ დღემდე მთავარი სანახაობაა საქართველოში, ესეც ყველამ ვიცით.

როგორ ტიროდა ჭირისუფალი - მოთქმით თუ ჩუმად, რა და როგორ დაატირა მიცვალებულს, თალხი ეცვა თუ არა, ვინ მივიდა და ვინ არ მივიდა სამძიმრის სათქმელად, ყალბი თანაგრძნობა ეწერა სახეზე თუ ნამდვილად განიცდიდა მომხდარ უბედურებას, ვინ ამოუდგა გვერდში ჭირისუფალს, როგორი სახლი ჰქონდათ - ეს ის თემებია, რომლებსაც ბევრი ადამიანი დღემდე სერიოზულად განიხილავს.

არ თქვათ ახლა, რომ სამძიმარი, პანაშვიდი თუ დაკრძალვა თავშესაქცევი ამბავი მხოლოდ მაშინ იყო, როცა ტელევიზია და ინტერნეტი არ არსებობდა. შუასაუკუნეებსა და არც თუ ისე შორეულ წარსულში თუ მსგავსი ამბები სამეზობლოში ირჩეოდა, ტექნოლოგიები განვითარდა და პირველყოფილი ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებაში ახლა უკვე მედიაც გვეხმარება - მედიას შეუძლია პანაშვიდიდან ან პირდაპირ სასაფლაოდან პირდაპირი ჩართვა შემოგვთავაზოს.

როგორც წესი, მედიის ვნება ასეთი ტრაგედიების გაშუქებისადმი მაშინ მატულობს ხოლმე, როცა მშობლებს არასრულწლოვანი ან ახალგაზრდა შვილი ეღუპებათ. რაღა შორს წავიდეთ, “მხედრიონის” ერთ-ერთი ყოფილი ლიდერის, დოდო გუგეშაშვილის დაჭრის და მისი შვილის მკვლელობის ამბავი გავიხსენოთ.

ამ საშინელი ამბიდან რამდენიმე დღის განმავლობაში ქართული მედიის ერთი ნაწილი მხოლოდ იმას არკვევდა, უთხრეს თუ არა საავადმყოფოს რეანიმაციულ განყოფილებაში მყოფ დაჭრილ დედას, რომ მისი შვილი გარდაიცვალა, მეორე ნაწილი კი ადგენდა, ვინ, როდის და რა ფორმით მიაწვდიდა შვილმკვდარ დედას მის თავზე დამტყდარი უბედურების შესახებ ინფორმაციას.

ეს არის ის “ახალი ამბები”, რომლებსაც “ექსკლუზივებზე” მონადირე ონლაინმედია განახლებად რეჟიმში, მუდმივად გვაწვდიდა:

“დოდო გუგეშაშვილმა შვილის დაღუპვის შესახებ არ იცის”

“დოდო გუგეშაშვილს შვილის გარდაცვალების შესახებ, სავარაუდოდ, ხვალ შეატყობინებენ”

“ნოდარ გუგეშაშვილს სავარაუდოდ ხუთშაბათს დავკრძალავთ, შვილის გარდაცვალების ამბავს ალბათ, ხვალ ვეტყვით”

თუმცა, მრავლისმნახველი ქართველი მაყურებლისთვისაც კი ალბათ სრულიად მოულოდნელი იყო, როცა ტელეკომპანია “იბერიამ” 14 თებერვლის ერთ-ერთ საინფორმაციო გამოშვებაში მაყურებელს რამდენიმეწუთიანი პირდაპირი ჩართვა შესთავაზა და აჩვენა, როგორ გადაიყვანეს დაჭრილი დოდო გუგეშაშვილი რეანომობილით “საკუთარი ძმის სახლში, საკუთარი შვილის პანაშვიდზე”.

ეს ამბავი, რა თქმა უნდა, ვერც www.palitravideo.ge-ს ყურადღების მიღმა დარჩებოდა და ნოდარ გუგეშაშვილის დაკრძალვის “ძალიან ემოციური კადრები” პირდაპირ ეთერში შემოგვთავაზა:

მეტიც, www.palitravideo.ge-ს მახვილ თვალს უმნიშვნელო დეტალიც კი არ გამოეპარა და სულ წვრილ-წვრილად მოგვიყვა, როგორ მიიყვანეს დოდო გუგეშაშვილი შვილის დაკრძალვაზე, როგორ ჩაეხუტა მას პანკისში, სპეცოპერაციის დროს მოკლული თემირლან მაჩალიკაშვილის მამა, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და რა თქვა საავადმყოფოში დაბრუნებამდე .

მოდით, ვიკითხოთ: რა ინფორმაციული ღირებულება ჰქონდა ამ ყველაფერს მკითხველისა და მაყურებლისთვის? რა გავიგეთ ახალი გამოძიების, მკვლელობის რეალური მიზეზის ანდა გამოძიების ყურადღების მიღმა დარჩენილი მნიშვნელოვანი დეტალების შესახებ? რა თქმა უნდა, ვერაფერი. რომ არაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ ეთიკური სტანდარტების უხეში დარღვევაა ისეთი მასალის გავრცელება, სადაც ადამიანი ასახულია პირადი ტარგედიის ან მწუხარების დროს.

სამაგიეროდ, კიდევ ერთხელ დავრწმუნდით, რომ ტრაგედიის ვულგარიზება და სიყვითლესთან მისი სინთეზი ქართულ მედიას კარგად გამოსდის და ოღონდ “ნახვების” რაოდენობა იყოს და შეუძლია, ჟურნალისტიკის ყველა დაწერილ თუ დაუწერელ სტანდარტს თამამად გადააბიჯოს და შვილის სიკვდილით გამოწვეული უბედურებაც კი რეიტინგში კონვერტირებულ სანახაობად აქციოს.

ჟურნალისტიკა ის პროფესიაა, რომელშიც პრაქტიკა და გამოცდილება გაცილებით მეტს ნიშნავს, ვიდრე თეორიული მასალების დაზუთხვა და შემდეგ მათი ლექტორისთვის ჩაბარება. მეგონა, ეს ყველასთვის თვალსაჩინო ჭეშმარიტება იყო, მაგრამ სულ ტყუილად. აღმოჩნდა, რომ ჟურნალისტიკის მიმართულება მხოლოდ საუნივერსიტეტო აბსტრაქციაა და ის რეალურად მხოლოდ წარმოსახვაში არსებობს.

პირველად იყო თსუ და თსუ იყო საგნების არჩევის წმინდა დღესასწაული. რეალურად, თსუ-ში საგნების არჩევა ცხენების დოღის სცენას უფრო ჰგავს, ვიდრე არჩევანის გაკეთების პროცესს - მით უმეტეს ჟურნალისტებისთვის. ამის მისახვედრად ბევრი დრო არ დამჭირვებია, პირველივე დღეს, როცა ბაზა გაიხსნა და საგნებს ვეცი, აღმოვაჩინე, რომ ჟურნალისტებისთვის არჩევანი მწირი იყო. სულ ორი საგანი - ქართული ენა და შესავალი ჟურნალისტიკასა და მასობრივ კომუნიკაციებში. დანარჩენი საგნები ძირითადად სხვადასხვა მიმართულებისგან ვისესხეთ.

მეორე სემესტრში არც ერთი საგანი, გარდა ქართული ენა 2-ისა, ჟურნალისტებისთვის არ არის განკუთვნილი. მართლა - არც ერთი საგანი, რომელიც ჟურნალისტიკასთან რაიმე კავშირშია. გამოდის, რომ ისინი, ვინც ჟურნალისტიკის სწავლას ცდილობენ, რეალურად ერთ წელს უბრალოდ კარგავენ.

ეს კიდევ არაფერია, ბოლოს და ბოლოს იმ ერთმა წელმა ზოგადი განათლების მიღებაში ხელი შეგვიწყო (თუ როგორ, ეს კიდევ ცალკე განხილვის საგანია). აქედან გამომდინარე, გადავწყვიტე ფაკულტეტი შემეცვალა და ჟურნალისტიკა მაინორად დამეფიქსირებინა. მე ერთადერთი არ ვყოფილვარ, პირველი წლის შემდეგ მიმართულებაზე სტუდენტების რაოდენობა ფაქტობრივად განახევრდა. სწორედ ამ დროს, იმ დროისთვის ახლადშექმნილ მედიაში, On.ge-ზე დავიწყე მუშაობა. მეორე კურსზე გადასვლის შემდეგ, ჩემს ძირითად მიმართულებას ჟურნალისტიკა მაინორად შევუსაბამე და აღმოვაჩინე, რომ უნდა მესწავლა საგანი „ახალი ამბები“. ლექტორებში გამიმართლა, ჯგუფიც მონდომებული იყო. ვიფიქრე, დაიწყო ნამდვილი ჟურნალისტიკის შესწავლა-მეთქი და თურმე სად გეჩქარება.

აღმოჩნდა, რომ ახალი ამბების შესწავლისას სტუდენტებს უნდა სცოდნოდათ ზოგადი ჟურნალისტური წერის სტილი, ახალი ამბების, ანალიტიკური მასალის, რეპორტაჟის, სტატიისა და სხვა ჟურნალისტიკური პროდუქტის ერთმანეთისგან გარჩევა. საიდან უნდა გვცოდნოდა, ამაზე პასუხი დღემდე არ ვიცი. იმის გამო, რომ მთელი ერთი წელი ჟურნალისტიკის შესახებ მხოლოდ ის ვიცოდით, რომ ამ მიმართულებაზე ვსწავლობდით, არაერთხელ აღმოვჩნდით უხერხულ მდგომარეობაში.

დავალებების პირობების გაცნობისას, ხვდები რომ ფანტაზიას საზღვრები უბრალოდ არ აქვს. ერთ-ერთი კურსის გავლისას, როგორც ჟურნალისტმა, „შესაშური“ გამოცდილება მივიღე. კერძოდ, ლექტორის მითითებით დავწერე რა, საკუთარი ავტობიოგრაფია ჟურნალისტურ სტილში, უმალვე გავსხივოსნდი და მივხვდი, რომ გავიზარდე. ჩემს მეგობარს, სხვა უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის მიმართულებიდან, უფრო გაუმართლა - ახალი ამბების საგნის ლექტორმა ძეგლებთან მისვლა და მათგან ინტერვიუს აღება დაავალა. ჩემს კიდევ ერთ ჯგუფელს ერთ-ერთი პრაქტიკული კურსის გავლისას, დავალება ჰქონდა, რომ საკუთარი თავისთვის დაესვა კითხვები და შემდეგ ამ კითხვებზე პასუხები თავადვე გაეცა. ასევე, სხვადასხვა უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის მიმართულებებზე ფართოდ გავრცელებული და საკმაოდ პოპულარულია დავალება, რომლის ფარგლებშიც ლექტორის მიერ წინასწარ, შემთხვევით შერჩეული სამი სიტყვისგან სიახლე, ე.წ. „ნიუსი“ უნდა შეთხზა. იმ ლექტორს, კიდევ რომელსაც წესით InDesigne-ში გაზეთის აწყობა უნდა ესწავლებინა, დღემდე ჰგონია, რომ ინგლისურად ყველა სიტყვა ისევე იკითხება, როგორც იწერება, მაგალითად Save as-ს წარმოთქვამს როგორც „სავე ას“, Posterize-ს როგორც „პოსტერიზეს“, Undo-ს კი, როგორც „უნდუს“ - ჩანგე ლანგუგეს სტილში. საბოლოოდ, გაზეთის აწყობა Youtube-ზე, სამ დღეში ვისწავლე და ამისთვის მხოლოდ ორი მაგიური სიტყვის, How to-ს აკრეფა დამჭირდა. მეტყველების კულტურის საგანზე კი, იმის ნაცვლად რომ მომავალ ჟურნალისტებს ტექსტის საჭიროებისამებრ წაკითხვა ასწავლონ, რაც ჩართვებისას მათ საუბარს უკეთესს გახდიდა, სტუდენტებს ძირითადად თეატრისთვის დამახასიათებელი მანერულ დიქციას ასწავლიან.

რაც ყველაზე მთავარია, ოთხი წლის განმავლობაში ჟურნალისტიკის სტუდენტებს ფაქტობრივად არ აქვთ ფუფუნება, პრაქტიკაში გამოსცადონ საკუთარი თავი, თუ არ ჩავთვლით იშვიათ გამონაკლისებს. ფაქტია, რომ დღეს ჟურნალისტიკის მიმართულება თავის გამოწვევებს ვერ სცემს ადეკვატურ პასუხს. უმეტეს დროს სტუდენტები თეორიული მასალების დაზუთხვას ანდომებენ და დიპლომს ისე იღებენ, შეიძლება მიკროფონი ნანახიც არ ჰქონდეთ. ამასთან, უნივერსიტეტი ვერ სთავაზობს სტუდენტებს დასაქმების პერსპექტივას, სტაჟირების პროგრამებს, ტელევიზიებში უბრალო ვიზიტის ორგანიზებასაც კი ვერ ახერხებს.

აღსანიშნავია ისიც, რომ თანამედროვე ტექნოლოგიებთან ჟურნალისტიკის მიმართულებას დიდი ჩამორჩენა აქვს. სტუდენტები, ფაქტობრივად, ვერ სწავლობენ როგორ იმუშაონ საძიებო სისტემებთან, როგორ გადაამოწმონ დეზინფორმაცია, როგორ გამოიყენონ სოციალური ქსელი მათ საქმიანობაში და სხვ. ერთი ლექტორი იმის დამტკიცებასაც კი ცდილობდა, იანდექსი უფრო კარგი საძიებო სისტემაა, ვიდრე გუგლიო.

ცხადია, უნდა აღვნიშნოთ დადებითიც. მაგალითად, მედიაეთიკისა და თვითრეგულირების კურსი, რომელიც ყველა ჟურნალისტისთვის სასარგებლოა. ასევე, საკუთარი გაზეთის მოდელირებული ვერსიის შექმნა, გასვლით რეპორტაჟებზე მუშაობა და სხვ. თუმცა ამ ყველაფერს იმდენად მცირე ადგილი უჭირავს, რომ საერთო სურათზე ერთი პატარა წერტილია.

რა არის ამ ყველაფრის გამომწვევი მიზეზი? ვფიქრობ, ამაზე პასუხის გაცემა მარტივია, მაგრამ რთულია პრობლემის მოგვარება. პირველ რიგში, საჭიროა, რომ ჟურნალისტიკის მიმართულება სხვა პრიზმაში დაინახონ პასუხისმგებელმა პირებმა. აუცილებელია, რომ ჟურნალისტიკის მიმართულება თავიდან ბოლომდე შეიცვალოს. მათ შორის, განახლდეს სილაბუსები, მიმართულებას დაემატოს უფრო მეტი პრაქტიკოსი ჟურნალისტი და სტუდენტებს თეორიული სწავლების გარდა, მეტი პრაქტიკული უნარების შეძენის შესაძლებლობა ჰქონდეთ.

ბოლოს და ბოლოს შევთანხმდეთ, რომ ოთხწლიანი სწავლების შემდეგ, სტუდენტს ერთი სრულყოფილი, მაღალი ხარისხის რეპორტაჟის მომზადება მაინც უნდა შეეძლოს.

დიმიტრი სანაია, თსუ-ს სოციალურ-პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სტუდენტი, On.ge-ს ჟურნალისტი

ხშირად გვსმენია კრიტიკა პოლიტიკოსებისა თუ სხვა საჯარო პირების მიმართ, როცა ისინი ჟურნალისტებს უხეშად მიმართავენ, ან რაიმე ნიშნით ნეგატიურად გამოარჩევენ. მსგავსი პრობლემა ჟურნალისტებს შორისაცაა. მოქმედი ჟურნალისტები ორ კატეგორიად ვიყოფით: ტელევიზიაში მომუშავეები და დანარჩენები. მათ ვინც ტელევიზიაში არ ვმუშაობთ, მუდმივად გვიწევს “აღიარებისთვის ბრძოლა”, არ აქვს მნიშვნელობა სად ვართ, პრესკონფერენციაზე, ქუჩაში, თუ ტრენინგზე.

ტელევიზიის ჟურნალისტების დიდ უმრავლესობას ჰგონია, რომ შენზე ღირებულ პროდუქტს ქმნის, უფლება აქვს პედესტალიდან გელაპარაკოს, კითხვის დასმა შეგაწყვეტინოს, ან უბრალოდ მობილურით ვიდეოს გადაღებისთვის ადგილი მიგითითოს, რადგან გვიან მოსულს, "ხელს უშლი", მას უკეთესი კადრი სჭირდება.

გადის წლები, ონლაინმედია ვითარდება, საზოგადოების უფრო და უფრო დიდი ნაწილი იღებს ინფორმაციას ინტერნეტიდან, მცირედით, მაგრამ მცირდება ტელევიზიების გავლენაც, თუმცა კოლეგების ნაწილის დამოკიდებულებები არ იცვლება - "მე ტელევიზიის ოპერატორი/ჟურნალისტი ვარ, შენ - არავინ", “მე დიდი კამერით ვიღებ, შენ ტელეფონით”.

ტელევიზიის ჟურნალისტების განცდას, თავი იგრძნონ უფრო პრივილეგირებულად, პირდაპირ თუ ირიბად ხელს უწყობენ საჯარო პირებიც. მაგალითად, ონლაინ მედიაში მომუშავე ჟურნალისტი თუ ვერ ასწრებს გადაღებას - არა უშავს, თუ ტელევიზიის ჟურნალისტს აგვიანდება - ყველამ ერთად უნდა დავუცადოთ. ამაში ვრწმუნდებით ყოველ ახალ მასალაზე მუშაობის დროს.

გამონაკლისი არ ყოფილა არც მეტროსადგურ ვარკეთილში ჭერის ჩამონგრევის გაშუქებაც. იმის მიუხედავად, რომ ხშირ შემთხვევაში, ტელევიზიის ჟურნალისტებს ონლაინ მედიის წარმომადგენლები ვასწრებდით რესპონდეტებთან მისვლას, კომენტარებისთვის შეთანხმებას, დაგვიანებულების გაბრაზების ობიექტები ვხდებოდით: "წადი, რა, იქედან გადაიღე; გაწიე მობილური, თორემ გადაგამტვრევ თავზე, ჩემი დედა მ***" და ა.შ.


ამ ყველაფრის ფონზე, კი ძნელია მოსთხოვო პოლიტიკოსს პატივი გცეს, როცა შენივე კოლეგისთვის ძნელი აღსაქმელია, რომ შენც ჟურნალისტი ხარ, მიუხედავად იმისა, რომ ტელეფონით იღებ და არა დიდი კამერით, რომ შენც ისევე მუშაობ, როგორც დიდკამერიანი ოპერატორები, რომ შენც თანასწორი ხარ და შესაძლოა, შენ უფრო მეტი აუდიტორია გყავდეს, ვიდრე მას.

რამდენი გაქვს ხელფასი? ეს კითხვა ქართული რეალობის ერთ-ერთი უხერხულობაა, “დაოჯახებული ხარ?... “შვილი არ გიჩნდება?”... “მეორეს როდის გეგმავ?”- ს შემდეგ.

სინამდვილეში, ხელფასი ადამიანის ცხოვრების ნაწილია. ისევე საჭირო, როგორც საქმე - რეალიზების და თვითგამოხატვის ყველაზე დიდი შესაძლებლობა.

ხელფასი ძირითადად საიდუმლოცაა, პერსონალური საიდუმლო. ხელფასები კი შეიძლება იყოს ხელმისაწვდომი ინფორმაცია, მაგალითად, საჯარო პირების, საშტატო ნუსხისას ან შედარებით დახურული - საკონტრაქტო ურთიერთობის შემთხვევაში.

თუმცა უმეტესად, ყველამ ყველაფერი ვიცით. ჯერ კიდევ შორს ვართ ერთმანეთის და საკუთარი პერსონალური ინფორმაციის პატივისცემის სტანდარტისგან.

სხვების ხელფასები, განსაკუთრებით კი საჯარო დაფინანსების ფარგლებში, მედიის ინტერესებშიც შედის. 2010 წლიდან ანგარიშვალდებულებისა და გამჭვირვალობის პროექტის ფარგლებში ჟურნალისტებთან ერთად ვიკვლევდი საჯარო უწყებებში გაცემული ხელფასებისა და პრემიების სისტემას, უფრო მართალი ვიქნები თუ ვიტყვი - უსისტემობას. „პრემიების ქვეყანა“ - ასე შეიძლება დაერქვას წლის განმავლობაში არაერთხელ გაცემული პრემიებისა და დანამატების რეალობას, რომელსაც მოქალაქეებისა და ხელისუფლების ერთმანეთთან დაშორების გარდა, სხვა არაფერი მოუტანია. ხან „ქამრების შემოჭერის“ პოლიტიკით და ხანაც წელიწადში 64 ჯერ გაცემული დამატებებით მივიღეთ ის, რაც მივიღეთ - ღარიბი გამოცდილება, გაუმართავი მართვის მოდელები და რაც მთავარია, ჰაერში გაფანტული სახელმწიფო სახსრები.

სისტემა უნდა დაინგრეს - ეს გამოთქმა ჰონორარების სისტემასთან დაკავშირებით სასაცილოდ ჟღერს. მაშინ როდესაც, შესაძლოა უსისტემობაც სისტემაა. ამიტომ, აქ პირიქითაა - ანაზღაურებების უსისტემობა უნდა დაინგრეს და უფრო ადეკვატური, რაციონალური სისტემა აშენდეს. უნდა გაიწეროს ადამიანების პერსონალური შრომის ფასი. რადგან ხელფასი ადამიანის ცხოვრების ნაწილია. ისევე საჭირო, როგორც თავად საქმე.

ჩვენ ბევრს ვიკვლევთ და ვწერთ, ჩვენ ხშირად კანონიერად და უმეტესად უკანონოდ ვასაჯაროვებთ სხვა ადამიანის პერსონალურ საიდუმლოს.

კითხვა „რამდენი გაქვს ხელფასი?“ ქართული რეალობის ერთ-ერთი უხერხულობაა. მით უფრო როცა არ არის განჭვრეტადი როგორ ფასდება შენი პერსონალური შრომის ფასი.

ალბათ, ყველა ჩვენგანს გვინახავს ერთი ვიდეო მაინც, რომლის “მთავარი გმირიც” საყოველთაო ხალისის მიზეზი გამხდარა. ვიდეო ინტერეტსივრცეს ვირუსივით მოსდებია, კედლიდან კედელზე გადასულა და ბევრის განწყობაც შეუქმნია, ისე, რომ ცოტა თუ დაფიქრებულა იმ განცდებზე, რაც სახალხო ხალისმა “მთავარ გმირს” მოუტანა.

უცნაურია, მაგრამ ფაქტია, ხშირად მსგავსი საყოველთაო ჟრიამულის მიზეზები ბავშვები გამხდარან, ისე, რომ ვიდეოგადაღებისთვის ნებართვა მათთვის არც არავის უთხოვია, არც ის უკითხავთ, სურდა თუ არა მას, რომ მოზრდილების შეფასებით, მისი ეს “საყვარელი” ვიდეო ინტერნეტში განეთავსებინათ, შემდეგ ის ათასობით ადამიანს ენახა და ბევრი ეცინა. თუმცა, ბავშვს ვინ კითხავს, როდესაც მშობელმა უკვე გადაწყვიტა, მან უკეთ იცის და არც რჩევა სჭირდება.

სიტყვა ძალიან რომ არ გამიგრძელდეს, პირდაპირ სათქმელზე გადავალ. მიმდინარე წლის 17 სექტემბერს ინტერნეტსივრცეში ვიდეო გავრცელდა სახელწოდებით - “ბიჭუნა წირვაზე - ვიდეო, რომელმაც ინტერნეტი დაიპყრო”. გაგიკვირდებათ და ინტერნეტმომხმარებელთა ინტერესი არც მეტი არც ნაკლები, ბავშვის ლოყებმა მიიპყრო. ვიდეო საინფორმაციო სააგენტოებისა თუ ტელევიზიების ინტერესის საგანიც გახდა, სოციალურ ქსელშიც მოხვდა და ბევრი გაზიარებაც დაიმსახურა. მალევე გაჩნდა სათაურები: “დიდლოყება ქართველი ბიჭუნა ინტერნეტსივრცეში ნახვებით რეკორდს ხსნის”, “პატარა ინტერნეტვარსკვლავი”, “ვინ არის ბიჭუნა, რომელიც ერთ დღეში ინტერნეტვარსკვლავად იქცა” და ა.შ. ბევრი უფრო შორს წავიდა და ბავშვის ლოყების გარშემოწერილობის გამო ის ლუი ანდერსონადაც მონათლა (ამერიკელი კომედიანტი, მსახიობი და ტელეწამყვანი). ბევრმა ეთერშიც დაპატიჟა და “დიდლოყებიანი პატარა ბიჭით” სანახაობა შექმნა.

ბევრი იკითხავს, მერედა რა მოხდა, რა დაშავდაო? ალბათ, არც არაფერი დაშავდებოდა ეს ზრდასრული ადამიანის გაცნობიერებული არჩევანი რომ ყოფილიყო. თუმცა, კამერების წინ უხერხულად მჯდომი ბავშვის შემხედვარეს, აზრად ყველაზე ბოლოს გაცნობიერებული არჩევანი თუ მოგივიდოდა.

“არ მოსწონს, როდესაც ყურადღების ცენტრშია, ურჩევნია იყოს თავისთვის, წყნარად მშვიდად, აკეთოს ის, თვითონ რაც მოსწონს და უყვარს. რომ ვთქვა, რომ ხალხის ყურადღება მოსწონს და სარგებლობს ამით ნამდვილად არ არის” - ამბობდა კამერის წინ მჯდომი მამა და კალთაში მჯდომ შვილს სიმშვიდისაკენ მოუწოდებდა. მიუხედავად იმისა, რომ “ყურადღების ცენტრში ყოფნა არ მოსწონს", ის მაინც იქცა საყოველთაო ინეტერესის ობიექტად.

ლომის წილი ბავშვების საზოგადოებისთვის სასაცილო ფორმით წარმოდგენაში, მედიასაც აქვს. ალბათ, ყველამ ვიცით გადაცემები, სადაც ბავშვებს მათი ასაკის შეუფერებელი სიტყვების, მოვლენების, თუ ფრაზების ახსნას ვთხოვთ, მათ პასუხებზე კი გულიანად ვიცინით, ისე, რომ მათ სურვილებზე არც კი ვფიქრობთ. პატარაა, საყვარელია, უხდება, მერე რა, ცოტას თუ გაგვართობს, გავიცინებთ და მორჩა… ეს ყველაფერი ერთ წრეზე ტრიალებს, ბავშვები დაცინვის, ან საყოველთაო მხიარულების ობიექტი ან ჯერ ინტერნეტ სივრცეში ხდებიან და მათი ცხოვრებით ტრადიცული მედია შემდეგ ინტერესდება, ან პირიქით, მედიის მიერ მომზადებული გამოკითხვა, ან ბავშვის მონაწილეობით მომზადებული გადაცემახდება ინსპირაცია სოციალური ქსელების მომხმარებლებისთვის.

ჩვენ, უფროსებს მოგვეწონება, გაცნობიერებული სურვილის გარეშე, საყოველთაო ყურადღების ცენტრში ჩვენივე ლოყების, ან ჩვენ მიერ სხვებისთვის სასაცილოდ განმარტებული უცხო სიტყვების გამო რომ მოვხვდეთ?

ალბათ, ამგვარ სიტუაციაში აღმოჩენილ ბევრ ბავშვს ეგზიუპერის პატარა უფლისწულივით, არაერთხელ უფიქრია და არ უთქვამს, ან უთქვამს და ჩვენ ვერ გაგვიგია - “მაგრამ დიდები ვერასდროს მიხვდებიან…”

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .