„ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუს“ 12 სექტემბრის გადაცემაში, სადაც წამყვანი და რესპონდენტი პოლიტიკურ მოდაზე, პოლიტიკაში წასულ ჟურნალისტებზე, საარჩევნო კლიპებსა და პარლამენტართა ჩაცმულობაზე საუბრობდნენ, ერთ-ერთ ბლოკში არასრულწლოვნები „ექსპერტებად“ მოგვევლინენ და წამყვანის თხოვნით, სხვადასხვა პარტიის სლოგანებზე ისაუბრეს.

„რისი თქმა უნდათ პოლიტიკოსებს?“ - ამის განმარტებას ბავშვები შეეცადნენ და უპასუხეს შეკითხვეს: „რას ნიშნავს, ერთად ავიხდინოთ ქართული ოცნება,“ რას გვეუბნება „გასაკეთებელი კიდევ ბევრია,“ „რას გულისხმობს პარტია, თუ ამბობს, ვირჩევ გონიერ ხელისუფლებას?“ განსაკუთრებული ინტერესი „ლეიბორისტული პარტიის“ სლოგანმა („მდიდარს ვართმევთ, ღარიბს ვაძლევთ“) გამოიწვია, რამაც ბავშვებს რობინ ჰუდი მოაგონა.

გადაცემის მთელი ეს ნაწილი და ბავშებისადმი ამგვარი ინფანტილური დამოკიდებულება ტოვებდა შთაბეჭდილებას, რომ საყვარელი ბავშვის ხატი მასალის მიმზიდველობის გასაძლიერებლად გამოიყენებოდა.

ბავშვთა ფსიქოლოგი, მაია ცირამუა, ამბობს, რომ ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვების მოსაზრებებით დაინტერესებას მიესალმება: „კარგია, როცა ბავშვი ჩართულია პროცესებში, ეს, ერთი მხრივ, გაძლევს შესაძლებლობას, ნებისმიერი სერვისი გახადო მასზე მორგებული და მეორე მხრივ, ზრდის ბავშვის ჩართულობის, მისი თვითეფექტურობის განცდას.“ თუმცა იქვე დასძენს, რომ ის, რაც ამ გადაცემაში ვნახეთ, განსხვავებული შემთხვევაა: „ეს, რასაც ჩვენ ეკრანზე ვხედავთ, ამ კონცეფციისგან სრულიად განსხვავებულია. ესაა შოუ არა ბავშვის მონაწილეობით, არამედ ბავშვის გამოყენებით. წამყვანი, რომელიც არ არის პარიტეტული, თითქმის ენამოჩლექით საუბრობს და ბავშვს იყენებს, როგორც ჯამბაზს, რომლის მოსაზრებებზეც მაყურებელს უნდა გაეცინოს. ეს დამოკიდებულება არის დამაკნინებელი ბავშვისთვის“.

„იუნისეფის“ მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც ბავშვისაგან ინტერვიუს აღებას ეხება, ვკითხულობთ: „ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც მათი სერიოზული კომენტარი მედიაში უფროსების გასართობ ხუმრობად გაიჟღერებს, რაც უფროსისთვის სასაცილოა, ბავშვისთვის შეიძლება ტრაგედია იყოს. ბავშვებს სურთ, რომ თქვენ მათ ისე მოეპყროთ, როგორც ტოლი ტოლს, ანუ ისე, როგორც სხვა ნებსმიერ ადამიანს“.

„მაუწყებელთა ქცევის კოდექსიც“ შეიცავს სახელმძღვანელო რეკომენდაციებს ბავშვების გაშუქებისთვის. კერძოდ, 47-ე მუხლის მე-9 პუნქტი განმარტავს, რომ მშობლის, მეურვის ან მზრუნველის თანხმობის გარეშე, მაუწყებელმა არ უნდა სთხოვოს არასრულწლოვანს ისეთ საკითხზე მოსაზრების გამოთქმა (ინტერვიუ ან/და სამაუწყებლო პროგრამაში მონაწილეობა), რომელზეც სათანადო პასუხის გაცემა მის შესაძლებლობებს აღემატება. მაუწყებელმა უნდა გაითვალისწინოს ისიც, რომ ბავშვები ხშირად აზვიადებენ საკითხებს ან ამბობენ იმას, რისი გაგონებაც, მათი აზრით, სურთ ზრდასრულებს“.

„მას შემდეგ რაც ტრანსგენდერი ზიზი შეყელაძე დაჭრეს, სექსუალური უმცირესობების უფლებადმცველები კვლავ სიძულვილისა და დისკრიმინაციის მოტივზე ალაპრაკდნენ. ამბავი იმითაც გახდა საინტერესო, რომ ლგბტ თემს ტრანსგენდერთა ნაწილი გამოეყო და საკუთარი ორგანიზაცია დაარსა“ - წამყვანის ამგვარი შესავლის შემდეგ, „იმედის დროში“ 11 წუთიანი სიუჟეტი ვიხილეთ. 11 წუთიდან ჯამში ალბათ, 2 წუთზე ნაკები დაეთმო ტრანსგენდერ ქალზე ძალადობის ფაქტსა და ზოგადად, იმ მძიმე გარემოზე საუბარს, რაშიც ამ ადამიანებს ცხოვრება უწევთ. სიუჟეტის უდიდეს ნაწილში კი, ლგბტ ორგანიზაციების დემონიზაცია მოვისმინეთ. ორგანიზაციები „გრანტიჭამიებად“ და ფულის არამიზნობრივად მფლანგველებად იყვნენ წარმოჩენილნი, თანაც ყოველგვარი კონკრეტული ფაქტისა და არგუმენტის გარეშე. გარდა ამისა, სიუჟეტში ტრანსგენდერი ადამიანები სტერეოტიპულად იყვნენ წარმოჩენილნი, მათ ძირითად საქმიანობად კი, სხეულით ვაჭრობა დასახელდა. ამავე სიუჟეტის მიხედვით, საქართველოში 40-ამდე ტრანსგენდერი ცხოვრობს, ბუნდოვანი დარჩა, რა სტატისტიკას ეყრდნობა ეს მონაცემი.

სიუჟეტში გვიყვებიან, როგორ გაიყო ლგბტ ჯგუფის წარმომადგენლები ორ ნაწილად, ჟურნალისტის თქმით, დაჭრილი ტრანსგენდერი ქალის საქმის სასამართლო პროცესისას, სასამართლოს ეზოში საპროტესტო აქცია გაიმართა. აქციის მონაწილეთა ნაწილი „სახელმწიფოს სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის გამოძიებას თხოვდა, ნაწილი კი უფლებადამცველებს აკრიტიკებდა“.

სიუჟეტის ავტორებმა გადაწყვიტეს რომ მასალის მთავარი ხაზი უნდა ყოფილიყო სწორედ ეს მეორე საკითხი - ლგბტ ორგანიზაციების საქმიანობის კრიტიკა. ფაქტობრივად, არაფერი თქმულა ლგბტ ადამიანების დაცვის კუთხით სახელმწიფოს როლსა და ვალდებულებებზე, არსებულ საკანონმდებლო ჩარჩოზე, პრაქტიკაზე და ა.შ. სამაგიეროდ, მოვისმინეთ, რომ ლგბტ ორგანიზაციები ფულს ფლანგავენ, მხოლოდ საკუთარ კეთილდღეობაზე ზრუნავენ და არა თემის საჭიროებებზე და უფლებების დაცვაზე.



„ტრანსგენდერთა ნაწილი უფლებადამცველებისგან თავს საკმარისად დაცულად არ გრძნობს“ -ამბობს ჟურნალისტი და ამის შემდეგ, სინქრონებსაც გვთავაზობს:

„ასეთი ტიპის ორგანიზაციები ახორციალებენ ისეთი ტიპის მიზნობრივ პროექტებს, რომელებიც არ არის სოციალურ პაკეტებთან მიბმული. ორგანიზაციები, რომლებიც საქმიანობენ, განცხრომაში, ქონებრივ მდგომარეობაში, პირადი მიზნებისთვის გამოყენებული ფულით ყველაფერს აკეთებენ და აქვთ საკმაოდ დიდი ქონებაც დაგროვილი“.

„რამდენჯერმე მივმართე და გასამართლებელი იყო, რომ აი რესურსები არ გვაქვს, დაიშალა იდენტობა, არ გვაქვს გრანტები, არ გვაქვს დაფინანსება. ამ დროს კარგად ვხედავდი, ოფისს არაფერი არ აკლდა, ხელფასებს იღებდნენ“.

„რამდენჯერმე რაღაც დამჭირდა და ნუ, არ მივმართე, იქიდან გამომდინარე, რომ არ ჰქონდა აზრი, არ შეიბერტყავდა ყურებს. არ მოხდებოდა რეაგირება“.

არც ერთი ზემოთ მოყვანილი კომენტარიდან არ ჩანს კონკრეტული ფაქტი ან მტკიცებულება, რომელიც გაამყარებდა მოსაზრებას, რომ ლგბტ ორგანიზაციები თანხებს ფლანგავდნენ.

„რაში ხარჯავენ ფულს რეალურად ლგბტ ორგანიზაციები?“- სვამს რიტორიკულ შეკითხვას ჟურნალისტი და კითხვას თავადვე პასუხობს შემდეგი ტექსტით: „დაავადებათა კონტროლის ცენტრი 2014 წლიდან ახორციელებს შიდსთან, ტუბერკულოზთან და მალარიასთან ბრძოლის გლობალური ფონდის პროგრამას. ერთ- ერთ კომპონენტს წარმოადგენს შიდსის პრევენცია ტრანსგენდერ პოპულაციაში. წელს ტენდერის გზით გამოვლინდა განმახორციელებლი ორგანიზაცია - თანასწორობის მოძრაობა, იგივე „ლგბტ საქართველო“. კონტრაქტის ღირებულება 2017 წლის დეკემბრის ჩათვლით 585 500 ლარის შეადგენს“. ისეა წარმოჩენილი, თითქოს 585 500 ლარი უაზროდ გაიფლანგა, კონრეტულად რა აქტივობებს მოხმარდა ეს თანხა, ან რა აქტივობები იგეგმება 2017 წლამდე, დაკონკრეტებული არ ყოფილა.

მიუხედავად იმისა, რომ ლგბტ ორგანიზაციის წარმომადგენლების კომენტარები სიუჟეტში წარმოდგენილია, ზემოჩამოთვლილი კონკრეტული საკითხები პასუხგაუცემელი დარჩა. სიუჟეტის ავტორებმა ამის შესახებ რესპონდენტებს ან არაფერი კითხეს, ან ის ნაწილი, რომელშიც ამ თემაზე საუბრობდნენ, სიუჟეტში არ ჩასვეს.

გავიგეთ ისიც, რომ ადვოკატ ციალა რატიანის მუშაობით ლგბტ ადამიანების ნაწილი უკმაყოფილოა.

ერთ ერთი რესპონდენტი ამბობს, რომ გაიტაცეს და ციალა რატიანს დაურეკა:

„ციალას დავურეკე, იმან იქ დარეკა, აქ დარეკა მაგრამ დახმარება დღემდე არავის აღმოუჩენია“ - რა არის საქმის გარემოებები, ან რა სახის დახმარება უნდა აღმოეჩინა ადვოკატს მისთვის, არ დაკონკრეტებულა.

ლგბტ ორგანიზაციებისა და ადვოკატის მიმართ გამოთქმული ბრალდებების შემდეგ, ჟურნალისტი „საგულისხმო“ ფაქტს გვაცნობს:

„საგულისხმოა ისიც, რომ ერთსქესიანთა ქორწინების შესახებ ატეხილი ხმაურის პარალელურად, საკონსტიტუციო ცვლილებების ინიციატორი, იგივე ტრანსგერნდერი მაცაცო ტატიშვილი მოინათლა. მაშინ მისი იდენტობა გაურკვეველი გახდა, რადგან ის თავს ტრანსგენდერად აღარ თვლიდა. დღეს კვლავ ტრანსგენდერის სტატუსით ფიქსირდება“.

საერთო ჯამში, იმის ნაცვლად, რომ სიუჟეტს მაყურებლისთვის გაეცნო ის არატოლერანტული გარემო, რომელშიც ტრანსგენდერი ადამიანები ცხოვრობენ, ეჩვენებინა რა არის მათი უფლებების დაცვაში სახელმწიფოს როლი და პასუხისმგებლობა, როგორია საკანონმდებლო ჩარჩო, ან რამდენად საფუძვლიანად და დროულად ხდება ლგბტ ადამიანებზე თავდასხმისა და ძალადობის ფაქტების გამოძიება, სიუჟეტში მოვისმინეთ დაუსაბუთებელი ბრალდებული ლგბტ ორგანიზაციების მისამართით.

ამას გარდა, სიუჟეტის კიდევ ერთი ხაზი თავად ტრანსგენდერი ადამიანების შესახებ გვიქმნიდა სტერეოტიპულ წარმოდგენებს. ახლო ხედებით გვიჩვენეს წითელპომადიანი ტუჩები და ქუსლიანი ფეხსაცმელები. საინტერესოა, ჰეტეროსექსუალი ქალის შესახებ საუბრის დროსაც იგივენაირად თუ აჩვენებდნენ მის ტუჩებსა და ქუსლიან ფეხსაცმელს ახლო ხედებით. ტრანსგენდერი - ტიტრში სახელისა და გვარის ქვემოთ სწორედ ასეთი მითითება ჰქონდათ ჩაწერილ ადამიანებს, თითქოს ტრანსგენდერობა პროფესია იყოს. მათ პროფესიას ჟურნალისტი კიდევ უფრო ჩაუღრმავდა და ყველა მათგანი სექსმუშაკად მონათლა: „ისინი ხშირად არიან ფიზიკური თუ სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი, ვერ საქმდებიან, მათი ერთადერთი შემოსავლის წყარო სხეულით ვაჭრობაა“- ამბობს ჟურნალისტი. სიუჟეტში გამოყენებულმა ამგვარმა კადრებმა და შეფასებებმა, შესაძლოა კიდევ უფრო მეტად შეუწყოს ხელი ტრანსგენდერი ადამიანების მიმართ არსებული სტიგმის გაძლიერებას.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს სახელმძღვანელო წესები: ტრანსგენდერ ადამიანებთან დაკავშირებული თემის გაშუქება

გადაცემა “ცეცხლის ხაზი“, შაბათობით ტელეკომპანია “მაესტროს” ეთერში გადის და მას ორი წამყვანი ჰყავს: მაგდა ანიკაშვილი და ვაკა გორგილაძე. გადაცემის ფორმატი საპირისპირო იდეოლოგიების მქონე ადამიანებს შორის კამათს გულისხმობს, აქ წამყვანები მხარეები არიან, ერთი ერთ პოზიციას იცავს, მეორე კი საპირისპიროს. ერთი წამყვანი თავს ლიბერალად, მეორე კი კონსერვატორად წარადგენს ხოლმე.

სწორედ ამ უცნაური ფორმატის წყალობით, 17 სექტემბრის „ცეცხლის ხაზი“ სიძულვილის ენისა და ჰომოფობიის ტრიბუნად იქცა. სიძულვილის ენის ტირაჟირებას კი ყველაზე ხშირად, სწორედ ერთ-ერთი წამყვანი კონსერვატორი ვაკა გორგილაძე ახდენდა. გადაცემაში მეტად სენსიტუირ თემას, კონსტიტუციაში ქორწინების, როგორც ქალისა და მამაკაცის კავშირის შესახებ ჩანაწერის გაჩენას განიხილავდნენ.

“აგრესიული ლიბერალიზმი, რომელსაც არაფერი საერთო აქვს ტრადიციულ ლიბერალურ ფილოსოფიასთან, ახდენს კიდევ ერთი გლობალური პროექტის პრომოუშენს. დასავლური ცივილიზაცია შეპყრობილია დაუოკებელი ჟინით, მოახდინოს ერთსქესიანთა საქორწინო ურთიერთობების ლეგალიზაცია და მთელ თავის საკანონმდებლო, ინტელექტუალურ რესურსს იყენებს საუკუნის მთავრი სოციალური აბსურდის ინსტიტუციონალიზაციისთვის . რას უპასუხებენ ნაშვილებ ბავშვებს გეები და ლესბოსელები, ბავშვების მთავარ ფილოსოფიურ კითხვას, თუ რა მოხდება მას შემდეგ, როცა პატარა ადამიანი გაიგებს, რომ მას არ ჰყავს არც დედა, არც მამა და მას ზრდის მშობელი იქს ერთი და მშობელი იქს ორი” - ეს ჰომოფობიური ტექსტი სწორედ წამყვანის შესავალი სიტყვაა.

მსგავსი მესიჯები ამკვიდრებს მოსაზრებას, რომ ლიბერალიზმი ერთნაირი სქესის ადამიანებისთვის საქორწინო ურთიერთობების დაკანონებით, საფრთხეს უქმნის მომავალ თაობებს და ოჯახის ინსტიტუტს.

გარდა ამდაგვარი მონოლოგებისა, ისმოდა ისეთი სიტყვათშეხამებები როგორიცაა: „სოდომი და გომორი“, „ჰომოსექსუალიზმი ცოდვაა“ „ლიბერასტები“, „ლიბერალიზმი არის ფაშისტური იდეოლოგია“, „გრანტიჭამია NGO-ები“.

“როგორც ჩანს, ეს რაღაც თეორიაა, რომლის თანახმადაც, ჯერ გათავისუფლდნენ მონები, შემდეგ მოხდა ქალების ემანსიპაცია დღეს LGBT- თემის და ხომ არაა ლოგიკური ეს გაგრძელება აი იმ დიალექტიკური ევოლუციის, რომელსაც დასასრული არ აქვს, როგორც ჩანს, რომ ერთ მშვენიერ დღეს დადგება საკითხი ადამიანის და ცხოველის ქორწინების, ურთიერთობების“ - კითხულობს გადაცემის “კონსერვატორი” წამყვანი.

ამ კითხვის შემდგომ გადაცემაში მსჯელობა პოლიგამიაზე და ცხოველებთან შესაძლო სასიყვარულო ურთიერთობებზე გაგრძელდა. ერთი და იმავე სქესის მქონე ადამიანთა და ცხოველთა და ადამიანთა ქორწინება ერთ სიბრტყეში განიხილებოდა. დარჩა შთაბეჭდილება, რომ კონსერვატორ წამყვანს LGBT თემზე მსჯელობისას დაავიწყდა, რომ საუბარი იყო ადამიანებზე, პატივისა და ღირსების მქონე ადამიანებზე და საკითხის ცხოველებთან სასიყვარულო ურთიერთობის კონტექსტში განხილვა, სხვა არაფერი იყო, თუ არა ამ ადამიანების პატივისა და ღირსების შელახვა.

გადაცემაში კონსერვატორი წამყვანისგან ისმის აბსურდული, სიძულვილის ენისა და ჰომოფობიის შემცველი შეკითხვები. ის სვამს კითხვას, თუკი ჰეტეროსექსუალები არ აწყობენ აღლუმებს, ჰომოსექსუალებმა რატომ უნდა მოაწყონ... მაშინ როცა ჰომოსექსუალი კლავს ჰეტეროსექსუალს, არავინ აღნიშნავს ამ დღეს და რატომ აღვნიშნავთ ჰომოსექსუალებზე ძალადობის დღეს....

„ცოლ-ცოლი“, „ქმარ-ქმარი“ - წამყვანი ირონიულად გვთავაზობს ამგვარ განმარტებას ჰომოსექსუალი წყვილების ცნების აღსანიშნად.

და ამ ყველაფერში ყველაზე ცუდი ისაა, რომ კონსერვატორი წამყვანი თავისი ჰომოფობიური განცხადებებით უფრო დამაჯერებლად გამოიყურება, ვიდრე ე.წ. „ლიბერალი“ წამყვანი.

რომ შევაჯამოთ, გადაცემას აქვს რამდენიმე ფუნდამენტური პრობლემა:

1. გაუგებარია, რა ფორმატისაა გადაცემა, რა კონცეფცია აქვს მას. რა იდეა დევს იმაში, რომ წამყვანები მხარეები არიან. თუკი გადაცემის მიზანი „იდეოლოგიათა ჯახის“ ჩვენებაა, რატომ არ შეიძლებოდა ეს „ჯახი“ გვეხილა მიუკერძოებელი, მომზადებული წამყვანების პირობებში, რატომ არის აუცილებელი, რომ წამყვანები იყვნენ მხარები. რატომ გადაწყვიტეს გადაცემის ავტორებმა, რომ წამყვანების სუბიექტური პოზიციები უფრო საინტერსოა ჩვენთვის, ვიდრე მათ მიერ დასმული მიუკერძოებელი, კრიტიკული, აზრიანი შეკითხვები. ან საერთოდ, რატომ არის აუცილებელი პოზიციის დასაცავად სიძულვილის ენის გამოყენება?

2. „ლიბერალ“ ანიკაშვილს ამავე არხზე „მაესტროს ფაქტორიც“ მიჰყავს, სადაც წესით, ფორმატიდან გამომდინარე, მიუკერძოებლი მოდერატორის როლი უნდა შეასრულოს. როგორ უნდა წარმართოს „მაესტროს ფაქტორში“ ანიკაშვილმა მაგალითად, კახა კუკავასთან ნებისმიერ თემაზე ინტერვიუ, მაშინ როცა მას „ცეცხლის ხაზში“ კრემლის პროპაგანდის გამავრცელებელი უწოდა და ნეგატიურ კონტექსტში რუსეთის დუმის დეპუტატებს შეადარა? რესპონდენტმა კი, თავისმხრივ, არაერთხელ მიუთითა წამყვანის არაკომპეტენტურობაზე. ან საერთოდ, რა მიდგომაა, როცა წამყვანი ერთ გადაცემაში კონკრეტულ თემებზე მკვეთრად გამოხატავს სუბიექტურ პოზიციებს, იმავე არხის სხვა გადაცემაში კი ცდილობს მიუკერძოებელი მოდერატორის როლი შეასრულოს?

3. ამ გადაცემაში ნაცვლად არგუმენტირებული, აზრიანი, მრავალფეროვანი მსჯელობისა, მაყურებელი ისმენს ოთხ ხმაში გაშლილ ქაოტურ, არაფრისმომცემ კამათს, რომელიც არც თუ იშვიათად, მონაწილეთა შორის პირად შეურაცხყოფაში გადადის.

4. დაბოლოს, გადაცემაში გაჟღერებული მოსაზრებები ცდება გამოხატვის ეთიკურ სტანდარტებს. სრულიად წარმოაუდნელია, ერთ სიბრტყეში ისაუბრო ერთი და იმავე სქესისის მქონე ადამიანებისა და ცხოველისა და ადამიანის ქორწინების დაკანონებაზე. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ხშირად, მსგავსი ალოგიკური შეურაცხმყოფელი შედარებების ავტორი გადაცემის წამყვანია. არადა, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი მაუწყებლის ჟურნალისტებს ავალდებულებს არათუ თავად არ გამოიყენონ სიძულვილის ენა, არამედ რესპონდენტსაც არ მისცენ საშუალება, შეუწყნარებლობის ტრიბუნად აქციონ სატელევიზიო ეთერი. მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის ამ ნორმის დარღვევა გადაცემის ფორმატით ვერ გამართლდება. გაუგებარია, რატომ ხდება გადაცემაში წამყვანის მხრიდან სიძულვილის ენის ტირაჟირება, რა მიზანი აქვს ამ გადაცემას, მართლაც მრავალფეროვანი მოსაზრებების შემოთავაზება და საკითხის მრავალმხრივი გაშუქება, თუ ჰომოფობიური, ანტიდასავლური დისკურსის გაძლიერება....

ნიკა გვარამიას და პაატა ბურჭულაძის სატელეფონო საუბარი - მეორე დღეა, ეს თემა ტელეკომპანიების საინფორმაციო გამოშვებების ინტერესის საგანია. საკითხი 15 სექტემბერსაც გაშუქდა, თუმცა განსხვავებული იყო გაშუქების კუთხეები. ტელეკომპანიების უმეტესობამ ძირითადი აქცენტი სატელეფონო საუბრის შინაარსზე გააკეთა, სიუჟეტებში მსჯელობა იმაზე მიდიოდა, რამდენად ეთიკურია ტელეკომპანიის ხელმძღვანელის მხრიდან პოლიტიკოსის დაშანტაჟება. სიუჟეტების ნაწილში კი თემა არა მედიაეთიკის, არამედ ფარული მიყურადების კონტექსტში გაშუქდა.

გთავაზობთ, ხუთი ტელევიზიის 15 სექტემბრის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში თემის გაშუქების მიმოხილვას:

საზოგადოებრივი მაუწყებელი



„ფარული ჩანაწერები“ - ასე ერქვა 8 საათიან „მოამბეში“ გასულ სიუჟეტს. წამყვანისა და სიუჟეტის ავტორის ტექსტი იყო მიუკერძოებელი და არ მოიცავდა შეფასებით სიტყვებს. საკითხი მთლიანად ფარული მოსმენების კონტექსტში იყო გაშუქებული, არც ჟურნალისტებს და არც ჩაწერილ რესპონდენტებს საუბრის შინაარსზე აქცენტი არ გაუკეთებიათ.

პირველივე წუთიდან, სიუჟეტში ისმის ჟურნალისტის შეკითხვა, რომელსაც ის პაატა ბურჭულაძეს უსვამს - „ვის კვალს ხედავთ გამოქვეყნებაში?“ „სუსის“- პასუხობს პოლიტიკოსი.

გარდა ბურჭულაძისა, სიუჟეტში მოვისმინეთ ბიძინა ივანიშვილს შეფასებები, რომ ჩანაწერები შესაძლოა, თავად გვარამიას მიერ იყოს გამოქვეყნებული. ასევე, მოვისმინეთ სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლის კომენტარებიც, ისინიც თემას ფარული მოსმენების კონტექსტში განიხილავდნენ.

„მესამე სექტორის შეფასებით, ქვეყანაში ფარული მიყურადების პრაქტიკა საგანგაშო ხასიათს იღებს, მოსმენები, თვალთვალი, შანტაჟი, არასამთავრობოებს სჯერათ, რომ ძველი მეთოდებით ბრძოლა მაშინ დასრულდება, როცა კანონი შეიცვლება, კანონი, რომელიც სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო, თუმცა ჯერ კიდევ მოქმედია“ - ასეთი იყო ჟურნალისტის საკადრო ტექსტი, სიუჟეტის მიწურულს. თემა კი მომდევნო სიუჟეტში სწორედ ამ სადავო კანონზე საუბრით გაგრძელდა და მაყურებელს შესაძლებლობა ჰქონდა, ფარულ მოსმენებთან დაკავშირებით ამბის სრული კონტექსტი გაეგო.

მაესტრო



„მედია და პოლიტიკა“ - ეს კი ტელეკომპანია მაესტროს მიერ თემაზე მომზადებული სიუჟეტის სათაურია. სიუჟეტში ფართოდ მიმოიხილეს ჩანაწერის შინაარსი, იმსჯელეს, რამდენად ეთიკური და სამართლიანია, ტელეკომპანიის დირექტორის მხრიდან პოლიტიკოსთან ამგვარი საუბარი. ფარული მოსმენების საკითხი სიუჟეტის მთავარი თემა არ ყოფილა, დარჩა შთაბეჭდილება, რომ ის მხოლოდ ამბის შესავსებად და ფორმალური ბალანსის საჩვენებლად გამოიყენეს.

„სარედაქციო ვაჭრობა, თუ პროვოკაციული ზარი წინასწარგაწერილი სცენარით“ - სიუჟეტის შესავალი ტექსტიდანვე, საკითხი სწორედ ასე იყო დაყენებული.

წამყვანის შესავალი ტექსტი:

„უდგენს თუ არა ტელემენეჯერი პოლიტიკოსებს დღის წესრიგს. ურთიერთობების ე.წ. წარმოუდგენელი სტანდარტი, მედიაექსპერტებისა და საზოგადოების დიდი ნაწილის გაღიზიანებას იწვევს. აქვს თუ არა სამაუწყებლო კომპანიის ხელმძღვანელს უფლება, განსაზღვროს ამა თუ იმ პარტიის სამოქმედო გეგმა და თამაშის საკუთარი წესები შესთავაზოს. ამ მიმართულებითაც დაისვა დღეს კითხვები. სარედაქციო ვაჭრობა თუ პროვოკაციული ზარი წინასწარგაწერილი სცენარით, რაზეც მმართველ გუნდშიც საუბრობენ“.

„მედიაექსპერტების განმარტებით ეს ის შემთხვევაა, როცა მედია პოლიტიკოსებზე გავლენის მოპოვებას ცდილობს“ - ამბობს სიუჟეტის ავტორი და შემდეგ, ექსპერტების კომენტარებს გვთავაზობს.

ამავე სიუჟეტში გაიხსენეს მიხეილ სააკაშვილისა და ნიკა გვარამიას სატელეფონო საუბარიც, რომელიც რამდენიმე თვის წინ გავრცელდა. გვიჩვენეს ის ნაწყვეტი, სადაც სააკაშვილი გვარამიას ეუბნება, რომ რუსთავი 2 - ის შენობასთან ბარიკადები უნდა შეიქმნას. დარჩა შთაბეჭდილება, რომ ჩანაწერის „შეხსენების“ მიზანს, იმის ხაზგასმა წარმოადგენდა, თუ რა ტიპის ურთიერთობები აქვს გვარამიას პოლიტიკოსებთან.

ამ სიუჟეტის შემდეგ, ცალკე კადრ-სინქრონი გავიდა ფარული მოსმენების შესახებ. მასალის ორი წყაროდან ერთი, საერთაშორისო გამჭვირვალობის წარმომადგენელი საკანონმდებლო ხარვეზებზე საუბრობს, მის კომენტარს კი სუსის ყოფილი ხელმძღვანელის, ლევან იზორიას შეფასება მოსდებს, რომ სუსი არის მიუკერძოებელი და ის უკანონოდ არავის უსმენს.

2030



„ბურჭულაძე -გვარამიას სკანდალური აუდიოჩანაწერი და შეკითხვები, რომლებიც მისი გავრცელების შემდეგ გაჩნდა, ვინ ვის უსმენს და აძლევს თუ არა კერძო ტელევიზიის დირექტორი თავს უფლებას, პოლიტიკური ძალის ლიდერს ულტიმატუმი წაუყენოს. რას ეუბნება მსგავსი ჩანაწერი პოლიტიკურ სუბიექტებს“ - ამ ტექსტით დააანონსა 2030 -ის წამყვანმა გადაცემაში განსახილველი თემა. საკითხზე მსჯელობა ჯერ პატრიოტთა ალიანსის ლიდერთამ, ირმა ინაშვილთან, შემდეგ მანანა ნაჭყებიასთან, ბოლოს კი ირაკლი სესიაშვილთან გაგრძელდა.

ირმა ინაშვილთან ინტერვიუს დაწყების წინ, წამყვანმა კიდევ ერთხელ გაიმეორა ტექსტი, მცირედი ცვლილებებით: “ვინ უსმენს და რატომ აძლევს კერძო ტელევიზიის დირექტორი თავს უფლებას, პოლიტიკური ძალის ლიდერს ულტიმატუმი წაუყენოს. რას ეუბნება მსგავსი ჩანაწერი პოლიტიკურ სუბიექტებს. შეკითხვებს ირმა ინაშვილი პასუხობს“.

სამივე სტუმრის შემთხვევაში, მსჯელობა ძირითადად, სატელეფონო საუბრის შინაარსის განხილვით წარიმართა. სტუმრები აფასებდნენ, რამდენად ეთიკურად იქცევა ნიკა გვარამია, როცა ასე ესაუბრება პოლიტიკოსს. ბუნებრივია, საუბრის ამგვარად წარმართვას ხელი წამყვანის შეკითხვებმა შეუწყო.

მაგალითად, წამყვანი დაინტერესდა, ირმა ინაშვილთან თუ ხორციელდება ამგვარი ზარები, რაზეც სტუმარმა უპასუხა, რომ ამას გვარამია ინაშვილს ვერასოდეს გაუბედავს, შემდეგ კი საუბარი იქითკენ წავიდა, თუ „რომელი პარტია ვის ნავში ზის“.

სტუმრად მიწვეულ მანანა ნაჭყებიას კი, წამყვანი ჯერ იმას ეკითხება, თუ ვის ინტერესში შედის ჩანაწერის გამოქვეყნება, შემდეგ კი ინტერესდება, რამდენად მისაღები იყო ნაჭყებიასთვის „ულტიმატუმის, დირექტივის ენა“, რომელიც გვარამიას მხრიდან სატელეფონო საუბარში ჩანს.

„ჯიდიესის დირექტორს ამ ტონით, ამ პათოსით რომ დაერეკა, თუნდაც თქვენთან, რამდენად მისაღები იქნებოდა ეს თქვენთვის“ - ასე ჟღერდა იმავე სტუმრისთვის დასმული კიდევ ერთი შეკითხვა.

ბოლო სტუმარსაც წამყვანმა ის კითხა, თუ რაზე მიუთითებდა ეს ჩანაწერი... რაზეც ირაკლი სესიაშვილმა აღნიშნა, რომ მისთვის სრულიად მიუღებელია, როცა ტელეკომპანიის დირექტორი ასე თავხედურად ელაპარაკება პოლიტიკური პარტიის ლიდერს.

- ანუ თქვენ ფიქრობთ, რომ ნიკა გვარამია აშანტაჟებს ბურჭულაძეს? - ჩაეკითხა წამყვანი.

სესიაშვილი კიდევ ერთხელ განმარტავს, რომ მისთვის ეს საუბარი მიუღებელია, ამბობს, რომ შერცხვა, როცა ეს ჩანაწერი მოისმინა.

-თქვენ რატომ შეგრცხვათ, ბატონო ირაკლი? - დაინტერესდა წამყვანი.

სტუმრებთან საუბარი მთლიანად, სატელეფონო ჩანაწერის შინაარსის განხილვის მიმართულებით წარიმართა, ფარული მოსმენები კი რამდენჯერმე გაკვრით, ფორმალურად ახსენეს.

იმედი

„ბურჭულაძე-გვარამიას საუბარი“ - „ქრონიკის“ მიერ თემაზე მომზადებული სიუჟეტიც, გავრცელებული სატელეფონო ჩანაწერის ნაწყვეტით იწყება. მართალია, ფარული მოსმენების კონტექსტიც მეტნაკლებად წარმოჩენილია, მაგრამ მასალის ძირითადი აქცენტი, აქაც სატელეფონო საუბრის შინაარსზეა.

„პაატა ბურჭულაძე დღეს იმის დამტკიცებასაც ცდილობდა, რომ ამგვარი საუბრები მას სხვა ტელეკომპანიების ხელმძღვანელებთანაც აქვს“, ამბობს ჟურნალისტი და შემდეგ, ბურჭულაძის კომენტარს ვისმენთ, სადაც ის განმარტავს, რომ ეს საუბარი შედგა არა პოლიტიკოსსა და ტელეკომპანიის ხელმძღვანელს შორის, არამედ დიდი ხნის ნაცნობებს შორის. ეთერში ისმის ჟურნალისტის შეკითხვაც ბურჭულაძის მისამართით: სხვა არხებთანაც გაქვთ მსგავსი მოლაპარაკებები?

სიუჟეტი მმართველი გუნდის მიერ გაკეთებული შეფასებებით გაგრძელდა. „გვარამია-ბურჭულაძის საუბარს გაუგებარს უწოდებენ მმართველ გუნდში, ქართული ოცნების თავმჯომარე ფიქრობს, რომ ამ საუბარმა ფარდა ახადა ნაციონალებისა და ბურჭულაძის ურთიერთობას“ - ამბობს ჟურნალისტი, შემდეგ, გია ვოლსკის სინქრონს ვისმენთ.

„ალასანიას გუნდისთვის გაუგებარია, რატომ საუბრობს დირექტორი გვარამია მუქარის ენით, ოპოზიციური პარტიის ლიდერთან“- ჟურნალისტის ამ ტექსტს თავისუფალი დემოკრატების ლიდერის გია ცაგარეიშვილის კომენტარი მოსდევს, რომ „მოსმენები გრძელდება, მაგრამ ამასთანავე, წარმოუდგენელია ასე ესაუბრო და დაამუნათო პარტიის ლიდერი“.

სიუჟეტში რამდენიმეწამიან კომენტარებში ფარული მოსმენების შესახებ ფაქტრობრივად, მხოლოდ თავად პაატა ბურჭულაძე და ნაციონალური მოძრაობის წვერი თინათინ ბოკუჩავა საუბრობენ, დანარჩენ სინქრონებსა და ჟურნალისტის ტექსტში კი ძირითადი აქცენტი სატელეფონო ჩანაწერის შინაარსზე კეთდება.

რუსთავი 2

„ფარული მოსმენების საქმე“ - სიუჟეტი „კურიერის“ მიერ ასე იყო დასათაურებული. სათაურიდანაც ცხადია, რომ ძირითადი აქცენტი სწორედ ფარულ მოსმენებზე გაკეთდა.

სიუჟეტში აქცენტი კეთდებოდა იმაზე, რომ ხელისუფლება ცდილობს, ჩანაწერის შინაარსზე საუბრით, ყურადღება მთავარიდან - ფარული მიყურადების პრობლემიდან, მეორეხარისხოვან საკითხზე - ჩანაწერის შინაარსზე გადაიტანოს.

წამყვანების შესავალი ტექსტი:

„გამოძიება მიმდინარეობს, საქმის მთავარი მოქმედი პირები კი ჯერ გამოსაკითხად არ დაუბარებიათ. თუმცა ნიკა გვარამიას და პაატა ბურჭულაძის ჩვენებები, სავარაუდოდ, მხოლოდ ფორმალური იქნება. რადგან ხელისუფლების გზავნილები, მორიგი ფარული სატელეფონო ჩანაწერების გავრცელებასთან დაკავშირებით, უკვე ცნობილია.

ყოფილმა პრემიერმა „ქართული ოცნების“ ლიდერების ვერსია საკუთარ გადაცემაში მტკიცებულებით ფორმაში გადაიყვანა და ფარული ჩანაწერების გავრცელებაში რუსთავი 2- ის გენერალური დირექტორი დაადანაშაულა. ივანიშვილისთვის, ისევე როგორც მისი თანაგუნდელებისთვის, საუბრის შინაარსია მნიშვნელოვანი და არა თავად უკანონო მიყურადების ფაქტი. ამ განცხადებიდან რამდენიმე საათში კი გაცილებით უფრო შორს წავიდა შეფასებებში ქართული ოცნების ახალი სახე, რომელმაც ნიკა გვარამიას და პაატა ბურჭულაძის პირადი საუბარი ჰილარი კლინტონის სკანდალსაც შეადარა“.

ჩანაწერის შინაარსზე და მედიაეთიკაზე ქართული ოცნების წევრის, თამარ ჩუგოშვილის კომენტარებში იყო საუბარი, თუმცა მის კრიტიკას ნიკა გვარამიას პასუხები მოსდევდა.

„სირცხვილია, როცა შინაარსზე აკეთებენ აქცენტს“ - ამბობს კიდევ ერთი რესპონდენტი, რესპუბლიკელი თამარ კორძაია.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ წინასარჩევნო პერიოდში მიმდინარე ტოქშოუებზე დაკვირვებისას გამოიკვეთა, რომ ზოგჯერ სტუმრები არ არიან დაკავშირებული განსახილველ თემასთან, ან არ არიან ამ თემის სპეციალისტები. არიან ექსპერტები, რომლებსაც ჟურნალისტების აზრით, ყველა თემაზე შეუძლიათ საუბარი, ან არიან ცნობილი სახეები, რომლებსაც იმიტომ, რომ ცნობილი სახეები არიან, ან რაიმე პოსტი მიუძღვნეს სოციალურ ქსელში საზოგადოებისთვის მიმდინარე აქტუალურ თემას, ყველაფერზე შეუძლიათ კომპეტენტური აზრის გამოთქმა.

მაგალითად, “მაესტროს ფაქტორის” 5ივლისის გადაცემის თემა იყო გიგი წერეთლის დამარცხება ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის პრეზიდენტის არჩევნებში, „მაესტროს ფაქტორში” პირველი სტუმრები იყვნენ თამაზ მეჭიაური და კახა კუკავა. ისინი არ წარმოადგენდნენ რომელიმე დაპირისპირებულ მხარეს. ამასთან თამაზ მეჭიაურმა, გარდა გიგი წერეთლის საქმისა,საკუთარი პარტიისხედვებსა დასამომავლო პოლიტიკურ გეგმებზეც ისაუბრა.

კიდევ ერთ გადაცემაში, სადაც მიწვეული იყვნენ ზაზა ფირალიშვილი და არჩილ გამზარდია. სტუმრებს დღის ისეთ მიმდინარე საკითხებზე უნდა ესაუბრათ, როგორიცაა NDI-ის საზოგადოებრივი აზრის კვლევა, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებზე ზეწოლა და ა.შ. “ვიცი, რომ არ გეხებათ ეს საკითხი, მაგრამ მაინც გკითხავთ”, - მიმართა წამყვანმა სტუმრებს და შემდეგი კითხვა დაუსვა:

“როგორც მაყურებლები, უყურებთ როგორ შუქდება ეს საკითხი, მაინტერესებს, მთავარი ბრალდება, ეჭვები, რომელიც იყო გიორგი პაპუაშვილის განცხადებებთან დაკავშირებით არის ის, რომ ის მაინც თამაშობს ნაციონალური მოძრაობის თამაშს და ცდილობს, რომ საკუთარი თანამდებობა გამოიყენოს გარკვეული პოლიტიკური მიზნებისთვის. დღევანდელმა ძალიან კონსტრუქციულმა შეხვედრამ, როდესაც ის მივიდა პროკურატურაში, შეხვდა, მიაწოდა ინფორმაცია, რომელიც როგორც ჩანს მართლაც არსებობს გარკვეული ფაქტები. თქვენ გაგეფანტათ თუ არა, ეს ეჭვები, დავუშვათ, რომ ის მართლაც გულწრფელია, შეიძლება?”

13 ივლისის “მაესტროს ფაქტორში” კი “ქართული ოცნების” ახალი სახეების შესაფასებლად მიიწვიეს ილიას უნივერსიტეტის პროფესორი გიგი თევზაძე და ე.წ. ეკონომიკური ექსპერტი ირაკლი ზარქუა.

არარელევანტური სტუმრების პრობლემა ტელეკომპანია “კავკასიაზეც” შეგვხვდა. 13 ივლისს გადაცემის მესამე ბლოკში ექსპერტის სტატუსით მოწვეულ მამუკა გამყრელიძეს წამყვანმა სთხოვა შეეფასებინა „ქართული ოცნების“ საარჩევნო სია, რის საპასუხოდ გამყრელიძემ აღნიშნა:

“მე შეიძლება საშუალო სტატისტიკური ქართველისგან განვსხვავდები იმით, რომ ტელევიზორს არ ვუყურებ და ამიტომ ეს ხალხი გვარები რომ ჩამომითვალეს, ნამდვილად არ ვიცი. ერთადერთი, ვინც გამიგია, ჩუგუაშვილი”. წამყვანმა შეუსწორა, უთხრა რომ ის „ჩუგოშვილია“, ცნობილია საზოგადოებისთვის და შეახსენა მისი კარიერა.

ზოგჯერ ისეც ხდება, რომ წაყმვანები ე.წ. ექსპერტებს წარადგენენ კონკრეტული სტატუსით და შემდეგ ისინი განსხვავებულ თემებზე საუბრობენ. არადა, სიტყვათა განმარტებით ლექსიკონში ექსპერტი განიმარტება, როგორც ადამიანი, რომელსაც აქვს სპეციალური უნარი ან ცოდნა რაიმე კონკრეტულ საკითხში.

მაგალითად “მაესტროს ფაქტორში” ივლისსა და აგვისტოში ექსპერტის სტატუსით 4-ჯერ იყო მიწვეული ირაკლი ზარქუა. მას წამყვანი წარადგენდა, როგორც საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების სპეციალისტს, თუმცა ეკონომიკის ნაცვლად, ის შიდა პოლიტიკურ პროცესებს აფასებდა. აღსანიშავია, რომ ზარქუა ყოფილი პრემიერმინისტრის ბიძინა ივანიშვილის მიერ შექმნილი “2030-ის” ექსპერტი და გადაცემა “2030-ის” მრჩეველი იყო ეკონომიკურ საკითხებში, რაც წამყვანს გადაცემის მსვლელობისას არ აღუნიშნავს.

რა პრინციპით იწვევენ ჟურნალისტები პოლიტიკოსებს და ე.წ. ექსპერტებს ეთერში? რატომ ფიქრობენ, რომ ყველას შეუძლია ყველა საკითხზე გამოთქვას ექსპერტული მოსაზრება? რატომ უნდა შეაფასონ რომელიმე პარტიის ახალი სახეები ე.წ. ექსპერტებმა, თუ საზოგადოებისთვის ცნობილმა სახეებმა, რა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია შეიძლება მიაწოდონ მათ ამომრჩეველს? რას იღებს მაყურებელი გადაცემების სტუმრებისგან, რომლებიც არ ამატებენ ახალ დეტალებს, არ იკვლევენ, არ სწავლობენ კონკრეტულ სფეროს?- ეს, ალბათ, ის კითხვებია, რაც ნებისმიერ მაყურებელს შეიძლება გაუჩნდეს სხვადასხვა გადაცემის ყურებისას და მათზე კონკრეტული პასუხი არ არსებობს.

პრობლემა კომპლექსურია. ერთი მხრივ, არ არის ჩამოყალიბებული ტოქშოუს ფორმატები და გადაცემა ერთი კონკრეტული თემის შესახებ არ იგეგმება. არ ხდება ერთი საკითხის სიღრმისეული განხილვა. შესაბამისად, სტუმრების მოწვევაც ხშირად არალოგიკურია. ჟურნალისტები მოტივირებული არიან, რომ ეთერი შეავსონ და ნებისმიერი სტუმრის მისვლას თანხმდებიან.

რამდენიმე ქართულმა მედიასაშუალებამ მცდარი ინფორმაცია გაავრცელა იმის შესახებ, რომ ზოდიაქოს ნიშნები შეიცვალა. ეს “სიახლე” ქართულ სოციალურ ქსელ “ფეისბუკის” მომხმარებლებში საკმაოდ პოპულარული აღმოჩნდა.

მედიასაშუალებებმა info9.ge-მ, pia.ge-მ წყაროდ ვებგვერდი awarenessact.com გამოიყენეს, სადაც აღნიშნულია, რომ NASA-მ ზოდიაქოს ნიშნები პირველად განაახლა 2000 წლის შემდეგ. ასევე სტატიაში აღნიშნულია, რომ ვარსკვლავების განლაგება შეიცვალა, რამაც ზოდიაქოს ნიშნების ცვლილება გამოიწვია.

იგივე ინფორმაცია ოღონდ BBC-ზე დაყრნობით ჟურნალმა რეიტინგმაც გამოაქვეყნა 2015 წლის 26 აგვისტოს.

მსგავსი ინფორმაცია ზოდიაქოს ნიშნების შეცვლის შესახებ 2011 წელსაც გავრცელდა, თუმცა მაშინვე აღინიშნა, რომ ეს არ იყო სიმართლე.

BBC-ის 2011 წლის 17 იანვრის მასალაში ვკითხულობთ, რომ ვარსკვლავები არ მოძრაობენ, თუმცა მათი განლაგება იცვლება დედამიწის მოძრაობის ფონზე. ამ პროცესს, რომელიც წლების განმავლობაში გრძელდება, 26 ათას წლიან გრძელ პერიოდს, პრეცესიას (precession) უწოდებენ. პრეცესია გავლენას ახდენს მხოლოდ “ვარსკვლავურ” ასტროლოგიაზე, სისტემაზე, რომელიც უმეტესად გამოიყენება ინდოეთში და იმ ადამიანების მიერ, ვინც “ვედური” ასტროლოგიითაა დაინტერესებული. ამ სისტემებში ნიშნები იცვლება.

“ადამიანი შესაძლოა მერწყულია ტროპიკული სისტემით, მაგრამ თხის რქა ვედური სისტემით”, - ამბობს ასტროლოგი რასსელ გრანტი”.

“ტროპიკული ზოდიაქოს” სისტემას ე.წ. დასავლელი ასტროლოგები იყენებენ და ეს სისტემა მკაცრად დადგენილია მზის, მთვარისა და პლანეტების მოძრაობის მიხედვით.

“ტროპიკული ზოდიაქოს სისტემა დადგენილია და არ იცვლება. ის უძრავია მიუხედავად დედამიწის მოძრაობისა”, - აღნიშნულია BBC-ის საიტზე.

“ტროპიკული ზოდიაქოს” სისტემა ყველაზე მეტად გავრცელებულია, ასე რომ მერწყულები კვლავ მერწყულები არიან და თხის რქებიც თხის რქები.

სააპელაციო სასამართლომ „ასავალ - დასავალს“ ცილისწამებისა და საქმიანი რეპუტაციის შელახვისათვის 6 ათასი ლარი დააკისრა. საქმე ეხება „თიბისი ბანკსა“ და გაზეთს შორის ორი წლის წინ დაწყებულ სასამართლო დავას, რომელიც „ასავალ-დასავალის“ მიერ ბანკის შესახებ გამოქვეყნებულ სტატიებს მოჰყვა.

თიბისი ბანკმა საქალაქო სასამართლოს სარჩელით 2014 წლის21 თებერვალს მიმართა. ბანკი და მისი დამფუძნებელი მამუკა ხაზარაძე მიიჩნევდნენ, რომ „ასავალ-დასავალმა“ ცრუ ინფორმაცია გამოაქვეყნა, მახრე ინფორმაციის უარყოფას და მორალური ზიანის ანაზღაურებას ითხოვდა.

ერთწლიანი განხილვის შემდეგ, 2015 წლის 11 მარტს საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე თამაზ ურთმელიძემ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა „თიბისი ბანკის“ და მამუკა ხაზარაძის სარჩელი დაგაზეთს მის მიერ გამოქვეყნებული სტატიების იმავე გვერდებზე უარყოფა დაავალა.

ბანკში აცხადებენ, რომ ამის შემდეგ „ასავალ-დასავალმა“ კვლავ გააგრძელა ბანკისა და მამუკა ხაზარაძის წინააღმდეგ ცილისმწამებლური მასალების გამოქვეყნება, რასაც “თიბისი ბანკმა” და მამუკა ხაზარაძემ სააპელაციო საჩივრით უპასუხეს.

სააპელაციო სასამართლომ ძალაში დატოვა პირველი ინსტანციის გადაწყვეტილება გაზეთის მიერ ცრუ ფაქტების გავრცელებით პატივის, ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის შელახვის შესახებ და დამატებით „ასავალ-დასავალს“, მის რედაქტორსა და ჟურნალისტებს 6 000 ლარის გადახდა დააკისრა.

„მნიშვნელოვანია, რომ სააპელაციო სასამართლომ სწორად შეაფასა ფულადი ანაზღაურების საკითხიც და მიიღო ადექვატური გადაწყვეტილება. როდესაც მედიასაშუალება მხილებულია მოქალაქის პატივისა და ღირსების შელახვაში, ასეთ შემთხვევაში მას უნდა დაეკისროს ზიანის ანაზღაურებაც, რასაც არ პასუხობდა წინა სასამართლოს გადაწყვეტილება. რაც შეეხება თანხას, სასამართლომ გაითვალისწინა „მსუსხავი ეფექტის“ ალბათობა და გაზეთს ის თანხა დააკისრა, რომელიც კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დააყენებდა მისი არსებობის საკითხს,“- აცხადებს თიბისი ბანკის ადვოკატი ქეთი ქვარცხავა.

12 სექტემბერს, „საქინფორმის“ მიერ გამოქვეყნებული სტატია ირწმუნება, რომ უკრაინაში იჭერენ მარტოხელა ადამიანებს, ორგანოებად ანაწევრებენ და საიდუმლოდმარხავენ. „ადამიანთა ნეშტებით სავსე ჭა კიევის მახლობლად ნახეს“ - აღნიშნულია სტატიაში.

ინფორმაცია, იმის შესახებ, რომ უკრაინაში ცხედრებით სავსე ჭა იპოვნეს, არ დასტურდება. თემაზე მხოლოდ რამდენიმე რუსული პროპაგანდისტული გამოცემა წერს: rusgambit.ru, Pravda.ru, news.sputnik.ru.

თუმცა, საქინფორმი მეტი დამაჯერებლობისთვის, „წყაროდ“ უკრაინელ სამართალდამცველებსაც იშველიებს:

„კიევის ოლქის იაგოტინის რაიონში საგანგებო ვითარების შესახებ უკრაინის ნაცპოლიციის პრესსამსახურის წარმომადგენლებმაგანაცხადეს. უწყებაში დააზუსტეს, რომ თითოეულ პაკეტს მიმაგრებული ჰქონდა ბირკები სამედიცინო დიაგნოზით, თარიღითა და გვარით. ახლა პაკეტებს სასამართლო ექსპერტები შეისწავლიან.სამართალდამცავები ადამიანთა ნეშტების საზარელი სამალავის შემქმნელებს ეძებენ. აღნიშნულ ფაქტზე უკვე აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე „განზრახ მკვლელობის“ მუხლით. ვარაუდობენ, რომ შენობა გამოიყენებოდა ორგანოთა გადანერგვის მიწისქვეშა ლაბორატორიის დამუშავებული ბიოლოგიური მასალის საცავად“

მასალის ბოლოს, საქინფორმი ირწმუნება, რომ ამ ყველაფერში ნაციონალური მოძრაობის კანდიდატის, სანდრა რულოვსის ხელი ურევია. „საქინფორმი“ წერს, რომ ეს კავშირი თავად რედაქციის მიერ, ინფორმაციის შეჯერების შედეგადაა დადგენილი. თუმცა რა ტიპის ინფორმაცია შეაჯერა გამოცემამ, ან როგორ მივიდა ამგვარ დასკვნამდე, განმარტებული არ არის.

„საქინფორმი, შეაჯერა და გააანალიზა რა მის ხელთ არსებული ინფორმაცია, აცხადებს, რომ აღმოჩენილი საცავი უკავშირდება საქართველოში, სამეგრელოში სხვადასხვა მიწისქვეშა სამალავების მოწყობის მოყვარული, ოდესის ამჟამინდელი გუბერნატორი მიხეილ სააკაშვილის იურიდიულ მეუღლეს. სანდრა რულოვსი კი, მეტსახელად „სანდრა–მფატრავი“ ცნობილია არა მარტო საქართველოში, არამედ მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში როგორც ადამიანთა ორგანოების მსხვილი მიმწოდებელი“- ვკითხულობთ სტატიაში.

სტატიას თან ერთვის ცხედრების ფოტოები. იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს ეს ფოტოები „უკრაინაში აღმოჩენელი სამარხიდანაა“. სინამდვილეში ფოტოებია ძველია, ერთ-ერთი მათგანი „მირორს“ 2014 წელს აქვს გამოქვეყნებული, ფოტოს მინაწერში აღნიშნულია, რომ ის გადაღებულია რუსეთ-უკრაინის ომის დროს, ხოლო ფოტოზე უკრაინელი ჯარისკაცის ცხედარია ასახული.

საქინფორმის სტატიის მთავარ ფოტოზე კი, ფოტომონტაჟის მეშვეობით, სანდრა რულოვსი ადამიანის ორგანოების ფონზეა გამოსახული.

ორგანოებით ვაჭრობა - ეს ის თემაა, რის შესახებაც რუსული პროპაგანდა საკუთარ მესიჯებს აქტიურად ავრცელებს ხოლმე. არასასურველი პირების თუ ჯგუფების დემონიზაციის მიზნით, მათთვის „ორგანოებით მოვაჭრის“ იარლიყის მიწებება კრემლის პროპაგანდის ცნობილი მეთოდია.

რუსული პროპაგანდისტული მესიჯები ორგანოებით ვაჭრობის შესახებ რუსულ საიტებზე 2011-2012 წლიდან ჩნდება და განსაკუთრებით აქტიურდება 2014 წელს, მას შემდეგ პერიოდულად ვრცელდება ყალბი ინფორმაცია, სხვადასხვა მაღალჩინოსნის ორგანოებით ვაჭრობაში მონაწილეობის, ორგანოთა ვაჭრობის ლეგალიზაციის, ორგანოებამოცლილი ცხედრების სამარხების აღმოჩენის შესახებ.

Russia Today 2011 წელს ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც ეს პროპაგანდისტული მესიჯი სტატიაში გააჟღერა. „უკრაინა ორგანოებით ვაჭრობის ცენტრი ხდება“ - სტატია ასე იყო დასათაურებული.

2014 წელს, „რია ნოვოსტიმ“ გამოაქვეყნა სტატია, სადაც ირწმუნებოდა, რომ უკრაინაში „ჰუმანიტარული კრიზისია“, გამოცემა წერდა, რომ 180 უკრაინელი ჯარისკაცის გვამია ნაპოვნი, ცხედრები გაკვეთილი იყო და შინაგანი ორგანოები ამოცლილი ჰქონდა. სიახლეს თან ერთვოდა ყალბი ფოტო, რომელსაც უკრაინასთან კავშირი არ ჰქონდა. Russian TV 24-მ კი გაავრცელა ინფორმაცია, თითქოს იულია ტიმოშენკოს ადვოკატი სამხედროების ორგანოებით ვაჭრობდა. ტელევიზია ირწმუნებოდა, რომ ადვოკატი სოციალური ქსელით დაუკავშირდა გერმანელ ექიმს ოლჰა ვიბერს და მასთან ორგანოების გაგზავნის დეტალებს აგვარებდა.

„მე არ ვარ ექიმი და არ ვიცნობ ამ ადვოკატს, ეს ნონსენსია. ყველა ინფორმაცია ჩემ შესახებ, ფოტოები, სივი, რომელიც ტელევიზიამ გამოიყენა, აღებულია ინტერნეტიდან. ჩემ შესახებ ამგვარი ყალბი ინფორმაცია ათასობით სააგენტომ დაწერა. მეჩვენება, რომ მთელი პროპაგანდისტული მანქანა ჩემკენაა მომართული“ - ამბობდა ოლჰა ვიბერი.

ყალბი სიახლეები ორგანოებით ვაჭრობის შესახებ ქართულ მედიაშიც, უკრაინის მსგავსად, 2011-2012 წლიდან ჩნდება, ოღონდ მცირედი ტრანსფორმაციით. „ასავალ-დასავალი“ და „საქართველო და მსოფლიო“ იყვნენ პირველები, რომლებმაც მკითხველს ეს ინფორმაცია ექსკლუზიურად შესთავაზეს. მედიასაშუალებები ირწმუნებოდნენ, რომ ორგანოებით მიხეილ სააკაშვილის მეუღლე სანდრა რულოვსი ვაჭრობდა, რომ ის ჯერ საქართველოში აჭრიდა ორგანოებს ქართველ პატიმრებს, შემდეგ კი საქმიანობა უკრაინაშიც განაგრძო. ცნობა, სანდრა რულოვსის ორგანოებით ვაჭრობასთან კავშირის შესახებ, ქართულ მედიაში კიდევ ერთხელ მას შემდეგ გააქტიურდა, რაც ცნობილი გახდა, რომ სანდრა რულოვსი კენჭს 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებში ნაციონალური მოძრაობის სახელით იყრის. ამჯერადაც, ინფორმაცია ყოველგვარი ლოგიკური, არგუმენტირებული მსჯელობის, ინფორმაციის გადამოწმებისა და წყაროების გარეშე ვრცელდება.

8 სექტემბერს “ექსპო ჯორჯიას” საგამოფენო სივრცეში გამართულ ღონისძიებაზე გიორგი კვირკაშვილმა საარჩევნო პროგრამა წარადგინა. რამდენიმე ტელეკომპანიამ პროგრამის წარდგენა პირდაპირ ეთერში სრულად აჩვენა. ტაბულას, რუსთავი 2-სა და კავკასიას წარდგენა პირდაპირ ეთერში არ გაუშვიათ, ხოლო TV პირველზე ჩართვის ხანგრძლივობა 7 წუთი იყო. დანარჩენმა ტელევიზიებმა პროგრამის წარდგენა სრულად, საათზე მეტი ქრონომეტრაჟით გვიჩვენეს.

ტელეკომპანია GDS-ზე პირველი სექტემბრიდან კვირაში ორჯერ, ორშაბათს და ხუთშაბათს გადის გადაცემა “შეხვედრა რეგიონულ მედიასთან“ და მისი ერთადერთი სტუმარი საქართველოს ყოფილი პრემიერმინისტრი და პოლიტიკური გაერთიანება „ქართული ოცნების“ დამფუძნებელი, ბიძინა ივანიშვილია. ფორმატის მიხედვით, ივანიშვილი პირდაპირ ეთერში ხვდება რეგიონის ჟურნალისტებს და პასუხობს მათ შეკითხვებს.

გადაცემებში ივანიშვილი საუბრობს, რა პოზიტიური ცვლილებები მოიტანა „ქართულმა ოცნებამ“, როგორ გაიზარდა ინვესტიციები, გაძლიერდა ტურიზმი, აშენდა საწარმოები, როგორ უსისხლოდ გადაიბარეს ხელისუფლება. სტუმარი იძლევა საარჩევნო დაპირებებსაც: „კიდევ ერთჯერ შევახსენებ კვირიკაშვილის დაპირებას ჩვენს ტელემაყურებელს, რომ 4 წელიწადში, და ჩემი აზრით, ამ მთავრობას ხელეწიფება, რომ საქართველოში ძირითადი ინფრასტრუქტურული მშენებლობა, ძირითადი მაგისტრალები უნდა დასრულდეს“.

მიწვეული ჟურნალისტები, როგორც წესი, სტუმარს ისე უსვამენ შეკითხვებს, როგორც ქართული ოცნების წევრს. ეკითხებიან, როდის დაიგება ესა თუ ის გზა, როდის დაიწყება ესა თუ ის ინფრასტრუქტურული პროექტები. მთელი გადაცემათა ციკლის განმავლობაში ბიძინა ივანიშვილი ფაქტობრივად, პოზიციონირებულია, როგორც „ქართული ოცნების“ წევრი.

ასევე, ხშირად ისმის მისი მხრიდან კრიტიკა სხვადასხვა საარჩევნო სუბიექტის მიმართ, მაგრამ ფორმატიდან გამომდინარე, მათ არ ეძლევათ ბიძინა ივანიშვილის ბრალდებებზე რეაგირების ან პასუხის გაცემის საშუალება.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მიხედვით, საარჩევნო პროცესი მაუწყებლებმა მიუკერძოებლად უნდა გააშუქონ, „არჩევნებთან დაკავშირებული პროგრამის მონაწილის შერჩევა უნდა ეფუძნებოდეს სამართლიან და გამჭვირვალე კრიტერიუმებს“.

გარდა ამისა, გაუგებარია, რა საჯარო ინტერესი არსებობს იმისა, რომ ტელეკომპანიამ კვირაში ორჯერ, საარჩევნო პერიოდში საათ-ნახევრიანი ქრონომეტრაჟის გადაცემა მხოლოდ ერთ რესპონდენტს, ბიძინა ივანიშვილს დაუთმოს.

7 სექტემბრის „ნანუკას შოუში“, წამყვანი ყოფილ პრეზიდენტს, ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის დამფუძნებელს მიხეილ სააკაშვილს ოდესაში ესტუმრა და მასთან ინტერვიუ ჩაწერა. იქამდე კი საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, მათ შორის რესპონდენტის მშობლიურ სოფელში ჩავიდა და მოკლე ინტერვიუები მოსახლეობისგან აიღო.

სხვადასხვა კუთხეში გადაღებული კადრები ინტერვიუს განმავლობაში გვიჩვენეს. მოსახლეობა ყოფილ პრეზიდენტს მიმართავს თხოვნით, რომ დაბრუნდეს საქართველოში, ისინი ამბობენ, რომ „საქართველო მიშას გარეშე იღუპება“, რომ „ეს ხელისუფლება ნელ-ნელა გვკლავს“, რომ "მიშა ყველას ენატრება".

თავისმხრივ, რესპონდენტმა გაიხსენა სოფელ ცხრუკვეთში გატარებული ბავშვობა, როგორ თამაშობდა ფეხბურთს, როგორ დღესაც ახსოვს იმერული ხაჭაპურისა და ნაკვერჩხალზე შემწვარი სიმინდის გემო.

სააკაშვილმა ისაუბრა მისი მეუღლის, სანდრა რულოვსის პოლიტიკაში წასვლის შესახებაც. (ის კენჭს ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის სახელით იყრის). მან აღნიშნა, რომ „სანდრას აქვს წარმოუდგენელი კაცთმოყვარეობა და ადამიანების სიყვარული“ , რომ მას აქვს მტკიცე, მებრძოლი და მდგრადი ხასიათი. შვილებზე საუბრისას კი აღნიშნა, რომ მისი შვილებიც კაცთმოყვარეები არიან, ეს კი სწორედ სანდრას დამსახურებაა.

რესპონდენტი ფაქტობრივად, მთელი გადაცემის განმავლობაში საუბრობდა იმაზე, რა პროექტები ხორციელდებოდა ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნის დროს, წუხილი გამოთქვა, რომ ახლა ეს პროექტები გაჩერებულია.

სტუმარი ყვება, როგორ გრძნობდა, რომ არჩევნებს წააგებდა და როგორ გადაუფრინა საქართველოს ვერტმფრენით, მივიდა სხვადასხვა რეგიონში და დაემშვიდობა სამშობლოს.

სარჩევნო კოდექსის მიხედვით, უცხო ქვეყნის მოქალაქის მიერ წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობა იკრძალება. წინასაარჩევნო აგიტაციად ითვლება ამომრჩეველთა მოწოდება საარჩევნო სუბიექტის/საარჩევნო სუბიექტობის კანდიდატის მხარდასაჭერად ან საწინააღმდეგოდ, აგრეთვე ნებისმიერი საჯარო მოქმედება, რომელიც ხელს უწყობს ან ხელს უშლის მის არჩევას, ან/და რომელიც შეიცავს წინასაარჩევნო კამპანიის ნიშნებს, მათ შორის, წინასაარჩევნო ღონისძიების ორგანიზებაში/ჩატარებაში მონაწილეობა, საარჩევნო მასალების შენახვა ან გავრცელება, მხარდამჭერთა სიებზე მუშაობა, პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლობებში ყოფნა.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში ვკითხულობთ: „საარჩევნო პერიოდში კანდიდატის ან პარტიის წარმომადგენლის იმ პროგრამებში მონაწილეობა, რომლებიც არ არის პოლიტიკასთან პირდაპირ კავშირში, დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მოლაპარაკება პროგრამაში მონაწილოების შესახებ შედგა საარჩევნო პერიოდის დაწყებამდე“. მართალია, მიხეილ სააკაშვილი ოფიციალურად არ არის ნაციონალური მოძრაობის წევრი, თუმცა აუდიტორიისთვის ის სწორედ ამ პარტიასთანაა ასოცირებული, არის დამფუძნებელი, მისი მეუღლე კი სწორედ ნაციონალური მოძრაობის სახელით იყრის კენჭს.

გარდა ამისა, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მიხედვით, მედიასაშუალებებმა საარჩევნო პროცესი მიუკერძოებლად უნდა გააშუქონ. ამ კონკრეტულ გადაცემაში კი მხოლოდ ერთი პოლიტიკური ძალა იყო პოზიტიურად გაშუქებული.

5 სექტემბერს, დღის საათებში, ვაკეში მომხდარი მკვლელობა იმავე დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვებების მთავარი თემა იყო. ერთადერთი გადაცემა, რომელმაც თემა საერთოდ არ გააშუქა, GDS- ის 2030 იყო.

ბიძინა ივანიშვილის შეხვედრა რეგიონულ ჟურნალისტებთან - ამ თემაზე დაახლოებით 19 წუთიანი მასალა ამავე საინფორმაციო გამოშვების მეორე ამბად გავიდა.

„ბიძინა ივანიშვილის გზავნილები“ - ამგვარად დასათაურებულ მასალაში ვრცლად იყო მიმოხილული ივანიშვილის მიერ სხვადასხვა თემაზე გაკეთებული განცხადებები, ცალკე მასალად ვიხილეთ თემის „პოლიტიკური შეფასებები“, ასევე, მოკლე კადრ-სინქრონის სახით გავიდა სიახლე, ყოფილი პრემიერის რეგიონში ვიზიტისას, ნაციონალური მოძრაობის მიერ ჩატარებული საპროტესტო აქციის შესახებ.