ტერორიზმი გლობალური გამოწვევაა. თავისი შინაარსით, ფორმითა და შედეგებით ერთნაირად დამანგრეველი და მიუღებელია ყველგან, პარიზიდან-ბეირუთამდე და ვაშინგტონიდან-ისლამაბადამდე.XXIსაუკუნის მთავარი სენი ერთობლივი, კომპლექსური ძალისხმევით უნდა დაიძლიოს- ეს პათოსი ხშირად გვესმის მსოფლიო ლიდერებისა და გავლენიანი მედიის წარმომადგენლებისგან. თუმცა რეალურ ცხოვრებაში, ყველა ტერორისტულია აქტის მიმართ მედია და საზოგადოება ერთნაირად სოლიდარული როდია.

დასავლურ ქვეყნებში, ორმაგი სტანდარტების საკითხი ფართოდ განიხილება. ინგლისურენოვან მედიას ხშირად სდებენ ბრალს იმაში, რომ ის მხოლოდ საკუთარ გეოგრაფიულ არეალშია ჩაკეტილი. 2015 წელს, ნიგერიაში ბოკო-ჰარამის მიერ ქალაქ ბოგაზე მიტანილი იერეიშის შედეგად 2000-ზე მეეტი ადამიანი დაიღუპა, თუმცა შარლი ებდოს პარალელურად,ეს შემთხვევა ნაკლებად მოხვდა დასავლური და ქართული მედიის ობიექტივში. არც სოციალურ ქსელში გამოუჩნდა #PrayforNigeria-ს მიმდევრები და არც ნიგერიის დროშის ფერებში განათებულა ბრანდენბურგი და თბილისის ანძა.

სახელმწიფო ინსტიტუტები, მედია და საზოგადოებისთვის ცნობილი პირები ზოგიერთ ტერაქტს უფრო მტკივნეულად, ხოლო ზოგს კი ნაკლები წუხილით აპროტესტებენ. შესაბამისად, ჩნდება კითხვა, ვისი სიცოცხლე უფრო ღირებულია? რატომ ვერ ხვდება ქაბულის ქუჩებში მომხდარი სიხლიანი ტერაქტები ჩვენი და დასავლური მედიის საინფორმაციო ბადეში?

ამ კითხვაზე არაერთი პასუხი და მოსაზრება არსებობს. საზოგადოების ერთი ნაწილი მიიჩნევს, რომ ადამიანისათვის მის ახლოს დატრიალებული ტრაგედია უფრო მტკივნეულია და შესაბამისად, მეტ ყურადღებას იპყრობს. აქ იგულისხმება როგორც ტერიტორიული, ასევე იდეური სიახლოვეც. რატომ აშუქებს ქართული მედია საფრანგეთსა და აშშ-ში მომხდარ ამბავს უფრო მეტი სიმძაფრითა და სიხშირით? ბევრი ჩვენგანი ამერიკის შეერთებულ შტატებში ხომ საერთოდ არ ვართ ნამყოფი და შეიძლება სიცოცხლის ბოლომდე არც მოგვეცეს ამის შესაძლებლობა. არც დაღუპულ ფრანგსა და ამერიკელს ვიცნობთ, ინდივიდუალურად. საქმე ისაა, რომ ვგლოვობთ არა მხოლოდ ერთ კონკრეტულ ადამიანს საკუთარი სახელისა და გვარის მიღმა, არამედ ჩვენს იდეაზე, ღირებულებებსა და კუთვნილებაზე თავდასხმას.

წიგნებიდან, ფილმებიდან, სიმღერებიდან ჩვენ ქვეცნობიერში ილექება ემოციები პარიზზე, ბერლინსა და ვაშინგტონზე, რომელიც შემდგომი ტრაგედიის შემთხვევაში უფრო მეტ თანაგრძნობასა და წუხილს იწვევს ჩვენში. რაც შეეხება მაგალითად ახლო აღმოსავლეთს, უფრო დიდი მსხვერპლის მიუხედავად, იქ მიმდინარე ყოველდღიურმა განუკითხაობამ და საომარმა ვითარებამ დასავლურ მედიას დააკარგვინა თანაგრძნობის უნარი. მედიასა და საზოგადოებას სამწუხაროდ, არ აქვს ემოციური და იდეური სიახლოვე იქ მიმდინარეა პროცესებთამ.

საზოგადოების დიდი ნაწილი ფარისევლობად მიიჩნევს საფრანგეთის დროშის ფერებში სოციალური ქსელების პირადი გვერდების გადაკეთებას იმ ფონზე, როდესაც იმავე ან მომდევნო დღეს უფრო მასშტაბური და სისხლიანი თავდასხმა ხდება ახლო ან შორეული აღმოსავლეთის ქვეყნებში. 2015 წლის ნოემბერში, პარიზისა და ბეირუთის ტერაქტებს შორის (ორმა თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა ხალმხრავალ ბაზარზე, დაიყუპა 40-ზე მეტი ადამიანი, მათ შორის ბავშვები და ქალები ხოლო დაშავდა 200-ზე მეტი) დაშორება მხოლოდ ერთი დღე იყო, თუმცა ჩვენი მედიისა და საზოგადოების ყურადღება მხოლოდ პარიზმა დაიმსახურა.

ორმაგი სტანდარტებით მოქმედება გულისხმობს, რომ მედია თითქოს, ლიბანელის სიცოცხლეს უფრო ნაკლებ მნიშვნელობას ანიჭებს ვიდრე ფრანგის.მაგრამ რამდენად საფუძვლიანი და მართებულია ეს მოსაზრება? ინდოეთის, პაკისტანისა და ინდონეზიის მედიაც ხომ ძირითად ფოკუსს საკუთარ ტერიტორიულ და იდეურ სივრცეზე აკეთებს. რატომ არ გახდა „Je Suis Charlie”ძირითადი თემა აფრიკის კონტინენტზე?

ამრიგად, ორმაგი სტანდარტები, თავისი სენსიტიურობისა და სიმძაფრის გამო, ცხარე განხილვის თემაა. ყოველი ტერაქტის შემდეგ მუდამ ისმის კითხვა და იწყება კამათი თუ „რატომ არ გამოხატავთ კენიელისადმი იმავე ხარისხის სოლიდარობას, ფრანგის სიცოცხლე უფრო ღირებულია?“ საერთო, ყველასთვის მისაღები პასუხი ამ კითხვაზე არ არსებობს, თუმცა ადამიანის ფსიქოლოგიაა, გამოხატოს უფრო მეტი ტკივილი და თანაგრძნობა მის გარშემო დატრიალებულ ტრაგედიაზე.

გიორგი გოგუაძე, საქართველოს რეფორმების ასოციაცია, მკვლევარი

სულ ბოლოს დათო მჭედლიძეს არ გადააღებინეს, ხელი აუკრეს კამერაზე, იმის წინ ვარლამ წიკლაური ფაქტობრივად, გამოაგდეს თვითმმართველობის შენობიდან, უფრო ადრე რუსთავი 2-ის ოპერატორს გაარტყეს, კორცხელისმაგვარ ამბებს, აი გინება და ქვა რომ ერთდროულად მოდის, აღარ გავიხსენებ, ასეთ დროს შედარებით ნათელია ხოლმე და ძალადობაც ადვილი დასაგმობი. აღარც იმას ჩავყვები ხან მანქანის დასაჯახებლად რომ გაიწევენ და ხანაც სავახშმოდ შესულ ჟურნალისტს მაგიდას უტრიალებენ.

მოძალადეები სხვდასხვები არიან, პოლიციელი, ადგილობრივი თვითმმართველობის რომელიღაცა დეპარტამენტის რომელიღაცა თანამშრომელი, აქციის მონაწილე, გაბრაზებული მოქალაქე, პარტიული თუ უპარტიო. აი ასე, მოუნდებათ და ხან კამერაზე აუკრავენ ხელს, ხან დაუყვირებენ, ხან გამოაგდებენ, ხან ჩაარტყამენ თითქოს ჟურნალისტები პირადი საქმისთვის ყოფილიყვნენ მისულები.

აბა საჯარო მოხელისთვის არ აუხსნიათ ანგარიშვალდებულების პრინციპები. პოლიციელს კი აი იმ ფორმით მინიჭებული ძალაუფლება სძლევს ხოლმე. არც ის იქნება უცნაური სისხლის სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლი რომ არ ჰქონდეს წაკითხული, იქ წერია, ჟურნალისტის საქმიანობის ხელშეშლა რომ ისჯება. ამათ შემდეგ რა გასაკვირია რიგითმა მოქალაქემაც რომ არ იცის, რატომ არ უნდა შეუშალოს ხელი ჟურნალისტს. არ უნახავს ვინმე ამის გამო დასჯილი.

ეგ კი არა, ხელშეშლა რა არის, ხშირად ამაზეც დავობენ. შტატივი დაკეცილი, ინტერვიუ უკვე დასრულებული იყო თუ არა და აშ. მიდის დეტალებში ჩაღრმავება. ბოლოს იქამდე დავიდა დისკუსია, თუ ნაცემმა მასალის გადარჩენა და ეთერში გაშვება მოახერხე, ხელშეშლა აღარ არის, ცემის მუხლით უნდა დაიწყოს გამოძიებაო, იმ თემაზე მუშაობის შიში თუ გაგიჩნდა, საერთოდ ჟურნალისტობა თუ აღარ მოგინდა ამ ამბის მერე, აღარავის აინტერესებს. სხვანაირად მოაზროვნე ხალხია იურისტები.

ამასწინათ მირჩიეს, გზამკვლევი გააკეთე სამართალდამცავებისთვის როგორ ეურთიერთონ მედიას. დავფიქრდი, რა შეიძლება ჩამეწერა ამ დოკუმენტში გარდა ერთისა - ჟურნალისტები საზოგადოებისთვის ინფორმაციის მისაწოდებლად იმყოფებიან ადგილზე და არა პირადი ინტერესის გამო, ისინი ისევე ასრულებენ პროფესიულ მოვალეობას როგორც თქვენ, თუ კანონს არღვევენ, ხელს გიშლიან, არ შეიძლება გადაღება, მაშინ აუხსენით, არ დაუყვირთო და არ ჩაარტყათ - მეთქი, სხვა რა უნდა დამეწერა.

ძალიან სევდიანი ამბავია, ეს ძალიან ლოგიკური რამე რომ ასახსნელი გვაქვს ვინმესთვის. საჯარო მოხელეებისთვის რომ გვაქვს სათქმელი მედიის კითხვებზე პასუხის გაცემის ვალდებულების შესახებ, მოქალაქეებს რომ უნდა გავაგებინოთ, მედიის ბრალი არ არის მათი პრობლემები. არადა რამდენჯერ მოუსმენიათ კრიმინალი კი არ გაიზარდა, მედია აშუქებს ასე, ნეპოტიზმი არ ყოფილა, ინტრიგანმა ჟურნალისტმა მოიგონა, ტენდერი წესის მიხედვით ჩატარდა, მედია ვიღაცის ინტერესს ატარებს, იმიტომ გამოჩხრიკა ეს ამბავი და ასე დაუსრულებლად. ყველაფერი ხშირად ჟურნალისტებს ბრალდებათ. მოდი და გაგიკვირდეს ახლა მათ მიმართ წასული აგრესია.

ამიტომაც სანამ ამგვარი რიტორიკა მედიის მიმართ არ შეიცვლება, სანამ ძალიან ცალსახა და მკაფიო მესიჯი არ მივა საზოგადოებამდე, რომ ჟურნალისტისთვის ხელშეშალა არ შეიძლება არამხოლოდ იმიტომ, რომ კანონით არის აკრძალული, არამედ იმიტომ რომ ინფორმაციის მიღების გარეშე უბრალოდ ვერ ვიარსებებთ, რომ ეს ინფორმაცია მხოლოდ პოზიტივი არ არის და შესაძლებელია მავანთათვის უსიამოვნოც იყოს, მანამდე ყოველთვის იქნება კამერის დამტვრევის და დარტყმის არც თუ იშვიათი შემთხვევები.

იყო ერთი ამერიკელი სოციოლოგი და პოლიტიკოსი - დანიელ მოინიჰანი, რომელმაც თქვა - „თუ ქვეყნის გაზეთები ივსება კარგი ახალი ამბებით, იმ ქვეყნის ციხეები ივსება კარგი ადამიანებით“. ჭკვიანი კაცი იყო დანიელი.

მინდა აზერბაიჯანელ კოლეგას აზერბაიჯანის პრესის დღე მივულოცო, მაგრამ სიტყვებს ვერ ვპოულობ, ან კი რაა მისალოცი. ხუთი დღის წინ, ტელევიზიისა და რადიომაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ ტელეარხ ANS -ის მაუწყებლობა შეაჩერა. გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ ANS-ის პოზიცია ,,ეწინააღმდეგება აზერბაიჯანსა და თურქეთს შორის არსებული ძმობისა და სტრატეგიული პარტნიორიბის იდეას”.

,,აზერბაიჯანულმა საზოგადოებამ, სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტებმა თურქ ხალხს სოლიდარობა გამოუცხადეს და მკაცრად დაგმეს კანონიერი ხელისუფლების ძალადობრივი გზით შეცვლის მცდელობა” , რასაც თურმე მხოლოდ ANS -ის მიერ ფათულლაჰ გიულენთან აღებული ინტერვიუს შესახებ გადაცემულმა ანონსმა ,,მიაყენა ჩრდილი”.

კოლეგისთვის მისაწერ სიტყვებზე ფიქრში ვნახე კადრები როგორ არბევენ თურქეთში ბიბლიოთეკას, წვავენ ,,საშიშ წიგნებს”. ცხადია, დღეს ვიკილიქსის დაბლოკვა ერდოღანის მთავრობის მიერ აღარც გამკვირვებია.

რაღა თურქეთი, ორი დღის სომხეთშიც შეიზღუდა დროებით facebook-ი. სომეხი კოლეგა წერდა ტვიტერზე, რომ სოციალური ქსელი, რომელსაც ოპოზიცია ინფორმაციის გასავრცელებლად ხშირად იყენებს, ძირითადმა პროვაიდერებმა დაბლოკეს.

სოციალური ქსელიდან ვიგებ, რომ კიევში პაველ შერემეტი ააფეთქეს, მინსკში დაბადებული ჟურნალისტი, რომელიც გამოექცა რეპრესიებს ჯერ ბელორუსიდან, შემდეგ რუსეთიდან. ბოლოს კიევში ცხოვრობდა და რუსეთთან და ბელორუსთან ერთად, უკრაინის მთავრობას აკრიტიკებდა.

ეს ყველაფერი საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში ხანგრძლივ სხდომაზე ყოფნისას მომიწია გამეგო და მეფიქრა. სხდომაზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია ტელეარხ ,,მაესტროს” ედავებოდა - სოციალური რგოლის უსასყიდლოდ განთავსებაზე უარის გამო. ,,მაესტროს” წარმოამდგენელი კარგა ხანს ამტკიცებდა, რომ კლიპში ადრეული ქორწინებით დაზარალებულად მხოლოდ გოგონები არიან გამოყვანილნი, რაც ვაჟების მიმართ დისკრიმინაციულია, კლიპსაც ამიტომ არ ვუშვებთო ეთერში.

ერთი წლის წინაც კი გამიჭირდებოდა მეფიქრა, რომ ასეთი შეიძლებოდა ყოფილიყო მედიისთვის ივლისის ერთი დღე ჩვენს სამეზობლოში. შარშანდელ ნახევრადთავისუფალ მედიაგარემოს საქართველოში Freedom House-ს მონაცმეებით უკრაინა 33, სომხეთი 43, თურქეთი 51, რუსეთი 88, აზერბაიჯანი კი 95 ქვეყნით ჩამორჩებოდა, 199 ქვეყანას შორის.

ეს პოსტი მედიაზეა, თუმცა მასში ადამიანის უფლებასთან დაკავშირებული ნებისმიერი სხვა სფეროც შეიძლება თავისუფლად ჩავანაცვლოთ. საქართველო ალყაშია და წრე, ჩვენი ქვეყნის ირგვლივ, უფრო და უფრო ვიწროვდება, თავისუფელბის კისერზე მოხვეული ყულფივით.

ჯერ კიდევ 1975 წელს ტერორიზმის სფეროს კვლევების ერთ-ერთ მამად წოდებულმა ბრაიან ჯენკინსმა აღნიშნა, რომ ტერორისტისთვის მთავარია ბევრი მაყურებელი და არა მსხვერპლი. მათი მიზანია ჩვენში, როგორც მაყურებელში, ჩანერგონ შიშის მარცვალი, გადავიფიქროთ დასასვენებლად ან სამოგზაუროდ იქ წასვლა, სადაც უკვე „მაღალია“ ტერორიზმის საფრთხე, გაგვიჩნონ დაუცველობის შეგრძნება და რაც მთავარია, დავიწყოთ ყველაფრის კონტროლი.

ფართო დისკუსიის საგანი არაერთხელ გამხდარა პასუხის ძიება კითხვაზე, თუ რატომ პარიზი, ბრიუსელი, სტამბული, აეროპორტები, ყველასათვის საყვარელი ქუჩები და ადგილები. იმიტომ, რომ ტერორისტები მუდამ ირჩევენ ისეთ ადგილს, რომლისკენაც უფრო მეტი ვიდეოკამერაა მიმართული.

წარმოიდგინეთ, რომ ჯენკინსმა ეს აზრი 1975 წელს გამოთქვა, მაშინ როცა მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებს არ ჰქონდა ისეთი ძალაუფლება, როგორიც დღეს აქვთ, არ არსებობდა სოციალური ქსელები. ტერორისტებს არ გააჩნდათ „WhatsApp”, „ტელეგრამი“ და სხვა აპლიკაციები რომლის მეშვეობითაც ყოველდღიურად ავრცელებენ პროპაგანდისტულ გზავნილებს და პოპულარიზებას უწევენ საკუთარ საქმიანობას.

ტერორისტებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია მედიამ მათი ქმედებები გააშუქოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში მისი არსებობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება. ტერორიზმისვთის, მედია ძირეული პლატფორმაა, რომელზეც მუშაობის ტაქტიკასა და მეთოდებს გამუდმებით ხვეწს. ყველა დიდ ტერორისტულ ორგანიზაციაში გვხვდება, „მედიასთან და საზოგადოებასთან ურთიერთობის“ სტრუქტურები. მაგალითად, „ისლამურ სახელმწიფოს“ ჰყავს მოქნილი მედია აპარატი/ადმინისტრაცია, რაც გულისხმობს სპიკერის, მედიასთან ურთიერთობების ხელმძღვანელის და „PR“ ჯგუფის არსებობას. მათი მთავარი ამოცანა საკუთარი აქტივობების თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად შეფუთვაა ( მაღალი ხარისხის ვიდეობი, მოკლემეტრაჟიანი ფილმები, სიუჟეტები და ა.შ).

რა გამოწვევების წინაშე დგას მედია ტერორიზმის გაშუქებასთან დაკავშირებით? ყველასათვის გასაგებია, რომ მას სურს პირველმა მოგვითხროს ამბავი, რაც შეიძლება დრამატულად და „მიმზიდველად“. ამასთანავე, საზოგადოებას აქვს უფლება იცოდეს, თუ რა მოვლენები ვითარდება საერთაშორისო ასპარეზზე, ვინ და რა მიზნით ახორციელებს ტერორისტულ შეტევებს. მედიისთვის ჰაერივით მნიშვნელოვანია ინფორმაციისა და სიტყვის თავისუფლება. თუმცა ხშირ შემთხვევაში ეს მოთხოვნები, მას უკარგავს უნარსა და ძალას დაიცვას ბალანსი ტერორისტული აქტების გაშუქების პროცესში. ხშირად ქრება ზღვარი და მედია ტერორისტთა ხელში იარაღად იქცევა ხოლმე.

ტერორიზმთან ბრძოლა არ არის მხოლოდ სახელმწიფოზე დამოკიდებული, ამ მხრივ მედია მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. განსაკუთრებით დასავლურ დემოკრატიებში, სადაც საჭიროა მყარი საზოგადოებრივი ლეგიტიმაცია და არგუმენტები იმისათვის, რომ ამა თუ იმ გზით დაიწყო სამხედრო შეიარაღებული კამპანია ორგანიზაციის წინააღდმეგ, განსაკუთრებით თუ მას სხვა სახელმწიფოს საზღვრებში აქვს ფესვები გადგმული. მედიას შეუძლია საზოგადოებრივი აზრის მობილიზება. ყველას გვახსოვს 9/11 ტერაქტი. პირდაპირ ეთერში გადმოცემულმა კადრებმა და რეპორტაჟებმა („ტყუპების“ ჩამონგრევა, სასიკვდილოდ განწირული ადამიანების ყურება ცათამბჯენის მაღალ სართულებზე და ა.შ) მნიშვნელოვნად განაპირობა აშშ-ში საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება და იმდროინდელი ადმინისტრაციის მხარდაჭერა ფართო სამხედრო ოპერაციის დაწყებაში.

1985 წელს, მარგარეტ ტეტჩერმა ერთ-ერთ გამოსვლაში ახსენა, რომ მედია ტერორისტებისთვის ერთგვარი ჟანგბადია. შესაბამისად, მისთვის ჟანგბადთან წვდომის შეზღუდვა ბრძოლის ეფექტურ რეცეპტამდე მიგვიყვანს. ეს კი, მხოლოდ მეტი პროფესიონალიზმით, პასუხისმგებლობის გრძნობით, საკითხის ცოდნითა და რაც მთავარია, ბალანსის დაცვით მიიღწევა.

გიორგი გოგუაძე, საქართველოს რეფორმების ასოციაცია

დილით ჩემი მეგობარი ბექა მაღვიძებს პატარა და მნიშვნელოვანი სიახლის სათქმელად, თუმცა სანამ რამეს მეტყვის, ვაფრთხილებ, რომ უმჯობესია, კარგი მიზეზი ჰქონდეს გაღვიძებისთვის.

- ტბელ, ჯეიმს ვების ტელესკოპს სარკეები შეემატა და იმედია, ძალიან მალე გაუშვებენ ჰაბლის მაგივრად, აი, მერე ნახე შენ სამყაროს დეტალური შესწავლები.

მეც ამოვიღე ტელეფონი ამ სიახლის გადასახედად და ვთხოვე ჩაესვა წყარო, სადაც უფრო მეტს გავიგებდი. რა თქმა უნდა, ისიც ნასას ლინკს მაძლევს. ცხელ-ცხელი ინფორმაცია იყო და მეც დავჯექი წასაკითხად. გავიდა ხანი, ფეისბუკის ვირტუალურ ჰორიზონტზე ამის შესახებ არც ერთი სიახლე არ ყოფილა, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე მეგობრის მიერ გაზიარებულ ლინკებს. თემით არც მედიაგამოცემები დაინტერესებულან.

მომხმარებლებს თითქმის ყოველდღიური შეხება გვაქვს მედიასაშუალებებთან, თუმცა ფაქტი ფაქტად რჩება, ჩვენ არ გვყავს ჟურნალისტები, რომლებიც თავიანთ საქმიანობას მეცნიერებას მიუძღვნიან და ამ ნაწილში იქნებიან აქტიურები. ე.წ. „სამეცნიერო ჟურნალისტიკას“ არც თუ ისე დიდი ისტორია აქვს, მას უმნიშვნელოვანესი ფუნქცია აკისრია ნებისმიერი საზოგადოების განვითარებისთვის. სამეცნიერო ენა ყველასთვის გასაგები არ არის. თუკი მიღწევებისა და სიახლეების შესახებ არამეცნიერებს პოპულარულ ენაზე არ მოვუყვებით, ეს ადამიანები იმ სივრცის გარეთ დარჩებიან, სადაც მეცნიერები სამყაროს (და არა მარტო) იკვლევენ. ჩვენთან, სამწუხაროდ, მედიაში მეცნიერების შესახებ არაფერი იწერება, ამ მხრივ, დიდი ინფორმაციული ვაკუუმია, შედეგად, ან ერთი თვის შემდეგ შემთხვევით იგებ, რომ გრავიტაციული ტალღები აღმოაჩინეს, ან ჩვენი მედიის დიდი ნაწილი იმდენად გაუგებრად და შეცდომით გიყვება სიახლის შესახებ, სჯობს, ისევ მშვიდად გეძინოს და არაფერი იცოდე გრავიტაციული ტალღების შესახებ.

მერე აღმოჩნდება, რომ ის საზოგადოება, რომელიც პოპულარულ ენაზე იღებს ადეკვატურ, ამომწურავ ინფორმაციას მეცნიერების შესახებ, ჩვენზე გაცილებით წინ არის ინფორმირებულობის თვალსაზრისით. აი, ეს რომ არ მოხდეს, ჩვენც ეტაპობრივად, ნაბიჯ-ნაბიჯ ფეხი უნდა ავუწყოთ პროგრესს, ამაში კი, ე.წ. „სამეცნიერო ჟურნალისტიკამ“, სპეციალურმა გამოცემებმა, გადაცემებმა საკვანძო როლი უნდა ითამაშოს.

ცოტა ხნის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ საქართველო ჰაერის დაბინძურების ხარისხით პირველია და უსწრებს ისეთ ქვეყანას, როგორიც ჩინეთია. აიტაცა ეს ქართველმა მკითხველმა, ამბავს უამრავი გაზიარება და კრიტიკული წერილები მოჰყვა - აი, რა მძიმე მდგომარეობაში ვცხოვრობთო. მხოლოდ რამდენიმე მკითხველმა დასვა დამაზუსტებელი კითხვები. სწორედ აქ იკვეთება ჟურნალისტიკის როლი. კითხვები კვლევის მეთოდოლოგიის შესახებ, რამდენად სარწმუნოა ეს კვლევა, უნდა ვინერვიულოთ თუ არა, რა შეიძლება იყოს ამის საპირწონედ მოყვანილი, არსებობს თუ არა რამე სხვა კვლევა და ასე შემდეგ -ეს საკითხები სწორედ მედიამ უნდა წამოწიოს წინ და მიაწოდოს საზოგადოებას.

მეცნიერებით ჟურნალისტების დაინტერესება დაგვეხმარება, რომ განვასხვავოთ ფსევდომეცნიერება რეალური მეცნიერებისაგან. ადამიანისთვის, რომელიც ვერ ერკვევა მეცნიერებაში და საკითხისადმი არამეცნიერული მიდგომა აქვს, რთულია განასხვავოს - რა არის მართალი და რა - არა. ასეთი ადამიანის შეცდომაში შესაყვანად ტექსტში 3-4 რთული სამეცნიერო სიტყვის ჩართვაა აუცილებელი და ნებისმიერი დაიჯერებს, რომ მაგალითად კლიმატის ცვლილებაში ადამიანს არანაირი წვლილი არ მიუძღვის, ან რომ თითქოს იგი მუდმივი პროცესია და ახლა ჩვენ არაფერი არ უნდა ვაკეთოთ შესაჩერებლად. ამის კარგი მაგალითი 2016 წლის 14 იანვარს Forbes-ში გამოქვეყნებული სტატიაა, რომლის მიხედვითაც 2015 წელი არც კი ყოფილა ახლოს ყველაზე ცხელ წელთან. მისი ავტორი კი ჯეიმს ტეილორია, რომლის ნამოღვაწარს რომ გადახედო, ერთი შეხედვით, საკმაოდ კომპეტენტური პიროვნება ჩანს, ატმოსფერულ მეცნიერებებს სწავლობდა და ამ კუთხით შრომობს კიდეც დღემდე, თუმცა ძლიერმა ჟურნალისტებმა, რომლებიც კარგად ერკვევიან ამ საკითხში, ზოგადად მეცნიერებაში და რომლებსაც დეტალებში „ხეტიალი“ უყვართ, აღმოაჩინეს, რომ ჯეიმს ტეილორის შემოთავაზებული ინფორმაცია არაზუსტი და დამაბნეველი იყო, რადგან ის ტროპოსფეროს ტემპერატურაზე საუბროდა და არა უშუალოდ დედამიწაზე, სადაც ხალხი ცხოვრობს, ფაქტზე დეტალურად და ვრცლად Bigthink წერს. ამ სფეროს განვითარება აღმოფხვრის მითს, რომ თითქოს მარსს „პლიონკა“ აქვს გადაფარებული, ან თუნდაც, რომ სადღაც კოსმოსში ღმერთის სახლი აღმოაჩინეს. სამეცნიერო ჟურნალისტიკის თითქმის არარსებობა და ამ საკითხზე ნაკლები საუბარი ქვეყანაში იწვევს ისეთი მითების გავრცელებას, როგორებიც ზემოთ ჩამოვთვალე, ამ ყველაფრის დაძლევაში კი გვეხმარება ის ადამიანი, რომელიც კრიტიკულად მოაზროვნეა და ეყრდნობა ცოდნასა და გამოცდილებას, რომელიც სვამს კითხვებს, რომელსაც უყვარს ემპირიკა და მეცნიერული მეთოდი.

ჩვენთანაც ნელ-ნელა, თუმცა, ძალიან რთულად მიიწევს წინ ამგვარი მიდგომა. მნიშნელოვანია მონდომება და ძიების სურვილი, რათა უტყუარი ინფორმაცია მიიღო. საქართველოში გვაქვს სულ რამდენიმე სამეცნიერო ჟურნალი, ასევე ენთუზიასტების მიერ შექმნილი საიტი ასტრონეტი, სადაც მეცნიერებაზე იწერება. ბუნებრივია, ეს რამდენიმე „ოაზისი“ ზოგად სურათს ვერ ცვლის.

და ბოლოს, მინდა წარმოიდგინოთ საზოგადოება, რომელიც ერთმანეთისგან ასხვავებს ასტრონომიასა და ასტროლოგიას, საზოგადოება, რომლისთვისაც მნიშვნელობა არ აქვს თმას კენტ რიცხვში შეიჭრის თუ ლუწში, რადგან იცის, რომ თმის შეჭრა საერთოდ არ უკავშირდება მისსავე კარიერულ წინსვლას ან პირად ცხოვრებაში გამართლებას. საზოგადოება, რომელსაც NASA ამერიკის კონსპირაციული გეგმა არ ჰგონია, რომელშიც უცხოპლანეტელბზე ექსპერიმენტებს ატარებენ და ჩვენ ამაზე არაფერს გვეუბნებიან. საზოგადოება, რომელიც სვამს კითხვას და ეფუძნება ცოდნას, რომელიც ემპირიკით, სტატისტიკითა და კვლევებითაა გამყარებული და იცის მეცნიერების მნიშვნელობა. ასეთი საზოგადოების ფორმირებისთვის უმიშვნელოვანესია, მედია დაინტერესდეს მეცნიერებით...

2 ივნისს საზოგადოებრივ მაუწყებელზე გასული ინტერვიუ ბიძინა ივანიშვილთან, გადაცემის შინაარსზე მეტად, ჟურნალისტისა და რესპონდენტის ინტერაქციაზე მოქალაქეების რეაქციის გამო იყო მნიშვნელოვანი. ზუსტად 1 კვირის თავზე, ამავე გადაცემაში, გავიდა ინტერვიუ გიგა ბოკერიასთან. თუკი პირველ შემთხვევაში, ძირითადად, „ქართული ოცნების“ მხარდამჭერები აღშფოთდნენ იმის გამო, რომ მათ ლიდერს არ მიეცა საშუალება, ესაუბრა „სისხლიან 9 წელსა“ და “აყვავების 4 წელიწადზე”, მეორე შემთხვევაში, „ნაციონალური მოძრაობის“ მხარდამჭერები გაბრაზდნენ. აღშფოთება, მეტწილად, წამყვანის არჩევანმა გამოიწვია - მან გადაწყვიტა, ყურადღება გაემახვილებინა ნაციონალური მოძრაობის, როგორც ყოფილი მმართველი პარტიის, პასუხისმგებლობაზე ნაცვლად იმისა, რომ გიგა ბოკერიას „ბიძინა ივანიშვილის რეჟიმზე“ ესაუბრა.

ორივე შემთხვევაში გაბრაზებული მოქალაქეები ჟურნალისტს ობიექტურობას უწუნებდნენ და ის 2 ივნისს „ნაცად“, ხოლო 9 ივნისს „ქოცად“ მონათლეს. ზოგიერთმა, მაგალითად, წამზომითაც დაითვალა რესპონდენტისთვის დათმობილი დრო.

ქართული პოლიტიკური ველის პრიმიტიული დიქოტომია დროებით დავივიწყოთ და ამჯერად ყურადღება მივმართოთ ჟურნალისტიკასთან დაკავშირებულ ორ მითოსურ ცნებაზე - ობიექტურობასა და ბალანსზე. ეს ის ცნებებია, რომლებიც ჟურნალისტიკის სკოლებიდან და სახელმძღვანელოებიდან ჩვენს რეალობაში თავის ტკივილებად ტრანსფორმირდნენ, თუმცა არგუმენტები მათ გასაკრიტიკებლად კვლავაც რთულად მოსახელთებელი რჩება. ამ თემაზე დებატები დასავლურ პროფესიულ წრეებში დიდი ხანია მიმდინარეობს, თუმცა ჩვენს რეალობაში, სადაც მწყობრი მედიაკრიტიკა და მედიაკვლევები, უბრალოდ, ბუნებაში არ არსებობს, რა თქმა უნდა, წარმოუდგენელია, ვინმემ დრო და რესურსი დაკარგოს ცნებების გადააზრებაში.

ობიექტურობის შეუძლებლობა, ალბათ, მედიის სფეროს სცდება და უფრო ფილოსოფიური დებატის საგანი შეიძლება გახდეს. თუმცა მედიასთან დაკავშირებით აუცილებლად უნდა ითქვას, რომ იდეალურ შემთხვევაშიც კი, ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელიც რედაქციის კედლებში მიიღება, სუბიექტურია. მათ შორის, შრიფტის ზომა და ციტატების ან ფოტოს ჩასმის სტილიც კი, როგორ ამას აღნიშნავს Rolling Stone-ის ჟურნალისტი მატ ტაიბი, გასულ წელს New York Times-ში გამოქვეყნებულ წერილში, სადაც ის „ობიექტური ჟურნალისტიკის“ ილუზორულობაზე წერს და ამტკიცებს, რომ კომიკოსი ჯონ სტიუარტი დღესდღეობით, ალბათ, ყველაზე სანდო რეპორტიორია აშშ-ში, ზუსტად იმის გამო, რომ მას ობიექტურობა არასდროს უცდია.

ჯულიეტა ვაშაყმაძის სტოიკური სტილი და სწრაფვა ობიექტურობის, რაციონალურობისა და უემოციობის ილუზიის შექმნისკენ თანაბრად ახასიათებთ ჩვენს ტელეწამყვანებს. სინამდვილეში ეს ყველაფერი მხოლოდ გადაცემების ფორმაში აისახება, საიდანაც დაძაბულსახიანი, თვალზე ლიბრგადაკრული და სკალპამძვრალი საინფორმაციოს/ტოკ-შოუს წამყვანი გელაპარაკება, საინფორმაციო გამოშვებების შინაარსი კი ხშირად არათუ ობიექტური არაა, არამედ არანორმალურობის ზღვარსაც უახლოვდება. სამაგიეროდ, მეორე წუთში, ვისაც არ ეზარება, ყველა ერთმანეთს ადანაშაულებს არაობიექტურობაში. შესაბამისად, ობიექტურობის ცნების ერთადერთ ფუნქციურ დანიშნულებად ჟურნალისტიკაში სხვისი „არაობიექტურობაში“ დადანაშაულება დარჩა.

როგორც მკვლევარი და ჟურნალისტიკის პროფესორი რიჩარდ სტრეკფუსი თავის ერთ-ერთ ნაშრომში წერს, მედიაში ობიექტურობის ცნება 1920-იან წლებში გაჩნდა და ის დაეფუძნა არა იმ ნაივურ წარმოდგენას, რომ ადამიანებს შეუძლიათ ობიექტურობა, არამედ იმის გაანალიზებას, რომ ადამიანებს არ შეუძლიათ ობიექტურობა. შესაბამისად, პროფესიულ წრეებში ერთგვარი კონსენსუსი შედგა, რომ ამ შინაგანი ნაკლის კომპენსირებისათვის მედიის მუშაკებს უნდა გაეწიათ ძალისხმევა, რათა მედიაში ფაქტს ფაქტის ადგილი ჰქონდეს მიჩენილი, მოსაზრებას - მოსაზრების. სწორედ ამ ძალისხმევას შეგვიძლია ვუწოდოთ ობიექტურობა და არამც და არამც არ უნდა ვიფიქროთ, რომ ობიექტურობისადმი კრიტიკა სრულად ათავისუფლებს ჟურნალისტებს პასუხისმგებლობისგან, პატიოსნად აკეთონ საკუთარი საქმე და არ გადაზარდონ ახალი ამბების გავრცელება პროპაგანდაში. განსაკუთრებით, თუკი საუბარი შეეხება ძალაუფლების ან პოტენციურად ძალაუფლების მქონე ადამიანებს, ადამიანთა ჯგუფებს თუ ინსტიტუციებს.

აქვე უნდა ვახსენოთ, ალბათ, ბალანსის ცნება და ჟურნალისტიკისადმი მათემატიკური მიდგომის ბოროტება და არაფრისმაქნისობა. წარმოიდგინეთ ნებისმიერი სიუჟეტი ან ტოკ-შოუ, სადაც აქტუალურ, დაძაბულ პოლიტიკურ ან სოციალურ თემაზეა საუბარი. სტანდარტი და ტრადიცია გვკარნახობს - ჩაწერ ერთ მხარეს, ჩაწერ მეორე მხარეს (ან მოიწვევ სტუმრებს ერთი მხრიდანაც, მეორე მხრიდანაც, სასურველია, თანაბარი ოდენობით, დასვამ შეკითხვას რომელიც იწყება სიტყვებით „რას ფიქრობ?“ ან მთავრდება შეკითხვით „როგორია თქვენი პოზიცია?“) და ბალანსი მიღწეულია. დესერტად, სასურველია, რომელიმე ექსპერტი, რომელსაც თანაბარი წარმატებით შეუძლია ისაუბროს ლარის ინფლაციაზეც, კავკასიაში ISIS-ის გააქტიურებაზეც და ავტომობილების ტექდათვალიერების ავკარგიანობაზეც. შედეგად, ვერავინ მოგედავება ბალანსის დარღვევაში, ვერავინ გეტყვის, რომ არაობიექტური იყავი და შეგიძლია მშვიდად შეუდგე მომავალი სიუჟეტისთვის/გადაცემისთვის რესპონდენტებისა და სინქრონების ქრონომეტრაჟის თვლას.

სინამდვილეში კი ჟურნალისტიკაში ბალანსი ხარისხობრივი ცნება უნდა იყოს და არა რაოდენობრივი. ბალანსის ძიებაში, ხშირად, ჩვენი ტელეწამყვანები და ჟურნალისტები მაყურებელს საცირკო სანახაობისთვის და უბრალოდ ეკრანიდან მომდინარე უშინაარსო ხმაურისთვის წირავენ. ქრესტომათიული მაგალითი,ალბათ, რამდენიმე დღის წინ, ტელეკომპანია „პირველის“ ეთერში გასული დებატებია. ოჯახის ცნების კონსტიტუციურ დონეზე განსაზღვრისთვის რეფერენდუმის ჩატარებასთან დაკავშირებით მომზადებულ გადაცემაში წამყვანმა ინგა გრიგოლიამ, რა თქმა უნდა, უაპელაციოდ დაუთმო დრო და სივრცე რეფერენდუმის მომხრე ადამიანებს, რომელთა ფაშისტური, ქსენოფობიური და ჰომოფობიური განწყობებიც საყოველთაოდ ცნობილია. ერთხელაც არ უცდია, რომ ზემოთნახსენები ფობიების დეკლარირებისას რესპონდენტებისთვის გაეწია ოპონირება და თუნდაც მეცნიერულად დამტკიცებული ფაქტი (ის, რომ ჰომოსექსუალობა ავადმყოფობა გასულ საუკუნემდე ეგონათ) დაეპირისპირებინა მათთვის. შედეგად მივიღეთ არხის მიერ „ხმაურიან დებატად“ სახელდებული გადაცემა, რომელსაც საერთო არაფერი ჰქონდა დებატთან და იყო მხოლოდ ხმაური. სამაგიეროდ!.. სამაგიეროდ - დაცული იყო ბალანსი. სამაგიეროდ, ჟურნალისტი იყო ობიექტური. ანუ ყველაფერი კარგად არის. საქმე ისაა, რა გაიგო მაყურებელმა? ის, რომ პოლიტიკოსები ამომრჩევლის მანიპულირებას ცდილობენ თუ ის რომ „სოდომია ცოდვაა“?

სწორედ ობიექტურობისა და ბალანსის ცნებისადმი ასეთი ბლანკეტური მიდგომის შესახებ წერს გამომცემელი და აღმასრულებელი რედაქტორი ტრეისი ბაიმი Hufingtonpost-ზე 2012 წელს გამოქვეყნებულ წერილში: „ობიექტურობის მითი არ არის მხოლოდ რიგითი ფილოსოფიური დებატის საგანი; მას მართლა შეუძლია მოიტანოს ზიანი. ამბავში სიმართლის ძიების სურვილი არ ნიშნავს, რომ ამ ამბის ორი ან ყველა მხარე თანასწორია“.

ტრეისი ბაიმის ეს წერილი CNN-ის ერთ-ერთი გამორჩეული ჟურნალისტის, ანდერსონ კუპერის, პროფესიონალიზმსა და რეპორტინგისადმი მის მიდგომას შეეხება. სულ რამდენიმე დღის წინ, ორლანდოს ტრაგედიის შემდეგ, ანდერსონ კუპერმა აშშ-ის იუსტიციის მინისტრს, პამ ბონდის, არ მისცა საშუალება მანიპულირება დაეწყო ტრაგედიით. პამ ბონდი სწორედ ის ადამიანია, რომელიც ერთსქესიანთა ქორწინების შესახებ დებატებისას არ მალავდა თავის ნეგატიურ დამოკიდებულებას ამ თემისადმი, რომელიც საჯაროდ ამბობდა, რომ ეს ინიციატივა ფლორიდის მოსახლეობას დააზარალებდა და რომელსაც თავისი პოლიტიკური მოღვაწეობის განმავლობაში არაფერი სასიკეთო არ გაუკეთებია საზოგადოების ამ ჯგუფისთვის. ორლანდოს ტრაგედიის დროს კი გადაწყვიტა, რომ თავი ლგბტ ჯგუფის ინტერესთა დამცველად გაესაღებინა. ანდერსონ კუპერს მასთან საუბრისას არ დასჭირვებია ბალანსი, არ დასჭირვებია თავის ობიექტურად მოჩვენება, უბრალოდ უთხრა, რომ ქ-ნ ბონდის საქმიანობა ადამიანთა ინტერესთა დაცვაზე მეტად, ამ შემთხვევაში, თვალთმაქცობასთან იდგა ახლოს.

„რეკლამის შესახებ“ საქართველოს კანონი სოციალური რეკლამის დეფინიციასა და მოქმედების ფარგლებს განსაზღვრავს. დეფინიცია უცვლელად, ხოლო, მოქმედების ფარგლები გარკვეული თავისებურების გათვალისწინებით წესრიგდება „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში. ორივე მათგანის სიტყვასიტყვითი განმარტების საფუძველზე, სოციალური რეკლამისთვის დამახასიათებელია:

ა) საზოგადოებრივი სიკეთის ხელშეწყობა - ასეთში შეიძლება მოიაზრებოდეს ნებისმიერი რამ, რაც საზოგადოებისთვის ღირებულ საკითხს ეხება. მაგალითად, ქართული ენის შესახებ ისტორიული მაგალითების მოყვანა, გარკვეული კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ ინფორმაციის გაცემა, ასევე, რეკლამა, რომელიც ამ ყველაფრის პოპულარიზაციას ეხება და სხვ.

ბ) საქველმოქმედო მიზნების მიღწევა - ნებისმიერი ქველმოქმედება, რომელიც შეიძლება ასევე სხვა მოქმედების განხორციელებაშიც გამოიხატოს. მაგალითად, ქველმოქმედების მიზნით გაერთიანებულ პირთა წრე ცალკე აორგანიზებს შეკრებას ქალაქის ერთ-ერთ უბანში. რეკლამაში შეიძლება ეს საკითხიც იყოს დაანონსებული, რათა უფრო ფართო საზოგადოებამ შეძლოს ქველმოქმედებაში მონაწილეობის მიღება.

გ) მნიშვნელოვან საზოგადოებრივ საკითხებზე საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება - მაგალითად, კანონის დაცვის ან ჯანმრთელობისთვის საზიანო ქმედების შესახებ დეტალური ინფორმაციის მიწოდება. ასევე, ისეთი საკითხების შესახებ ინფორმაციის გავრცელება, რაც საზოგადოებისთვის უდიდესი დანიშნულების მატარებელია და სადაც შეიძლება მიიჩნეოდეს, საზოგადოების არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება და ა.შ.

დ) საზოგადოების ქცევის პოზიტიური თვალსაზრისით შეცვლის ხელშეწყობა - ასეთი შეიძლება იყოს გარკვეული წარმოდგენების შექმნა ქცევის კონკრეტულ წესზე. ასე მაგალითად, სასწრაფო დახმარების მანქანის როლი და დანიშნულების გაზიარება მოსახლეობისთვის, რომლის ფარგლებშიც ყველაა ვალდებული, გაატაროს იგი, რათა არ მოხდეს კონკრეტული პირის სიცოცხლის ხელყოფა და სხვ.

ე) არ უნდა იყოს სხვა რეკლამის შეცველი შინაარსის მქონე - სოციალური რეკლამა არ უნდა შეიცავდეს კერძო ან საჯარო პირის (მათი მომსახურების) რეკლამას, ასევე კომერციული ან პოლიტიკური რეკლამის ნიშნებს, არ უნდა იყოს მოხსენიებული კომერციული ორგანოზაციები, ინდ. მეწარმეები, მათი ლოგოები, საქონლის კონკრეტული მარკები, რომლებიც შეიცავენ არაკომერციული ორგანიზაციების დამხმარე სამეწარმეო საქმიანობის შედეგს.

ზემოაღნიშნული საკითხები შეიძლება როგორც ერთობლივად იყოს გააზრებული სოციალურ რეკლამაში, ისე ცალ-ცალკე. თითოეულის არსებობისას მნიშვნელოვანია, რომ სარეკლამო რგოლი არ შეიცავდეს კონკრეტული კერძო თუ საჯარო პირის საქმიანობის რეკლამას.

ვინაიდან სოციალური შინაარსის მქონე რეკლამის განთავსება უსასყიდლოდ უნდა მოხდეს (მისი მიზნებიდან გამომდინარე), მის გამავრცელებელს შეიძლება დაუწესდეს გარკვეული შეღავათები. აქვე აღსანიშნავია ერთი ფაქტორი, რომ მაუწყებელი სოციალური რეკლამის შინაარსში არ ერევა. სწორედ ამიტომაა, რომ ხშირად ასეთი რეკლამა შეიცავს ისეთ კადრებს, რომლის ნახვაც უსიამოვნო შეგრძნებასთანაა დაკავშირებული. მაგალითად, სიგარეტის მოწევის შემთხვევა, როდესაც აჩვენებენ, თუ რა მოსდის ფილტვებს და სხვ. ზოგიერთი სოციალური რეკლამისას მიიჩნევა კიდეც, რომ ასეთი კადრები უფრო მოახდენს გავლენას რეკლამის მაყურებელზე.

შეჯამების სახით შეიძლება ითქვას, რომ სოციალურ რეკლამას გააჩნია საზოგადოებრივი ფუნქცია, რომელიც წარმოადგენს მოსახლეობის / საზოგადოების ერთგვარ ბერკეტს, საშუალებას, მოსახლეობამდე მიიტანოს თავისი სათქმელი და ამით ხელი შეუწყოს ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანესი საკითხების მოგვარებას / პოპულარიზაციას.

ავტორი: სერგი ჯორბენაძე

„ბრიტანელ მეცნიერებსაც“ კი გაუჭირდებათ ზუსტად დადგენა თუ რა მოტივაციით აიკვიატეს ქართულმა ტელეარხებმა ისეთი რესპონდენტები, როგორებიც არიან ლალი ბადურაშვილი, გიგა ნასარიძე, გურანდა გაბუნია, ქეთი დოლიძე, კორკოტა, გიორგი ნაზღაიძე, ხთუნა ბოკუჩავა და ა.შ. თუმცა ფაქტია, რომ ტელეეკრანებზე იმდენად ხშირად ხვდებიან ეს ადამიანები, კარდაშიანი-ვესტის წყვილს არ დაესიზმრება ამერიკულ ყვითელ მედიაში გამოჩენის ასეთი სიხშირე. ადამიანების კატეგორიზაცია ცუდი საქმეა, მაგრამ ჟურნალისტიკა იტანს რესპონდენტების კატეგორიზაციას. საქმის გამარტივების მიზნით, ეს ადამიანები შეგვიძლია ერთ კატეგორიაში მოვათავსოთ და ქართულ მედიაში არსებულ კოლექტიურ გურანდა გაბუნიაზე ან კოლექტიურ გივი სიხარულიძეზე ვისაუბროთ - სახელი და გვარი, რა თქმა უნდა, პირობითია.

სქემა მარტივია: მომავალი რჩეული რესპონდენტი უნდა იყოს საშუალო ან საშუალოზე მეტი ასაკის, მისი საქმიანობის ძირითადი სფერო უნდა შემოიფარგლებოდეს თეატრით ან კინოთი (გამონაკლისად ესტრადის მომღერლობა ან პოეტობაც შესაძელებელია), უნდა ჰქონდეს კავშირი ვაკე-ვერა-საბურთალოს ელიტასთან, საუბრისას ცოტა რუსულ სიტყვებსაც თუ შეურევს კიდევ უკეთესი, ხმარობდეს დიდთვლიან ბეჭდებს ან სხვა თვალშისაცემ სამკაულს, ორღობის დონეზე მაინც უნდა ერკვეოდეს ქართულ პოლიტიკაში, უნდა აღმერთებდეს ან სძულდეს ბიძინა ივანიშვილი, უნდა უყვარდეს პატრიარქი, გადაცემაში თითო მოსვლაზე ერთი-ორი, რბილად რომ ვთქვათ, სისულელის თქმის უნარი უნდა შესწევდეს, უნდა იყოს ოდიოზური ან ექსცენტრიული მაინც, უნდა შეეძლოს, რომ თანაბარი სერიოზულობით გესაუბროს „ქართული ოცნების“ ეკონომიკურ პოლიტიკაზე, ნაციონალური მოძრაობის მმართველობისას სისტემურ ძალადობაზე, გასპარ ნოეს ფილმზე “LOVE”, მაგდა პაპიძის საქმეზე, ჰომოსექსუალების მიერ ქართველი კაცების მასიურად გადაბირების აშშ-ში შემუშავებულ გეგმაზე, ქალიშვილობის აპკის როლზე ეროვნული იდენტობის შენარჩუნებაში, რუსულ ბალეტზე და ბულატ ოკუჯავას რომანსებზე, ბიძინა ივანიშვილის ზებრაზე ან მიხეილ სააკაშვილის და სანდრა რულოვსის მიერ ბავშვების ორგანოებით ვაჭრობაზე. თუკი ამ კრიტერიუმების ნაწილს მაინც აკმაყოფილებთ, ჩათვალეთ, რომ სატელევიზიო სივრცეში ვარსკვლავობის უდიდესი პოტენციალი გაქვთ.

რაც ყველაზე საინტერესოა, ასეთი რესპონდენტების ეთერებში ჩამორიგებით ტელეწამყვანები მაყურებლებს უმტკიცებენ, რომ ისინი საზოგადოების სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლების აზრს და „ხალხის ხმას“ უთმობენ სატელევიზიო სივრცეს. არადა, საქმე რესპონდენტების რელევანტურობაზე თუ მიდგება, მათი მხრიდან ტოქ შოუს საცირკო წარმოდგენად გადაქცევის საფრთხეს თუ გავზომავთ, ეჭვი მაქვს ე.წ. უბრალო მაყურებლებმა როგორმე მოახდინონ საკუთარი თავის, საკუთარი სათქმელის ასოცირება კოლექტიური ლალი ბადურაშვილის ისტერიკასთან ან გივი სიხარულიძის 37-მანეთიან მაჩოიზმთან. როგორც წესი, ასეთი რესპონდენტები ადვილად გამოდიან წყობიდან, ხშირად ერთ ხმაში საუბრობენ, ლანძღავენ ერთმანეთს და ხშირად ამბობენ ფრაზებს, რომლებიც შემდგომში რეიტინგულ ვიდეოებად იტვირთება Youtube-ზე. მართალია მაყურებელი ვერაფერს ისმენს ღირებულს თავად გადაცემის თემაზე, მაგრამ მეორე დღეს ყველას შეუძლია დაასრულოს ფრაზა "გაჩუმდი, მე სახალხო არტისტი ვარ, ..... ......". ასეთია საჯაროდ გაჟღერებული სისულელის სოციალური ბუნება.

სინამდვილეში, პირველყოვლისა, ალბათ საზოგადოებრივი აზრი და საზოგადოებრივი უაზრობა უნდა გავმიჯნოთ. უბრალოდ უნდა ვაღიაროთ, რომ ჟურნალისტები ჩვენ თავად ვქმნით ე.წ. სელებრითებს, რომლებიც მერე ბედისწერად იქცევიან ხოლმე და რთული ხდება უარის თქმა ცდუნებაზე, კიდევ ერთი სისულელე დასტყუო ოდესღაც უბრალოდ მსახიობს ან რეჟისორს, ახლა კი უკვე პოლიტიკურ ექსპერტს. ქვემოთ შეგიძლიათ იხილოთ საზოგადოების აზრად შემოსაღებული საზოგადოებრივი უაზრობის ერთ-ერთი ბოლო მაგალითი, ნაწყვეტი ტ/კ „იბერიას“ ტოქ შოუ „პრიორიტეტიდან“:

- „მეც ქართველი ვარ ქალბატონო. რა ნახეთ ჩემში რომელიმე მთავრობისკენ მომხრე ვიყავი თუ მოწინააღმდეგე? რა ნახეთ ჩემში მოღალატეობის? ან რა ნახეთ რომ მე ჩავრეცხე ვინმე?“

- „თქვენ თვითონ ამბობთ, რომ იმიტომ ხართ გამწარებული რომ 3 სამსახურში მუშაობდი და დაკარგე სამსახური“.

- „ქალბატონო შეხედეთ რა კარგად გამოვიყურები, თქვენგან განსხვავებით. არ ვარ გამწარებული“

- „გიორგი, ვაიმე უხერხულია ...“

- „ვაიმე, მე შენზე უკეთესად გამოვიყურები, შენზე უკეთესად. 31 წლისა გავხარ 190 წლის ბებერს და მე ძაან ახალგაზრდა ვარ და ყოველთვის ახალგაზრდა ვიქნები“.

დიალოგში, რომელიც მოდელ გიორგი ნაზღაიძესა და მსახიობ ხათუნა ბოკუჩავას შორის გაიმართა და რომელმაც მეორე დღეს სოციალური მედია დაიპყრო, არაფერია ახალი. საერთოდ, ამ დიალოგში ძველიც კი არაფერია, გარდა ერთისა - მასში კარგად ჩანს „პრიორიტეტის“ პრიორიტეტები. ნაცვლად საგნობრივი დისკუსიისა, ეს გადაცემა საეჭვოდ ხშირად უთმობს ეთერს მსგავს რესპონდენტებს - ადამიანებს, რომლებიც საკუთარი თავის გარდა არავის გამოხატავენ, იშვიათად ამბობენ საზოგადოებრივად ღირებულ, საინტერესო სათქმელს, სამაგიეროდ, ხშირად ჩხუბობენ და ილანძღებიან პირდაპირ ეთერში.

თუმცა, მხოლოდ ამ არხის ამ გადაცემას ნუ ავკიდებთ მაყურებლების ცოდვას. საზოგადოებრივი უაზრობის საზოგადოებრივ აზრად შეფუთვის ტრადიციას დიდი ხნის წინ ჩაეყარა საფძველი ჩვენს ტელე სივრცეში. ახლა უკვე რთულია მიაკვლიო სათავეებს, მაგრამ „ლალი ბადურაშვილის სინდრომის“ დამკვიდრებაში არაერთ ქართველ ჟურნალისტს მიუძღვის წვლილი. მაგალითად, არ უნდა დავუკარგოთ წვლილი ინგა გრიგოლიას, რომელმაც უდიდესი როლი ითამაშა მსგავსი „ორთა“ და „მრავალთაბრძოლების“ განვითარებაში. ასე იქმნებიან ცრურესპონდენტები, ცრუ ანტიგმირები და ცრუ ტოპ თემები. რა არის იმაზე ადვილი, რომ ნახევრად უსაქმოდ დარჩენილი არტისტები შემოსვა მაგიდების გარშემო და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ტოქ შოუ გასართობ შოუდ აქციო?!

საბოლოოდ კი ყველაფერი აი აქამდე მიდის ხოლმე:

მედია კლავს!

ეს ძალიან ღია და მყვირალა ფრაზა კარგა ხანს ეკიდა ჩემი კოლეგის სამუშაო მაგიდაზე. მგონი, უფრო გასაფრთხილებლად და გამოსაფხიზლებლად. ეს წარწერა საიაში მედიისათვის ყველაზე ხელმისაწვდომ ოთახში იყო და ჟურნალისტებიც ხშირად დაბნეულები გვიყურებდნენ მეც და ავტორსაც.

ბოლოს კი წარწერა გაქრა. ისე, რომ არავის უკითხავს, რას და როგორ კლავს მედია.

მე 10 წელზე მეტია მედიასამართლით ვარ დაინტერესებული, თუმცა ხანდახან მედიისაგან დაზიანებულ ადამიანებსაც ვიცავ ხოლმე (რადგან მედიასამართალი მედიისათვის უსამართლობაში ხელშეწყობას სულაც არ ნიშნავს). ჩემი ერთ-ერთი ემოციური საქმე ზურა ვაზაგაშვილის მშობლების, იური და ციალა ვაზაგაშვილების, წარმომადგენლობა იყო. 2012 წლის მაისში საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა შეიარაღებული დაჯგუფების წევრად (ანუ დამნაშავედ) მოიხსენია გარდაცვლილი ზურა ვაზაგაშვილი, მე და ჩემი კოლეგა კი მის მშობლებთან ერთად სამართლიანად მოვითხოვდით გარდაცვლილის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დაცვას, რადგან ადამიანი უდანაშაულოდ ითვლება, ვიდრე მისი დამნაშავეობა არ დამტკიცდება კანონით დადგენილი წესით და კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენით. ზურა ვაზაგაშვილის საქმეზე კი მსგავსი რამ არ მომხდარა და ვერც მოხდებოდა, რადგან გარდაცვლილებს არ ასამართლებენ.

პირველ ჯერზე, საზოგადოებრივმა არხმა უარი განაცხადა მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე, არხის თვითრეგულირების სააპელაციო ორგანომ - სამეურვეო საბჭომ კი დააკმაყოფილა გარდაცვლილის მშობლების საჩივარი. მაშინ პირველი არხის საინფორმაციო სამსახურმა მოკლე პერიოდშივე გააშუქა სამეურვეო საბჭოს ეს გადაწყვეტილება და აღნიშნა, რომ ის პროკურატურის მასალებს ეყრდნობოდა და იქ ზურა ვაზაგაშვილი შეიარაღებული დაჯგუფების წევრადაა მოხსენებული.

მოკლედ, ამ საქმეს არაფერი ეშველა.

ცხადია, ვერაფერი შეამსუბუქებდა შვილგარდაცვლილი მშობლების განცდებს, არაერთხელ მოყოლილ ისტორიას თავიანთ შვილზე, ჯანმრთელობის გაუარესების გამო გადადებულ შეხვედრებს. მაგრამ ჩვენს რჩევაზე, მიგვემართა მარეგულირებელი კომისიისათვის, მათ უარი განაცხადეს. თქვეს, რომ ძალა აღარ ჰყოფნიდათ...იურისტებს კი მათი მონაწილეობის და თანხმობის გარეშე არაფერი შეგვეძლო.

სწორედ მაშინ მივხვდი, როგორ კლავდა მედია ადამიანებს.

შვილის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დაცვის პროცესში დავინახე, როგორ მოკლა მედიამ იური ვაზაგაშვილი. მოკლა იქამდე, ვიდრე საკუთარი შვილის საფლავზე ვიღაც სხვა ააფეთქებდა...

არასოდეს დამავიწყდება, როგორ შეცვალა ბატონი ვაზაგაშვილის მკვლელობამ ჩემი ერთ-ერთი დაბადების დღე. არ დამავიწყდება იმიტომაც, რომ იმავე დღეს მედიას ვერ გადაურჩა გია სოსანაშვილის მამაც, რომელსაც კამერით და მიკროფონებით შეიარაღებულები დასდევდნენ. ეკითხებოდნენ და ეკითხებოდნენ, იყო თუ არა მკვლელი მისი შვილი. "ვერც ვეთანხმები და ვერც ვერაფერს ვფიქრობ. შოკირებული ვარ. თუ ჩემი შვილი მაგის ჩამდენია, მოკვდეს", - თქვა ბოლოს აკანკალებულმა მოხუცმა კაცმა.

ეს ამბავი არანაკლებ ემოციურმა პროცესმა გამახსენა. დღეს მედია მაგდა პაპიძის სასამართლო პროცესს აშუქებს და ყველა პროცესზე კლავს ამ ადამიანს, ადამიანის უფლებას - ჰქონდეს წარსული და მომავალი.

მედია დაუსაბუთებლად და გაუმართლებლად დაბალი სტანდარტით აწოდებს საზოგადოებას პროცესზე მომხდარ ამბებს, ავრცელებს იაფფასიან გადაუმოწმებელ ინფორმაციას მისი პირადი ცხოვრების თაობაზე და სასამართლოს მიერ საბოლოო განაჩენის გამოტანამდე ადანაშაულებს ქმრისა და შვილის მკვლელობაში ქალს, რომელსაც გამოპასუხებაც კი არ შეუძლია.

ისევე, როგორც ვაზაგაშვილის საქმეში, მედია პროკურატურის მხარესაა, რომელსაც საკუთარი ამოცანა - სახელმწიფო ბრალდების განხორციელება აქვს.

დღესაც მედიამ სრულად დაივიწყა, რომ სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების ან სასამართლო პროცესის გაშუქებისას, უნდა გააშუქოს საბოლოო განაჩენი და მიიღოს ყველა გონივრული ზომა ადამიანის რეპუტაციისათვის გაუმართლებელი ზიანის მიყენების თავიდან აცილების მიზნით. დაივიწყა, რომ ხანდახან გამომძიებელიც ცდება, პროკურატურაც, სასამართლოც და სიმართლე შეიძლება სადღაც და ოდესღაც, „ზედა ინსტანციებში“, გამოაშკარავდეს...

მედია კლავს!

ამ ფრაზას თავისი ამოხსნა აქვს. დიახ, მედიას შეუძლია გაანადგუროს გაუმჭვირვალობა, ნეპოტიზმი, ძალადობრივი სტერეოტიპები...მედიას აქვს ძალა გაანადგუროს ადამიანიც, ადამიანის პიროვნული ღირსებები და თავისუფლებები... მოკლედ, მედია აუცილებლად კლავს, თუმცა მხოლოდ საკუთარი არჩევანის მიხედვით.

საქართველოში სასტიკად მოკლული ბევრი ცოლის სახელი დაგვამახსოვრდა. მედიიდან გვახსოვს სალომე ჯორბენაძე და მაკა წივწივაძე, მაგრამ თითქმის არავის გვახსოვს მკვლელები, შევრაცხეთ ისინი ეჭვიან, ავადმყოფ კაცებად და დავივიწყეთ. სამაგიეროდ ყველამ კარგად ვიცით მაგდა პაპიძის სახელი: ის საკუთარი ქმარ-შვილის მკვლელობაში ბრალდებული ქალია. ამ საზარელი დანაშაულის ჩამდენი ჯერ არ გამოუვლენია სასამართლოს. პაპიძემ ნაფიცი მსაჯულები მოითხოვა საკუთარი უდანაშაულობის დასამტკიცებლად. მის ბედს არა პროფესიონალი მოსამართლე, არამედ 12 ჩვეულებრივი ადამიანი გადაწყვეტს. ნაფიცი მსაჯულები გადაწყვეტილებას მხოლოდ სასამართლო დარბაზში მიღებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით უნდა იღებდნენ, მაგრამ ინტერნეტის და სოციალური ქსელების ეპოქაში შეუძლებელია გვერდი აუარო მაგდა პაპიძეზე დაწერილ სტატიებს.

მხოლოდ სათაურებიც კი კმარა შთაბეჭდილების შესაქმნელად, ასე მაგალითად:

“ლანა ხმამაღლა ამბობდა ჩემ დას საყვარელი ჰყოლიაო” - მაგდა პაპიძის მეზობლების სკანდალური დეტალები” “მოწმე - ქორწილამდე რამდენიმე კვირით ადრე მაგდა პაპიძეს სხვა მამაკაცთან ჰქონდა ურთიერთობა” “ოთარ ბერძენიშვილმა დაადასტურა, რომ მაგდა პაპიძესთან არაერთხელ ქონდა ინტიმური ურთიერთობა - პროკურორი”; “მოწმე: "მაგდას შვილი სასტიკად არ უნდოდა... ამბობდა, ერთის გაჩენას სიცოცხლე შევწირეო"”; "ქმარს რომ ღალატობდი, მაშინ სად იყავი" - დედამთილთან მორიგი დაპირისპირების გამო პაპიძეს სხდომა დაატოვებინეს”; “მოწმის განცხადებით, მაგდა პაპიძე ბოლო პერიოდში ეშმაკებზე ვიდეოებს უყურებდა; “ "უშუალოდ სატანა დიდდება მათი საქმეებით"მაგდა პაპიძისა და მისი დის დიალოგი მკვლელობამდე ერთი თვით ადრე”

ამ სათაურებიდან ჩანს, რომ ყვითელი და არაყვითელი მედიასაშუალებები ავრცელებენ სასამართლო სხდომაზე თქმულ ისეთ ფრაზებსა და შეფასებებს, რომელთა დიდი ნაწილი ან უბრალოდ მეზობლების მიერ ყურმოკრული ჭორია, ან მათივე შთაბეჭდილება და მოსაზრებაა, ან საერთოდ არ არის დაკავშირებული მოცემულ საქმესთან. თუმცა მედიას ისე ხიბლავს მაგდა პაპიძის ალქაჯ კუდიანად წარმოდგენა, რომ სულ არ აინტერესებს სასამართლო პროცესზე თქმული მოსაზრებების სისწორე და რელევანტურობა საქმესთან.

მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში ათობით მკვლელი ქმარი ვიხილეთ, არც ერთი საქმის შემთხვევაში მედიას არ უცდია ბრალდებულების პირადი ცხოვრების ამოქექვა და ამ კაცებისაგან განსაკუთრებული მონსტრის შექმნა. თუ პირადი ცხოვრებით ინტერესდებოდნენ, ისევ იმის ძიებაში იყვნენ, ხომ არ ღალატობდა მოკლული ცოლი ქმარს.

რა ვნებაა არკვიო მაინცდამაინც ქალის პირადი ცხოვრება, მიუხედავად იმისა ეს ქალი მსხერპლია თუ ბრალდებული? რა ვნებაა მაინცდამაინც ქალისგან, რომელსაც ისედაც მძიმე დანაშაულში ედება ბრალი, წინასწარ შექმნა სასტიკი მკვლელისა და კუდიანის ხატი? რატომ უსპობს მედია ამ ქალს საზოგადოებაში დაბრუნების შესაძლებლობას? რას იზამს მედია თუ მაგდა პაპიძე უდანაშაულო აღმოჩნდება?

მედია დღეს მკვლელობის გაშუქების ორმაგ სტანდარტს გვთავაზობს: თუ ბრალდებული კაცია, საქმის შესახებ ინფორმაცია შედარებით მწირია, არ ეხება მის პირად ცხოვრებას და სექსუალურ გამოცდილებას; თუ ბრალდებული ქალია, ზედმიწევნით გვაწვდიან ინფორმაციას მის ქორწინებამდელ თუ ქორწინების შემდგომ ურთიერთობებზე, დახურული პროცესებიდანაც კი გამოაქვთ ინფორმაცია. პროცესები კი პირადი ცხოვრების საიდუმლოების პატივსაცემად იხურება, თუმცა ამას აღარც პროკურატურა დაგიდევთ პაპიძის საქმეში და აღარც მედია. ზემოთ ჩამოთვლილი სტატიები ირიბად მიგვანიშნებს, რომ ქალის თავისუფალი სექსუალური ცხოვრება “საშიშია”, იმდენად “საშიში”, რომ ის შესაძლოა მკვლელობას უკავშირდებოდეს.

მკვლელობების გაშუქების ეს ორმაგი სტანდარტი რეალურად გენდერულ უთანასწორობაზე დგას, იმ უთანასწორობაზე, რომელიც სექსუალურ თავისუფლებას კაცისთვის დასაშვებად მიიჩნევს, ქალისთვის კი არა: ქორწინებამდელი სექსი კაცისთვის სავალდებულოც კია, ქალისთვის - აკრძალული; ქორწინების გარეთ სექსი კაცისთვის გავრცელებული პრაქტიკაა, საზოგადოებაც თვალს ხუჭავს ამაზე, ქალისთვის კი სრულიად მიუღებლად მიიჩნევს. კაცების სექსუალურ ცხოვრებას ტაბუ არ ადევს (ჰომოსექსუალობა გამონაკლისია). ქალებისათვის სექსუალური თავისუფლების არარსებობის გამო იქცევა ხოლმე ქალების პირადი ცხოვრება საყოველთაო განსჯისა და გაკიცხვის საგნად. და ჩვენი მედიაც გამალებით ხელს უწყობს ქალების წინააღმდეგ მიმართულ ამ მორალურ ტერორს.

არადა თუ გენდერული თანასწორობა გვინდა, კაცებს და ქალებს ერთნაირი უფლებები და თავისუფლებები უნდა მივცეთ არა მარტო კანონით, არამედ მორალურადაც. მედიის როლი კი საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების პროცესში უმნიშვნელოვანესია. მას შეუძლია ებრძოლოს გენდერულ სტერეოტიპებს ან გაამყაროს ისინი. თანასწორობა კი ყველას გვჭირდება: ჟურნალისტებსაც და მკითხველსაც, ქალებსაც და კაცებსაც.

და ბოლოს, რასაც არ უნდა წერდეთ, პატივი ეცით ადამიანის უდანაშაულობის პრეზუმფციას.

საქართველოს, ბოლო წლების განმავლობაში, მნიშვნელოვანი მიღწევები აქვს ევროინტეგრაციის მიმართულებით. ხანგრძლივი მოლაპარაკების შედეგად, ქვეყანამ 2014 წელს გააფორმა ასოცირების ხელშეკრულება და უზრუნველყო ევროკავშირის ინსტიტუციური და ეკონომიკური დაახლოება. ღრმა და ყოვლისმომცველმა თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებამ ევროკავშირის 500 მილიონიანი ბაზარი გახსნა, რაც ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისთვის წინგადადგმული დიდი ნაბიჯია. 2017 წელს კი ძალაში შევიდა რეგულაცია უვიზო მიმოსვლის შესახებ, რომლითაც საქართველოს მოქალაქეებმა შენგენის წევრ ქვეყნებში მხოლოდ ბიომეტრიული პასპორტით შეუძლია გადაადგილება. ამ შესაძლებლობით, დღეისათვის უკვე ისარგებლა 12ათასზე მეტმა ადამიანმა.

ამ მიმართულებით, დღეს მთავარი კითხვაა - რა იქნება საქართველოს შემდეგი ნაბიჯი ევროინტეგრაციის გზაზე, უნდა ველოდოთ თუ არა გაწევრიანებას ახლო მომავალში?

2017 წელს დაგეგმილია მრავალი ღონისძიება, რომელთა თემატიკა საქართველოს ინტერესებში პირდაპირ შედის. მნიშვნელოვანია, რომ ყურადღების მიღმა არ დარჩეს ისეთი აქტივობის გაშუქება, სადაც მედიას პირდაპირ შეეძლება მიიღოს საჭირო პასუხები ევროინეტგრაციის შესახებ .

საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობები ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივის ფარგლებში ხორციელდება. სწორედ ამ ინიციატივის ფარგლებში შეთანხმებით მივიღეთ ასოცირების ხელშეკრულება ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ და უვიზო რეჟიმი. წელს, აღმოსავლეთ პარტნიორობის პროცესების დაწყებიდან 7 წელი გადის და დაგეგმილია მისი შეფასება - მოდიფიცირება. სწორედ ეს ცვლილებები გადაწყვეტს, როგორი იქნება საქართველო–ევროკავშირის ურთიერთობები და გახდება თუ არა საქართველო ევროკავშირის წევრი უახლოეს მომავალში.

მოვლენები, რომელთაც თვალი აქტიურად უნდა მივადევნოთ, არის:

1. ლუქსემბურგის აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამიტი, 19 ივნისი

სამიტზე გაიმართება აღმოსავლეთ პარტნიორობის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრა. საქართველოდან მიხეილ ჯანელიძე და მისი კოლეგები უკრაინიდან, მოლდოვიდან, სომხეთიდან, აზერბაიჯანიდან და ბელარუსიდან, იმსჯელებენ 2016 წლის 14 ნოემბერს ევროკავშირის საგარეო კომიტეტის მიერ მიღებულ დასკვნით დოკუმენტზე აღმოსავლეთ პარტნიორობის (EaP) განვითარების შესაძლებლობის შესახებ. აღნიშნულ დოკუმენტში ხაზგასმულია ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის სტრატეგიაში EaP-ის მნიშვნელობა და გამოკვეთილია ეკონომიკის, ვაჭრობის , ტრანსპორტისა და ახალგაზრდების ჩართულობის ხელშემწყობი პროგრამების განვითარების აუცილებლობა. განსაკუთრებით დიდი ყურადღება ეთმობა ხელშესახები, კონკრეტული შესაძლებლობების შექმნის აუცილებლობას ქვეყნების განვითარებისათვის.

აღნიშნული სამიტი EaP-ის ქვეყნებისათვის ერთ-ერთი შესაძლებლობაა, ბრიუსელის სამიტის წინ დააფიქსირონ თავიანთი დღის წესრიგი. ამიტომ Follow on Twitter MikheilJanelidze; MFA Luxembourg;

თუმცა აღსანიშნავია, რომ საბოლოო სიტყვა პარტნიორობის მომავალზე ბრიუსელის სამიტზე გადაწყდება.

2. ბრიუსელის აღმოსავლეთ პარტნიორობის მე-5 სამიტი, 24 ნოემბერი, 2017

სამიტზე ევროკავშირის ყველა წევრი და აღმოსავლეთ პარტნიორობის 6 ქვეყნის უმაღლესი წარმომადგენლობა შეიმუშავებს ინიციატივებს თანამშრომლობის შემდგომ მიმართულებებზე. შეხვედრაზე, გარდა ზოგადად EaP-ის მომავლისა, გადაწყდება სამი ასოცირებული წევრის ევროკავშირში გაწევრიანების შესაძლებლობის პერსპექტივაც. ფოკუსი გაკეთდება რიგის სამიტის ოთხი პრიორიტეტის ფარგლებში მიღებულ შედეგებზე. ეს პრიორიტეტებია :

ძლიერი ეკონომიკა - ეკონომიკური განვითარება და უკეთესი საბაზრო შესაძლებლობები.

ძლიერი მმართველობა - ინსტიტუტების გაძლიერება და კარგი მმართველობა.

ძლიერი ურთიერთდაკავშირებულობა - ურთიერთკავშირების გაძლიერება. განსაკუთრებით ენერგიისა და ტრანსპორტის საკითხებში.

ძლიერი საზოგადოება - მობილობის გაძლიერება და ხალხთა შორის კონტაქტების გაღრმავება.

სამიტი რამდენიმე სამუშაო დოკუმენტით იხელმძღვანელებს, მათ შორის, 2020 წლისთვის აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებისთვის 20 კონკრეტული შედეგის მიწოდების (deliverables) პოლიტიკის დოკუმენტით.

ამიტომ Follow on Twitter EU NEAR; Johannes Hahn; Federica Mogherini).

სამიტის შედეგებზე დიდი გავლენა ექნება ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტის დღის წესრიგსა და მის მიერ ინიცირებული საკითხებს.

3. ესტონეთის ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტობის დღის წესრიგი

ზოგადად, ევროკავშირის საბჭოს 6 თვის ვადით ხელმძღვანელობს ერთ-ერთი წევრი სახელმწიფო წინა და მომდევნო ხელმძღვანელებთან ერთად. ივლისიდან დეკემბრის ჩათვლით პრეზიდენტი ქვეყანა ხდება ესტონეთი, რომელმაც უკვე წარმოადგინა 6 თვიანი სამუშაო გეგმა, რომელშიც აღმოსავლეთ პარტნიორობის მნიშვნელობა ხაზგასმულია, თუმცა, უფრო მკაფიოდ, სამიტისთვის კონკრეტულ ინიციატივებზე მიმდინარე პერიოდში ესტონეთის მთავრობის აქტივობებით გახდება ცნობილი ამიტომ Follow on Twitter: eesistumine2017; EU2017EE; Estonian Embassy in Tbilisi; Google alert: www.eesistumine.ee;www.eu2017.ee

ესტონეთის ევროკავშირის პოლიტიკის დოკუმენტის მიხედვით, ესტონეთი მხარს უჭერს აღმოსავლეთ პარტნიორობას ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში. ევროინტეგრაციის გზაზე ასოცირებული ქვეყნებისათვის საშუალოვადიან პერიოდში, ოთხ თავისუფლებასთან ერთად, უნდა მოხდეს მეხუთეც: ინფორმაციის თავისუფალი გადაადგილების მინიჭება.

„ესტონეთი მხარს უჭერს ამ ქვეყნებისთვის ევროპული პერსპექტივის მინიჭებას.“(მუხლი 242)

ევროპული პერსპექტივა, ეს არის შესაძლებლობა, მოგვენიჭოს წევრობის პოტენციური კანდიდატის სტატუსი. ასოცირების ხელშეკრულება აღიარებს საქართველოს ევროპულ მისწრაფებებსა და ევროპულ არჩევანს, მაგრამ არ მოიცავს გაწევრიანების პირობას. ევროპული პერსპექტივა კი შესაძლებლობას გვაძლევს, გავხდეთ გაწევრიანებამდე დახმარების ინსტრუმენტის (IPA II)-ის ბენეფიციარი; შემდეგი ნაბიჯი კი იქნება საქართველოს მიერ წევრობაზე ფორმალური განაცხადის შეტანა და ოფიციალური კანდიდატის საჭირო სტატუსის მინიჭება.

4. კიშინიოვის აღმოსავლეთ პარტნიორობის მინისტრების არაფორმალური სავარუდო შეხვედრა, ივლისში

აღნიშნული მინისტერიალი დამატებითი შესაძლებლობა იქნება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებისათვის, შეათანხმონ საერთო პოლიტიკური დღის წესრიგი და ბრიუსელის სამიტის წინ ერთობლივი, ძლიერი მესიჯი გაუგზავნონ ევროკომისიას. 2016 წელს, ერევანში გამართულ მსგავს შეხვედრაზე “ EU4Inovation“ შეთანხმდნენ ახალ ინიციატივაზე, რომელიც EaP-ის ქვეყნების ადმინისტრაციული სამსახურების, ბიზნესის, სტუდენტებისა და მკვლევარებისთვის კვლევითი პარტნიორობის ჩამოყალიბებისა და მობილობის შესაძლებლობას ქმნის.

ამიტომ Follow on Twitter: Andrei Galbur; MFA Moldova

5. ტალინის მე-9 ყოველწლიური აღმოსავლეთ პარტნიორობის ფორუმის სამოქალაქო საზოგადოების კონფერენცია, 25-27 ოქტომბერი,2017

წელს ფორუმის ასამბლეა და კონფერენცია ერთად გაიმართება და ეს იქნება ბრიუსელის სამიტისთვის გაგზავნილი სამოქალაქო საზოგადოების მოლოდინები და რეკომენდაციები.

2017 წელს ასამბლეა იმართება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ფორუმისა და ესტონეთის, როგორც ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტი ქვეყნის ერთობლივი ორგანიზებით. მასზე წარმოდგენელი იქნება საქართველოს 22 არასამთავრობო ორგანიზაცია და მნიშვნელოვანია, თუ რა მოხვდება საბოლოო რეკომენდაციებში. შედარებისთვის, გასულ წელს საქართველოზე რეკომენდაციის ჩანაწერში იყო უვიზო რეჟიმის მინიჭება, ვინაიდან ყველა არსებული მოთხოვნა უკვე შესრულდა, თუმცა, ამავე დროს, დაფიქსირდა სექტორული გაუმჯობესების აუცილებლობა:

სიძულვილის ენა და უმცირესობების უფლებების დაცვის, პოლიციის კვალიფიკაციის, გენდერული საკითხების მეტად წინ წამოწევის, ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებული რეგიონების ინტეგრაციისა და რუსული პროპაგანდისადმი მოწყვალადობის, დეცენტრალიზაციისა და ადგილობრივი თვითმართველობის ხარჯების მონიტორინგის მიმართულებებით.

ამიტომ Follow on Twitter: Civil Society Forum; KakhaGogolashvili

მნიშვნელოვანია, რომ თემები, რომელთაც ზემოთ ჩამოთვლილი ღონისძიებები ფარავენ, მოიცავს პასუხებს ყველა იმ კითხვასა თუ მოლოდინზე, რომელიც შეიძლება ამ ეტაპზე გვქონდეს ევროკავშირის წევრობასთან დაკავშირებით. საინტერესო იქნება, მედიასაშუალებების აქტიური ჩართულობა და ძალისხმევა ამ პროცესების გაშუქებასა და ევროკავშირის შესახებ ცნობიერების ამაღლების თვალსაზრისით. თუ ფიქრობთ, რომ ამ თემებზე კიდევ უფრო მეტი ინფორმაცია უნდა გაშუქდეს ქართულ მედიაში FOLLOW on twitter Giorgi Jangiani

გიორგი ჯანგიანი, საქართველოს რეფორმების ასოციაცია, კონფლიქტებისა და ევროინტეგრაციის ანალიტიკოსი

,,ზედმეტად კრიმინალები” - ასე თარგმნა ევროპულმა, უმეტესად, გერმანული მედიის, ნაწილმა რუსული გამოთქმა „Лицо кавказской национальности“ საკუთარ ენებზე და ამგვარ კონტექსტში საქართველოსთვის თავისუფალი სავიზო რეჟიმის მინიჭების თემას არაერთი მასალა მიუძღვნა .

ამგვარმა მედიებმა პროპაგანდისთვის (იარლიყის არ იყოს) რუსული, თან მარტივი რეცეპტი გამოიყენეს:

ვერსია 1:

• სტერეოტიპიზირებისთვის გამოსადეგ იარლიყთან ერთად საჭიროა კონტექსტიდან ამოგლეჯილი ფაქტები - გემოვნებით;
• ციფრი მანიპულირებისთვის - რაც მეტი, მით უკეთესი;
• სტატუსის მქონე ექსპერტის (ნიშა თემატურად უნდა უკავშირდებოდეს სათქმელს) მოსაზრება - რაც შეიძლება ბლომად;
• ვიზუალიზაცია (ეფექტის გასაძლიერებლად) - მინიმუმ ერთი;
• მეტყველი სათაური (დასკვნის კარნახისთვის )- 1 ც.
• ქვესათაურები (დასკვნის გასამყარებლად) – 3-4 ც.

კიდევ უფრო მარტივი რეცეპტია (ვერსია 2), ავიღოთ მეტყველი სათაური და ლიდი და დავეყრდნოთ სხვა მედიის უკვე გამოქვეყნებულ პროპაგანდას.

გუგლის გერმანულენოვანი სივრცე - google .de მხოლოდ ბოლო ერთი თვის განმავლობაში, ანუ იმ პერიოდში, როცა ევროკავშირის მიერ საქართველოსთვის თავისუფალი სავიზო რეჟიმის დაწესების განხილვა აქტიურ ფაზაში შევიდა, ასეულობით პუბლიკაციას ითვლის, სადაც კონტექსტურად ლაგდება ,,ქართველი, მაშასადამე კრიმინალი”.

ყველაზე პოპულარული (როგორც გუგლი ამბობს) ამ მასალებიდან გერმანული ტაბლოიდი BILD -ი -ის სტატია აღმოჩნდა, რომლის დასამზადებლად გამოცემამ აქ მოყვანილ პირველ რეცეპტს მიმართა:

• იარლიყი: ,,ზედმეტად კრიმინალი”, ,,მაფიოზური”
• სათაური: ,,ზედმეტად კრიმინალური. კავშირი (ქდკ) საქართველოსთვის ვიზა-თავისუფლების მინიჭების წინააღმდეგია!”
• ლიდი (ც ასეთი უნდა): ,,ექსპერტი გვაფრთხილებს: „ქართველი თავშესაფრის მაძიებლები ისეთი კრიმინალურები არიან, როგორც არც ერთი სხვა უცხოელთა ჯგუფი.“
• ექსპერტი, როგორც ძირითადი წყარო: არმინს შუსტერი. გამოცემა მას ,,შინაგან საქმეთა ექსპერტს” უწოდებს, თან აღნიშნავს, რომ შუსტერი ქრისტიან-დემოკრატიულ კავშირს წარმოადგენს და თან იმასაც, რომ შუსტერი ,,თავად არის პოლიციის მოხელე”. ცხადია, ამდენი წოდების შემდეგ მის ანალიზს აუდიტორიისთვის ,,წყალი არ გაუვა”.
• ციფრი: ,, 2015 წელს განხორციელებული ბინების ძარცვის 167000 ფაქტის ლომის წილი ქართული მაფიის სინდისზეა. “ ციფრი სწორია, 2015 წელს ძარცვების საერთო რაოდენობაზე არაერთი გერმანული გამოცემა წერდა. თუმცა იმ ოფიციალურ სტატისტიკაში, რომელსაც ეს ციფრი ეყრდნობა, ასევე აღნიშნულია, რომ არაგერმანელთა მიერ ჩადენილ დანაშაულთა შორის ქართველების წილი მხოლოდ 0,9% და ის წინა წლის მაჩვენებელთან შედარებით (1.1%) შემცირებულია. ეს სწორედ ის დეტალია, რომელიც ბოლდმა უნდა დამალოს, რადგან ბილდისთვის ,,ლომი”, შეიძლება იყოს მცირე რაოდენობის, მაგრამ მაინც ლომია და წილიც მეტი აქვს.
• ვიზუალიზაცია: სტატიის ირგვლივ სხვა მსგავსი მასალებია მიმობნეული, ფოტოილუსტრაციებით, რომლებიც კრიმინალს ასახავს.

ფავორიტულია (ჩემთვის) პირველი აბზაცი: ,, სულ უფრო მეტი ბანდა ჩამოდის საქართველოდან გერმანიაში ბინების გატეხვის ტურით! მიუხედავად ამისა, ევროკავშირს სურს ამ ქვეყანას ვიზათავისუფლება მიანიჭოს.”

ამბობენ, რომ BILD -ზე, როგორც ტაბლოიდზე, სწორება ზოგად ტენდენციებზე აზრის გამოსატანად ჩვენგან არასწორია. სოციალურ ქსელში უკვე არაერთგზის შემხვდა ზეიმი იმის გამო, რომ ავტორიტეტულმა ,,SPIEGEL”-მა ამავე თემაზე, ამავე პათოსით გამოქვეყნებული მასალა ჩაასწორა. ჩასწორებული სტატია კიდევ უფრო ნათელყოფს იმას, რა მძლავრია ანტიქართული კამპანია გერმანულ მედიაში. სტატია დღესაც სრულად იმეორებს აქ მოყვანილი პროპაგანდის მეორე რეცეპტს:

• სათაური: ,,კრიმინალთან კავშირის შიში”
• და წყარო, არც მეტი არც ნაკლები, BILD -ის შესაბამისი სტატია. მორჩა, მასალა- მზადაა.

ძნელია გაარკვიო - რა შეცვალა ,,შპიგელმა” მასალაში, ამაოა ელოდო ბოდიშს. მაგრამ იმისთვის, რომ გერმანული მედია მცირედად მაინც განვკურნოთ შეყრილი რუსული პროპაგანდისგან, ისღა დაგვრჩენია, მივმართოთ გერმანიის პრესის საბჭოს, რომლის მე-11 პრინციპი ამბობს, რომ პრესამ თავი უნდა შეიკავოს უსაფუძლო სენსაციური მასალების გამოქვეყნებისგან, ხოლო მე-12 მუხლი დაუშვებლად მიიჩნევს დისკრიმინაციას.

ერთი ქართული ფილმის პერსონაჟისა არ იყოს, უნდა ჩავიდე და ადგილზე ვუთხრა გერმანული პრესის საბჭოს,: ,,ვას ისტ დას? დას ისტ კვას! მე თქვენ გასწავლით ჭკუას!”.