ე.წ. "ინფლუენსერებს" მზარდი გავლენა აქვთ სოციალური ქსელების აუდიტორიაზე, რაც არაერთი კვლევით დასტურდება. ზოგიერთ ქვეყანაში უკვე მოქმედებს რეგულაციები ამ მიმართულებით. საქართველოში ჯერ მსგავსი რეგულაციები არ არსებობს, თუმცა კონკურენციის სააგენტოს ამ თემაზე უკვე მუშაობს.

რიცხვებში:

• 27-42 წლამდე ამერიკელი მომხმარებლების 50% ენდობა "ინფლუენსერების" რეკომენდაციას ამა თუ იმ პროდუქტზე.
• თავის მხრივ, კი მარკეტერების 92% თვლის რომ "ინფლუენსერ მარკეტინგი" მარკეტინგის ყველაზე ეფექტური ფორმაა.
• დამატებით, 2023 წელს გამოიკვეთა ახალი ტენდენცია, რომ მომხმარებლებისთვის ინფლუენსერები ახალი ამბების მიღების მთავარი წყაროცაა - წაიკითხეთ ვრცლად.

რა რეგულაციები არსებობს "ინფლუენსერებისთვის" მსოფლიოში?

ევროკავშირის წევრ ყველა ქვეყანაში, "ინფლუენსერები" ვალდებულები არიან, რომ გამჭვირვალობისთვის მიუთითონ:

• თუ კონკრეტული პროდუქტის პოპულარიზაციას თანხის აღების სანაცვლოდ ეწევიან, აუცილებლად ვიდეოს დასაწყისში აცნობონ ამის შესახებ მომხმარებლებს;
• ჰქონდეთ წარწერა "რეკლამა" და შეარჩიონ შესაბამისი ჰეშთეგები; თუ პროდუქცი საჩუქრად მიიღეს, ვალდებულები არიან, რომ ამის შესახებაც მიაწოდონ ინფორმაცია მათ გამომწერებს;
• ევროკომისიას გამოქვეყნებული აქვს ვიდეო ინსტრუქციაც ინფლუენსერებისთვის.

იგივე ხდება აშშ-შიც. ინფლუენსერები ვალდებულები არიან, რომ მომხმარებლებს მიაწოდონ ინფორმაცია თუ პროდუქტის რეკლამის სანაცვლოდ თანხა აიღეს. ვაჭრობის ფედერალური კომიის (FTC) გაიდლაინის მიხედვით:

• "ინფლუენსერებს" არ აქვთ უფლება, რომ რეკლამის შესახებ ინფორმაცია "წაიკითხე მეტის" (Read More) ველში იყოს.
• რეკლამის შესახებ მხოლოდ აღწერაში მიუთითონ, ისინი ვალდებულნი არიან, რომ ამის შესახებ მომხმარებელს ვერბალურადაც შეატყობინონ და სხვა.

რა ხდება საქართველოში?

საქართველოშიც, ისევე როგორც მსოფლიოში, ინფლუენსერ მარკეტინგი, განსაკუთრებით პოპულარული პანდემიის დროს და მის შემდგომ პერიოდში გახდა. "საქართველოს კონკურენციისა და მომხმარებლის დაცვის სააგენტო" ამ მიმართულებით "ინფლუენსერებისთვის" გზამკვლევის შექმნას გეგმავს, მათი განცხადებით, "არ იგეგმება არანაირი დამატებითი საკანონმდებლო რეგულაციის შემოღება, ამჟამინდელი, კანონი ელექტრონული კომერციის შესახებ საკითხს სრულად ფარავს."

• "ინფლუენსერებს" ექნებათ ვალდებულება, რომ მიუთითონ თუ კონკრეტული სერვისი ან პროდუქტი თანხის აღების სანაცვლოდ განათავსეს, ისე, როგორც ეს ევროკავშირის წევრ ქვეყნებშია.

დღეს, სოციალური ქსელები განსაზღვრავს ახალ ამბებს, პოლიტიკას, პირად ურთიერთობებსა თუ სხვა ყოველდღიურ გადაწყვეტილებებს, რადგან ამ ქსელებში მუდმივად განიხილება მიმდინარე მნიშვნელოვანი თემები, ხშირად მომხმარებლები არიან ინფორმაციის გამავრცელებლები, პოლიტიკოსებისთვის კი არის სივრცე დიდ აუდიტორიასთან კომუნიკაციისთვის.

• წაიკითხეთ ვრცლად: "ინფლუენსერები ინფორმაციის მიღების მთავარი წყაროა - 2023 წლის კვლევა"

რას ნიშნავს მეტას ( Instagram, Facebook) "ვერიფიცირებული" ანგარიში?

"ინსტაგრამი" ვერიფიკაციის ლურჯ ნიშანს 2013 წლიდან ანიჭებს მომხმარებლებს მათი მოთხოვნის საფუძველზე. თავდაპირველად, ეს კონკრეტული ადამიანის პოპულარობით, მისი სახელის ძებნის სიხშირითა და პლატფორმაზე აქტიურობით განისაზღვრებოდა. დამატებით, მნიშვნელობა არ ჰქონდა ე.წ "ფოლოვერების" რაოდენობას.

თუმცა, 2023 წლის თებერვლიდან შესაძლებელი გახდა მისი "გამოწერა" ანუ ყოველთვიური საფასურის ($11.99-$14.99) სანაცვლოდ მომხმარებლის პროფილზე ლურჯი ნიშნის დამატება.

მომხმარებელი ამისთვის რამდენიმე მოთხოვნას უნდა აკმაყოფილებდეს:

• იყოს ასაკით 18 წელზე დიდი
• ჰქონდეს პირადობის მოწმობა ვერიფიკაციისთვის
• ჰქონდეს Instagram ან Facebook ანგარიში
• "ეთანხმებოდეს" ამ პლატფორმების მიერ დაწესებულ მოხმარების პირობებსა და წესებს.

ამ პლატფორმებზე, სხვადასხვა ფოტოებსა თუ ვიდეოებზე დაგროვებული "მოწონებების" ან ნახვების რაოდენობა ადამიანებისთვის, განსაკუთრებით კი მოზარდებისთვის რეალურ ცხოვრებაში სოციალური როლის განმსაზღვრელიც კი არის.

• კვლევების თანახმად, იმ გოგოების 32%-ს, რომელთაც არ მოსწონდათ თავიანთი სხეული, “ინსტაგრამმა” თავი უფრო ცუდად აგრძნობინა. იგივეა ამერიკელი ბიჭი თინეიჯერების 12%-ის შემთხვევაშიც.
• მუდმივად იზრდება ადამიანების სურვილი, რომ ამ ქსელებისთვის საკმარისად "კარგები" და დაფასებულები იყვნენ. ამიტომ, "გამოწერის მეთოდი" მეტასთვის შემოსავლის ახალი წყარო გახდა

• მხოლოდ ერთ დღეში, 2023 წლის აპრილში, "ინსტაგრამმა" 44 მილიონი "ვერიფიკაციის" ნიშანი გაყიდა და ამით, დამატებით, მხოლოდ 24 საათში $600 მილიონის შემოსავალი მიიღო.

რა საფრთხეა?

მიუხედავად იმისა, რომ "Meta verified"-ის იდეა, კრეატორების და სხვა მომხმარებლების ანგარიშების "ნამდვილობის" პირადობის მოწმობით დადასტურებაა, რათა მათი სახელით არ შეიქმნას ყალბი ანგარიშები, არსებობს რამდენიმე გამოწვევა:

• ციფრული სეგრეგაცია - მხოლოდ ვერიფიცირებული ანგარიშები (ის მომხმარებლები, რომლებიც თანხას იხდიან) აღიქმებიან ლეგიტიმურად და სხვა მომხმარებლებს შესაძლოა აღარ ჰქონდეთ ციფრულ დისკუსიებში ჩართვის შესაძლებლობა.
• ნებისმიერი ახალი ამბების სააგენტოს შეუძლია საფასურის გადახდის სანაცვლოდ მიიღოს ვერიფიკაციის ლურჯი ნიშანი, რაც მანამდე ერთგვარად განსაზღვრავდა "სანდო მედიას" დღეს ყველასთვის ხელმისაწვდომია.
• დამატებით, კვლევებით დასტურდება, რომ სოციალური ქსელები, განსაკუთრებით "ინსტაგრამი" თინეჯერებს თავს არასაკმარისად კარგად აგრძნობინებს, ეს ლურჯი ნიშანი კი შესაძლოა ამის ახალი მიზეზი გახდეს.

"ინსტაგრამზე" თანხის სანაცვლოდ მიღებული ვერიფიკაციის ნიშნები სოციალურ ქსელებში მიმების შექმნისა და გავრცელების საგნადაც კი იქცა.










როგორია "ტვიტერის" (ამჟამად X) ვერიფიკაციის მოდელი?

ტვიტერზე ვერიფიკაციის ნიშანის "გამოწერის" მეთოდით ყიდვა 2022 წლიდან შეიძლება. თუმცა, "მეტასგან" განსხვავებით, ნიშნებს ფერების მიხედვით ანიჭებენ ორგანიზაციებსა და სამთავრობო უწყებებს.

• ლურჯი ნიშანი არის ნებისმიერი მომხმარებლისთვის, რომელსაც $8-ის სანაცვლოდ შეუძლია შეძენა
• ოქროსფერი ნიშანი ხელმისაწვდომია კომპანიებისთვის.
• ნაცრისფერი კი სამთავრობო უწყებებისთვის.

უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, პუტინის რეჟიმისთვის არასასურველ მედიად გამოცხადდა ყველა გამოცემა, რომელიც ომის დანაშაულსა და რუსეთის სისასტიკეზე საუბრობდა, უკრაინაში ომში დაღუპულ მშვიდობიან მოქალაქეებზე ავრცელებდა ინფორმაციას ან უბრალოდ სიტყვა "ომს" გამოიყენებდა "სპეციალურ სამხედრო ოპერაციის" ნაცვლად.

სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად რუსეთის ხელისუფლება საკანონმდებლო ცვლილებებსა და ინიციატივებს იყენებს.

ჟურნალისტების დევნისა და დაშინების "არაოფიციალურ" მეთოდებთან ერთად, რუსეთის სისხლის სამართლის კოდექსით, ჯერ კიდევ 2019 წლიდან მოქმედებს კანონი ე.წ "ფეიკის გავრცელების შესახებ", რომელიც რამდენიმე მუხლს აერთიანებს და უკრაინაში შეჭრის შემდეგ განსაკუთრებით გამკაცრდა და გახშირდა ამ "დანაშაულისთვის" დევნის შემთხვევები.

მოკლედ, რას მოიცავს ეს კანონი?

• "ფეიკების" შესახებ კანონში გამოყენებული ზოგადი ცნებები ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა, შესაბამისად "ყალბი" ინფორმაცია რუსული რეჟიმისთვის გახდა ყველაფერი რაც მათ მიერ კონტროლირებადი "ოფიციალური" წყაროებიდან არ ვრცელდება.
• მაგალითად, ერთ-ერთი მუხლის თანახმად, აკრძალულია "ყალბი ინფორმაციის" გავრცელება, რომელიც საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ წესრიგს, უსაფრთხოებას, ჯანმრთლობას ან "წაახალისებს" საზოგადოებრივი წესრიგის "რღვევას".
• კანონი, ასევე, მოიცავს ისეთ ამბებსაც, რომლებიც საზოგადოებაში აყალიბებს მცდარ შეხედულებას საგანგებო სიტუაციაზე ან მოსახლეობაში თესავს პანიკას.
• ყალბი ინფორმაციის გავრცელების "დანაშაული", ეროვნული უსაფრთხოებისთვის საფრთხის შექმნა და რუსულ ჯარზე "დეზინფორმაცია" ითვალისწინებს 15 წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ან ჯარიმას.
• რუსეთის ხელისუფლებას, სასამართლო განჩინების გარეშე, მათი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილებით, შეუძლია დაბლოკოს ე.წ "ფეიკის" გამავრცელებელი ვებ-გვერდი ან შეუწყვიტოს კომუნიკაციის სხვა არხებით სარგებლობის უფლება, მათ შორის სოციალური ქსელებით, Facebook, Telegram თუ სხვა.
• კანონი არ ეხება მხოლოდ მედიას და შეიძლება გავრცელდეს ნებისმიერ დაწესებულებასა თუ ინდივიდზე, მათ შორის ოპოზიციურ პოლიტიკურ გაერთიანებებზე,საერთაშორისო უფლებადამცველ ორგანიზაციებზე ან ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ ე.წ ინფლუენსერებსა და ბლოგერებზე.

დამატებით, რუსეთში, მედიისთვის მუშაობა გაართულა ე.წ "უცხოეთის აგენტების" კანონმა,რომლის მიხედვითაც უცხოეთიდან დაფინანსებული მედია, მათ შორის, "რადიო თავისუფლება" და "ამერიკის ხმა" რუსეთში უცხოეთის აგენტებად ჯერ კიდევ 2017 წელს კანონში შეტანილი ჩასწორებების თანახმად გამოცხადდნენ. ასევე, "აგენტის" სტატუსი აქვთ სხვა გავლენიან, უცხოურ გამოცემებს: დოიჩე ველე, ინსაიდერი, ბელინგქეთი და სხვა.

• 2022 წლის პირველ დეკემბერს პუტინმა კანონით გააფართოვა "უცხო აგენტის" განმარტება ისე, რომ აგენტად ცნეს თითქმის ყველა, ვინც ეწევა აქტივიზმს, ან სარგებლობს გამოხატვის თავისუფლებით.
• 2023 წლის თებერვალში, მსგავსი კანონპროექტი დააინიცირა ანტიდასავლურმა პარტია "ხალხის ძალამ", რომელიც საქართველოს პარლამენტმა მეორე მოსმენით ჩააგდო - წაიკითხეთ ამ თემაზე ვრცლად: "საფრთხეები ქართული მედიისთვის კანონპროექტში "უცხოეთის აგენტების" შესახებ"

რომელი მედიაგამოცემები დაიხურა ე.წ "ფეიკების" კანონის ამოქმედების შემდეგ?

• დამოუკიდებელი მედია, "მედუზა" უცხოეთის აგენტად 2021 წელს გამოცხადდა, 2022 წლის გაზაფხულზე რუსულმა კომუნიკაციების მარეგულირებელმა მათი ვებგვერდი დაბლოკა.
• უკრაინაში შეჭრიდან 3 დღეში, 27 თებერვალს დაიბლოკა კრიტიკული გამოცემა "Current Time"-ის ვებგვერდი. Current time-მა ამაზე განცხადება ტელეგრამში გაავრცელა, მკითხველს VPN-ით ვებგვერდზე წვდომის აღდგენის ინსტურქცია მიაწოდა.
• 28 თებერვალს დაიბლოკა სტუდენტური გამოცემა "DOXA"-ს ვებგვერდი, მიზეზი ჟურნალისტები კრიტიკულად აანალიზებდნენ რუსეთის ხელისუფლების არგუმენტებს უკრაინაში შეჭრის შესახებ. გამოცემის ჟურნალისტთა დევნა სისხლის სამართლის კოდექსის სხვადასხვა მუხლით დაიწყო.
• რამდენიმე დღეში დაიბლოკა უკრაინული გამოცემების, Interfax Ukraine, Gordon, ჟურნალ Korrespondent-სა და "უკრაინსკა პრავდას" ვებგვერდები.
• პირველ მარტს ვებსაიტის დაბლოკვაზე გაავრცელა განცხადება "Taygi.Info"-მ, გვერდის აღდგენისთვის მათ უკრაინის ომზე გავრცელებული მასალების წაშლა მოსთხოვა რუსეთის მედიის მარეგულირებელმა "როსკომნადზორმა".
• 2022 წლის სექტემბერში, სასამართლომ "როსკომნადზორის" მოთხოვნის საფუძველზე ლიცენზია შეუჩერა, დამოუკიდებელ გამოცემა "ნოვაია გაზეტას", მათ მუშობა ლატვიის დედაქალაქ რიგიდან განაგრძეს (novayagazeta.eu), თუმცა რუსეთში ეს ვებგვერდიც დაიბლოკა.
• 2022 წლის მარტში დაიბლოკა უცხოური გამოცემების, BBC-სა და "დოიჩე ველეს" ვებგვერდები "რუსოფობიის" გაღვივებისა და ყალბი ამბების გავრცელების ბრალდებით.
• გამომძიებელ ჟურნალისტთა პლატფორმა Agentura.ru, სხვა გვერდებთან ერთად 2022 წლის დაიბლოკა.
• ერთ-ერთი ბოლო, დამოუკიდებელი მედიაპლატფორმა, რომელიც 2023 წლის 19 თებერვალს რუსულმა ხელისუფლებამ დაბლოკა იყო "The bell".

2022 წლის 1 მარტს, რუსეთის გენერალურმა პროკურატურამ "დოჟდისა" და "ეხო მოსკვის" საინფორმაციო არხებზე წვდომის შეზღუდვა მოითხოვა.

• 2 მარტს, ტელეკომპანია "დოჟდის" მთავარმა რედაქტორმა, ტიხონ დზიადკომ, გაავრცელა განცხადება, რომ მან და ტელეკომპანიის რამდენიმე თანამშრომელმა დატოვეს რუსეთი, რადგან "ხელისუფლებამ უკანონოდ დაბლოკა "დოჟდის" სოციალური მედიის ანგარიშები, ვებგვერდი, პირადად დაემუქრნენ რამდენიმე ჟურნალისტს, ამიტომ ცხადია, თითოეული ჩვენთაგანის უსაფრთხოება საფრთხეშია"
• "საბჭოს წევრთა უმრავლესობამ გადაწყვიტა, რომ "ეხო მოსკვიმ" შეწყვიტოს მაუწყებლობა" - გამოცემის განცხადება webarchive.com-ზე იძებნება, დღეს მათი ვებგვერდი გათიშულია.
• 4 მარტს, დახურვის შესახებ "ტელეგრამით" გაავრცელა ინფორმაცია "Znak.com"-მა, "რუსეთში მედიის მუშაობისთვის დაწესებული შეზღუდვები "გვაიძულებს" შევაჩეროთ მუშაობა" - ეწერა მათ განცხადებაში.

დაკავებული ან ძებნილი ჟურნალისტები

ჟურნალისტთა დიდი ნაწილი მაუწყებლობას სხვა ქვეყნიდან აგრძელებს და ცენზურას ამ გზით არიდებს თავს, თუმცა რიგ შემთხვევებში სასამართლომ ზოგიერთ მათგანს ბრალი დაუსწრებლად წარუდგინა ან დააპატიმრა.

• სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა, რუსული "პირველი არხის" ყოფილი რედაქტორის მარინა ოვსიანიკოვას წინააღმდეგ მას შემდეგ, რაც მან 2022 წლის მარტში რუსეთის უკრაინაში შეჭრა პირდაპირ ეთერში გააპროტესტა - წაიკითხეთ ვრცლად.
• სექტემბერში, ომის წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე 1300-ზე მეტ დაკავებულს შორის 18 ჟურნალისტი იყო. მათი ნაწილი ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს.
• 15 თებერვალს, რუსეთის ქალაქ ბარნაულის სასამართლომ, ე.წ “ფეიკ ნიუსის” გავრცელებისთვის გამოცემა RusNews-ის ჟურნალისტს, მარია პონომარენკოს, 6 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.
• 2022 წელს ბუჩაში მომხდარ ტრაგედიაზე სოციალურ ქსელში გავრცელებული მასალების გამო, 2023 წლის 16 მარტს, ძებნილად გამოცხადდა და რუსულმა სასამართლომ ბრალი დაუსწრებლად წარუდგინა "მედუზას" ყოფილ ჟურნალისტსა და მედია მენეჯერ, ილია კრასილშიკს.

რა ხდება რუსეთში სოციალური მედიის მიმართულებით?

დღეს, ინფორმაციის მიღების ერთ-ერთი მთავარი წყარო სოციალური მედიაა, შესაბამისად, რუსეთის ხელისუფლებისთვის სოციალური ქსელები ცენზურის სამიზნე მალევე გახდა და მათი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის საშუალებით:

• 2016 წელს, დაიბლოკა დამსაქმებლებთან კომუნიკაციის პლატფორმა "LinkedIn", მას შემდეგ, რაც ქსელმა უარი თქვა, რუსეთის მოქალაქეების მონაცემების რუსულ სერვეზე განთავსებაზე.
• 2018 წლიდან ოფიციალურად აღარ ფუნქციონირებს "Telegram", რადგან ხელისუფლებამ "ტელეგრამისგან" მოითხოვა დაშიფრული ინფორმაციის "გასაღები", რაც მათ მოქალაქეების პირად მიმოწერაზე წვდომას მისცემდა. თუმცა, რუსეთში VPN-ის (ვირტუალური კერძო ქსელის) საშუალებით, ამ აპლიკაციის გამოყენებას მაინც ახერხებენ.
• 2021 წლის მარტში, "როსკომნადზორმა", განაცხადა, რომ "Tik-Tok"-ით "საზიანო კონტენტი" ვრცელდებოდა, შესაბამისად, გაჩნდა აპლიკაციაზე ცენზურის გავრცელების საფრთხე. დღეს, ეს პლატფორმა კვლავ ფუნქციონირებს, თუმცა მიზანმიმართულად ანელებენ მისი "მუშაობის სისწრაფეს" და რუსეთიდან ახალი ვიდეოების ატვირთვას ვერ ახერხებენ.
• ამავდროულად, 2021 წლის მარტში, კომისიამ განაცხადა, რომ დაიბლოკებოდა "Twitter" თუ არ დაემორჩილებოდა რუსულ კანონს, რომელიც სოციალური მედიის პლატფორმებს ავალდებულებს მოთხოვნიდან 24 საათის განმავლობაში წაშალოს კონტენტი, რომელიც ხელისუფლებისთვის "არალეგალურად" ან "საზიანოდ" მიიჩნევა. იმავე წლის აპრილიდან, "Tik-Tok"-ის მსგავსად, "ტვიტერის" მუშაობის სისწრაფეც შენელდა.
• "სილიკონის ველის გიგანტმა" კომპანიებმა, Google-მა, Apple-მ და "Microsoft"-მა შეზღუდვები დაუწესეს რუსეთის ხელისუფლების მიერ კონტროლირებად მედიაგამოცემებს, გაჩნდა შესაბამისი მონიშვნა და ევროპის ქვეყნებიდან შეიზღუდა წვდომა "Russia Today"-სა და "Sputnik"-ის მიერ გამოქვეყნებულ სიახლეებზე.

• დამატებით, Youtube-მა საწყის ეტაპზე რეკლამის განთავსება და მონეტიზაციის ფუნქცია შეუზღუდა, შემდგომში კი დაბლოკა კრემლის მიერ კონტროლირებადი მედია საშუალებები, როგორიცაა Russia Today და სხვა პროპაგანდისტული გამოცემები.

სოციალურ ქსელებთან ერთად, კრემლისთვის არასასურველია და დაიბლოკა ისეთი ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციები, როგორიცაა:

• Amnesty International
• Human Rights Watch

აკრძალულ აპლიკაციებშია:

• მუსიკის პლატფორმა Spotify
• Yandex.Music-დან წაიშალა ყველა პოდკასტი, რომელიც BBC-ს მიერ იყო ატვირთული.

ტიანანმენის მოვლენების 30 წლისთავთან დაკავშირებით ჩინეთის მთავრობამ საერთაშორისო საინფორმაციო ვებგვერდები დაბლოკა.

The Guardian-ის ინფორმაციით, ჩინეთის ხელისუფლებამ ბეიჯინგში 1989 წელს ტიანანმენის მოედანზე ჩინეთის არმიის მიერ დემონსტრანტების დარბევის ფაქტის გაშუქება შეზღუდა. ცენზურის ფარგლებში რამდენიმე დღეა დაბლოკილია Washington Post-ი, NBC-ი, HuffPost-ი და The Guardian-ი. ჩინეთის მასშტაბით რამდენიმე კვირის განმავლობაში შეუძლებელი იქნება Wikipedia-ზე შესვლაც.

ჩინეთში ინტერნეტი სახელმწიფოს მიერ რეგულირდება, რის გამოც ხშირად დასავლურ მედიას ორ ვარიანტს შორის უწევს არჩევანის გაკეთება: მსოფლიოში ყველაზე დიდი ეკონომიკის მქონე ქვეყანაში ბიზნესის შენარჩუნების სანაცვლოდ ცენზურაზე დამორჩილება ან ჩინეთში საქმიანობის შეწყვეტა.

შედეგად კი მსოფლიოს მასშტაბით ონლაინ სივრცეში ისეთი დომინანტი კომპანიები, როგორებიც Facebook-ი და Google-ია, ჩინეთში დაბლოკილია და მათ ნაცვლად ჩინეთის მოსახლეობა Weibo-სა and WeChat-ს იყენებს, რომლებზეც სახელმწიფოს ცენზურა ვრცელდება.

გასულა კვირას ბრიტანეთის საელჩომ ბეიჯინგში ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის, ჯერემი ჰანტის, სახელით ტიანანმენის მოედნაზე მომხდარი ტრაგედიისადმი პატივის მიგების განცხადება გამოაქვეყნა, თუმცა პოსტი ჩინეთის შიდა სოციალურ ქსელებში წაიშალა.

“ვეცადეთ განცხადება Weibo-ზე გამოგვექვეყნებინა, თუმცა ყოველ ჯერზე მაშინვე იშლებოდა და ახლა ჩვენს გვერდზე გამოქვეყნების ფუნქცია დროებით შეჩერებულია. მიუხედავად გამოწვევებისა, ყოველთვის დავიცავთ ჩვენს ღირებულებებს და მშვიდობიანი პროტესტის უფლებას ”, - განაცხადა საელჩოს პრესმდივანმა ეშლი როჯერსმა.

ჩინეთის ხელისუფლების ცენზურის ფარგლებში Eikon-ის პროგრამულ სისტემაში Reuters-ზე ტიანანმენის მოვლენების შესახებ გამოქვეყნებული მასალებიც წაშალეს.

უკვე წლებია ჩინეთის ხელისუფლება საკუთარი ისტორიიდან ტიანანმენის ტრაგედიის გაქრობას ცდილობს. 30 წლის წინ დემოკრატიის მოთხოვნით გამოსული დემონსტრანტების დარბევა, რომელსაც, სავარაუდოდ, ათასობით ადამიანი ემსხვერპლა, მოსახლეობაში ტაბუდადებული თემაა. ამას მოწმობს BBC-ის რეპორტიორის მიერ ბეიჯინგის ქუჩებში ჩატარებული გამოკითხვაც, რომლის მიზანი იმის გარკვევა იყო, თუ რამდენად ნაცნობი იყო ადამიანებისთვის "ტანკის კაცის" (Tank Man) ფოტო.
 

1962 წელს ბრიტანელი პოლიტიკის მეცნიერი ბერნარდ კრიკი პუბლიკაციაში “პოლიტიკის დასაცავად” წერდა, რომ პოლიტიკური მოლაპარაკებებისა და ვაჭრობის ხელოვნება უსამართლობისგან შორსაა და მასში ცუდი არაფერია. “დაე, განსხვავებული რწმენების ადამიანებმა ერთად, მშვიდობიან საზოგადოებაში იცხოვრონ. ლიბერალური დემოკრატია არავის აძლევს ზუსტად იმას, რაც მას სურს, მაგრამ ქმნის შესაძლებლობას, რომ იმ გზით იარო, რომელიც აირჩიე”, - ამბობდა ის.

მაგრამ რას იტყოდა ის დღეს, სოციალური მედიის ეპოქაში?

Facebook-მა აღიარა, რომ ბოლო საპრეზიდენტო არჩევნებამდე და მას შემდეგ, მილიონობით მომხმარებელი სოციალურ ქსელში რუსული დეზინფორმაციის მსხვერპლი იყო. იგივე განაცხადეს Google-ის, Youtube-ისა და Twitter-ის პლატფორმებმაც. აღმოჩნდა, რომ განმანათლებლობის ნაცვლად, სოციალური მედიის საშუალებით “შხამი” ვრცელდება.

რუსეთის მცდელობები მხოლოდ დასაწყისია. სამხრეთ აფრიკიდან-ესპანეთამდე პოლიტიკა სულ უფრო და უფრო მახინჯ სახეს იღებს. აღნიშნულის ერთ-ერთი განმაპირობებელი ფაქტორი კი, სწორედ სოციალური მედიის მიერ გავრცელებული დეზინფორმაციაა, რითაც სოციალური მედია პოლიტიკური გარიგებების იმ დემოკრატიულ პრინციპს არღვევს, რასაც ბერნარდ კრიკი თავისუფლებასთან აკავშირებდა.

ისევე როგორც, ისტორიის მანძილზე, სხვადასხვა დროს, ამა თუ იმ ფაქტორმა ერების გახლეჩვა გამოიწვია, დღესაც საზოგადოების პოლარიზაციის ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ სოციალური მედიაა. იმდენად, რამდენადაც სოციალური მედიის პლატფორმები ჯერ კიდევ ახალია, ისინი სათანადოდ შესწავლილი არ არის და მათი მუშაობის პრინციპიდან გამომდინარე, ისინი საზოგადოებაზე ექსტრაორდინარულ გავლენას ახდენენ.

სოციალური მედია შემოსავალს ადამიანების თვალწინ ფოტოების, სხვადასხვა პერსონალური პოსტების, ახალი ამბებისა და სარეკლამო მასალების განთავსებით იღებს. სწორედ იმიტომ, რომ მათ შუეძლიათ წინასწარ გაზომონ, თუ რა რეაქცია ექნება ამა თუ მომხმარებელს კონკრეტულ პროდუქტზე, მათ ადამიანებში შეღწევის შესაძლებლობა აქვთ. სპეციალური ალგორითმების გამოყენებით, ისინი საზოგადოების შესახებ ინფორმაციას იმის დასადგენად აგროვებენ, თუ რა მიიქცევს მათ ყურადღებას და მიღებულ მონაცემებს შესაბამისად იყენებენ.

შესანიშნავი იქნებოდა, თუკი მსგავსი სისტემა სიბრძნისა და სიმართლის წინა პლანზე წამოწევას შეუწყობდა ხელს. თუმცა, ეს ასე არ ხდება და ამის დადასტურება სოციალური მედიის ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია. რაც ერთის მხრივ, თავად საზოგადოების მოთხოვნებით შეიძლება იყოს განპირობებული. იმის გათვალისწინებით, რომ მომხმარებლის ნაწილი სკანდალებზეა ორიენტირებული, სოციალური მედიაპლატფორმები კარგავენ ხედვას, თუ რა არის მართლაც ღირებული იმ საზოგადოებისთვის, ვისთვისაც ისინი ამა თუ იმ ინფორმაციას ავრცელებენ.

რა უნდა გაკეთდეს?

ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, გამოკითხული ამერიკელების მხოლოდ 37%-ს სჯერა იმ ინფორმაციის, რასაც სოციალური მედიის საშუალებით იღებს. საზოგადოებამ ტრადიციული მედიის გაძლიერების სხვადასხვა მექანიზმი შექმნა. მაგალითად, ზოგი სოციალური მედიაპლატფორმებისგან მეტ გამჭვირვალობასა და იმის დასაბუთებას ითხოვს, რომ მათ მიერ გავრცელებული ინფორმაცია სანდო და სარწმუნოა. ინფორმაციის გადამოწმების, ე.წ. Factcheck-ინგის მექანიზმი Facebook-მაც აამოქმედა, აშშ-ის კონგრესცი ცდილობს, რომ გამჭვირვალე გახდეს ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ ვინ დგას კონკრეტული პოლიტიკური რეკლამის უკან. ყველა ეს იდეა ღირებულია, თუმცა არასამკარისი. ყველაზე დიდი ზიანი მაინც ადამიანების მიერ გაუაზრებლად, არასანდო მასალების გაზიარებას მოაქვს.

მიუხედავად იმისა, რომ სოციალური მედიას ხშირად აკრიტიკებენ, სწორი მიზნებისთვის გამოყენებით, მას ლიბერალური  დემოკრატიის როლის გაძლიერების კუთხით დადებითი როლის შესრულება შეუძლია.

მომზადებულია The Economist-ის სტატიის მიხედვით.

სოციალურ ქსელებში სულ უფრო ბევრი ყალბი გვერდი და ანგარიში იქმნება, რისი საშუალებითაც ხშირად გამოგონილი ამბები ვრცელდება. ეს ვიდეო, რომელიც ფეისბუკის მიერ გამოქვეყნებული გზამკვლევის მიხედვითაა მომზადებული, დაგეხმარებათ გაარჩოთ ნამდვილი ამბავი ყალბისგან.

მედია ტრენერმა ჰენკ ვან ესმა რამდენიმე ონლაინ პლატფორმაზე, მათ შორის Poynter-ზე, Bellingcat-სა და Factcheckingday-ზე პოპულარულ სოციალურ ქსელ Instagram-ზე ინფორმაციის გადამოწმებისთვის საჭირო რესურსები და რჩევები გამოაქვეყნა.

დღესდღეობით Instagram-ზე ყოველდღიური ცხოვრების გაყალბება არც ისე რთულია. მაგალითად, ქვემოთ მოცემული სამი სურათიდან არცერთი არ ასახავს რეალობას. პირველ მათგანში ბლოგერი გოგონა ცდილობს თავის მიმდევრები შეცდომაში შეიყვანოს თითქოს დისნეილენდის ტურში იმყოფება. არც მეორე ბლოგერის ნოუ-იორკში გადაღებული ფოტოა რეალური. მესამე, სარეკლამო ფოტო კი Huawei-ის სმარტფონით არ გადაუღიათ, როგორც ამას კომპანია ირწმუნებოდა.


ჰენკ ვან ესმა გადაწყვიტა Instagram-ზე ინფორმაციის გადამოწმების ხერხები კონკრეტულ მაგალითზე განეხილა - შაჰინ გეიბის ჰოლანდიის პოლიცია დღემდე ეძებს. დამნაშავე კი "აბა დამიჭირეს" თამაშობს. გეიბიმ 2009 წელს 2 კაცს ცეცხლსასროლი იარაღიდან ესროლა, 175.000 ევრო მოიპარა და ადგილიდან მიიმალა. 2011 წელს მას მკვლელობის მცდელობისთვის 13-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს, თუმცა მან ციხიდან გაქცევა მოახერხა და ქვეყანა დატოვა. მიმდინარე წელს მისი ნათესავების სახლის ჩხრეკისას ძებნილის ფოტოები ნახეს, რომელიც ირანში იყო გადაღებული. ამის შესახებ მედიაში ინფორმაცია გავრცელდა, რასაც შაჰინ გეიბი თავის Instagram გვერდზე დამცინავი ვიდეოთი გამოეხმაურა.



35 წლის ძებნილი Instagram-ზე თავისი ყოველდღიური ცხოვრების შესახებ ხშირად აქვეყნებს ფოტოებსა და ვიდეოებს. თუმცა მას მარტივად შეუძლია პოლიციის შეცდომაში შეყვანა მასალებზე არასწორი ადგილმდებარეობის მითითებით, ძველი ფოტოების გამოქვეყნებითა და რეალური ადგილსამყოფელის დამალვით. ( შაჰინ გეიბის Instagram-ის ანგარიში, რომელიც ამჟამად დახურულია).

შაჰინ გეიბიზე მეტი და ამასთანავე დაზუსტებული ინფორმაციის გასარკვევად საჭიროა შემდეგი ინსტრუქციით მოქმედება.

1. გახსენით Instagram-ი დესკტოპზე

იმისთვის, რომ Instagram-ის დესკტოპის ვერსია გამოიყენოთ Chrome-ის ბრაუზერში უნდა ჩამოტვირთოთ Desktop for Instagram. ამ პროგრამით შესაძლებელია Instagram-ის "სთორების" (რომლებიც 24 საათში ქრება) კომპიუტერში შენახვა.

2. ჩამოიწერეთ ვიდეოები

ასობით ფოტოსა და ვიდეოს ჩამოტვირთვას დიდი დრო მიაქვს. ამ პროცესის გასამარტივებლად შეგიძლიათ გამოიყენოთ Chrome-ის პლაგინი - Downloader for Instagram.

3. იპოვეთ დაფარული კავშირები

Instagram-ის მომხმარებლებს შორის დაფარული კავშირების გამოსავლენად - რას იწონებს და აკომენტარებს სამიზნე პირი - უნდა გამოიყენოთ კიდევ ერთი პლაგინი Helper Tools for Instagram.

4. გადაამოწმეთ Facebook-ზე

შაჰინ გეიბიმ Instagram-ზე გამოაქვეყნა ფოტოები, რომლის ადგილმდებარეობად მითითებული ჰქონდა ირანში, მაზანდარანის პროვინციაში მდებარე მოტელი - متل قو Motelghoo.

პირველ რიგში გადავიდეთ ამ ობიექტის ბმულზე, რომლის ნაწილში წერია “locations/ 531195156910169.” ეს ნომერი მნიშვნელოვანია, რადგან მისი საშუალებით ამ ადგილის გადამოწმება Facebook-ზეც შეგვიძლია. ამისთვის გამოიყენეთ შემდეგი ფორმულა: “facebook.com/search/number(ნომერი)." - ჩვენს შემთხვევაში “531195156910169/photos-of.”

სრული URL ბმული იქნება: Facebook.com/search/531195156910169/photos-of. მასზე გადასვლით ნახავთ იმავე ადგილზე გადაღებულ ფოტოებს, რომლებიც Facebook-ზე გამოქვეყნდა და შეძლებთ შეადაროთ ისინი Instagram-ზე ნანახ ფოტოებს.

რისთვის გჭირდებათ შედარება? რადგან შესაძლოა ეს ადამიანი Instagram-ზე ამტკიცებდეს, რომ ფოტო 2019 წელს გადაიღო, ხოლო Facebook-ზე აღმოაჩინოთ, რომ შენობა 2019 წელს დაანგრიეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ფოტო სინამდვილეში ძველია.

5. შეუსაბამეთ დრო

ძებნილი მოტელ Motelghoo-ს ფოტოებს Instagram-ზე 2017 წლის იანვრიდან დღემდე აქვეყნებს. როგორ უნდა მოვძებნოთ Facebook-ზე ამ შენობის ფოტოები მოცემულ პერიოდში?

ამის გაკეთება მხოლოდ შემდეგი ბმულის გამოყენებითაა შესაძლებელი: Facebook.com/search/531195156910169/photos-of/jan/1/2017/date-3/mar/27/2019/date-3/photos-2/intersect.

Facebook-ზე კონკრეტულ პერიოდში გამოქვეყნებული, სხვა ადგილზე გადაღებული ფოტოების მოსაძებნად შეგიძლიათ გამოიყენოთ იგივე ფორმულა მცირედი ცვლილებით. ფოტოზე წითლად მითითებული მონაცემები არ უნდა შეცვალოთ, ყვითლად მითითებული ინფორმაცია კი თქვენი ინტერესიდან გამომდინარე უნდა ჩაწეროთ.



ამ ნომრის ნაცვლად - 531195156910169 ნებისმიერი ადგილის ნომერი შეგიძლიათ მიუთითოთ. ხოლო თარიღის მითითებისას შეგიძლიათ გამოიყენოთ ორი ფორმატი: jan/1/2017 ან 1/jan/2017. თითოეული თვე შემდეგი აბრევიატურებით აღინიშნება: jan,feb,mar,apr,may,jun,jul,aug,sep,oct,nov,dec. იგივე სისტემაა გამოყენებული ჰენკ ვან ესის მიერ შექმნილ საძიებო პლატფორმა Whopostedwhat.com-ზე.

Facebook-ზე სხვების მიერ გამოქვეყნებული ფოტოების Instagram-ზე ძებნილის მიერ გამოქვეყნებულ ფოტოებთან შედარებისას რამე შეუსაბამობა არ აღმოჩნდა.



6. მოძებნეთ ფოტოთი

2018 წლის 27 ნოემბერს გამოქვეყნებულ ფოტოში ჩანს რომ შაჰინ გეიბი ერთერთ ქანდაკებასთან პოზირებს. რაც საშუალებას გვაძლევს ამ ქანდაკებით ფოტოს გადაღების ადგილმდებარეობა დავადგინოთ.

ამისთვის შესაძლებელია Google-ისა და Yandex-ის ფოტოს ძებნის ფუნქციის გამოყენება. სწორედ ასე გაირკვა, რომ ქანდაკება დუბაიდან 200 კილომეტრის მოშორებით მდებარე ქიშის კუნძულზეა განთავსებული.



ქიშის კუნძულის შესახებ ინტერნეტში არსებული სარეკლამო ინფორმაციიდან ვიგებთ, რომ “კუნძულზე გაშენებული ბულვარი სავსეა ძვირადღირებული ავტომობილებით, მათ შორის ამერიკული მოდელებით"

7. როცა ფოტოთი ძებნა არ ამართლებს, სცადეთ Google-ში ჩაწერა

იმავე დღეს, 2018 წლის 27 ნოემბერს, შაჰინ გეიბის გამოქვეყნებული აქვს ვიდეო, რომელშიც წითელ მანქანასთან დგას. ვიდეოში კარგად ჩანს ავტომობილის სანომრე ნიშანი, რომელზეც წერია “Kish” და “22389.”



ამ შემთხვევაში სანომრე ნიშნის ფოტოთი ძებნამ არ გაამართლა, ამიტომ მანქანის ნომერი Google-ის ჩვეულებრივ საძიებო სისტემაში უნდა ჩაწეროთ და ფოტოებზე გადახვიდეთ.



შედეგად აღმოჩნდა, რომ იმავე წითელ Chevrolet Camaro-სთან ფოტოები სხვა ტურისტებსაც ჰქონდათ გადაღებული. ამის შემდეგ მარტივი მოსაძებნი ხდება ის კომპანია, რომელიც ამ მანქანას აქირავებს.




აღნიშნული ინფორმაციით შესაძლებელია პასუხის გაცემა პოლიციის კითხვაზე: "ვის დაეკონტაქტა ძებნილი?"

8. გამორიცხეთ რაც იცით, რათა გაიგოთ ის, რაც არ იცით

დააკომენტარა თუ არა ძებნილმა შაჰინ გეიბიმ Instagram-ის სხვა ანგარიშებზე? ამის გასაგებად Google-ში შემდეგი ფორმულა უნდა ჩავწეროთ.

რადგანაც ჩვენ არ გვინდა უშუალოდ შაჰინ გეიბის Instagram გვერდზე გამოქვეყნებული კომენტარების ნახვა, ზემოთ მოცემული ფორმულიდან უნდა გამოვრიცხოთ “site:instagram.com/shahin.mzr.” და დავტოვოთ "shahin.mzr site:instagram.com."



აღმოჩნდა, რომ ძებნილმა ფოტოზე ნაჩვენებ პოსტზე დააკომენტარა. ის ერთერთ ონლაინ მაღაზიას ეკითხებოდა, შეეძლო თუ არა დანის ყიდვა. შედეგად გაირკვა კიდევ ერთი საკონტაქტო პირი, რომელსაც გეიბი დაუკავშირდა.

9. ქრონოლოგიურად დალაგება

სად იმყოფება ძებნილი ახლა? შაჰინ გეიბმა თავისი ბოლო ვიდეო 2019 წლის 9 მარტს გამოაქვეყნა, თუმცა შეიძლება ის თვეების წინ გადაეღო.

 

გარდა ვიდეოს გადაღების დროის დადგენისა, საჭიროა მისი ადგილმდებარეობის გარკვევაც. ეს კი რთული აღმოჩნდა, რადგან ვიდეოში ამის პირდაპირი მანიშნებელი არაფერია და არც პოსტშია მონიშნული გეოგრაფიული ადგილი.

ვიდეოში უნდა ვიპოვოთ ისეთი რამ, რაც მისი გადაღების პერიოდზე მიგვითითებს. თუ კადრებს კარგად დააკვირდებით, მარცხნივ შეამჩნევთ თეთრ ყვავილებიან ხეს. ჰენკ ვან ესმა Twitter-ზე იკითხა ამ ხის სახეობის შესახებ, რაზეც BBC-ის ყოფილმა რეპორტიორმა და ბაღის სპეციალისტმა უპასუხა, რომ ეს ხე "მაგნოლია სტელატა" იყო.

მაგნოლიის ხეს დიდი თეთრი ყვავილები აქვს, რომლებიც დიდხანს არ ძლებს. ვიდეოში ნაჩვენები ხე, სავარაუდოდ, თებერვლის ბოლოს ან მარტის დასაწყისში აყვავილდა, რაც ვიდეოს გამოქვეყნების თარიღთან ახლოსაა. კადრები, დიდი ალბათობით, ჩრდილოეთ ირანშია გადაღებული, რადგან მაგნოლიის ეს სახეობა ქვეყნის სამხრეთის კლიმატურ პირობებში არ გაიხარებდა. ძებნილმა ვიდეო, მასში ნაჩვენები სახლის ზომიდან და მოვლილი ბაღიდან გამომდინარე, სავარაუდოდ, მდიდარ დასახლებაში გადაიღო.

ამ აზრს ამყარებს ნარინჯისფერი ნაგვის ურნაც, რომელსაც თეირანში კომპანია Razak Plast-ი აწარმოებს.


 
ჰენკ ვან ესის ტვიტზე ადგილობრივი ირანელების გამოხმაურების თანახმად კი ვიდეოში ნაჩვენები აივნის დეტალები ძალიან ჰგავს ირანის პროვინცია მაზანდარანში მდებარე შენობების აივნების სტილს.



10. Instagram-ზე გადამოწმება

ძებნა კვლავ შაჰინ გეიბის Instagram გვერდზე გაგრძელდა. კონკრეტულად იმ მასალების საპოვნელად, რომელიც შესაძლოა მაზანდარანში ყოფილიყო გადაღებული.



ერთერთ ვიდეოში, რომელიც 2018 წლის 5 ოქტომბერსაა გადაღებული, გეიბი წვიმიან ამინდში მანქანას მართავს. მისი საქარე მინიდან ჩანს სხვა მანქანა. მარცხნივ კი ერთერთი მაღაზიის ბანერი(1). ეს მაღაზია უძრავი ქონების ფირმაა, რომელიც ქალაქ აბასაბადში, მაზანდარანის პროვინციაში მდებარეობს. მის წინ მდგომი მანქანის სანომრე ნიშანიც (2) ადგილობრივია. ავტომობილის ნომერი 82-ით იწყება, რაც ირანელი ჟურნალისტის ერშად ალიჯანის თქმით, ამ ქალაქის მანქანებისთვისაა დამახასიათებელი.

ძებნილის მიერ ბოლოს გამოქვეყნებულ ვიდეოში ნაჩვენები არქიტექტურული სტილი ქალაქ აბასაბადის არქიტექტურას ემთხვევა. ჰენკ ვან ესის ამ "გამოძიებას" იმდენად დიდი გამოხმაურება მოჰყვა Twitter-ზე, რომ რამდენიმე ირანელმა მოქალაქემ მაგნოლიებისა და ნარინჯისფერი ურნების ძებნა ქალაქის მასშტაბით დაიწყო. თუმცა ვიდეოს გადაღების ადგილს, ლონდონში მყოფმა ITV-ის რეპორტიორმა, ნათან ლიმ, მიაკვლია, რომელმაც ინტერნეტში ძებნის შედეგად გაარკვია, რომ აბასაბადიდან 15 კილომეტრში, ქალაქ ამირდაშტში მდებარეობდა ის სახლი, რომელიც ძებნილის ვიდეოში ჩანდა.



Bellingcat-ის გუნდმა შაჰინ გეიბიზე შეგროვებული ინფორმაცია ჰოლანდიის პოლიციას გადასცა. როგორც მოგვიანებით ჰოლანდიის პროკურატურამ გაავრცელა განცხადება, მათ შაჰინ გეიბის დაკავება არ შეუძლიათ, რადგან ირანის მთავრობასთან მისი ექსტრადირების შეთანხმება არ აქვთ.

მიუხედავად ამისა, ეს მაგალითი ნათლად წარმოაჩენს იმას, თუ როგორ შეიძლება სოციალურ მედიაში სათანადო ძიებით დამნაშავის ადგილმდებარეობის გარკვევა, მაშინაც კი თუ მას ჰგონია, რომ"კატა-თაგვობანას" ჭკვიანურად თამაშობს.

წყარო: Poynter.org

“რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა, 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე ზეგავლენის მოსახდენად, საინფორმაციო კამპანია შეუკვეთა. ის მიზნად ისახავდა, ერთი მხრივ საზოგადოების პოლარიზაციას, მეორე მხრივ კი დემოკრატი კანდიდატის, ჰილარი კლინტონის შესახებ მიზანმიმართული დეზინფორმაციის გავრცელებას“ - ეს არის ამონარიდი ამერიკის სადაზვერვო სააგენტოს (NIC) მიერ გამოქვეყნებული ანგარიშიდან.

The IRA (Internet Research Agency) იგივე „ტროლების ფერმა“, როგორც მას ხშირად უწოდებენ ხოლმე, რუსეთში, სანქტ-პეტერბურგში მდებარეობს. პირველად, ფართო საზოგადოებისთვის, მისი არსებობის შესახებ ნიუ იორკ ტაიმსის ჟურნალისტური გამოძიებით გახდა ცნობილი. მოგვიანებით, კი ფერმის არაერთი ყოფილი დასაქმებული დასავლურ მედიას უყვებოდა ტროლების ფერმაში მუშაობის სპეციფიკაზე. ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნებზე სწორედ ამ კომპანიასთან დაკავშირებული ე.წ. ტროლები ცდილობდნენ გავლენის მოპოვებას.

ფერმის 400 თანამშრომელს, ბლოგპოსტებისა და სტატიების მეშვეობით, კრემლის მესიჯების გავრცელება ევალება. სამუშაოს მნიშვნელოვანი ნაწილია, სოციალურ ქსელებში კომენტარებისა და პოსტების დაწერა. ტროლები აქტიურად იყენებენ მედიასაშუალებების კომენტარების ველებს, ამონტაჟებენ ვიდეოებსა და ფოტოებს და ავრცელებენ სხვადასხვა პლატფორმაზე, ამ საქმისთვის კი საშუალოდ, თვეში ხელფასის სახით დაახლოებით 700 დოლარს იღებენ.

აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნების დროს, ფეისბუკის ცნობით, ტროლების ფერმიდან წამუსული ინფორმაცია სოციალურ ქსელებში 125-მა მილიონმა ადამიანმა ნახა. ტვიტერმა კი ფერმასთან დაკავშირებული 3,800 ექაუნთი აღმოაჩინა. მათივე ცნობით, ტროლებთან, საარჩევნო პერიოდში 1.4. მილიონ ადამიანს ჰქონდა ონლაინ-ინტერაქცია. არჩევნებამდე 10 კვირის განმავლობაში მათ მიერ 176 ათასი ტვიტი დაიწერა. ამჟამად, ექაუნთები დახურულია.

როგორც ფერმის ყოფილი თანამშრომლები დასავლურ მედიასთან ყვებიან, მათ არჩევნების დროს, ევალებოდათ სოციალურ ქსელებში არ გაემხილათ საკუთარი ვინაობა და ეპოსტათ ისე, თითქოს ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეები იყვნენ. The Moscow Times წერს, რომ თანამშრომლებს, შტატების შიდაპოლიტიკური სისტემის უკეთ გასაგებად, ცნობილი სერიალი House of Cards უნდა ენახათ, მათ ასევე აქტიურად უტარდებოდათ ინგლისური ენის გაკვეთილებიც. ტროლები ორ ცვლაში - დღისით და ღამით მუშაობდნენ, რათა რუსეთსა და შტატებს შორის დროში განსხვავებას, შეფერხება არ შეექმნა.

ვიტალი ბესპალოვი, ამ ფერმაში IT- სპეციალისტად მუშაობდა. ის NBC News-თან სამუშაო პროცესს ასე აღწერს:

„პირველ სართულზე პროფესიონალი ჟურნალისტები სხედან. მათ ჟურნალისტური პროდუქტის - სტატიების, ნიუსების შექმნა ევალებათ. მეორეზე ბლოგერები მუშაობენ. ხოლო მესამე და მეოთხე სართულზე მომუშავეების საქმე, სოციალურ ქსელებსა და სხვადასხვა საიტებზე კომენტარებისა და პოსტების დაწერაა, მარკეტინგის გუნდს კი ევალება, რომ ეს ყველაფერი კარგად შეფუთოს და სწორი სარეკლამო სტრატეგიით მიიტანოს მიზნობრივ აუდიტორიამდე“.

ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო კამპანიის დროს, რუსული ტროლების მიერ ვრცელდებოდა ორი ტიპის ინფორმაცია: პირველი, რომელიც არსობრივად ყალბი ფაქტებისგან შედგებოდა და მეორე, რომელიც უფრო მეტად შეფასებებს მოიცავდა და გარკვეული ჯგუფების მობილიზაციას ისახავდა მიზნად.

ქეთლინ ჰოლ ჯეიმსონი, პენსილვანიის უნივერსიტეტის პროფესორია. მან შეისწავლა რუსული ტროლების გავლენა 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე და გამოსცა წიგნი „როგორ დაეხმარნენ რუსი ჰაკერები და ტროლები პრეზიდენტს არჩევნების მოგებაში“. მედიაჩეკერს, ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ ორგანიზებული მედიატურის ფარგლებში, საშუალება ჰქონდა პენსილვანიის უნივერსიტეტში დასწრებოდა მის მოხსენებას.

„როცა რაიმე იდეოლოგიას პრინციპულად ეწინააღმდეგები და ამ დროს შენი სოციალური მედიის გვერდზე ხედავ ინფორმაციას, რომელიც მიზნად ამ იდეოლოგიის დისკრედიტაციას ისახავს, როგორც წესი არ უკვირდები იმას, რამდენად სწორია გავრცელებული ინფორმაცია, ვინ ავრცელებს მას, რა მიზანი აქვს და ა.შ. ასეთ დროს მომხმარებლების უმეტესობა, დაუფიქრებლად იწონებს ან აზიარებს ამგვარ პოსტებს. ეს ასე მუშაობს ყველა ქვეყანაში და ასე იმუშავა ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნების დროსაც“, - ამბობს ჯეიმსონი.

ჯეიმსონი თავის წიგნში აღწერს, როგორ ერეოდა კრემლი წინასაარჩევნო პროცესში. ფოკუსირება ტრამპის დღის წესრიგზე, კლინტონის და მისი მხარდამჭერების მარგინალიზაცია და სამიზნე აუდიტორიის ზუსტად განსაზღვრა - ეს იყო რუსული კამპანიის სამი ძირითადი ასპექტი.

„აქტიურად იქმნებოდა და ზიარდებოდა ფოტოპოსტები, ვიდეოები და ინტერნეტ თამაშებიც კი, რომლიც ამერიკულ საზოგადოებას ამცნობდა, რომ კლინტონი კორუმპირებულია, რომ მისი საინფორმაციო კამპანია ტერორისტების ფულით ფინანსდება და ა.შ. ამის პარალელურად, რუსული ტროლები ტრამპის დღის წესრიგს პოზიტიურად წარმოაჩენდენ. მიგრანტების დემონიზაცია, ვეტერანების მძიმე სოციალურ პრობლემებზე აქცენტირება, იარაღის ტარების უფლების მხარდაჭერა - ისინი სწორედ ამ ტიპის მესიჯებს ავრცელებდნენ, რაც ტრამპის დღის წესრიგის ზედმიწევნით გამეორება იყო“.


ჯეიმსონის თქმით, რუსეთიდან მომდინარე კამპანიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტი, აუდიტორიის სწორად განსაზღვრა იყო. მოიწონე, თუ გინდა, რომ იესომ მოიგოს - ეს ფოტომონტაჟი ამგვარი მოწოდებით, აქტიურად ვრცელდებოდა სოციალურ ქსელებში. ჯეიმსონი ამბობს, რომ ასე, რუსული ტროლები აუდიტორიის ზუსტად იდენტიფიცირებას ცდილობდენ: „თუ დაალაიქებ ამ პოსტს, ნიშნავს, რომ დიდი ალბათობით, კონსერვატორი ქრისტიანი ხარ. შესაბამისად, იმ ადამიანებმა, ვინც კამპანიის უკან დგანან, ზუსტად იციან, რა ტიპის მესიჯები გამოუშვან სამომავლოდ შენთან, რაზე გექნება რეაქცია“.



რუსეთის მცდელობა, გავლენა მოიპოვოს ამერიკის შეერთებული შტატების შიდა პოლიტიკაზე, 2016 წლის არჩევნებით არ დასრულებულა.

“ჩვენ უკვე ვხედავთ ნიშნებს, როგორ ცდილობს რუსეთი გავლენის მოპოვებას არჩევნების შემდეგ ციკლზეც“ - აღნიშნავს თავის გამოსვლაში მაიკ პომპეო, CIA-ს ხელმძღვანელი: „უდავოა, რომ რუსეთი 2016 წლის გამოცდილებას კვლავაც გამოიყენებს. ჩვენ უნდა ვუთხრათ ამერიკის საზოგადოებას, რომ ეს საფრთხე რეალურია. ჩვენ არ ვაპირებთ რუსეთს მივცეთ უფლება, გვიკარნახოს ვის მივცეთ ხმა, და საერთოდ, როგორ ვმართოთ ჩვენი ქვეყანა“.

სად არის გამოსავალი? კეტლინ ჯეიმსონი სოციალური მედიის პლატფორმების მცდელობას, დაუპირისპირდეს ამ პროცესს, სკეპტიკურად უყურებს. ის თავის წიგნში წერს: “შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სოციალური მედიების მფლობელმა კომპანიებმა ვერ შეძლეს დროულად მოეხდინათ იდენტიფიცირება იმ ექაუნთებისა, რომლებიც რუსეთიდან იმართებოდა და რომელთა მიზანიც, არჩევნებზე ზეგავლენა იყო. მთელს ამ პროცესს ერთ წელზე მეტი დასჭირდა. როგორ შეიძლება გვქონდეს ამ კომპანიების იმედი, რომ ისინი კიბერშეტევისგან მომავალ არჩევნებში დაგვიცავენ?“

ჯონათან ჰენიკი, სახელმწიფო დეპარტამენტთან არსებული გლობალური ჩართულობის ცენტრის (GIC) კოორდინატორი, პრესტურის ფარგლებში, ჟურნალისტებთან საუბარში აღნიშნავს, რომ ყალბი ინფორმაციისა და დეზინფორმაციისგან თავის დაცვის სწორი გზა მომხმარებლის ქცევის ცვლილება და ცნობიერების ამაღლებაა:

„მე ვფიქრობ, რომ დღეს გარდამავალ პერიოდში ვცხოვრობთ. დღეს, ადამიანებს არ უნდათ ფულის გადახდა ინფორმაციის სანაცვლოდ. უფასო ინფორმაცია კი ხშირ შემთხვევაში ყალბია ან დეზინფორმაციაა. ვფიქრობ, რომ ეს მიდგომა შეიცვლება და სამომავლოდ, ადამიანები ფულის გადახდას დაიწყებენ სწორი, არამანიპულაციური პროდუქტის მისაღებად. ჩვენ კი ვცდილობთ გავაძლიეროთ ის ორგანიზაციები, რომლებიც ყალბი ამბების იდენტიფიცირების და გადამოწმების კუთხით მუშაობენ, ასევე ვდებთ დიდ ფინანსურ ინვესტიციას იმგვარ ტექნოლოგიებში, რომლებიც ადამიანებს დაეხმარება, გადაამოწმონ ფოტოს, ვიდეოს თუ ტექსტური მასალის სისწორე - ესაა ჩვენ მიერ არჩეული გზა“, - ამბობს ჯონათან ჰენიკი.

Facebook-ისა და Twitter-ის შემდეგ, Snapchat კიდევ ერთი სოციალური ქსელი გახდა, რომელმაც მიმდინარე წლის პირველ ნახევარში მომხმარებელთა შემცირების თაობაზე განაცხადა. ფოტო ფილტრებით ცნობილი აპლიკაციის მფლობელი კომპანიის Snap Inc. განცხადებით, ივნისის ბოლომდე, გასულ სამ თვეში, მოხმარებელთა რაოდენობამ 191 მილიონიდან 188 მილიონამდე (-1,5%) იკლო. ამის ერთ-ერთი მიზეზი აპლიკაციის ახალი საკამათო დიზაინია. სნეპჩეტს მწვავე კონკურენციას უწევს ფეისბუკის საკუთრებაში არსებული Instagram.

ინტერნეტის მომხმარებელთა, განსაკუთრებით ახალგაზრდების, ყურადღების მიპყრობა სულ უფრო რთული ხდება სოციალური ქსელებისთვის. “ჩემ გარდა კიდევ ვინ აღარ ხსნის სნეპჩეტს?” - ამერიკული ტელევიზიის ვარსკვლავის, კაილი ჯენერის ამ ტვიტმა კომპანია 1,3 მილიარდი დოლარით დააზარალა.



სოციალური ქსელების დიდი სამეულიდან Facebook იყო პირველი, რომელმაც ივლისში მისი არსებობის ისტორიაში პირველად ევროპაში მომხმარებელთა შემცირების შესახებ განაცხადა. მაშინ ფეისბუკის ღირებულება ერთ დღეში 120 მილიარდი დოლარით შემცირდა. ფეისბუკის განმარტებით, 3 მილიონ ადამიანს, რომელმაც პლატფორმა მიატოვა ამის კონკრეტული მიზეზი ჰქონდა, მათ შორის, კემბრიჯ ანალიტიკას სკანდალი.

კიდევ ერთი მიზეზი, რატომაც ადამიანები ფეისბუკს ტოვებენ, მშობლებია. მიმდინარე წელს 3 მილიონზე მეტი 25 წლამდე ახალგაზრდა გაერთიანებულ სამეფოსა და შეერთებულ შტატებში გააუქმებენ ან რეგულარულად აღარ გამოიყენებენ ფეისბუკს. “როგორც კი მშობლები დარეგისტრირდნენ, ყველაფერი დასრულდა,” - ამბობს 24 წლის ჯორდან რენფორდი, რომელიც ამ ასაკის ადამიანების დამოკიდებულებას იდეალურად გამოხატავს.

“ფეისბუკს ნამდვილად აქვს პრობლემა თინეიჯერებთან”, - ამბობს ანალიტიკოსი ბილ ფიშერი და აგრძელებს: “მშობლები ფეისბუკზე” რაღაც ტრენდია და ჩვენ ვხედავთ როგორ მცირდება ახალგაზრდა მომხმარებელთა რიცხვი. ჩნდება ახალი თაობაც, თინეიჯერები, რომლებიც ზრდასრულობაში გადადიან და ფეისბუკ ანგარიში არასდროს ჰქონიათ”.

1 მილიონი მომხმარებელი დაკარგა Twitter-მა. გასულ თვეში კომპანიის საბაზრო ღირებულება 20 პროცენტით შემცირდა. ყალბ ანგარიშებთან დაპირისპირების შემდეგ კი სოციალური ქსელის მომხმარებელთა რაოდენობამ 335 მილიონი შეადგინა.



“აქამდე, ტვიტერის სტრატეგია მომხმარებელთა რაოდენობის გაზრდა და ფეისბუკთან კონკურენცია იყო. მაგრამ ის ვერასდროს გახდება ბიზნესი მილიარდი მომხმარებლით”, - ამბობს ჯოზეფ ევანსი, ციფრული მედიის ანალიტიკოსი.

კლერ ჰანგეითის, კომპანიის Brave Bilson აღმასრულებელი დირექტორის აზრით, საუკეთესო დღეები ჯერ კიდევ წინაა. მისი თქმით, სნეპჩეტმა მომხმარებლები რედიზაინის გამო დაკარგა, ფეისბუკმა შეცდომა დაუშვა, თუმცა გადარჩება, ხოლო ტვიტერი სიტუაციის გამოსასწორებლად პლატფორმაზე ვიდეოს ამოწევს: “მსოფლიო მოსახლეობის თითქმის ნახევარი იყენებს სოციალურ მედიას რეგულარულად, რაც დაახლოებით 3,5 მილიარდი ადამიანია. ახლა მათ მაღალი მოლოდინები აქვთ, ხარისხი კი საუკეთესო ბიზნეს გეგმაა. დღევანდელ სიტუაციაში ყველა სოციალური პლატფორმისთვის არის ადგილი.”

წყარო: The Guardian

ონლაინ კომენტარები მედიაგამოცემების განუყოფელი ნაწილია და აუდიტორიასთან ურთიერთობის მნიშვნელოვან ფუნქციად ითვლება, თუმცა, ეს ფუნქცია ყველგან აქტიური აღარაა. სიძულვილის გამოხატვის, პერსონალური თავდასხმებისა თუ შეურაცხყოფის გამო, ვებსაიტების ნაწილი კომენტარების განყოფილების მოდერაციაში უზარმაზარ რესურსსა და დროს ხარჯავს, ნაწილი კი საერთოდ აუქმებს მას და დისკუსიისთვის ახალ სივრცეებს ეძებს .

ტექნოლოგიურ განვითარებამდე და ონლაინ კომენტარებამდე იყო წერილები რედაქტორს. ორივე ფორმა მკითხველს აძლევს საშუალებას გამოთქვას თავისი ცოდნა და მოსაზრება, დასვას კითხვები მედიის ეთიკურ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, ესაუბროს ავტორს და სხვა მკითხველებს, რაც საბოლოო ჯამში, ამდიდრებს დისკუსიას. შესაძლოა ჟურნალისტმა არ იცოდეს ყველაფერი, სპეფიციკური განათლების მქონე მკითხველმა კი ძალიან მნიშვნელოვანი დეტალი დაამატოს სტატიას. კომენტარი შეიძლება გახდეს ახალი მასალის იდეის ინსპირაციაც. და კიდევ ერთი, ამგვარი დისკუსიები ხელს უწყობს მასალის პოპულარიზებასა და ზრდის ვებგვერდზე ვიზიტორების რაოდენობას.

თუმცა, კომენტარების სექციას აქვე მეორე, ბნელი და საშიში მხარეც.

ქალი ჟურნალისტი აშუქებს აბორტის თემაზე მიმდინარე დემონსტრაციას ერთ-ერთ კლინიკასთან, ამ დროს კი მკითხველი წერს: “ისეთი მახინჯი ხარ, რომ დაორსულდე ჩემით წაგიყვანდი აბორტისთვის კლინიკაში”; ბრიტანელი მუსლიმი წერს ისლამოფობიის გამოცდილებაზე და მას ასე პასუხობენ: “ისლამური სახელმწიფოს მებრძოლზე დაქორწინდი და ნახავ, როგორ მოგეწონება!”; შავკანიან კორესპონტენტს უწოდებენ “რასისტს, რომელსაც თეთრკანიანი ადამიანები ეზიზღება”, როცა ის აშუქებს ამბავს, როგორ მოკლა პოლიციამ კიდევ ერთი შავკანიანი ამერიკელი; “მოგი**ან დროშა და მწერლობა”, - წერენ ამბავზე, როცა ქართველმა მწერალმა, ზურა ჯიშკარიანმა აფხაზეთის დროშიანი მაისური ჩაიცვა.

ერთ-ერთი კვლევის თანახმად, მედია ორგანიზაციების 65%-ის კომენტარების სექციაში მათი ჟურნალისტების მიმართ შეურაცხმყოფელი მოსაზრებები იწერება, მაგალითად: “ძალიან უინტელექტო ხარ”; “საკუთარ თავს ჟურნალისტს უწოდებ?”; “ამის დაწერისთვის ფულს გიხდიან?” და ა.შ.

გავლენიანი ადამიანები მედიისა და კომუნიკაციების სფეროში უკვე დიდი ხანია ამბობენ, რომ შეურაცხმყოფელი კომენტარები დისკუსიისა და დებატისთვის არანაირ ღირებულებას არ წარმოადგენს და საჭიროა მათი გაფილტვრა, მოდერაცია.

ერთ-ერთი გამოცემა, რომელიც კომენტარების სექციის გაუმჯობესებაზე დროსა და რესურსებს ხარჯავს, არის The New York Times. გამოცემა მხოლოდ ზოგიერთ მასალაზე ტოვებს კომენტარების სექციას, რადგან მოდერაცია ძირითადად ადამიანური რესურსით ხდება და შესაბამისად, ლიმიტირებულია. ძირითადად, კომენტარების სექცია ღიაა მასალის გამოქვეყნებიდან 24 საათის განმავლობაში.

“ასეთი თავდასხმებს რეალურ ცხოვრებაში ურეაქციოდ არ დავტოვებდით, ამიტომ ასევე ვიქცევით ონლაინ”, - აცხადებს The Guardian, კიდევ ერთი გამოცემა, რომელიც კომენტარებს ფილტრავს.

Guardian-ის მიდგომა მოდერაციისადმი ასეთია - ის აანალიზებს კომენტარებს და აწვდის მკითხველს ინფორმაციას, რა შინაარსის მოსაზრება დაიშვება და რომელი დაიბლოკება - მაგრამ ვებსაიტების უმრავლესობისთვის ეს არაპრაქტიკულია. არასასურველი კომენტარების უბრალოდ წაშლა არაეფექტურია მთელი ინტერნეტისთვის. გარდიანს შესაძლოა აქვს რესურსი ასეთი პოლიტიკა აწარმოოს და დაბლოკოს ათასობით კომენტარი დღეეში, მაგრამ საშუალო სტატისტიური მედიასაშუალებას ამას ვერ შეძლებს.

“დიდი სიამოვნებით გვექნებოდა ფილტრაციასთან დაკავშირებით უფრო მკაცრი პოლიტიკა, მაგრამ თუ ამის პასუხისმგებლობას იღებ, ბოლომდე უნდა მიჰყვე სოციალური ქსელებიდან დაწყებული ვებგვერდით დამთავრებული. ალბათ, ერთი ადამიანი მინიმუმ უნდა იყოს სრულ განაკვეთზე, რომ მოდერაცია გააკეთოს, რისი რესურსიც არ გვაქვს”, - ამბობს ქართული ონლაინგამოცემა On.ge-ს დირექტორი ნოდარ დავითური მედიაჩეკერთან.

მისივე თქმით, რედაქცია ძალიან რადიკალური კომენტარებს შლის, თუმცა პროაქტიული მოდერირება დაკავშირებულია ფულთან. დავითურის თქმით, საკმაოდ პრობლემურია პოლიტიკის შემუშავებაც, რადგან ”ძალიან ვიწრო ხაზი გადის გამოხატვის თავისუფლებასა და მავნებლურ ქცევას შორის.”

“საერთოდ არ ვაუქმებთ, იმიტომ, რომ დარჩეს დისკუსიისთვის სივრცე და ასევე, ტრაფიკის წყაროა. არ გვაქვს იმის ფუფუნება, რომ ჩავკეტოთ. ამ ეტაპზე ვთვლით, რომ სარგებელი წონის იმ ზიანს, რაც უკონტროლობას მოაქვს”, - ამბობს დავითური.

“იდეალურ სიტუაციაში, იდეალური ფინანსური რესურსით, რომელიც მოგვცემდა შესაძლებლობას სპეციალური ადამიანების დაქირავების, მოდერირების გზას ავირჩევდით” - ამბობს კიდევ ერთი ქართული ონლაინგამოცემის, Netgazeti.ge-ს მთავარი რედაქტორი ნესტან ცეცხლაძე. მისი თქმით, თავიდან ნეტგაზეთი იყო აბსოლუტურად ღია, თუმცა გარკვეულ სტატიებზე კომენტარების დახურვა მაინც ხდებოდა: “ვიცოდით განსაკუთრებით რომელ სტატიებზე იქნებოდა ბევრი ქსენოფობიური ან ჰომოფობიური კომენტარი, რომლის წაშლაც მერე მოგვიხდებოდა. ერთი პერიოდი სრულიად დავხურეთ ვებსაიტზე კომენტარების სექცია იმის გამო, რომ არ გვქონდა მოდერაციის რესურსი”.

ნესტან ცეცხლაძე ამბობს, რომ მისი დაკვირვებით, ვებსაიტებზე კომენტარების რაოდენობა იკლებს და ძირითადად Facebook-ზე გადადის: “ახლა კომენტარების სექცია გახსნილი გვაქვს, იქედან გამომდინარე, რომ აღარ არის იმ რაოდენობის კომენტარები. ვერ ვიტყვით, რომ ყველა კომენტარს ვკითხულობთ, მით უმეტეს არქივში, ძველ მასალებზე, მაგრამ ზოგჯერ გვიხდება მათი მოდერაცია.

საერთოდ, რატომ უნდა შესთავაზოს საიტის მფლობლემა მომხმარებელს ის სივრცე, რომელის სარედაქციო კონტროლი ძალიან რთულია?

CNN, The Verge, Reuters, Toronto Star, Popular Science - ეს იმ გამოცემების არასრული ჩამონათვალია, რომლებმაც ჩათვალეს, რომ კომენტარების სექციის შენარჩუნებასა და მოდერაციაზე ზრუნვა არ ღირს. 2016 წელს მათ რიგებს შეუერთდა ამერიკული VICE NEWS. კომპანიის განცხადებით, თეორიულად, კომენტარების სექცია ძალიან კარგია, თუმცა მოდერაციისა და უახლესი ალგორითმების გარეშე, ძალიან ხშირად კომენტარები რასისტულ, მიზოგინიურ მორევში გადადის, სადაც ყველაზე ხმამაღალი, შეურაცხმყოფელი და სულელური აზრები ყველაზე მეტად ჩანს:

“აღარ გვაქვს დრო და სურვილი გავაგრძელოთ ამ სისულელის მონიტორინგი.”

დატოვებული კომენტარების მცირე რაოდენობით ახსნა NPR-მა ვებგვერდზე სექციის გაუქმება. მისი განცხადებით, სამი თვის განმავლობაში, 79,8 მილიონი ვიზიტორიდან მხოლოდ 2 600 ადამიანმა (0,003%) დატოვა სულ მცირე ერთი კომენტარი.

2018 წელს თქვა უარი კომენტარების სექციაზე გამოცემამ The Atlantic:

“წლების განმავლობაში The Atlantic-ის კომენტარების სექციაში მიმდინარე დისკუსიას ხშირად აზიანებდნენ სარეკლამო, რასისტული, მიზოგინიური, ჰომოფობიური, ანტიმუსლიმური და ანტიებრაული ნარატივით.”

ერთადერთი და სწორი გზა კომენტარების სექციის მენეჯმენტისთვის არ არსებობს. თითოეულ მედია ორგანიზაციას სხვადასხვა გამოწვევა აქვს, თუმცა ერთი რამ ცხადია: მათ უნდა აიღონ პასუხისმგებლობა და შექმნან სივრცე ცივილური დისკუსიისთვის.

ბრიტანეთის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი იურისტის სამართლებრივი დასკვნის თანახმად, სოციალური მედია და სათამაშო ფირმები დამოკიდებულების გამომწვევი ტექნოლოგიის გამოყენებით ბავშვების უფლებებს არღვევენ, რის გამოც მათ მულტი-მილიონიან სარჩელზე პასუხისგება მოუწევთ.

ჯენი აფია, რომელიც საბავშვო კომისიის ციფრული სამუშაო ჯგუფის წარმომადგენელია, ამბობს, რომ სოციალურ მედიაზე და თამაშებზე დამოკიდებულების გამო ოჯახურ ცხოვრებას მნიშვნელოვანი ზიანი ადგება: ბავშვები დაძინებაზე უარს ამბობენ და გარე აქტივობებითაც სულ უფრო ნაკლებად არიან დაკავებული, ამასთან, სასკოლო სამუშაოზე კონცენტრირება უჭირთ და ეს ყველაფერი მათ ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე აისახება. ეს კი ადამიანის უფლებების აქტის მე-8 პუნქტს არღვევს.

აფიას თქმით, დამოკიდებულების გამომწვევი ისეთი ფორმა (როგორც ფეისბუქი, იუთუბი და ინსტაგრამი), რომელიც ფუთავს ტექნოლოგიას და ბავშვებს მუდმივად ონლაინ ყოფნისკენ უბიძგებს, ეწინააღმდეგება კომპანიების განცხადებას, რომ მომხმარებლებს აქვთ თავისუფალი ნება, გამორთონ მოწყობილობები, როცა მოუნდებათ. მის ქეისს ზურგს უმაგრებს როგორც ფსიქოლოგების მტკიცებულება ერთგვარ „კაუჭებზე“, როგორებიცაა მაგალითად ღამის პეიროდში შეტყობინებების მიღება და auto-play რეჟიმის ვიდეოები, ასევე თავად ინდუსტრიაში მომუშავე პირების განცხადებები. მაგალითად, ფეისბუკის თანადამფუძნებელმა, შონ პარკერმა აღიარა, რომ აპლიკაციები იმისთვის იქმნება, რომ ადამიანებმა მათ რაც შეიძლება მეტი დრო და ყურადღება დაუთმონ.

ჯენი აფია, რომელიც ისეთ ვარსკვლავებთან მუშაობს, როგორებიც არიან მადონა, ადელი, ჯ.ქ. როულინგი და ელტონ ჯონი, აქტიურად არის ჩართული ტექნოლოგიურ კომპანიებთან დაკავშირებულ დავებში. ცოტა ხნის წინ მან ინსტაგრამს აიძულა გადაეწერა მოხმარების წესები და პირობები და 17 გვერდიანი ტექსტი ერთგვერდიან, მარტივი ინგლისურით დაწერილ განცხადებამდე დაეყვანა, რომელიც ბავშვებისთვისაც იქნებოდა გასაგები. აფია აპირებს ოჯახის ქეისიც თავის თავზე აიღოს. მისი ეს ნაბიჯი The Daily Telegraph-ის ახალ კამპანიას დაემთხვა, რომელიც სახელშკრულებო ვალდებულებას ითხოვს ტექნოლოგიური ფირმებისთვის, რომ ბავშვებისთვის ზიანის პრევენცია მოახდინონ. ამავდროულად, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ თამაშებს აშლილობის კლასიფიკაცია მიანიჭა და აღიარა, როგორც სამედიცინო მდგომარეობა, რომელიც ეროვნული ჯანდაცვის სერვისის მკურნალობას ექვემდებარება.

„ევროკონვენციის ადამიანის უფლებების მე-8 პუნქტში ნათქვამია: ყველას აქვს უფლება, პატივი სცეს მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, სახლსა და კორესპონდენციებს“, - ამბობს აფია.

„წინა ქეისების მიხედვით პიროვნების პირადი ცხოვრება მოიცავს მის „ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ მთლიანობას” და ამას პატივი უნდა ვცეთ, რომ ვუზრუნველვყოთ ადამიანის განვითარება გარეგანი ჩარევების გარეშე.

„ჩემი არგუმენტი ისაა, რომ ფირმების მომხმარებლის მოზიდვაზე ორიენტირებული დიზაინის სტრატეგიები და ყურადღების მისაპყრობი მახეები ბავშვებს ატყვევებენ, ჩაჭერილი ჰყავთ და მათ აქტიურობას ხელს უშლიან. შედეგად, ხდება მათი ავტონომიურობისა და თავისუფალი ნების უგულვებელყოფა, რაც მათ ფიზიკურ და ფსიქიკურ განვითარებაზე აისახება. იურიდიული ჯგუფი, რომელიც სოცილაური მედიისა და თამაშების საკითხზე მუშაობს, არ იყო ვალდებული ზიანის დამადასტურებელი კონკრეტული მაგალითები მოეყვანა, თუმცა ვიდეოთამაშებზე დამოკიდებული ჰოსპიტალიზირებული თინეიჯერების შემთხვევები ამ ზიანის ხარისხს კარგად აჩვენებს.

სნეპჩათი და ფეისბუკი უარყოფენ, რომ პროდუქტს დამოკიდებულების გამოწვევისთვის ქმნიან და ამბობენ, რომ მათი მიზანია, მხარი დაუჭირონ ადამიანებში პოზიტიური და აზრიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას, როგორც ოფლაინ, ისე ონლაინ. ფეისბუკმა მილიონები ჩადო ტექნოლოგიებსა და კარგად ყოფნას შორის ურთიერთობის კვლევაში. სნეპჩათი კი აცხადებს, რომ მშობლებს, მზრუნველებს თუ ახალგაზრდებს შესაძლებლობა აქვთ შეზღუდონ ეკრანის წინ გატარებული დრო ოთხი საშუალებით. ესენია: მობილური ოპერატორი, მოწყობილობა, ოეპრაციული სისტემა ან app store.

ორწლიანი დაკვირვების შედეგად, მკვლევარებმა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტიდან დაადგინეს, რომ Twitter-ზე ყალბი ახალი ამბები გაცილებით სწრაფად ვრცელდება, ვიდრე - ნამდვილი. კვლევა 8 მარტს ჟურნალ Science-ში გამოქვეყნდა.

ავტორებმა, 2006-დან 2017 წლამდე ტვიტერზე გავრცელებული ათასობით ამბავი და ტრილიონობით ტვიტი გადაამოწმეს. კვლევის თანახმად, ნამდვილ ამბებს ტვიტერის მომხმარებლამდე მისასვლელად, დაახლოებით, 6-ჯერ მეტი დრო სჭირდება, ვიდრე ყალბ ამბებს. კვლევის კიდევ ერთი საინტერესო მიგნებაა, რომ ადამიანები უფრო მეტად ავრცელებენ ყალბ ამბებს და მათ გავრცელებაში დამნაშავე ე.წ. “ბოტები” სულაც არ არიან.

რაც შეეხება კონკრეტულ ინდივიდებს, ყალბ ამბებს უფრო მეტად სოციალური ქსელის პასიური მომხმარებლები ავრცელებენ. ავტორებს კვლევის შედეგები შემაშფოთებლად მიაჩნიათ და იმედს გამოთქვამენ, რომ ამ ნაშრომის გამოქვეყნება ბიძგს მისცემს უფრო დიდი კვლევების ჩატარებას.

New York Times-მა ახალი ჟურნალისტი, ქუინ ნორტონი სამსახურში აიყვანა, თუმცა თანამშრომლობა მალევე შეწყდა, რადგან აღმოჩნდა, რომ ნორტონის ძველი ტვიტები რასისტული და ჰომოფობიური იყო.

13 თებერვალს, საღამოს Times-ის სარედაქციო გვერდის რედაქტორმა, ჯეიმს ბენეტმა განაცხადა, რომ ნორტონის ძველი ტვიტების შესახებ იფორმაცია გაზეთისთვის სიურპრიზი აღმოჩნდა: “ქუინ ნორტონის შესრულებული სამუშაოს შეფასებისა და მის ყოფილ დამსაქმებლებთან ჩვენი საუბარის მიუხედავად, ეს ინფორმაცია ჩვენთვის ახალი იყო”.

Times-ის განცხადებამდე კი სოციალური მედია აფეთქდა. მომხმარებლები ქუინ ნორტონს მისი ტვიტებისა და ნეო-ნაცისტ ენდრიუ აუერჰაიმერთან მეგობრობის გამო აკრიტიკებდნენ. როგორც თავად ნორტონმა ბლოგპოსტში დაწერა, ის წუხს, რომ Times-სთვის ვერ იმუშავებს და ძალიან უნდა გამოსავალი არსებობდეს. თუმცა, ნორტონის თქმით, მას არ უცდია დამსაქმებლისთვის თავი მოეწონებინა.

ერთი კვირის წინ New York Times-მა გამოაქვეყნა გამოძიება იმის შესახებ, თუ როგორ იყიდეს ტვიტერის ყალბი გამომწერები, ე.წ. “ფოლოუერები” ცნობილმა მსახიობებმა, სპორტსმენებმა, პოლიტიკოსებმა თუ ჟურნალისტებმა. ონლაინ კომპანიის მიერ გაყიდული ყალბი ანგარიშების რიცხვი ათობით ათასს აღწევს.

ტაიმის სტატიის შემდეგ, ტვიტერმა დაახლოებით მილიონი ყალბი გამომწერი გააუქმა. მიუხედავად იმისა, რომ ყალბი ანგარიშების შავი ბაზარი მანამდეც არაერთმა გამოცემამ გამოააშკარავა და ეს პრაქტიკა სათავეს ტვიტერის შექმნიდან იღებს, პრობლემას სოციალური ქსელი ამ დრომდე ვერ აგვარებს.

2012 წელს Business Insider- ზე გამოქვეყნდა სტატია, რომლის ავტორმაც ყალბ ანგარიშებზე, გამომწერებსა და რეტვიტებზე მომუშავე 58 ვებსაიტი გამოააშკარავა. ამ დროს, 1 000 გამომწერის ყიდვა დაახლოებით 18 აშშ დოლარი ღირდა. მსგავსი მასალა გამოაქვეყნა New York Times- მა 2013 წელს, რომლის მიხედვითაც, ყალბ ანგარიშებს 25 კომპანია ყიდდა. 2014-ში კი, 5 დოლარად ნაყიდ 4 000 ფოლოუერზე დაწერა სტატია ჟურნალისტმა გილად ლოთანმა.

მიზეზი, რატომაც ტვიტერი ყალბი ანგარიშებისა და ბოტების პრობლემას ვერ აგვარებს, კრიტიკოსების შეფასებით, მომხმარემებლთა რაოდენობაა - კომპანია ყალბი ანგარიშების გაუქმებისგან თავს იმიტომ იკავებს, რომ მათი რაოდენობა ინვესტორების თვალში სოციალურ ქსელს უფრო მიმზიდველს ხდის.

2015 წელს ტვიტერის თანამშრომელმა, ლესლი მაილიმ ბოტების უზარმაზარი რაოდენობა იპოვა, რომელთა IP მისამართები, მისი თქმით, რუსეთში იყო რეგისტრირებული. მან ტვიტერს ყალბი ანგარიშების წაშლის რეკომენდაციით მიმართა, თუმცა სოციალური ქსელის მენეჯმენტმა ამაზე უარი თქვა. ტვიტერი ამტკიცებს, რომ მომხმარებელთა მხოლოდ 5 პროცენტია ყალბი, თუმცა მკვლევართა ნაწილი მიიჩნევს, რომ რეალური რიცხვი 15 პროცენტს (დაახლოებით 48 მილიონი ანგარიში) აღწევს. დამოუკიდებელი კვლევები აჩვენებს, რომ 400 000-მდე ბოტი პოსტავდა პოლიტიკურ მესიჯებს აშშ-ის 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში. ზოგი გამოთვლით, დონალდ ტრამპის გამომწერთა 45 პროცენტი, შესაძლოა, ყალბი იყოს. ტვიტერის წარმომადგენელი კი New York Times -თან ამბობს, რომ პრობლემასთან გასამკლავებლად ყველაფერს აკეთებენ.

მომზადებულია cjr -ის სტატიის მიხედვით.

The New York Times- ის ჟურნალისტური გამოძიებიდან ირკვევა, რომ შოუ-ბიზნესის ცნობილ ვარსკვლავებსა და ჟურნალისტებს ტვიტერზე ყალბი გამომწერები ჰყავთ. გამოძების მიხედვით, მათ ყალბი გამომწერები, ე.წ. „ფოლოუერები“ კომპანია „დევუმისგან“ იყიდეს. Times- ის სიაში აღმოჩნდა Chicago Sun-Times კინოკრიტიკოსი რიჩარდ როპერსიც. გამოცემამ მისი სამსახურიდან დროებით დათხოვა გადაწყვიტა.

The Chicago Sun-Times’s -ის რედაქტორი Imediaethics- თან საუბარში აცხადებს, რომ კინოკრიტიკოსის მასალები არ გამოქვეყნდება, სანამ საკითხს ბოლომდე არ შეისწავლიან. როპერსს ტვიტერზე 222 ათასი გამომწერი ჰყავს.

The New York Times-მა სოციალური მედიის ახალი სახელმძღვანელო წესები შეიმუშავა. წესების მიხედვით, გამოცემის ჟურნალისტებმა სოციალურ ქსელებში არ უნდა გამოხატონ პოზიციები პოლიტიკურ პროცესებთან დაკავშირებით, არ უნდა გაავრცელონ არაზუსტი ინფორმაცია და პატივისცემით უნდა იურთიერთონ სხვა მომხმარებლებთან.

გამოცემა თავის ჟურნალისტებს სამ საფეხურიან ტესტს სთავაზობს: „სანამ რაიმეს გამოაქვეყნებ, ჰკითხე საკუთარ თავს:

1. ის რისი დაწერაც გინდა, აუცილებლად უნდა ითქვას?
2. ის რისი თქმაც გინდა, აუცილებელია, რომ სწორედ შენ თქვა?
3. ის რისი თქმაც შენ გინდა, აუცილებელია რომ სწორედ ახლა, ამ მომენტში თქვა? თუ ამ სამი კითხვიდან რომელიმეზე პასუხი იქნება „არა“, უმჯობესია, თავი შეიკავოთ პოსტის დაწერისგან“.

წესები ვრცელდება ყველა ტიპის სოციალურ მედიაზე და მისი დაცვა გამოცემის ყველა ჟურნალისტს ევალება. მაგალითად, პოლიტიკური მოსაზრებები არ უნდა გამოაქვეყნონ მათ შორის იმ ჟურნალისტებმაც, რომლებიც პოლიტიკაზე არ მუშაობენ.

რამდენიმე წესი The New York Times-ს სოციალური მედიის სახელმძღვანელოდან:

- სოციალურ მედიაში ჩვენი გამოცემის ჟურნალისტებმა არ უნდა გამოხატონ რომელიმე პოლიტიკოსის მხარდამჭერი ან პირიქით, შეურაცხმყოფელი მოსაზრებები. არ უნდა გამოაქვეყნონ ისეთი რამ, რამაც შეიძლება შელახოს ტაიმსის რეპუტაცია.

- ჟურნალისტებმა სიფრთხილე უნდა გამოიჩინონ მაშინ, როცა კონკრეტული ამბის გაშუქებას The New York Times მიუკერძოებლად, ამბისგან დისტანცირებულად ცდილობს, მისი გამოცემის ჟურნალისტი კი სოციალურ ქსელში გამოხატულ მოსაზრებებში ამბის ორი მხარიდან ერთს ირჩევს და მის მხარდამჭერ პოზიციას გამოხატავს.

- აუცილებელია გავაცნობიეროთ, რომ მაგალითად ტრამპის შესახებ ნებისმიერი ჟურნალისტის მიერ დაწერილი ნებისმიერი პოსტი, მკითხველისა თუ რესპონდენტების მხრიდან, აღიქმება The New York Times-ის პოზიციად.

- შესაძლოა მიგაჩნდეთ, რომ სოციალური ქსელები თქვენი პირადი სივრცეა და ის გამიჯნულია თქვენი ჟურნალისტური საქმიანობისგან, მაგრამ სინამდვილეში, ყველაფერი რასაც ვაქვეყნებთ და ვიწონებთ გარკვეულწილად, საჯაროა და ასოცირდება გამოცემასთან, რომელშიც მუშაობთ.

- მნიშვნელოვანია, რომ პოსტები და ტვიტები არ შიეცავდეს არაზუსტ ინფორმაციას, შეცდომა კი სწრაფად გასწორდეს.

- თუ აზიარებთ სხვა გამოცემის მასალას, სადაც საკითხი მხოლოდ ერთი პერსპექტივიდან არის წარმოჩენილი, შესაძლოა აუდიტორიას დარჩეს შთაბეჭდილება, რომ თქვენც ამ პერსპექტივას იზიარებთ.

დაბოლოს, თუ არ იცი, პოსტი რომლის გამოქვეყნებაც გსურს, შეესაბამება თუ არა The New York Times-ის სტანდარტებს, დაუსვი საკუთარ თავს შემდეგი კითხვები:

1. გამოხატავდი ამავე პოზიციას ტაიმსის სტატიაში?

2. ვინც ამ პოსტს წაიკითხავს, ხომ არ იფიქრებს რომ შენ მიკერძოებული ხარ?

3. ხომ არ იმოქმედებს ეს პოსტი ტაიმსის სანდოობასა და რეპუტაციაზე?

4. სოციალური ქსელების მომხმარებელმა რომ დაათვალიეროს შენი გვერდი სოციალურ ქსელში, როგორ ფიქრობ, შენ მიერ გამოხატული მოსაზრებები და გაზიარებული ბმულები ხომ არ გაუჩენს კითხვას, რამდენად შეძლებ შენ ამბის მიუკერძოებლად გაშუქებას?

დასავლური მედიასაშუალებების ჟურნალისტებს სოციალურ ქსელებში არაკორექტული პოსტების გამოქვეყნება ძვირად უჯდებათ. ხშირად, სწორედ ტვიტერზე ან ფეისბუკზე დაწერილი შეუფერებელი კომენტარების გამო, მათ სამსახურიდანაც კი ათავისუფლებენ. გთავაზობთ, 2017 წლის სამ ყველაზე გახმაურებულ შემთხვევას, როდესაც ჟურნალისტებმა სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული პოსტის გამო ან სამსახური დაკარგეს, ან ბოდიში მოიხადეს და პოსტი წაშალეს.

1. CNN კომენტატორი ჯეფრი ლორდი სამსახურიდან სულ ცოტა ხნის წინ იმის გამო გაუშვეს, რომ twitter-ზე ნაცისტური მისალმება გამოიყენა. „Sieg Heil” - ასე უპასუხა მან twitter-ის ერთ-ერთ მომხმარებელს. 

2. Los Angeles Times - რედაქტორმა და ჟურნალისტმა ჯესიკა როიმ ჯონ მაკკეინის შესახებ გამოქვეყნებული პოსტისთვის ბოდიში მოიხადა. ის წერდა, რომ მისი მეგობრის ქმარი გლიობლასტომით იყო დაავადებული, მათ მაკკეინს დახმარებისთვის მიმართეს, თუმცა დახმარება ვერ მიიღეს. „ ჩემი ტვიტი წავშალე იმის გამო, რომ ის ჩემი დამსაქმებლების სტანდარტებს - გადამოწმებისა და შემდეგ გამოქვეყნების მოთხოვნებს არ შეესაბამებოდა. ვნანობ იმის გამო, რაც დავწერე და გულწრფელად ბოდიშს ვიხდი“ - დაწერა ჯესიკა როიმ. 

3. The Daily Beast - ის კულტურის ბლოკის ჟურნალისტმა ირა მედისონმა twitter-ზე თეთრი სახლის პრესმდივნის სარა სანდერსის ფოტოს გამოქვეყნებისა და მასზე დართული კომენტარის გამო, სადაც ის “მამაკაცურ დედოფლად”მოიხსენია, ბოდიში მოიხადა. „ბოდიშს ვიხდი ცუდი ხუმრობისთვის. არავის წყენინება არ მინდოდა. ვწუხვარ, რომ ეს გავაკეთე“ - დაწერა მედისონმა.

ახალგაზრდა ქალებში მკერდის კიბოს პრევენციისა და პროფილაქტიკის მიზნით პოპულარიზაციისთვის ჩვიდმეტმა ქალმა შიშველი მკერდის ფოტოები გადაიღო და სხვადასხვა სოციალურ ქსელში(ფეისბუქი, ტვიტერი, ინსტაგრამი) განათავსა.

თუმცა კამპანიას ერთი პრობლემა შეექმნა - სოციალურ ქსელებში სურათებს მოდერატორები მალევე შლიდნენ „უცენზურობის“ მოტივით. ცენზურის ამ ფორმამ კამპანიას ახალი სიცოცხლე შესძინა, ქალებმა მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, მათ შორის პოპულარულმა მომღერლებმა, მსახიობებმა, ათლეტებმა, რომელთაც მილიონობით მიმდევარი ჰყავთ, დაიწყეს სურათების ატვირთვა მოწოდებით: „გააზიარე, სანამ წაშლიან“.

რაც უფრო მეტი სურათი იშლებოდა სოციალურ ქსელებში, მით მეტი წამყვანი მედიასაშუალება უთმობდა ყურადღებას ამ კამპანიას. მსოფლიო გიგანტი მედიასაშუალებები, ტელევიზიები, რადიო, გაზეთები თუ ონლაინ გამოცემები ერთმანეთის მიყოლებით ყვებოდნენ ამ მნიშვნელოვანი კამპანიის შესახებ.

სოციალური მედიის ცენზურა პირველად იქცა სასარგებლო მოვლენად, რის შედეგადაც დაახლოებით 29 მილიონი ქალი ეწვია ვებსაიტს, სადაც მკერდის შემოწმების დეტალური ინსტრუქციაა განთავსებული.

საზოგადოებრივი წნეხის შედეგადად სოციალურმა ქსელებმა - ფეისბუქმა და ინსტაგრამმა - შეწყვიტეს კამპანიის პოსტების დაბლოკვა. მკერდის კიბოს პრევენციის საიტი დღესაც აქტიურია და მასზე შესვლა ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტს რომან ქევხიშვილს ფეისბუქზე დაწერილი სტატუსის გამო საყვედური გამოუცხადეს. საქმე საზოგადოებრივი მაუწყებლის სადისციპლინო საბჭომ განიხილა.

ქევხიშვილმა სოციალურ ქსელში 21 მარტს ლალი მოროშკინას მიერ ერთ-ერთი გაზეთისთვის მიცემული ინტერვიუს შესახებ დაწერა. სტატუსი შეიცავდა მოროშკინას მისამართით უცენზურო გამონათქვამებს.

ამ საკითხვთან დაკავშირებით 28 მარტს საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელმა გიორგი ფუტკარაძემ მედიაჩექერს უთხრა: „ჩვენ ვცდილობთ, წესად დავამკვიდროთ, რომ ჟურნალისტებმა საჯარო სივრცეში არ უნდა ჩაიდინონ ქმედება, რომელიც ჩრდილს აყენებს მაუწყებლის რეპუტაციას და შეურაცხყოფს ადამიანებს“.

ჟურნალისტი რომან ქევხიშვილი კი, გამოცხადებულ საყვედურს სოციალურ ქსელში გამოეხმაურა:

„ასეთივე სწრაფი რეაგირება რომ მოეხდინა "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" მენეჯმენტს, საინფორმაიო სამხახურის უფროსს, ახალი და მიმდინარე ამბების დეპარტამენტის დირექტორს -ჩემ არაერთ თხოვნაზე, რომ არ მაქვს ღამის განათება (ფლეშბეკი), რადიომიმღები მიკროფონი (2016 წელია), კამერის მონიტორი და რაც ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ლეპტოპი, რომ ოპერატიულად, შემთხვევის ადგილიდან ავტვირთო ვიდეო აჯობებდა. რადგან მაუწყებლის მაყურებელი იმსახურებს, სწრაფ და ხარისხიან ინფორმაციას. თუმცა ეს ტექნიკური პრობლემები, რომელიც წლებია არსებობს და ყველა საქმის კურსშია, არავის აინტერესებს. სამარცხვინოა, რომ Facebook -ის სტატუსები უფრო მნიშვნელოვანია "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" ხელმღძვანელი პირებისთვის, ვიდრე პრობლემები, რომელიც ჩვენ გვაქვს. ხარისხიანი საინფორმაციოსთვის, ერთერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტი, გამართულად მომუშავე ტექნიკაა. პრობლემების მოგვარებაზე არ იფიქროს არავინ და მხოლოდ ფბ სტატუსები განიხილეთ.. ამიტომ აქვს არხს "უზარმაზარი" რეიტინგი”.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სადისციპლინო საბჭო მაუწყებლის ჟურნალისტის, რომან ქევხიშვილის ფეისბუქ სტატუსს განიხილავს. ქევხიშვილმა სოციალურ ქსელში 21 მარტს ლალი მოროშკინას მიერ ერთ-ერთი გაზეთისთვის მიცემული ინტერვიუს შესახებ დაწერა. სტატუსი შეიცავდა მოროშკინას მისამართით უცენზურო გამონათქვამებს.

რომან ქევხიშვილის თქმით, მას პირადად საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი გიორგი ფუტკარაძე დაუკავშირდა. ქევხიშვილმა განაცხადა, რომ ეს არის კამპანია, რომელიც მაუწყებლიდან მისი „გაგდების ხანგრძლივ ოცნებას“ ემსახურება.

„ჯერ კიდევ 23 იანვარს, ხელმძღვანელმა პირებმა მითხრეს, რომ მაუწყებელს, ჩემთან დამშვიდობება მოუწევს, თუ ფეისბუქში ხელისუფლების მისამართით კრიტიკული სტატუსების წერას არ შევეშვები“, - წერს ქევხიშვილი სოციალურ ქსელში.

თავად საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღანელის, გიორგი ფუტკარაძის თქმით, მნიშვნელოვანია, სოციალურ ქსელში ჟურნალისტების ქცევა არ არღვევდეს მაუწყებლის სტანდარტებს, საინფორმაციო სამსახურის მიუკერძოებლობას არ უნდა აყენებდეს ეჭვქვეშ არცერთი რეპორტიორის ქმედება. სწორედ ამიტომ გადაწყდა, რომ სადისციპლინო საბჭომ იმსჯელოს ამ საკითხზე და დადგინდეს დაარღვია თუ არა ქევხიშვილმა კოდექსი.

„ჩვენ ვცდილობთ, წესად დავამკვიდროთ, რომ ჟურნალისტებმა საჯარო სივრცეში არ უნდა ჩაიდინონ ქმედება, რომელიც ჩრდილს აყენებს მაუწყებლის რეპუტაციას და შეურაცხყოფს ადამიანებს“ -ამბობს ფუტკარაძე. მისივე თქმით, დისციპლინარული საბჭოსგან დამოუკიდებლად, ასევე ეცდებიან დაადგინონ, თავად რომან ქევხიშვილის სტატუსის კომენტარებში, ხომ არ შეილახა მისი უფლებები საჯარო პირების მხრიდან.

გიორგი ფუტკარაძემ უარყო, რაიმე სახის მუქარა ან ზეწოლა რომან ქევხიშვილის მიმართ. მისი თქმით, ტყუილია, რომ ჩინოვნიკების მიმართ კრიტიკული სტატუსის დაწერა აუკრძალეს.

„ყველა ჟურნალისტი გაფრთხილებულია, რომ მათი საჯარო აქტივობები არ უნდა არღვევდეს ქცევის კოდექსს და ეს არის მაუწყებლის პრინციპი“, - ამბობს ფუტკარაძე.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ქცევის კოდექსის მიხედვით სსმ-ის თანამშრომელთა ქმედებამ ან გარეშე საქმიანობამ არასასურველი გავლენა არ უნდა იქონიოს სსმ-ის გადაცემებსა და სამსახურებზე. აუდიტორიას არ უნდა მიეცეს საფუძველი, ეჭვი შეიტანოს სსმ-ის სარედაქციო დამოუკიდებლობაში, მიუკერძოებლობასა და კეთილსინდისიერებაში.

დაარღვია თუ არა ქცევის კოდექსი მაუწყებლის ჟურნალისტმა ამაზე, სადისციპლინო საბჭო იმსჯელებს.

ყირიმის ომი, ტელეგრაფით გადაცემული პირველი ომია, ტელევიზიით კი პირველად ვიეტნამის გაშუქდა, ხოლო ISIS-ის წინააღმდეგ კამპანია პირველია, რომელშიც სოციალური მედია და თანამედროვეობის უახლესი ტექნოლოგიებია გამოყენებული, - ასე აფასებს მსოფლიო მედიაექსპერტთა ნაწილი ომს, რომელიც ნამდვილთან ერთად, ვირტუალურ რეალობაშიც მიმდინარეობს, მსოფლიოს ყველაზე საშიში ტერორისტული დაჯგუფება კი ახალი ტექნოლოგიებისა და სოციალური ქსელების ყველა სიკეთეს ნაყოფიერად იყენებს.

ტვიტერი, ფეისბუქი, იუთუბი, საკუთარი სოციალური ქსელები და ვებ-საიტები მცირე ჩამონათვალია არხებისა, რომლითაც ISIS-ის წევრები სარგებლობენ. განსაკუთრებით პოპულარული ტვიტერია. აქ ინფორმაცია ყველაზე სწრაფად ვრცელდება. ნებისმიერი განცხადება, ვიდეო, მიმართვა თუ სიკვდილით დასჯის კადრები სოციალური ქსელებით მიდის ადრესატამდე.

ისლამურ სახელმწიფოს ტვიტერის ოფიციალური ანგარიში არ აქვს და ვერც ექნება. სამაგიეროდ, ათი ათასობით მხარდამჭერი გვერდი არსებობს. მაგალითად, ჯეი ემ ბერგერისა და ჯონათან მორგანის მიერ ჩატარებული კვლევა გვიჩვენებს, რომ 2014 წლის სექტემბრიდან დეკემბრამდე, ტვიტერში ISIS-ის 46 ათასამდე ანგარიში არსებობდა. პროფილები ძირითად კონტენტს არაბულ ენაზე დებენ. ისინი აქტიურად იყენებენ ჰეშთეგს. ასეულობით მათგანი უშვებს კონკრეტულ თაგს იმისათვის, რომ მესიჯი დღის ტრენდებში გამოჩნდეს. ანგარიშების ნაწილი ინგლისურენოვანია. მათ საშუალოდ 1000 მიმდევარი ჰყავთ. პროფილის ფოტოები უმეტესად, უწყინარია. არ შეიცავს ძალადობას. ანგარიშებს საერთაშორისო ჰაკერთა ჯგუფი ბლოკავს და არეპორტებს, თუმცა მათი რაოდენობა, პრაქტიკულად, არ მცირდება. პატრონებთან წვდომაც არ არის მარტივი საქმე. კითხვის ნიშნის ქვეშ რჩება, თუ ვინ დგას იმ ათეულ ათასობით ანაგრიშის უკან, რომლებიც ვირუსულად ავრცელებენ ინფორმაციებს. გარდა საერთაშორისო ქსელებისა, ისლამური სახელმწიფო საკუთარ ონლაინ-გაზეთსაც უშვებს. „ისლამური სახელმწიფოს ანგარიშში“ აღწერილია ცხოვრება ISIS-ში. სოციალურ ქსელებთან ერთად, დაჯგუფებაში მაღალ დონეზე ფლობენ ვიდეო გადაღებისა და მონტაჟის ხელოვნებას.

ისლამური სახელმწიფოს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სამიზნე დასავლეთში მცხოვრები მუსლიმები არიან. სწორედ მათთვის ითარგმნება ვიდეოები და მიმართვები რაც შეიძლება მეტ ენაზე.

„ისეთი ტერორისტული ჯგუფი, როგორიც ISIS-ია, ცდილობს, მიაღწიოს იმ ახალგაზრდა მუსლიმებამდე, რომლებიც საკუთარ იდენტობას ებრძვიან და ტვინი გამოურეცხოს მათ. მაღალი ხარისხის ვიდეოები, ონლაინ-ჟურნალები, სოციალური მედიის გამოყენება, ტერორისტების ტვიტერის ანგარიშები - ამ ყველაფრის სამიზნე ახალგაზრდები არიან. ადამიანები, ვინც იყენებენ ინტერნეტს და ინტეგრირებულები არიან კიბერსივრცეში,“ - ეს განცხადება ბარაკ ობამას ეკუთვნის.

აგრესიული სოციალური მედიის კამპანიის პირობებში, მომხმარებელს ხშირად უჩნდება კითხვა, თუ რატომ არ ახდენს ფეისბუქი, ტვიტერი, იუთუბი ან გუგლი დაუყოვნებლივ რეაგირებას? გამომდინარე იქიდან, რომ გამოხატვის თავისუფლება დასავლეთის ერთ-ერთი ფუნდამენტური ღირებულებაა, კონტენტის დაბლოკვა სოციალური ქსელიდან მარტივი არ არის. საეჭვო ანგარიშის შემთხვევაში მომხმარებელს შეუძლია, მიმართოს ადმინისტრაციას. ამ უკანასკნელს დრო სჭირდება, პროფილის შესასწავლად.

იუთუბის გამოცდილებიდან გამომდინარე (2007 წელს, აშშ-ს ერთ-ერთი შტატის სკოლის მოსწავლემ ატვირთა მუქარა საკუთარი კლასელებისა და სკოლის მიმართ. მას ყურადღება არავინ მიაქცია, ცოტა ხანში კი ბიჭმა კლასელები და მასწავლებელი დახოცა), კონტენტი, ყველა სოციალურ ქსელში მოწმდება. პრობლემა არა მთავრობების არაეფექტურ მუშაობაში, არამედ, ახალი მედიის გლობალურობაშია. მისი დარეგულირება ერთი საიტის კონტროლით ვერ მოხდება. უსაფრთხოების სამსახურებს საკანონმდებლო დონეზე აქვთ უფლება, დახურონ ყველა საიტი, რაც ძალადობას შეიცავს და ტერორიზმის მოიაზრება, თუმცა ბევრი ამას ცენზურად აღიქვამს, რადგან სიძულვილის ენის პროპაგანდაც, თავის მხრივ, ვიღაცისთვის გამოხატვის თავისუფლებაა.

ტერორიზმის საფრთხის გაზრდის პარალელურად, გაიზარდა სოციალური ქსელების მოტივაცია, ებრძოლონ ტერორიზმს. „ფეისბუქი ტერორისტების ადგილი არ არის. ჩვენ ვატარებთ აგრესიულ პოლიტიკას მათ წინააღმდეგ და მაქსიმალურად ვცდილობთ, არ მივცეთ საიტის გამოყენების უფლება,“ - ამბობს ფეისბუქის სპიკერი და ამატებს, რომ ქსელი წაშლის ყველა პროფილს ფეიჯსა და ჯგუფს, რომელიც ტერორიმის ან ძალადობის პროპაგანდას ეწევა. მართლაც, ფეისბუქი, დღის მანძილზე, ათასობით პოსტს ბლოკავს და შლის.

ის, რაც ფეისბუქისათვის მარტივი გასაგები აღმოჩნდა, გაუჭირდა ტვიტერს. მისი დამაარსებელი, ჯეკ დორსეი ამბობს, რომ მისი მთავარი ღირებულება გამოხატვის თავისუფლებაა და არ გაჩერდება მანამ, სანამ ამას მთელს მთელს მსოფლიოში არ მიაღწევს. თუმცა სოციალურმა ქსელმა აგრესიული კამპანია მას შემდეგ დაიწყო, რაც მისი საშუალებით, ჟურნალისტ ჯეიმს ფოლის თავის მოკვეთის ვიდეო გავრცელდა. მიუხედავად რიგი სანქციებისა, მომხმარებელთა ნაწილი ფიქრობს, რომ ტვიტერს სუსტი რეგულაცია აქვს, რაც ტერორისტებს ინფორმაციის ადვილად გავრცელების საშუალებას აძლევს, თუმცა ათობით ათასი ანგარიშის დაბლოკვა გამოსავალი არ არის - მათი გაკეთება თავიდან მარტივი შესაძლებელია. რაც შეეხება დამატებით რეგულაციას, ტერორიზმის შეზღუდვის სახელით ინტერნეტის რეგულირება ორ საფრთხეს აჩენს: ერთი, ცენზურას, მეორე - ადამიანის გამოხატვის თავისუფლებას. ორივე მათგანი დასავლეთის მთავარი ღირებულებაა.

საუკეთესო გამოსავალზე მსჯელობის პარალელურად, ISIS-ი კვლავ აგრძელებს პროპაგანდას სოციალურ ქსელებში. „თქვენი ტვიტები თქვენი იარაღია, არ უნდა დაგავიწყდეთ, რომ დასავლეთში უამრავი მუსლიმი ძმა ელის თქვენს შეტყობინებას,“- ასეთი სახის მოწოდებები თითქმის ყოველდღე ვრცელდება. სოციალური ქსელები აქტიურად იბრძვიან ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგ, თუმცა ცდილობენ, არ აჩვენონ საჯაროდ საკუთარი პრაქტიკა. კომპანიებს კონტენტის დაბლოკვის ორი ხერხი აქვთ: ისინი ავტომატურად რეაგირებენ ერთსა და იმავე ტიპის მასალაზე, რომელიც მათი მომსახურების პირობებს არღვევს, პარალელურად ითხოვენ სასამართლოდან ორდერს, რათა მოახდინონ დაკვირვება და საფრთხის პრევენცია ყველა აქტივობისა, რომელიც კონკრეტული თემიდან გამომდინარე შეიძლება, გაჩნდეს ონლაინში.

ეს ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის დარღვევის გარეშე, სადაზვერვო სააგენტოების საშუალებით კეთდება. ამერიკის მთავრობა, მომხმრებლის მონაცემამდე მისასვლელად სასამართლოს ნებართვის ლოდინის ნაცვლად, კონტენტის მონიტორინგს აწარმოებს და სწრაფ რეაგირებას ცდილობს. მაგალითად, ერთი თვის წინ ფეისბუქმა გააუქმა პროფილი, რომელიც სან-ბერნარდინოში მომხდარ ტერორისტულ აქტში ეჭვმიტანილს ეკუთვნოდა. შემთხვევამდე ერთი დღით ადრე, საფრანგეთის პრემიერი და ევროსაბჭოს კომისიის ოფიციალური პირები ცალ-ცალკე შეხვდნენ ფეისბუქის, გუგლისა და ტვიტერის წარმომადგენლებს და ონლაინ-ტერორიზმისა თუ სიძულვილის ენის გამოწვევების წინააღმდეგ კოოპერაცია სთხოვეს.

სოციალური ქსელების წარმომადგენლები ამბობენ, რომ იმ შემთხვევაში, თუ დასავლეთის სადაზვერვო სააგენტოებთან კოოპერაციის შესახებ ყველა დეტალი გამოვლინდება, ეს უარყოფითად იმუშავებს პირადი ინფორმაციის დაცვის მიმართულებით. ისინი შიშობენ, რომ მსგავსი სახის კოოპერაციაზე მოთხოვნა მთელი მსოფლიოდან დაიწყება, რითიც, ყველაზე მეტად, სპამერები ისარგებლებენ.

მანამ, სანამ მსოფლიო საუკეთსო გამოსავალზე ფიქრობს, “ისლამური სახელმწიფო“ ქმნის ახალი მედიის გამოყენების პრეცედენტს. განსაკუთრებით იმ ფონზე, რომ ორ წელზე მეტია, სირიის ტერიტორია დახურულ ზონად არის გამოცხადებული. ის დატოვეს საერთაშორისო ორგანიზაციებმა. ადგილზე უსაფრთხოების გარანტიებს ვერავინ იძლევა. უცხოურ მედიას ისღა დარჩენია, ინფორმაციის წყაროდ სოციალური მედია გამოიყენოს. წყარო, რომლის სანდოობის მაჩვენებელი დაბალია, თუმცა ერთადერთია ადგილიდან.

2006 წელს, როდესაც ჯეკ დორსეიმ დიდი კორპორაციებისათვის შიდაკომუნიკაციის ეს სისტემა მოიგონა, ალბათ, ვერ წარმოიდგენდა, რომ წლების შემდეგ “ტვიტერი” მედიასაშუალებებისათვის ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყარო გახდებოდა.

სპეციალური თეგებისა და საძიებო სისტემების საშუალებით შეგიძლიათ მთავარ მოვლენებს დროსა და სივრცეში გაჰყვეთ. ტვიტერს იყენებენ მსოფლიოში ყველაზე გავლენიანი ადამიანები, პოლიტიკოსები, შოუბიზნესის წარმომადგენლები და ყველაზე საშიში ტერორისტული დაჯგუფებაც კი.

ISIS-ის მიერ სოციალური მედიის გამოყენება მედიამკვლევრებისთვის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია. ოქსფორდში,როიტერის ინსტიტუტის ფარგლებში, მოქმედ ჟურნალისტთა მიერ ჩატარებული კვლევების ნაწილიც ცხადყოფს, თუ როგორი გამოცდილი და სოციალურ მედიაში კარგად გათვიცნობიერებული ადამიანები მუშაობენ მათთვის.

როდის ჩამოყალიბდა ტვიტერი ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების წყაროდ? ალბათ, 2010 წლიდან მოყოლებული, როდესაც ირანში არსებული ცენზურის პირობებში თეირანის მთავარ მოედანზე მიმდინარე მოვლენების მთავარ წყაროდ იქცა საერთაშორისო მედიისათვის, მაშინაც, როდესაც ინფორმაციის ერთადერთი გამტარი იყო 2011 წელს,ეგვიპტის რევოლუციის დროს თუ “არაბული გაზაფხულისას”.

საიტზე ინფორმაციის უმრავლესობა ტვიტერიდან მიაქვს გერმანიის ერთ-ერთ გავლენიან მედიასაშუალებას. “შპიგელ ონლაინში” სპეციალური მორიგეები ჰყავთ, რომლებიც სოციალურ ქსელს ღამით ამონიტორინგებენ, რათა ამერიკის კონტინენტზე განვითარებულ მოვლენებს დროსა და სივრცეში მიადევნონ თვალი. მსგავსი პრაქტიკა არსებობს ბრიტანეთში, საფრანგეთშიდა შტატებშიც. მედიასაშუალებები ტვიტერს ინფორმაციის გავრცელების მთავარ საშუალებად იყენებენ.

რა არის ტვიტერი? ეს არის მიკრობლოგის სისტემა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, გამოვიყენოთ მხოლოდ 140 სიმბოლო, ვწეროთ ლაკონიურად და სრული ინფორმაცია ლინკებით გავავრცელოთ. თავის დროზე ტვიტერს ეკუთვნის ყველა ის ნოვაცია, რასაც ახლა სხვა სოციალურ ქსელებშიც აქტიურად ვიყენებთ: ჰეშთეგი, ტრენდები, სოციალური ქსელების ერთმანეთთან დაკავშირება და სხვა. ტვიტერის გვერდზე არსებული ტრენდები კი გვეხმარება, ადვილად მოვძებნოთ მსოფლიოში აქტუალური თემები (Worldwide trends) ან ჩავშალოთ ქალაქებისა და ქვეყნების მიხედვით.

ტრენდების ამ ჩამონათვალში საქართველო არ არის. აქ მოსახვედრად მხოლოდ მისი გამოყენება არაა საკმარისი. მაგალითისთვის, უკრაინის ინტერნეტაქტივისტებმა ტვიტერს ოფიციალური პეტიციით მიმართეს, სადაც ასაბუთებდნენ ტრენდებში უკრაინის არსებობის საჭიროებას. პეტიციას 250 ათასი ხელმოწერაც ამყარებდა. რაოდენობა საკმარისი აღმოჩნდა დორსეის კომპანიისთვის.

რა არის ტვიტერი ჩვენთვის, ქართული მედიისა და საზოგადოებისათვის? სამწუხაროდ, ამ ქსელის ათვისება ვერ მოვახერხეთ. ვერ მოვახერხეთ ენის არცოდნისა გამო, ვერ მოვახერხეთ იმიტომ, რომ საქართველოში, პრაქტიკულად, არ არსებობს ინგლსურენოვანი მედია და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, არ ვფიქრობთ, რომ ჩვენთან მიმდინარე მნიშვნელოვანი ამბები რამენაირად მაინც მივაწოდოთ საერთაშორისო საზოგადოებას.

მაგალითისათვის 13 ივნისის მოვლენებიც კმარა. 20-მდე დაღუპული ადამიანი, წყობიდან გამოსული საკომუნიკაციო სისტემები დედაქალაქში, სამოქალაქო აქტივიზმის მაგალითი და სხვა, საერთაშორისო მედიის ყურადღების მიღმა დარჩა. ერთადერთი, რამაც მსოფლიო მედიის პირველი გვერდები მოიცვა, გმირთა მოედანზე მოსეირნე ჰიპოპოტამი იყო (ამბავი AP-მ გაავრცელა). რამდენიმე დღეში ვეფხვმა ადამიანი დაგლიჯა. საერთაშორისო მედია კი კვლავ ტვიტერზე ეძებდა ამბებს უშედეგოდ და 2-3 კაცის მიერ გავრცელებული ტვიტებით იღებდა ინფორმაციას, შემდეგ მათთან რეკავდა,ამზადებდაინტერვიუებს თუ პირდაპირ ჩართვებს.

ეს მაშინ, როდესაც ჩვენს მეზობლად, აზერბაიჯანსა და სომხეთში, გაცილებით რთული პირობების, ცუდი ინტერნეტისა და დემოკრატიის დაბალი ხარისხის მიუხედავად, ზუსტად იციან, როგორ უნდა გამოიყენონ ტვიტერი. 13 ივნისიდან მცირე ხანში ერევანში ელექტროენერგიის გადასახადის გაზრდის თაობაზეგამოსვლები იყო. აქცია პოლიციამწყლისჭავლით დაშალა. ტვიტერზე სწრაფადვე გაჩნდა შესაბამისი ჰეშთეგი, რომელსაც მოქალაქე აქტივისტები სწრაფად ავრცელებდნენ.

ახლაც, როდესაც საქართველოში საინტერესო პროცესები მიმდინარეობს მედიის კუთხით, ტვიტერზე ინფორმაცია, პრაქტიკულად, არ მოიპოვება. ქართულ მედიასაშუალებებსა და კომპანიებს ტვიტერის ექაუნთიზრდილობის გულისთვის აქვთ გაკეთებული და,უმეტესწილად, სპამის რეჟიმში აახლებენ ფეისბუკის გვერდიდან.

გარკვეულ სფეროში პოპულარობის მიუხედავად, დღეს ბევრს საუბრობენ იმაზე, რომ ტვიტერი კვდება, რადგან ფეისბუკისა და სხვა სოციალური ქსელებისაგან განსხვავებით, არ ვითარდება. როგორც ჩანს, ამ აზრმა მის დამაარსებლამდეც მიაღწია, რადგან რამდენიმე კვირის წინ ჯგუფისათვის გაგზავნილ მეილშიისიმ გეგმებზე საუბრობს, რომლებიც ტვიტერის გაძლიერებას სჭირდება. მეილიდან ცოტა ხანში კი ტვიტერზე გამოჩნდა დარეკლამებული ანგარიშები და მოძრავი ვიდეოები.მიუხედავად ამისა, ტვიტერის ძალა საფრანგეთის მოვლენებმა ისევ დაგვანახა. ადამიანები ინფორმაციის მისაღებად ტვიტერს უფრო ადევნებდნენ თვალს ვიდრე ფეისბუკს, მედიასაშუალებები ტვიტერზე დებდნენ პირდაპირ ჩართვებს კიდევ ერთი სოციალური ქსელის, პერესკოპის მეშვეობით, რომელიც ტვიტერის შვილობილი კომპანიაა. ასეთი ექსტრემალური ვითარებები კარგად აჩვენებს ამ სოციალური ქსელის შესაძლებლობებს.

და ბოლოს: ქართულენოვანი ინტერნეტაუდიტორია ძალიან ხშირად სვამს კითხვას: რაში გვჭირდება ტვიტერი საქართველოში მაშინ, როცა ფეისბუკი არსებობს? სინამდვილეში,არც არაფერში. ეს სოციალური ქსელი ჩვენთან ვერასოდეს გახდება პოპულარული, რადგან ქართულენოვანი აუდიტორია (ყოველ შემთხვევაში,ისინი, ვინც სოციალურ მედიას აქტიურად იყენებენ) ტვიტერის მასშტაბებისათვის ძალიან მცირეა. ამის მიუხედავად, უნდა გვახსოვდეს, რომ ის ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებზე ინფორმაციის საერთაშორისოდ გავრცელებისათვის ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფი და ეფექტური საშუალებაა.

თამარ კარელიძე

ქართულმა ბეჭდურმა მედიამ გასული კვირის განმავლობაში რამდენიმე პუბლიკაცია დაუთმო 17 მაისს

ქალაქის მერის არაერთ განცხადებას „ტაბულას“ ვებსაიტზე ნარმანიას ახალგაზრდული ოლიმპიური ფესტივალის