მე გია ჯაჯანიძის შოუს მაყურებელი ვარ! ჰიტლერი ცოცხალი რომ იყოს და საკუთარი შოუ ჰქონდეს, იმასაც აუცილებლად ვუყურებდი! ჩემთვის, სიტყვის თავისუფლების ველურ პირობებში, ყველაზე საინტერესო არის რამდენად უსაზღვრო და ტრიუმფალური შეიძლება იყოს გროტესკი.

ამ შემთხვევაში, ყველაფერი პირდაპირ სამოქალაქო ცნობიერების ნაკლებობას უკავშირდება. სამოქალაქო ცნობიერების დეფიციტი კი, თავის მხრივ, იმაში გამოიხატება, რომ ფეხებზე გკიდია,როცა შენი საქციელი ზიანს აყენებს იმ რომელიმე სოციალურ ჯგუფს, რომელსაც შენი თანამოქალაქეები მიეკუთვნებიან. მითუმეტეს, როცა ეს სოციალური ჯგუფი ისედაც მოწყვლადი და მცირეა.

გროტესკი ხელოვნებაა, სიმახინჯის კომიკურობამდე მიყვანის ხელოვნება. მართალია, გია ჯაჯანიძე გროტესკის დიდოსტატ რაბლესთან ვერ მოვა (მინიმუმ ახალ ლიტერატურულ ენას ვერ შექმნის), მაგრამ დიდად მაინც არ ჩამორჩება.

მეთექვსმეტე საუკუნის საფრანგეთში ფრანსუა რაბლე ალბათ ვერც წარმოიდგენდა, რომ დადგებოდა დრო და საქართველოში, კახეთის მინდორ-ველზე ქართველი ვაჟკაცები დიდ სუფრას გაშლიდნენ (სუფრის თავში გია ჯაჯანიზე იჯდებოდა) და იქვე აუზში გია სურამელაშვილი საკუთარ სილამაზეს მთელ საქართველოს შეაშურებდა.

რაბლე ვერც იმას იფიქრებდა, რომ ოდესმე ადამიანის სხეული იმდენად გაყიდვადი რამ იქნებოდა, რომ ყოველ მეორე გადაცემაში, მთელი საქართველო, “იმედზე” გადართავდა, რათა ვინმე თამუნა ვაშალომიძის მედავითნობიდან კამერის წინ გაშიშვლებამდე განვლილი გზის შესახებ კიდევ ერთხელ მოესმინა. ეს ყველაფერი კი, რა თქმა უნდა, მის მკერდზე აღებული ახლო ხედით მოხდებოდა.

ფრანსუა რაბლე გაოცებას ვერ დამალავდა, როდესაც გაიგებდა, რომ 17 მაისს გია ჯაჯანიძემ ბევრი გეი შეკრიბა და სხვა გეები ალანძღინა. შემდეგ კი ერთ-ერთ დიზაინერს მოაყოლა, როგორ ახალგაზრდავდებიან ადამიანები მოკლული ჩვილების გვამების გამოყენებით.

ცნობილი ფრანგი მწერლისთვის (რაბლესთვის) საერთოდ წარმოუდგენელი იქნებოდა, როგორ შეიძლება სტუდიაში ჩემოდანზე დასვა ადამიანი, რომელსაც შვილი არალეგალურ ემიგრაციაში გარდაეცვალა და საქვეყნოდ ატირო, იმიტომ რომ უფრო ძვირად გაყიდო სარეკლამო დრო.

რაბლესთვის ისიც გასაკვირი იქნებოდა, რომ საკუთარი საქმიანობით უკმაყოფილო სექსმუშაკს (რომელმაც თქვა, რომ თვეში სამი ათას ლარამდე შემოსავალი აქვს) საქვეყნოდ მოეყოლა, როგორ იყენებს მათრახს, კიტრს და “შპილკებს” საკუთარი მაზოხისტი კლიენტების დასაკმაყოფილებლად.

მოდით, დავანებოთ თავი რაბლეს. გია ჯაჯანიძის შოუ არის გადაცემა, რომელიც გროტეკისა და სიურეალიზმის ზღვარზეა. ზიხარ, უყურებ და ელოდები, სადამდე შეიძლება გაგრძელდეს ლაპარაკი რომელიღაც ტრანსგენდერი ადამიანის გენიტალიაზე (გაიკეთა თუ არა კესარიამ ოპერაცია). უყურებ და ელოდები, როდის შეიძლება მორჩეს ვიღაც ასტროლოგი ან ვუდუისტი “ერთსქესიანთა” ქორწინებაზე ლაპარაკს.

გია ჯაჯანიძის შოუ არასდროს არის თემატურად გამართული. მიუხედავად იმისა, რომ გადაცემის თემად დაანონსებულია “ერთსქესიანთა” ქორწინება, საბოლოოდ მაინც ვინმე ყოფილი მედავითნის მკერდით მთავრდება ყველაფერი. თუ მედავითნეც არ არის საკმარისი, ტრანსგენდერი ქალის საწოლში კოტრიალიც შეიძლება აჩვენო ხალხს.

ამ ყველაფერთან ერთად, გადაცემის განუყრელი ნაწილია საქართველოს “ტრადიციულობაზე” ლაპარაკიც. მიუხედავად იმისა, რომ გადაცემის წამყვანის საყვარელი სიტყვები სექსი და სკანდალია, საბოლოოდ მაინც ყველაფერი იქ მიდის, რომ საქართველო “ტრადიციული” ქვეყანაა და განსხვავებულობას (“ერთსქესიანებს,” შიშველ მედავითნეს, ტრანსგენდერებს და სხვებს) ვერ მიიღებს. თუმცა მიიღებს მომღერალს, რომელიც ოქროს მძივებშია ჩაფლული და დღემდე იმის მტკიცებაშია, რომ ქალები იზიდავს.

მე ორ დასკვნას ვაკეთებ. ერთი, რომ გია ჯაჯანიძე გამუდმებით დასცინის ქართულ შეუწყნარებლობას და გვაჩვენებს, რომ ქვეყანაში, რომლის მოსახლეობის უმრავლესობაც ჰომოფობია, მოღვაწეობენ ადამიანები, რომლებიც საკუთარი იდენტობის დამალვის ხარჯზე წარმატებულნი არიან (ამას თუ წარმატება ჰქვია), მაგრამ მაინც ყველამ ყველაფერი იცის მათზე (მთავარია რომ მალავენ). მეორე, გია ჯაჯანიძისთვის იდეალურ საქართველოში არასოდროს იარსებებს გეი ქორწინება, მაგრამ თვითონ მაინც დიდი “ბროშკა” ეკეთება.

დასასრულ, გადაცემის წამყვანს მივმართავდი და ვკითხავდი, ერთხელ მაინც თუ დაფიქრებულა, ყოველი გადაცემის შემდეგ რამდენი ადამიანი არის წახალისებული, რომ იძალადოს სხვადასხვა მოწყვლად სოციალურ ჯგუფზე?!

“ოკუპაცია” ლათინური სიტყვაა (Occupation) და ქართულად, რომელიმე სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების მიერ სხვა ქვეყნის ტერიტორიის დროებით დაკავებას ნიშნავს.

საქართველოს ტერიტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილი ოკუპირებულია რუსეთის მიერ.

მე არ ვიცი, როდის დაიწყეს ფიქრი რუსულმა ძალებმა დაპატრონებოდნენ ყველას და ყველაფერს სამყაროში… და მე არც ის ვიცი, როდის დასრულდება ეს ყოველთვის მარცხისთვის განწირული მცდელობა, მაგრამ ვიცი, რომ ახლა საქართველოში ოკუპაცია არის იმაზე მტკივნეული პროცესი, ვიდრე ეს ლექსიკონში ჩაწერილი სიტყვებით შეიძლება გამოიხატოს.

რეალურად, რუსეთის მიერ ოკუპირებულია:

საქართველოს ტერიტორიის 20 პროცენტი;

ხელისუფლების ის წარმომადგენლები, რომლებიც ევრაზიული კავშირისკენ მიიწევენ და პარალელურად ევროპულ თუ ამერიკულ სტანდარტებს გამუდმებით ესვრიან ტალახს;

ყველა საჯარო პირი, რომელთა ვიზიტები არ შენელებულა რუსეთის კარზე და იჯერებენ თუ გვაჯერებენ, რომ რუსეთი საკენკით სავსე გალიაში გამოგვკეტავს მხოლოდ და მხოლოდ, არაფერს დაგვიშავებს;

ყველა ორგანიზაცია, რომელიც რუსული ფინანსებით საზრდოობს და რუსულ პოლიტიკას აგრძელებს;

ყველა ადამიანი, ვინც ინფორმაციას ე.წ. „რუსული არხების“ მეშვეობით იღებს ძირითადად და სჯერა, რომ ის ყველაფერი მართალია;

სამწუხაროდ, ეს სია კიდევ უფრო გრძელია. ამდენად, ხილული თუ უხილავი ოკუპაციაც ფართო არეალს მოიცავს.

ხან მგონია, რომ რუსეთის გავლენას გადარჩენილები ორ ნაწილად ვიყოფით: პირველი ნაწილი ფიქრობს, რომ ოკუპანტებს საზღვართან უნდა დავუხვდეთ და შევუძახოთ - „წადი“ „წადი“... ვუთხრათ, რომ მოძალადეა და უსინდისო. ამ პროტესტით ვაიძულოთ, გადაწიოს მავთულხლართები, აანაზღაუროს ზიანი, დააბრუნოს საძოვრები, გაამთელოს ადგილობრივი მაცხოვრებლების გაბზარული საცხოვრებლები, უარი თქვას საქართველოს და დანარჩენი მსოფლიოს მიმართ ძალადობაზე...

მეორე ნაწილის იდეაც რუსეთის საქართველოს საზღვრებიდან გაბრუნებაა. თუმცა, ამ მიზნის მიღწევის საშუალებად გონივრულ და ტაქტიან პოლიტიკას, არგუმენტების განხილვას და საერთაშორისო საზოგადოებასთან ერთად საერთო წესებით მოქმედებას მიიჩნევენ.

ჩვენ, რუსეთის გავლენას გადარჩენილები, ვერც პირველი და ვერც მეორე კატეგორიიდან, მიზანს ვერ ვაღწევთ. უფრო მეტიც, ოკუპაცია სულ ახლახან გახდა ქართული მედიაში დაპირისპირების საგანი. ჟურნალისტების ნაწილი ფიქრობს, რომ სამოქალაქო აქტივიზმი მნიშვნელოვანია. მათ 2015 წლის 14 ივლისს გორის რაიონის სოფელ ხურვალეთში საოკუპაციო ძალების მიერ დამაგრებული ტრაფარეტი წარწერით „სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკა" წააქციეს და სანაგვეზე მოისროლეს. ქართული მედიის მეორე ნაწილი კი მიიჩნევს, რომ „აგრესია აგრესიით არ მარცხდება“ (გოგა აფციაური - „რადიოთავისუფლების“ ჟურნალისტი) და რომ „ჟურნალისტიკას აქვს სულ სხვა პასუხისმგებლობა და უნდა რჩებოდეს თავის სივრცეში“ (თამარ რუხაძე - საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი).

ერთი მხრივ, საქართველოს კანონმდებლობით, მედიის წარმომადგენლებს არ ეკრძალებათ მონაწილეობა შეკრებებსა და გაერთიანებებში. ამ ნაწილში ისინი თავისუფლები არიან ყოველგვარი შეზღუდვისაგან. მეორე მხრივ კი, ჟურნალისტები ყველაზე აქტიური ადამიანები არიან საზოგადოებაში.

მაგრამ როგორ უნდა დაამარცხოს მედიამ ოკუპანტი? - იქნებ ხელისუფლების წარმომადგენლებისათვის კიდევ უფრო მეტი კითხვის დასმით? იქნებ ოკუპირებული ტერიტორიების პრობლემების უფრო კვალიფიციური და ხშირი გაშუქებთ? იქნებ იმ ადამიანებისათვის საკუთარი ტელეეთერის და საგაზეთო სივრცის დათმობით, რომლებიც ჯერ კიდევ იხდიან კრედიტებს უკვე ოკუპირებული მიწებისათვის? იქნებ მედიამ ეროვნული უმცირესობების უფრო მეტ ინტეგრაციასაც უნდა შეუწყოს დღესვე ხელი, რომ ხვალ მსგავსი საფრთხეები ქვეყნის სხვა ნაწილებში აიცილოს სახელმწიფომ?

სამწუხაროდ, ამ კითხვებზე დადებითი პასუხების მისაღებად, მედიის მიერ ძალიან ცოტა რამ არის გაკეთებული. ამიტომაც მგონია, რომ ერთჯერადი პროტესტი ხაზს უსვამს ჩვენში, პრობლემის გადაჭრის სისტემური ხედვის არარსებობას.

ამ რეალობაში იქნებ უნდა ვგავდეთ ამერიკის უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე ჯონ ჯეის, რომელსაც უწევდა წინააღმდეგობა გაეწია მონათმფლობელობისათვის ძალიან გონივრული მიდგომით - ის, როგორც მოსამართლე, გაქცეულ მონებს დადგენილი კანონმდებლობით ასამართლებდა, შემდეგ კი ყიდულობდა მათ და ათავისუფლებდა. სხვაგვარად, ის დაკარგავდა პლატფორმას და შესაძლებლობს გაეთავისუფლებინა ადამიანები.

მე არ ვიცი, როდის დასრულდება რუსეთის ყოველთვის მარცხისთვის განწირული მცდელობა, დაიპყროს დანარჩენი სამყარო. მაგრამ ზუსტად ვიცი, რომ ჩვენი პროფესიული ფუნქციის სრულყოფილად და პასუხისმგებლობით განხორციელებით, შეგვიძლია ყოველდღე დავამარცხოთ ოკუპანტი - ვაიძულოთ საქართველოს ხელისუფლება და დანარჩენი მსოფლიო ფრთხილი, გონივრული, შედეგებზე ორიენტირებული პოლიტიკით დაიცვან მშვიდობიანი მოსახლეობა და ეროვნული უსაფრთხოება.

ეს სვეტი არის მცდელობა - ავხსნა, თუ რატომ არ ველოდები “მაესტროს ცხრიანის” “თავისუფალ სივრცეს”.

ზოგადად, ძალიან რთულია დაძაბული ახალი ამბების შემდეგ მაყურებელი იმავე გადაცემით „გადააწყო“ მსუბუქ ტალღაზე, საინფორმაციოს ოფიციალური წამყვანები არაფორმალურ გარემოში გადაიყვანო და მხატვრებთან, კომპოზიტორებთან, მომღერლებთან განსხვავებულ თემაზე ასაუბრო. ვფიქრობ,“თავისუფალი სივრცე” ერთგვარი მცდელობაა, ახალი ამბების დასრულების შემდეგ, მაყურებელმა არ გადართოს სხვა არხზე, სადაც, როგორც წესი, 22 საათიდან გასართობი გადაცემები ან “საპნის ოპერები” იწყება. თვავისუფალი სივრცე კი, რესპონდენტების საზოგადოებრივი ცხოვრების გარდა, გარკვეულ ინფორმაციას მათ პირად ცხოვრებაზეც გვაწვდის. კი, ბატონო, არცერთი მედიასაშუალება ისე არ იფერებს, ირგებს სიყვითლეს, როგორც ტელევიზია და ამისგან დიდძალ მოგებასაც იღებს, მაგრამ მთავარი ხომ კონტექსტია - საინფორმციო გამოშვებაში, ახალი ამების შემდეგ ინტერვიუ პირად საკითხებზე, სულ მცირე, გარკვეულ უხერხულობას ქმნის.

დააკვირდით მოწვეულ სტუმრებს - თავისთავად ეს ადამიანები საინტერესონი არიან წარსულით, აწმყოთი და სამომავლო გეგმებითაც, მაგრამ მე, როგორც მაყურებელს, რა მირჩევნია - ზურაბ ყიფშიძის კარგი ტელეპორტრეტი ვნახო თუ ე.წ. ჰარდთოქისთვის მოწყობილ სტუდიაში ვუსმინო მსახიობს, რომელიც უხერხულად იღიმება კითხვაზე, თუ როდის იტყვის მთავარ სათქმელს კარიერაში?

„თავისუფალი სივრცე“ რეალობად აქცევს იმ მითს, რომლის მიხედვითაც „ქართულ ჟურნალისტიკაში“ ყოველთვის მსუბუქად და აგდებით ვუყურებთ სპორტს, კულტურას...

გვგონია, რომ ეს ხელწამოსაკრავი სფეროებია და მათ გაშუქებას ნებისმიერი ჟურნალისტი ადვილად შეძლებს. არადა, სინამდვილეში პირიქითაა: კულტურა ერთ-ერთ ყველაზე რთულ თემად მიიჩნევა, მისი გამშუქებელი ჟურნალისტები კი საქართველოში თითზე თუ ჩამოთვლებიან. სწორედ ამიტომ აქვს ჩვენთან ჟურნალისტიკას ინტელექტუალური დეფიციტი კულტურის სფეროში.

პოლიტიკური რეპორტინგით დაკავებულ ჟურნალისტს კი, ბუნებრივია, ვერ მოვთხოვთ კულტურის მოვლენების არათუ სიღრმისეულ ცოდნას, არამედ ამგვარი ახალი ამბებისთვის თვალის მიდევნებასაც კი. საამისოდ მას, სამწუხაროდ, არც დრო აქვს და არც გარემოებები უწყობს ხელს.

საქართველოში სერიოზულ თემად მხოლოდ პოლიტიკა მიგვაჩნია, თუმცა პოლიტიკური საკითხების სიღრმისეულად დაფარვასაც ვერ ვახერხებთ. თითქმის ყველა პოლიტიკური გადაცემა ზედაპირული კითხვებით არის სავსე, სადაც არათუ ანალიზი, მისი მცდელობაც არ ჩანს. ამ ფონზე კი „თავისუფალი სივრცე“ საინფორმაციო გამოშვების ფორმატიდან სრულიად ამოვარდნილია. მაყურებლისათვის არაბუნებრივია წამყვანი, რომელიც მთავრობის წარმომადგენლისათვის ჯერ უხერხული კითხვების დასმას ცდილობს, შემდეგ კი სხვისი პირადით ინტერესდება.

მაინც, რა არის „თავისუფალი სივრცე?“ როცა ეს სიტყვები მესმის, ასოციაციურად წარმომიდგება ადგილი, სადაც აზრის გამოთქმა ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია. აკი „მაესტროს“ კიდეც აქვს მსგავსი პრეცედენტი „ერთი წუთის“ სახით. ამ მცირე ზომის ვიდეოებმა, რომელშიც საზოგადოებისთვის ნაკლებად ცნობილ მოქალაქეებს უფრო ხშირად იხილავთ, პოპულარობა მალე მოიპოვა. საკუთარ გულისტკივილზე გულწრფელად მოსაუბრე ადამიანებით, გამოჩენისთანავე მიიპყრო მაყურებელთა ყურადღება. მიზეზი რამდენიმეა: გამოჩნდა “რიგითი მოქალაქე” (იმედია, ამ სიტყვებს ოდესმე აღარ მოვისმენ ქართული სატელევიზიო ეთერიდან); აღმოჩნდა, რომ სოფელს, ქალაქს, ქვეყანას ჰყავს ძალიან საინტერესო მოქალაქეები - ისინი არც არტისტები არიან, არც ორკესტრს დირიჟორობენ, არც წიგნების ცნობილი მაღაზიები აქვთ, ცხოვრობენ საკუთარი რუტინით და წუხან მთის სოფლების დაცარიალებაზე, გაუმართავ საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე, ეკოლოგიაზე, განათლებაზე, მიუსაფარ ბავშვებზე, გლობალურ დათბობაზე, ქვეითად მოსიარულეთა უფლებებზე, ყოველდღიურ არანორმატიულ ლექსიკაზე… ბევრ რამეზე წუხან - ამ მონოლოგებით “მაესტროს” რეალური შანსი მიეცა, სათქმელი უფრო მეტი ინტენსივობით მიეწვდინა საზოგადოებისთვის, ხელისუფლებისთვის. თუმცა არხმა არჩევანი მაინც არა “რიგითებზე”, არამედ “სელებრითებზე” გააკეთა და ისიც, ძალიან უადგილოდ და უდროოდ.

წარმოგიდგენიათ, როგორი საინტერესო იქნებოდა მასწავლებლის, ექიმის, მშენებლის, ხაბაზის და სხვათა თავისუფალი სივრცე, თავისუფალი ყოველგვარი გავლენისგან, შეზღუდვისა და შიშისგან, რომ დღეს ეთერში ნათქვამი კრიტიკული მოსაზრება სისტემაზე ხვალ დაქვეითების ან - სამსახურიდან გათავისუფლების მიზეზი არ გახდება? სივრცე, რომელიც “მაესტროზე” არა ერთი წუთით, არამედ 20 წუთით იქნებოდა შემოფარგლული?

საინტერესოც და რეზონანსულიც...

თუმცა “მაესტრომ” ხელოვანებზე აქცენტის გაკეთება და ამით საინფორმაციო გამოშვებაში კულტურის ამბების სიმწირის გადაფარვა არჩია. სახელოვნებო და თავისუფალი სივრცე ერთმანეთისაგან განსხვავდება. სამწუხაროდ, „მაესტროს“ ეს სივრცე არც ისე თავისუფალია სწორედ იმ ამბებისგან, რომელთა შესახებ წამყვანები სტუმართან საუბრამდე 5 წუთით ადრე უყვებიან აუდიტორიას.

დასავლეთ საქართველოს ერთ-ერთ სოფელში ადგილობრივმა მოსახლეობამ ის სახლი დაწვა, სადაც არასრულწლოვნის გაუპატიურებაში ბრალდებული მამაკაცი ცხოვრობდა.

შსს-ს ინფორმაციით, ბრალდებულმა 14 წლის თანასოფლელი ბიჭი გააუპატიურა. სექსუალური ძალადობის შემდეგ არასრულწლოვანმა საკუთარი სახლის ეზოში თვითმკვლელობა სცადა. უგონო მდგომარეობაში მყოფი მოზარდი საავადმყოფოში გადაიყვანეს, სადაც ის გონზე მოუსვლელად გარდაიცვალა.

მოსახლეობამ ბრალდებულის სახლი ჟურნალისტების თვალწინ გადაწვა. კადრებში, რომელიც “რუსთავი 2-ის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში 30 ივნისს გავიდა, კარგად ჩანს, როგორ ადის კიბეზე მამაკაცი, რომელსაც ხელში, სავარაუდოდ, საწვავით სავსე ბოთლი უკავია, ჯოხებით შეიარაღებული ადამიანები კი ამ დროს სახლის ფანჯრებს ამტვრევენ.

სხვისი ქონების განზრახ დაზიანება ან განადგურება, ისევე, როგორც არასრულწლოვნის გაუპატიურება და მისი თვითმკვლელობამდე მიყვანა, სისხლის სამართლის დანაშაულია და მის ჩამდენს სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრება. თუმცა, ამაზე “რუსთავი 2-ის” სიუჟეტში არაფერი თქმულა.

მედიამ, რომელიც სოფელში არასრულწლოვნის მიმართ ჩადენილი სექსუალური ძალადობის გასაშუქებლად ჩავიდა, უშუალოდ მის თვალწინ მომხდარი დანაშაული არც კი შეიმჩნია - თითქოს ამაში უჩვეულო, მიუღებელი და გაუმართლებელი არაფერია, ეს ასეც უნდა იყოს და ბრალდებულსა და მის ოჯახს განაჩენი და სასჯელი არა სასამართლომ, არამედ სოფელმა უნდა გამოუტანოს.

ჟურნალისტს, რომელიც სახლის დაწვის კადრებს იღებს, კითხვა - სად არის პოლიცია და რას აკეთებს ის სოფელში მომხდარი მორიგი კრიმინალური შემთხვევის აღსაკვეთად, არც გასჩენია. არც ის უთქვამს, რა სასჯელი ელით იმ ადამიანებს, რომლებმაც ეს-ესაა სისხლის სამართლის დანაშაული ჩაიდინეს.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში დანაშაულისა და ანტისოციალური ქმედების გაშუქების წესები ნათლადაა გაწერილი. ამ წესის(მუხლი 49) თანახმად, მაუწყებელმა არ უნდა გადასცეს ისეთი მასალა, რომელმაც შესაძლოა წააქეზოს ან წაახალისოს დანაშაულის ჩადენა ან გამოიწვიოს ანტისოციალური ქმედება, ან რომელიც იწონებს უკანონო, ძალადობრივ, სახიფათო ან ანტისოციალურ ქმედებას. ამავე ქცევის კოდექსის მიხედვით, დაუშვებელია დანაშაულის ჩადენის ხერხის ისეთი აღწერა ან დემონსტრირება, რამაც შეიძლება ხელი შეუწყოს დანაშაულის ჩადენას.

რაც შეეხება ონლაინ მედიას, მედიასაშუალებების ნაწილმა ლინჩის წესით გასამართლების მოთხოვნა სათაურში გამოიტანა. www.ambebi.ge-მ გარდაცვლილი მოზარდის ვინაობა და საცხოვრებელი მისამართი დააზუსტა და მისი ფოტოც გამოაქვეყნა. იგივე მასალა ვრცელი სახით გაზეთ “კვირის პალიტრის” ვებგვერდზეც გამოქვეყნდა. სტატიაში - "ის ცოცხალი არ უნდა დარჩეს!" - სოფელი შემზარავ დანაშაულში ბრალდებულის ლინჩის წესით გასამართლებას ითხოვს”, სტატიაში რესპონდენტების მხრიდან ისმის ძალადობრივი მოწოდებები და მისი გამართლება.

"მიცვივდა ხალხი და სახლი დაუწვა. მაგრამ უკეთესი იყო, თავადაც შინ ყოფილიყო და გამოეწვათ! როცა იქნება ციხიდან გამოვა და ცოცხალი დარჩება. ეგ კი ცოცხალი არ უნდა დარჩეს!" - ციტირებს გაზეთი ერთ-ერთი ადგილობრივის კომენტარს.

"მაგ არაკაცს ხალხის უნდა ეშინოდეს, ციხე ვერ უშველის, ამიტომაც დავწვით მისი სახლი!", ... “დავწვით და დავბუგეთ ის მორიელების ბუდე”, - ამბობს ამავე სოფლის კიდევ ერთი მცხოვრები.

ლინჩის წესით გასამართლების პრაქტიკა ცივილიზებულმა მსოფლიომ კარგა ხანია უკან მოიტოვა. გამოცდილებამ ცხადყო, რომ ხშირად ჩაქოლილი და სიკვდილით დასჯილი "დამნაშავე" დამნაშავე სულაც არ იყო.

გახსოვთ, ალბათ, 1996 წელს კასპის რაიონის სოფელ დოესში ლინჩის წესით გაასამართლეს აფხაზეთის ომის მონაწილე, რომელსაც თანასოფლელი გოგონას გაუპატიურება ბრალდებოდა. ის ბოძზე დააბეს და ცოცხლად დაწვეს. საცხოვრებელი სახლი გადაუწვეს ძმას და მის ოჯახს სოფლიდან წასვლა აიძულეს. მოგვიანებით, უზენაესმა სასამართლომ სოფლის მიერ სიკვდილმისჯილი “დამნაშავე” უდანაშაულოდ ცნო.

განაჩენის გამოტანა სოფელმა სასამართლოს ამ შემთხვევაშიც დაასწრო.

მედიამ კი სოფლის მიერ ჩადენილი დანაშაულის შესახებ და ლინჩის წესით გასამართლების პრეცედენტის დაბრუნების საშიშროებასა და მიზეზებზე არაფერი თქვა და ხმა არ ამოიღო.

ნელ-ნელა ვსწავლობთ მედიის კრიტიკას; მედიის შესახებ მედიაც აღარ არის წარმოუდგენელი რამ (აღარც „არაკოლეგიალურია“). მაგრამ იმ სივრცეში, სადაც ფეისბუქი უკვე თავადაა მეინსტრიმული მედია, ჩვენ, თითქოს, კვლავ მხოლოდ მომხმარებლებად ვრჩებით. დროა ამ ილუზიას გამოვემშვიდობით.

არაერთი კორპორატიული მედიასაშუალება, შიგადაშიგ, ზოგიერთ ჩვენგანს სოციალური ქსელის აქტიურ მომხმარებლად მოგვიხსენიებს ხოლმე. ეს უხერხული გამონათქვამი პირდაპირ აღნიშნავს ქცევას, მაგრამ ლამის გაურბის მის რეალურ აღწერას: ჩვენ დამოუკიდებელი მედია, სამოქალაქო მედია, საკუთარი თავის მედია ვართ. მედიის კრიტიკა თუ აუცილებელია, ჩვენი თავიც ვაკრიტიკოთ. თუ მედიასაშუალებები ხშირად იმედებს გვიმტყუნებენ ხოლმე, ისიც ვიკითხოთ - იქნებ ჩვენც მეტი და უკეთ შეგვიძლია? ჩვენც ხომ მართლაც დიდი ხანია უკვე, რაც სამოქალაქო მედია ვართ და არა უბრალოდ მომხმარებლები.

• · 2008 წელს „თბილისის ფორუმი“ ხელისუფლებას მომხმარებლის გამო არ გაუთიშია; მან უკონტროლო საინფორმაციო წყარო, ინდივიდუალური სამოქალაქო მედია აღკვეთა (ბევრის აზრით, მართებულადაც).
• იმავე ფორუმზე თბილისის მერი ჭიაბერაშვილი ონლაინ მომხმარებლებთან არ კონტაქტობდა; ის მოქალაქეებთან ამყარებდა კომუნიკაციას - იმ მოქალაქეებთან, რომლებიც შემდეგ შთაბეჭდილებებს დანარჩენებს გვიზიარებდნენ.
• „მამაო ბუასილის“ ვიდეოების გამოჩენის შემდეგ, შსს იუთუბის ან ფეისბუქის მომხმარებლებით არ დაინტერესებულა, სამოქალაქო პროვოკაციის შემქმნელ-გამავრცელებლებზე ცდილობდა გასვლას.
• დღევანდელი ფეისბუქ-გვერდის ავტორი და ადმინი, რომელიც 17 მაისის ერთ-ერთი ვერსიისთვის იბრძვის და სხვების დარწმუნებას ცდილობს, არ არის მომხმარებელი, მედიააქტივისტია.
• ის მომხმარებელიც კი, რომელსაც მაღაზიაში სამ არაბიოდეგრადირებად პარკს აჩეჩებენ და ამის გამო სოცმედიით ჩივის, აღარ არის სოცმედიის მომხმარებელი მხოლოდ, ის უკვე სამოქალაქო მედიაა.

ეს ყველაფერი კონცეპტუალური სიახლე არაა, სოცმედიის სამოქალაქო-პოლიტიკური ძალის შესახებ ვიცით, მაგრამ ისე ვიქცევით, თითქოს ეს არ ვიცოდეთ. მოვიხმართ ისე, თითქოს კვლავ მხოლოდ მომხმარებლები ვიყოთ. იმ მომენტიდან, როდესაც სოცმედია-არხებს - ფორუმებს, ბლოგ-პლატფორმებს, ფეისბუქს, ტვიტერს, იუთუბს თუ მაივიდეოს - მხოლოდ პროდუქტებად აღარ აღვიქვამთ, საკუთარი თავის უკეთეს მედიად ვიქცევით. ამ თვალსაზრისით, რამდენიმე მომენტის გათვალისწინება მნიშვნელოვანი მგონია:

დამოუკიდებელი ავტორის იდეა უნდა გადარჩეს

მედიის თუ სხვა ორგანიზაციის სივრცეში ბლოგერი ახლებური „მესვეტეა“, რომელიც, ათასნაირი ვარიაციით, სტაბილური კონტრიბუტორისგან განსხვავდება. მოკლედ, ბლოგერი ან მხოლოდ ლამაზად ჟღერს, ან, ამავდროულად, გამოცემისა და ავტორის თანამშრომლობის არატიპური ფორმატია.

მაგრამ ტრადიციული გაგებით (და აქ ტრადიციონალისტი ვარ), ბლოგერი პირველ რიგში ინდივიდუალური ავტორია, რომელიც აუნაზღაურებლად, საკუთარ სივრცეშივე „იხარჯება“: ის გაუკონტროლებელი წყაროა, რომელიც მხოლოდ საკუთარი რედაქციით, საკუთარ თავს წარმოადგენს.

გარდა ამისა, ის, რასაც დღევანდელი კორპორატიული მედია ფეისბუქის „აქტიურ მომხმარებელს“ ეძახის, Blogger-იდან და Wordpress-იდან „სოციალურ ქსელებში“ მიგრირებული მოქალაქე-კომენტატორის ახალი მეტსახელია.

მოკლედ, პლატფორმები იცვლებიან, და დაე „ბლოგერის“ მნიშვნელობაც შეიცვალოს, მაგრამ დამოუკიდებელი ავტორის და მისი სივრცის გაგება არ უნდა დავკარგოთ: ადრე თუ გვიან, სამოქალაქო ჟურნალისტიკას მოვიკითხავთ, რადგან ის ძალიან დაგვჭირდება.

ანონიმური ინტერეს-შეკავშირება გადამწყვეტია

ნებისმიერი სოცმედია-ევანგელისტი გვეტყვის, რომ სოციალური მედია და კონკრეტულად ფეისბუქი კომუნიკაციის გამარტივებული საშუალებაა. თუმცა, სოცმედია ყველას სხვადასხვა მიზეზით გვიზიდავს.

პოლიტიკოსებისა და საჯარო პირებისთვის სოცმედიის დემოკრატიული პოტენციალი, როგორც მინიმუმ, მეორეული ამბავია. მათთვის ეს, პირველ რიგში, 2010-იანების ერთგვარი „ფაქსია“: ინფორმაციას უკვე საინფორმაციო სააგენტოს გვერდის ავლით, დაყოვნების და გაშუალების გარეშე გვიზიარებენ. თუ მათთვის ეს სტრატეგიული კომუნიკაციის კომფორტული არეალია, სამოქალაქო აქტივიზმი სოცმედია-ფეტიშიზმს უკრიტიკოდ არ უნდა აჰყვეს, გამოწვევებზეც უნდა დაფიქრდეს. გამოწვევაა, მაგალითად, ქვეყნის არასაკმარისი ინტერნეტიზაცია, ინფორმაციის უხარისხობა და ამ უხარისხო ინფორმაციის დომინანტობა, ახალგაზრდებში უცხო ენების ცუდად ფლობა, ფაქტების გადამოწმების შრომატევადობა და შრომის სიძვირე, და ა.შ.

საჯაროდ გამოქვეყნების შესაძლებლობა - კარგი მოცემულობაა, მაგრამ დემოკრატიული და ჰორიზონტალური საჯარო კომუნიკაციისთვის სხვა პარამეტრებიც მნიშვნელოვანია. საერთო ინტერესების მქონე ადამიანთა აღმოჩენა-ურთიერთშეკავშირებისთვის, დისტანციური თანამშრომლობისთვის, რაიმე ქმედების საჯარო სივრცისთვის შემზადებისთვის გადამწყვეტია სპეციფიკური ინფორმაცია ხელმისაწვდომი იყოს.

ეს განსაკუთრებით გასათვალისწინებელია ისეთი პლატფორმის შემთხვევაში, რომლის ალგორითმი ქსელურ კომუნიკაციაზეა აგებული, სადაც იძებნება პერსონა, ორგანიზაცია, მაგრამ სადაც სიტყვის ძებნა ან ჰორიზონტალურად დალინვა (ჰეშთეგი) ენდემური პრაქტიკა არაა. ამ თვალსაზრისით, საქართველოში თუ სხვაგან, ზოგადად ფეისბუქი არაა იმდენად რევოლუციური, რამდენადაც კონკრეტულად მისი „ჯგუფები“ - ინტერესების (და არა ძველი ნაცნობობის) საფუძველზე შეკავშირებული თემები.

ჯგუფები, სიები, ფორუმები ისეთი კომუნიკაციური რეჟიმებია, სადაც სანაცნობო ქსელების სისქეებში და ლაბირინთებში შეუღწევადობა დაძლეულია, ხოლო ანონიმური შეკავშირება და დიალოგი ტექნიკური შესაძლებლობა კი არა, მთავარი აქცენტიცაა.

მრავალპლატფორმიანობა ნიშნავს სიახლეს ან ის თქვენთვის არ არის

თინათინ ხიდაშელი ტვიტერზე ქართველებთან კონტაქტს არ გაურბის:

დააკვირდით: ტვიტის დასაწყისში წერტილია, რათა გამოხმაურება საერთო საჯარო ნაკადში, სხვებისთვისაც გამოჩნდეს. ამაშია ფუნდამენტური სხვაობა ორ მიდგომას შორის: ფორმალურად იყო წარმოდგენილი პლატფორმაზე, და მის შესაძლებლობებს მაქსიმალურად იყენებდე. მაგრამ ამჟამინდელი თავდაცვის მინისტრიც, ღარიბაშვილიცა და ნაციონალური მოძრაობის წევრებიც ტვიტერზე სრულიად სხვა მოტივით არიან - მათი სამიზნე აუდიტორია არა ლოკალური ან ქართულენოვანი, არამედ საერთაშორისო საზოგადოებაა.

დროა მათგან ვისწავლოთ, რადგან ტიპური ქართველი მომხმარებელი ნებისმიერ სხვა სოცმედია პლატფორმაზე იმას იმეორებს, რასაც ფეისბუქზეა შეჩვეული: ეძებს ძველ ნაცნობებს და მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე თანამემამულეებს. ამ თვალსაზრისით, ის ისევე „ღიაა“ სიახლეებისადმი, როგორც ჩემი არაერთი ქართველი თანამგზავრი უცხოეთში, რომლის მიზანი სხვა ქართველის ან რუსულენოვანი ადამიანის ჯანდაბიდან გამოძებნა და პოსტსაბჭოთა მიკროსამყაროს რეანიმაციაა.

რაც უნდა ვამტკიცოთ, რომ გემოვნებაზე არ დაობენ, ყველა სუნელ-საკმაზი ერთნაირად არ გამოიყენება. ასევეა სოცმედია-არხებიც. ნორმალურია, ფეისბუქის გარდა სხვა პლატფორმა არ გჭირდებოდეს, მაგრამ არ არის ნორმალური, Google +-ზე ისევ გოგა ხაჩიძის ან ძველი კლასელის სტატუსებს ეძებდე.

მოვლილი კონტენტი ასჯერ ნათქვამზე მეტად ეფექტიანია

ნაკადში ჩაკარგვის ნაცვლად, ინფორმაციის შენახვა და ორგანიზება-არქივირება გაცილებით მადლიანი საქმეა. ესაა რელევანტური ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაზე ზრუნვა - ზრუნვა სხვებისთვის: პოტენციური თანამოაზრისთვის, საჭიროების მქონე ჯგუფისთვის, და ა.შ. ეს რომ აქამდე გაგვეაზრებინა, სექსუალური განათლების დანერგვის „საფრთხეების“ შესახებ გამოქვეყნებულ ინფორმაციაზე უფრო თვალშისაცემი, თავად სათანადოდ მომზადებული ონლაინ გზამკვლევი გვექნებოდა, და დღეს სკოლისგან ნაღალატევი მოზარდი პორნოგრაფიით და მართლმადიდებლური წყაროებით უხარისხო ინფორმირებას გადარჩებოდა.

ამა თუ იმ თემაზე მოკლე დეფინიციის, ვრცელი ენციკლოპედიური განმარტების, კლასიკური/საბაზისო ტექსტის და მისი თარგმანის, შესაბამისი ნიუსების და ახალი კომენტარების ერთად თავმოყრა, სისტემატიზირება და კოლექციის მუდმივი შევსება-განახლება მომავალში წარმატებული მხარის გრძელვადიანი კაპიტალდაბანდებაა.

მოკლედ, სოცმედიის აქტიური მომხმარებლობა მხოლოდ მომხმარებლობა არაა, ხოლო როცა გავიაზრებთ, რომ, მეტნაკლებობით, ასე თუ ისე, სამოქალაქო მედიას წარმოვადგენთ, გაცილებით თვითცნობიერი გავხდებით იმის თაოაბაზე, თუ რას ვაკეთებთ, და როგორ უნდა ვიყოთ უკეთესი მედია - ჩვენი თავის უკეთესი მედია.

იმ დღეს დეპუტატებმა ერთმანეთს უყვირეს.

იმ საღამოს „რეაქციას“ თავისი რეაქცია ჰქონდა ამ ფაქტზე - „დაპირისპირება პარლამენტში, დაპირისპირება პოლიტიკაში, დაპირისპირება საზოგადოებაში, დაპირისპირება ოჯახებში, დაპირისპირება ტრანსპორტში, დაპირისპირება სოციალურ ქსელებში, სიძულვილის ენით ერთმანეთთან დაპირისპირებული საქართველო. დღეს „რეაქციაში“, საღამოს ათ საათზე დისკუსია თემაზე - ორად გაყოფილი და მუდმივად დაპირისპირებაში მყოფი საზოგადოება, რომელიც მხოლოდ მაშინ ერთიანდება, როცა ქვეყანა კრიზისულ სიტუაციაშია“.

როგორც ყოველთვის, ანონსის ტექსტი იმდენად დრამატულია, რომ მეორედ მოსვლის შეგრძნებას ტოვებს. წამყვანი, რომელსაც განსაკუთრებული უნარი აქვს, სრულიად უწყინარ თემაზეც კი ისე შეარჩიოს რესპონდენტები, რომ ჩხუბის გარეშე საუბარმა არ ჩაიაროს, დაპირისპირებაზე გადაცემას ამზადებს. ამიტომაც ამ გადაცემას იმ დღეს უფრო მეტი ინტრიგა ჰქონდა ჩემთვის.

იმ საღამოს დაპირსპირებაზე მოსაუბრეები, სხვის გაუნათლებლობაზე ქილიკის პარალელურად, თავად დაუპირისპირდნენ ერთმანეთს ამავე გადაცემაში. ტოკ-შოუ ჯერ დაწყებული არ იყო, ტელეწამყვანი გიორგი ნაღზაიძე და ჟურნალისტი ზაზა სვანიძე ფილოლოგ ლევან ღვინჯილიას დაეტაკნენ, თუ პირიქით. ორჯერ გადახვევა დამჭირდა იმისათვის, რომ გამეგო, ერთმანეთისგან რა უნდოდათ.

სტუდიაში ასევე ისხდნენ არჩილ გამზარდია, თამრიკო ჭოხონელიძე, რეზო მიშველაძე, გიორგი მელაძე და გიორგი მიქანაძე. პირადპირ ეთერში ჩართეს დეკანოზი თეოდორე გაგნიძე.

ხანდახან ვფიქრობ ხოლმე, რომ ამ გადაცემისთვის სტუმრებს ერთადერთი კრიტერიუმით არჩევენ - ვინ უფრო მეტად დაუპირისპირდება ერთმანეთს. პრაქტიკულად არც ერთ გადაცემას არ ჩაუვლია ყვირილის და ერთმანეთის შეურაცხყოფის გარეშე. ხელჩართული ჩხუბიც არაერთი გვახსოვს.

სტუმართა შერჩევის კრიტერიუმებზე ვფიქრობდი მაშინაც, როცა უმუშევრობაზე სასაუბროდ დასაქმებული თამარ ბელქანია უმუშევარ ეკა კვალიაშვილსა და ირმა სოხაძესთან ერთად დასვეს და სიტუაციის დასაზღვევად (ემანდ, ჩუმად არ ჩაევლო ყველაფერს) ბაკურ სვანიძეც მოიწვიეს.

როცა სტუმრების შერჩევასთან ერთად წამყვანი საკუთარი კითხვებით პროვოცირებას უკეთებს კამათს, მერე, როცა ყვირილს იწყებენ, არ აჩერებს არც ერთს და საბოლოოდ ჩხუბით მთავრდება ყველაფერი, დაპირსპირებაზე წუხილი ზედმეტად ყალბად ჩანს.

რეზო მიშველაძემაც საუბარი იმით დაიწყო, ისე მიგყავთ ხოლმე გადაცემა, მისი დასრულების მერე 15 წუთი ვძიგძიგებო.

არ ვიცი,ტოკ-შოუს სცენარში რა ეწერა, მაგრამ გადაცემის დასაწყისიდან დასასრულამდე ჟურნალისტმა მხოლოდ ერთი კითხვა დასვა - რატომ ვცხოვრობთ მუდმივი დაპირისპირების რეჟიმში? უფრო სიღრმეში აღარც წასულა. ყველა რესპონდენტი იმაზე წუხდა, როგორ ვერ იტანენ ქართველები ერთმანეთს.

ერთგვარი ილუსტრაცია გამოვიდა იმ „მეორედ მოსვლის“ ანონსში რომ დაიხატა. არადა, ჟურნალისტს პოლიტიკოსზე არანაკლები პასუხისმგებლობა აკისრია საზოგადოების წინაშე - მან არათუ ხელი არ უნდა შეუწყოს, არამედ პირიქით - თავიდან უნდა აირიდოს შეურაცხმყოფელი ტერმინოლოგია, სიძულვილის ენა. მერე საკითხები სიღრმისეულად განიხილოს, გადაცემის თემას ფართო კონტექსტში შეხედოს და საქმიანად იმსჯელოს. გადაცემის ბოლოს კი მაყურებელმა უნდა გაიგოს, რა იყო პრობლემის არსი.

ამის გარეშე გადაცემას მხოლოდ ქრონომეტრაჟის შევსების ფუნქცია ენიჭება. ამასთან, ის კარგად იყოფა ეპიზოდებად სოციალურ ქსელში გასაზიარებლად.

ასეთ დროს კარგად ჩანს ხოლმე გადაცემის მთავარი მიზანი - რა არის მისი ამოსავალი წერტილი, აქვს თუ არა გამართული სარედაქციო მიმართულება და ძირითადი ფასეულობები, რის დამკვიდრებასაც ხელს უწყობს.

იმ საღამოს „რეაქციაში“ ცილისწამების და გინების დაუსჯელობაზე შეწუხდნენ, იმაზეც, რომ „კანონი რომ არ კანონობს“ ამ კუთხით. რამდენიმე წუთის განმავლობაში ორი სტუმარი სწორედ ამ საკითხზე კამათობდა.

ამ დროს წამყვანი გამოხატვის თავისუფლების მნიშვნელობას არც კითხვით და არც რეპლიკით არ შეხებია.

სტენლი ფორმანის ფოტომ, რომლის გამოქვეყნების გადაწყვეტილება, თანაც პირველ გვერდზე, არაერთი გაზეთის, მათ შორის Associated Press –ის რედაქტორმა მიიღო, ათასობით მკითხველისა და მედიაკრიტიკოსის აღშფოთება გამოიწვია. ფოტო ბოსტონში 1975 წლის 22 ივლისს მომხდარი ხანძრის დროსაა გადაღებული და ასახავს, როგორ ჩამოენგრა სახანძრო კიბე ახალგაზრდა, 19 წლის დედას და მის 2 წლის ბავშვს. შედეგად ქალი ადგილზე დაიღუპა, ბავშვი კი გადარჩა.

მოგვიანებით რედაქტორები იხსენებდნენ, რომ ამ ფოტოსა და მასზე ასახული მსხვერპლის პირადი ცხოვრების დეტალების გამოქვეყნების გამო მკითხველებმა გამოცემები გააკრიტიკეს და უკმაყოფილება გამოხატეს, ისინი მათ ეთიკის დარღვევაში ადანაშაულებდნენ.

გარდა კრიტიკისა, ფოტომ სტენლი ფორმანს პულიცერის პრემია მოუტანა, ბოსტონსა და მთლიანად შტატებს კი სახანძო უსაფრთხოების წესების შეცვლა - გაუმჯობესება.

2007 წლის 1 აგვისტოს მინესოტაში, პიკის საათში, მოულოდნელად ჩაინგრა ხიდი, რომელზეც ასობით ავტომობილი გადაადგილდებოდა. მინესოტას ხიდის კოლაფსს 13 ადამიანი ემსხვერპლა, 150-მდე კი მძიმედ დაშავდა. რამდენიმე დღის განმავლობაში თემა ადგილობრივი მედიის ყველაზე აქტუალურ საკითხად რჩებოდა, მოგვიანებით, ცხადია, მას სხვა უფრო აქტუალური თემები ჩაენაცვლა.

თუმცა StarTribune –მა განსხვავებული გადაწყვეტილება მიიღო და მინესოტას ხიდის ნგრევას სპეციალური ონლაინპროექტი - ,,აგვისტოს 13 წამი” მიუძღვნა. ეს არის მინესოტას ხიდის ნგრევის მსხვერპლთა ერთგვარი ონლაინმემორიალი. რამდენიმეწამიან მულტიმედიას, რომელშიც 911-ში განხორციელებული ზარები და მსხვერპლთა ხმები ისმის, მოსდევს ინფოგრაფიკა, ვირტუალური რუკა, რომელზეც კატასტორფაში მოხვედრილი ყველა მანქანაა დატანილი, მგზავრთა დეტალური, მათ შორის პირადი ცხოვრების ისტორიებით.

ეს ონლაინმემორიალი დღემდე არ აძლევს საშუალებას მინესოტას შტატს, დავიწყებას მიეცეს 2007 წლის ტრაგედია, როცა ხიდის მშენებლობისას დაშვებულმა შეცდომებმა კატასტროფა გამოიწვია. ახალი ხიდი ძველის ადგილას შტატში ერთ წელიწადში ააგეს, მეტი დაკვირვებით, ყველა დეტალის გათვლისა და დაზუსტების შემდეგ.

თვეზე მეტი გავიდა, რაც ქობულეთში სასტუმრო არმაზში გაჩენილ ხანძარს საშინელი მსხვერპლი მოჰყვა. ორი კვირაა, რაც თბილისის სტიქიის შედეგებს, წართმეულ სიცოცხლეებს ვითვლით. ამ ორ ტრაგედიაზე ფიქრს გასდევს კადრები: სამი ულამაზესი 10-11 წლის ბიჭი; მგლოვიარე, მიწაზე გართხმული დედა: კადრი, რომელიც არ გვინახავს, მაგრამ ვნახეთ - აბაზანაში ჩახუტებული, მიწას გართხმული უსუსური პატარები; თმაგაშლილი მდინარესგაყოლილი გოგონები; სტიქიასთან შეჭიდებული ვაჟკაცი ბიჭები; ბაბუა -შვილიშვილებს წყალწაღებული სახლის ფანჯრიდან უიმედო ნათებით რომ ემშვიდობება; ნანგრევებში შვილის მძებნელი მამაო; ყელდაკარგული ყელსაბამი; ხელდაკარგული საათი; გვესმის ვეფხვთან მებრძოლი კაცის ბღავილი, ვკითხულობთ შეყვარებულის ბოლო წერილს.

ის, რომ ჩვენ ვნახეთ ეს კადრები, ვიცით დეტალების დეტალები, მართლაც არის მედიასტანდარტიდან გადახვევა, მაგრამ ეს იქნებ საჭირო გადახვევაა.

რადგან ჩვენ ვართ მშობლები, რომლებიც შვილებს ვასვენებთ მკვლელ სასტუმროებში, რომლებიც თავად ვაშენებთ მკვლელ სახლებს, მკვლელ გზებს, მკვლელ გვირაბებს, დავდივართ მკლელი მანქანებით, ვჭამთ და ვაჭმევთ მკვლელ საჭმელს, სიკვდილით ვკვებავთ ჰაერს და ამ მკვლელ ჰაერს უხვადვე ვსუნთქავთ, ჩვენ თავდაუზოგავად ვითხოვთ ავარიული მიშენებებისა თუ დაშენებების დაკანონებას, ვითხოვთ ტექდათვალიერების, სამშენებლო თუ საკვები პროდუქტების სტანდარტიზების უვადოდ გადავადებას, ვითხოვთ ხეების ჭრის, ტყის კაფვის შეზღუდვის გაუქმებას და მხოლოდ ასოცირების ხელშეკრულება (თავსმოხვეულს რომ ვუწოდებთ) გვკარნახობს უსაფრთოხებაზე ზრუნვას.

იქნებ ჩვენ, დიახაც, გვჭირდება მეტი კადრი და დეტალი მგრძნობელობის გასაძლიერებლად.

იქნებ ყველა დედამ, დამ, ძმამ, ბიძამ, შეყვარებულმა, ნათესავმა, მეზობელმა, მეგობარმა, კლასელმა, შვილმა და მამამ საკუთარ თავზე ცხადად უნდა წარმოიდგინოს ის ტკივილი, რომელსაც რეზის, დათოს , თორნიკეს, ივლიტას, მარიამის, ინდირას, ლიზას და სხვა დაღუპულების ახლობლები გრძნობენ.

აკი, უკვე დავიწყეთ სასტუმროების შემოწმება. ზოგან უკვე დავამონტაჟეთ სახანძრო სიგნალიზაცია. მანქანებში ჩავიწყვეთ ცეცხლმქრობი, თოკი, გასაბერი ჟილეტები და პირველადი დახმარების ნივთები. დავდგით წყლის დონის მატების წინასწარი შეტყობინების აპარატები და ვმსჯელობთ სამოქალაქო უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საკითხებზე. ყველაფერი ეს დაღუპულთა, მათი ლამაზი სახეებისა და პირადი ცხოვრების დეტალების ცოდნის დამსახურებაცაა. ისინი არც შეიძლებოდა ფუჭად დაღუპულიყვნენ.

ჟურნალისტიკა არ არის ზუსტი მეცნიერება, სადაც მზა ფორმულები სწორ პასუხებს მოგცემენ. აქ წესები ზოგჯერ უნდა დაირღვეს, რომ წესების დაცვას მიაღწიო.

13 ივნისს საქართველოში ვბრუნდებოდი. თვითმფრინავი აგვიანებდა. დაგვიანების მიზეზად რომის თავზე არსებულ ღრუბელსა და დიდი რაოდენობით ნალექს ასახელებდნენ. თბილისში მშვიდობით ჩამოვედი. აეროპორტი სულ მშრალი იყო და როგორც მითხრეს, ერთი წვეთიც არ ჩამოვარდნილა. თუმცა დილის ხუთ საათზე სახლისკენ მიმავალმა ქალაქში მანქანების უჩვეულო სიმრავლე შევნიშნე, ხოლო ფილარმონიასთან გზის ჩამკეტ ბარიკადებზე მიმწყდარი ხალხი რაღაცის დანახვას ცდილობდა.

ადამიანებს გვიყვარს სანახაობა. ჩვენ იმდენად გვიყვარს სანახაობა, რომ კოლიზეუმიც კი ავაშენეთ. სწორედ ამიტომ ჟურნალისტური მოხერხებაც მით უკეთესად ითვლება, რაც უფრო ახლოდან გვანახებს ტრაგედიის, სეირის ან სხვა სახის სანახაობის სცენას. მეტიც, როდესაც ჟურნალისტს კონკურენტები ჰყავს, მას შეუძლია ტრაგედია აუდიო ან ვიზუალური ეფექტებით ან სულაც ტრაგედიის ადგილზე ნეონით განათებული სცენის ჩადგმით გაამძაფროს.

ამ ყველაფერში პრობლემური არაფერია. ჩვენ სამომხმარებლო საზოგადოება ვართ და მედიას რასაც და როგორი ფორმითაც ვუკვეთავთ, იმასვე ვიღებთ მისგან. სწორედ ამიტომ ქართულ საზოგადოებაში ფაქტობრივად მცირე დოზის პროტესტიც კი არ გაჩენილა იმასთან დაკავშირებით, რომ ბოლო დღეებში ქართული მედიასაშუალებები არა მხოლოდ ცხოველების, არამედ ადამიანების ცხედრების ახლო რაკურსიდან გადაღებასა და ტირაჟირებაში ეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს.

ეს ყველაფერი პირველად არ მომხდარა. ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც ადამიანის სიკვდილს უკავშირდება, ქართულ მედიაში აუცილებლად გვამის ან სისხლით მოსვრილი სიკვდილის სცენის ჩვენებას გულისხმობს. მაგრამ პრობლემა აქაც არ არის. პრობლემა მხოლოდ მაშინ დგება, როდესაც ადამიანური ტრაგედიის ვულგარიზება ხდება.

ტრაგედიის ვულგარიზებაში ერთმანეთს, როგორც წესი, რამდენიმე ტოკ-შოუ უწევს ხოლმე კონკურენციას. ამჯერადაც ქართველ ტელემაყურებლებს სამი დიდი ჟურნალისტის (გია ჯაჯანიძის გამოკლებით) შემოქმედებას შორის შეგვეძლო არჩევანი გაგვეკეთებინა. ეკა ხოფერიას, მაია ასათიანისა და ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუები ის გადაცემები იყო, რომლებშიც, სავარაუდოდ, მეკობრულად მისაკუთრებული ჰოლივუდური კინოს მუსიკა და უხარისხო ვიდეო ეფექტები არ დაიშურეს, რათა ისედაც უმძიმესი ტრაგედია კიდევ უფრო გაემძაფრებინათ.

ამ სამიდან ნანუკა ჟორჟოლიანი ყველაზე ყოჩაღი აღმოჩნდა. ის რეზინის ბოტებით პირდაპირ შემთხვევის ადგილას გაიქცა და ნეონით განათებულ სცენაზე მაღალქუსლიან ფეხსაცმელებზე შემომდგარი კოლეგებისგან განსხვავებით, ჯერ ტალახებში იარა, შემდეგ კი პირდაპირ ჰიპოპოტამის გალიაში ჩაძვრა. მაიამ და ეკამ კი ყველაფერს ისევ მშობლიური სტუდია ამჯობინეს. იმ განსხვავებით, რომ თუ ეკა ხოფერიას რუსეთში გადახვეწილი ჩვენთვის უცნობი “ქართული შოუ ბიზნესის წარმომადგენლების” აზრები გვასმენინა, მაიამ, არც მეტი არც ნაკლები, პირდაპირ დაზარალებული ოჯახი და ბავშვები (!!!) მოიყვანა სტუდიაში და იმ უბედურებაზე ალაპარაკა, რაც მათ დაემართათ.

სამივე შოუს ერთი რამ ჰქონდა საერთო - ჭირისუფლებთან ჩაწერილი ჰოლივუდური მუსიკით გაფორმებული ინტერვიუები. სწორედ აქ დგება ეთიკის საკითხი. მსგავსი დრამატურგია ცინიკურს ხდის იმ სამძიმარსაც კი, რომელსაც დაღუპულის ოჯახებს უცხადებენ ტელევიზიები და შოუების წამყვანები.

დასასრულ, აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ საზოგადოების დიდ ნაწილში ზემოთხსენებული შოუები დადებითი რეპუტაციით არ სარგებლობენ, მაგრამ სანამ მათი მთავარი არგუმენტი საკუთარი რეიტინგია, ჩვენ ჩუმად ვართ და არ ვაპროტესტებთ, არ ვამბობთ რომ არ გვინდა ადამიანების ცხედრების ნახვა ტელევიზიით. არ ვამბობთ, რომ ჩვენ ისედაც გვჯერა და გვესმის იმ ტრაგედიის სიმძიმე და მნიშვნელობა, რომელიც თბილისში 13 ივნისის ღამეს დატრიალდა.

დაღუპული ადამიანების პირადი ცხოვრება, დახოცილი ცხოველების ფოტოები, სტიქიის, ქაოსის და პანიკის ამსახველი ვიდეოკადრები - ტელემედია თბილისის წყალდიდობიდან რამდენიმე დღის შემდეგაც მონდომებით აგრძელებს აუდიტორიის დაზაფვრას... კადრებს განსაკუთრებულ სიმძაფრეს სენტიმენტალური მუსიკა სძენს...

სტიქიის ღამეს პროფესიონალი ოპერატორებისა თუ მოქალაქე ჟურნალისტების მიერ გადაღებული ყველა მძიმე კადრი, რომელიც მანამდე საინფორმაციო გამოშვებებშიც არაერთხელ ვნახეთ, საგანგებოდ აიკინძა და ერთსა და იმავე ადამიანებზე და ისტორიებზე მომზადებული შოუ ზედიზედ ორჯერ - ჯერ ნანუკა ჟორჟოლიანის, შემდეგ კი მაია ასათიანის გადაცემებში ვნახეთ.

უნდა ვაღიაროთ, ქართული ტელეშოუების ავტორებს, ისე როგორც არავის არსად - შეუძლიათ, ჭირისუფლებისგან ინტერვიუს აღება და სასახლეზე დამხობილი დედის მოთქმა-გოდების ჩვენება: “დამეხმარეთ, დედა... ვიცი, რომ მკვდარია, ცოცხალს არ ვთხოულობ, ოღონდ მკვდარი მიპოვეთ...”

შოუს შემქმნელების ყურადღების მიღმა არც ერთ-ერთი გარდაცვლილი გოგონას შეყვარებულის მიერ სოციალურ ქსელში გავრცელებული სევდიანი წერილი დარჩა - წერილი გამოთქმით, და სრულად, ყველა სატელევიზიო შოუს ეთერში წაგვიკითხეს.

გარდაცვლილების შესახებ ყველაფერი გავიგეთ: სად დაიბადნენ, რა პირობებში იზრდებოდნენ, სად ცხოვრობდნენ, რა უყვარდათ, რაზე ოცნებობდნენ და სიცოცხლის ბოლო წუთებში ვის და რაზე ელაპარაკებოდნენ.



ამ ისტორიებს ყველაზე მხატვრულად “პროფილი” გვიჩვენებს.

“ჩვენ გვინდოდა საზოგადოებას უკეთ გაეცნო ის ადამიანები, რომელთა შესახებ ბოლო დღეებში ძალიან ბევრს ვსაუბრობთ. ვხედავთ მათ ფოტოებს, მაგრამ არაფერი ვიცით მათ შესახებ”, -ამბობს ასათიანი და ამ ცოდნის დეფიციტს ავსებს.

“მომიყევით რა, იმ ღამით რა მოხდა” - ასეთი შეკითხვით იწყებს “პროფილის” წამყვანი სტიქიას გადარჩენილ ადამიანებთან საუბარს და ისინიც ყვებიან...

ყვებიან, როგორ დარბოდა აბობოქრებულ მდინარეში დარჩენილ სახლში მყოფი კაცი ოთახიდან ოთახში და როგორ ითხოვდა შველას, ყვებიან როგორ მიჰქონდა მოვარდნილ ღვარცოფს მათი ახლობელი ან სრულიად უცნობი ადამიანების სიცოცხლე, სახლები, მანქანები და წლების განმავლობაში დაგროვებული ქონება.

სტიქიის ეპიცენტრში მოხვედრილი და სიკვდილს გადარჩენილი ადამიანები “პროფილის” სტუდიაში დაუჯერებელ ამბებს ყვებიან. თან ტირიან. მათთან ერთად ტირის მაყურებელიც - შიშველ ემოციებზე და გრძნობებზე თამაში ხომ ქართულ ტელეშოუებს ყველაზე ბანალურ შემთხვევებშიც კი კარგად გამოსდით.

სტიქიის მსხვერპლთა თითქმის “პროფილური” პორტრეტები შექმნა საკუთარ შოუში ეკა ხოფერიამაც.

“ქრონიკის რეპორტიორებს რამდენიმე დღეა განსაკუთრებით მძიმე ამბების გაშუქება გვიხდება, თუმცა ამ ამბებში ჩემთვის და ჩემი მეგობრებისთვის განსაკუთრებით მძიმე სწორედ ივლიტა ჯიბუტის ტრაგედია აღმოჩნდა”, - ამბობს ჟურნალისტი და ივლიტას და მასთან ერთად გარდაცვლილი მისი მეგობრის, მარიამ ქუთელიას, შესახებ გვიყვება. გვიყვება ივლიტას და მისი მეუღლის “ლამაზი სიყვარულის ისტორიაზე”, ქორწილზე, ამ ქორწილის შესახებ რომელიღაც მედიასაშულებაში გამოქვეყნებულ სტატიაზე, ქორწილის მოსაწვევებზე და გარდაცვლილ გოგონაზე ამ გაზეთის ჟურნალისტების, მეგობრების და ლექტორის ცრემლნარევ შეფასებებზე.

ინფორმაცია უწვრილმანესი ნიუანსების შესახებაც კი მივიღეთ. პროზექტურაში ინდირა ზარანდია თურმე მისმა შეყვარებულმა, ირაკლი ჟორჟოლიანმა ამოიცნო. “ეს არის ყელსაბამი, რომელიც ირაკლიმ აჩუქა, შეყვარებულმა და ამით ამოიცნო, სახეზე ტალახები ჰქონდა”, - გვიყვება გარდაცვლილის ახლობელი და ინდირას კუთვნილ საათს და ყელსაბამს გვიჩვენებს.

ისიც გავიგეთ, რომ მძიმე დაზიანებების გამო განსაკუთრებით გართულდა მარიამ ქუთელიას ამოცნობა. ცხედრის ამოცნობის დეტალების შესახებ ოჯახის ახლობელი მოგვითხრობს: “პირველად შეიყვანეს და და მონიტორზე აჩვენეს მარის სახე. სახე იმდენად შეშუპებული, დალაქავებული და ტალახში ამოსვრილი იყო, სახე არ ჰქონდა თავისი... დედამ მოიკრიბა ძალა, თქვა, მე შევალ და მე ვიცნობ ჩემს შვილსო... შევიდა და თავისი შვილი ამოიცნო ფეხის თითებით...”.

არ ვიცი, როგორი რეიტინგები დადეს ადამიანური ტრაგედიებით შექმნილმა ამ გადაცემებმა და მათმა წამყვანებმა...ალბათ, მაღალი...

საქართველოში უყვართ სხვის, მათ შორის გარდაცვლილთა ცხოვრებაზე და პირად, ძალიან ინტიმურ დეტალებზე საუბარი. ალბათ, მომავალშიც ეყვარებათ, მანამ, სანამ, მედია პრობლემის არსზე საუბარს გაექცევა და იოლი გამოსავალის სახით, იაფფასიან შოუს დადგამს.

არა ვარ დარწმუნებული, რომ ინდირას, მარიამს ან სტიქიისა და უბედური შემთხვევის შედეგად გარდაცვლილ ნებისმიერ სხვა ადამიანს, მაიას, ნანუკას და ეკას შოუში მათი ცხოვრების და ცხედრების მდგომარეობაზე ასეთი დაწვრილებითი საუბარი აუცილებლად მოეწონებოდა.

აქვე, რამდენიმე პროფესიული სტანდარტი, მსგავსი საკითების გაშუქების შესახებ:

"ნურასოდეს გამოიყენებთ პირად ტრაგედიას ბოროტად . პატივი ეცით იმ ადამიანების გრძნობებს, რომლებმაც ახლობლები დაკარგეს, განსაკუთრებით, სხვადასხვა კატასტროფებისა და კატაკლიზმების შედეგად . როცა კი შესაძლებელია, მოერიდეთ მსხვერპლთა ან მათი ოჯახების ფოტოების ან ვიდეომასალის ახლო ხედით ჩვენებას" – ჯანდაცვის საკითხებზე კომუნიკაციის ევროპული ქსელი.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი, მუხლი51.: „მაუწყებლმა განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა გააშუქოს შეიარაღებული დაპირისპირება, უბედური შემთხვევები, საგანგებო ვითარება, პატივი უნდა სცეს აუდიტორიის ემოციებს და დაიცვას ბალანსი საზოგადოებისთვის საინტერესო ინფორმაციის მიწოდებასა და პიროვნების პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის ლეგიტიმურ მოლოდინს შორის".

01 საათი და 30 წუთია. სახლში ვეღარ ვჩერდები. ასეთ დროს სახლში არასოდეს ვმჯდარვარ. ყოველთვის ვცდილობდი მოვლენათა ეპიცენტრში ყოფნას ჩემს ჯგუფთან ერთად. დღეს კი ტელევიზორს მივშეტერებივარ იმ იმედით, რომ რამეს გავიგებ. არც ერთ არხზე არაფერია. ალბათ, რაღაც საშინელება ხდება და თან მასშტაბური. ეტყობა, მზად არ იყვნენ ან ვერ ახერხებენ ეთერის დაწყებას.

1 საათი და 40 წუთი...უნდა წავიდე... მართალია, არც ერთ ტელევიზიაში აღარ ვმუშაობ, მაგრამ რამეს მაინც გავიგებ და სოციალურ ქსელში დავწერ. ყველას აინტერესებს რა ხდება, მინდა ინფორმაცია გავავრცელო, სანამ ტელევიზიები სპეციალურ გამოშვებას დაიწყებენ. სახლიდან ზოოპარკამდე მანძილი 10 წუთში გავირბინე. ზოოპარკის მაგივრად ტბა დამხვდა. ცხოველების ღმუილი და ხალხის ყვირილი ერთმანეთში ირევა. კადრების გადაღება მინდა, მაგრამ ტელეფონი ამის საშუალებას არ მაძლევს, არაფერი ჩანს. ასე ჩავწერე ჩემი პირველი ვიდეო, სადაც იმის აღწერა ვცადე, რაც იმ წუთას ხდებოდა ზოოპარკის მიმდებარე ტერიტორიაზე.

გასროლა... ვეფხვი მოკლეს. პირველ ვიდეოს მეორე მოჰყვა, მეორეს მესამე ... და ცოტა ხანში, ჩემი პერსონალური „სპეციალური გამოშვება“ მაქვს ფეისბუკზე.

ვიცოდი, რომ ბევრი ადამიანი ადევნებდა თვალს ჩემს ფეისბუკ გვერდს. ისიც ვიცოდი, რომ ბევრი ჩემი საშუალებით იგებდა გარკვეულ ინფორმაციას. თუმცა, ნამდვილად არ მეგონა, რომ ვიდეოების ნახვების რაოდენობა 80 000–მდე იქნებოდა. როგორც ჩანს, იმ ღამეს „რეიტინგით“ ტელევიზიებსაც გავასწარი. გეფიცებით, ერთი წამითაც არ მიფიქრია, რომ ასეთი რამ შეიძლებოდა მომხდარიყო. ამ ამბების შემდეგ ბევრი ვიფიქრე იმაზე, თუ რა მოხდა რეალურად და რამ გამოიწვია ჩემი ასეთი „რეიტინგულობა“.

იმ ღამეს ყველა ჩემი კოლეგა ჩემზე გაცილებით უფრო აქტიურად და „გმირულად“ მუშაობდა. თუმცა, სწორედ ძლიერი წვიმისა და წყალდიდობის გამო, უმეტესობამ, როგორც ჩანს, დროულად ჯერ სამსახურამდე და მერე ეპიცენტრამდე მისვლა ვერ მოახერხა. შესაბამისად, მასალების არქონის გამო ვერ მოხერხდა ეთერში სპეციალური გამოშვებებით გასვლა. მე კი იქვე ახლოს ვცხოვრობ, არც სამსახურში მისვლის აუცილებლობა მქონდა და არც ოპერატორს არ ველოდი. შესაბამისად, ოპერატიულობის მხრივ უპირატესობა ჩემ მხარეს იყო.

ჩემი მუშაობის დეტალებზე ყურადღების გამახვილება არ ღირს. ერთადერთი იმას გეტყოდით, რომ, როგორც ჩანს, თუ კამერით არ ხარ გადაღებაზე, სამართალდამცველებს მაინც უჭირთ შენი ჟურნალისტად აღქმა. აქ გაცილებით უფრო საინტერესო ეგრეთ წოდებული „ახალი მედიაა“, რომლის კარგი მაგალითიც ჩემი „რეპორტაჟებია“.

იმ ღამეს აღმოჩნდა, რომ ჩემი ფეისბუკ გვერდი ინფორმაციის ერთადერთი თუ არა, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყარო იყო. ამ დღემდე ამ ეგრეთ წოდებულ „ახალ მედიასთან“ ასეთი აქტიური შეხება არასოდეს მქონია. სიმართლე გითხრათ, მომეწონა. თანაც ძალიან. არის მასში რაღაც განსხვავებული და საინტერესო. შენ ხარ შენი თავის პროდიუსერიც, შენი არხის დირექტორიც, ოპერატორიცა და ჟურნალისტიც. აუცილებელი არ არის, რომ იყო პროფესიონალი ჟურნალისტი. ახალი მედია დღეს ნებისმიერი ადამიანისთვის ხელმისაწვდომია და ნებისმიერს შეუძლია იყოს „ მოქალაქე ჟურნალისტი“. ამას თავისი ხიბლი აქვს. მაგრამ ამ ყველაფერს ერთი პატარა ან დიდი მინუსი აქვს. ისეთი „არატრადიციული“ რეპორტაჟის დროს, როგორიც მე მქონდა, ძალზედ დიდი სიფრთხილე გმართებს. ჩემ მიერ გადაღებული ვიდეოების რაოდენობა გამოქვეყნებულს ორჯერ აღემატებოდა. მიზეზი კი ის არის, რომ შესაძლოა ამბის შესაბამისი კადრი ვერ აჩვენო, ძნელია ინფორმაციის გადამოწმებაც და შესაბამისად, გაცილებით უფრო მეტი სიფრთხილე გმართებს.

ამ ბლოგის წერისას ბევრი ვიფიქრე, თუ როგორ დამეწყო და დამესრულებინა. ბოლოს გადავყვიტე, რომ გუშინ მომხდარი ერთი პატარა ამბით დავასრულო.

16 ივნისი. საღამოს 6 საათი. ფილარმონიასთან ბავშვებს ვასეირნებ და სიამაყით ვუყურებ როგორ მოდიან გმირთა მოედნიდან ტალახში ამოსვრილი ახალგაზრდები. უცებ ერთი გოგო მომიახლოვდა:

– თქვენ ხართ?

– ვინ მე?

– აი, ვიდეოებს ვინც დებდა ფეისბუკზე ზოოპარკთან.

კი, მე ვარ-მეთქი ვუპასუხე და გავიღიმე. – თქვენ გმირი ხართ – ეს მითხრა და გადამეხვია.

გავშრი. პატარა გოგონა, რომელიც სტიქიის ადგილას მოხალისედ მუშაობდა, მე მეუბნება რომ გმირი ვარ?! შემრცხვა. მე არ ვიცი, ვინ იყო ეს გოგონა. არც მისი სახელი ვიცი. გული მწყდება რომ ვერაფერი ვუთხარი. არადა სიამოვნებით შევუბრუნებდი სიტყვას – „გმირობა თქვენკენ მოიკითხეთ...მე ერთი რიგითი ჟურნალისტი ვარ.“

კომენტარი, რომელიც შეიცავს უხამსობას, დისკრედიტაციას, შეურაცხყოფას, ძალადობისკენ მოწოდებას, სიძულვილის ენას, კომერციული ხასიათის რეკლამას, წაიშლება საიტის ადმინისტრაციის მიერ.

„საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ ვებგვერდის მეშვეობით მე და ჩემსავით დაინტერესებული პირები კიდევ ერთი ახალი და არცთუ ისე უმნიშვნელო პროცესის მონაწილეები გავხდით. ამ ელექტრონულ მისამართზე ხელმისაწვდომია სსიპ „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ სამეურვეო საბჭოს 2015 წლის 28 აპრილის #295-ე გადაწყვეტილება, რაც უკვე გამხდარა საფუძველი „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ 2015-2016 წლების პროგრამული პრიორიტეტების განსაზღვრასთან დაკავშირებული საჯარო ადმინისტრაციული წარმოებისათვის.

სამეურვეო საბჭოს წევრებმა, ძალიან დიდი ვნებათაღელვისა და დისკუსიების პირობებში შერჩეულმა ფავორიტებმა(ამაზე ოდნავ მოგვიანებით), საჯარო განხილვისათვის წარმოადგინეს საბჭოს საქმიანობის ყველაზე ხელ(და თვალ)შესახები ნაწილი - სსიპ „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ 2015-2016 წლების პროგრამული პრიორიტეტების პროექტი.

29 მაისამდე ყველას ჰქონდა უფლება, დოკუმენტის თაობაზე შენიშვნები და მოსაზრებები წერილობით წარედგინა, მაგრამ მე ამ შესაძლებლობით არ მისარგებლია. პროცესისაგან ასე გამიჯვნის მიზეზი ინერტულობა ან ინდიფერენტულობა არ ყოფილა. ვაღიარებ - გამოქვეყნებისთანავე გადმოვწერე მასალა, გადავამოწმე ყველა გასული წლის პრიორიტეტი, გავიხსენე ჩემი ჩანაწერები საზოგადოებრივ მაუწყებელთან პროფესიულ კვეთაში რომ დამრჩა, რამდენჯერმე დავწერე და წავშალე მოსაზრებები... მაგრამ მაინც ჩავთვალე, რომ ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობის მიღება ჩემი, როგორც მოქმედი სამეურვეო საბჭოს შერჩევაში მონაწილე პირის, პოზიციების ძალიან ღია ფორმატში გადმოტანა იქნებოდა. თავს ვერ ავარიდებდი სუბიექტურ დამოკიდებულებებს მნიშვნელოვან პროცესებში მონაწილეობით რომ ჩნდება ხოლმე (ჩემს შემთხვევაში ეს იყო „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის ცვლილებებზე მუშაობა კოალიცია „მედია ადვოკატირებისათვის“ ფარგლებში და სამეურვეო საბჭოს წევრების შერჩევაში ორჯერ მონაწილეობა) და რომ ეს ყველაფერი „რაღაც“ შინაგან უხერხულობას მიქმნიდა (შესაძლოა არასწორადაც). ამიტომ ასეთ პროფესიულ თუ ემოციურ ქარცეცხლში გატარებული მოსაზრებები რამდენიმე მეგობართან იდეის გაცვლის დონეზე დავტოვე მხოლოდ.

მაინც რატომ არის საზოგადოებრივი მაუწყებელი ასე მნიშვნელოვანი? გახსოვთ, ჩვენ ყველა ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში ინფორმაციულად მხოლოდ ერთი ქართული ტელევიზიით ვიკვებებოდით, რაც საკუთარი ინფორმირებულობის მიმართ ხშირად საფუძვლიან ეჭვს გვიჩენდა, - ეს ტენდენცია ახლახან შეიცვალა - ევროსაბჭოში გაწევრიანების შემდეგ საქართველოს ხელისუფლებამ აიღო ვალდებულება, რომ ერთი წლის განმავლობაში განახორციელებდა საკანონმდებლო ცვლილებებს ქვეყანაში მედიის მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად. ბევრ მნიშვნელოვან რეგულაციასთან ერთად უნდა შექმნილიყო ახალი საკანონმდებლო ჩარჩო 1956 წლიდან სახელმწიფო ტელევიზიის სტატუსის მქონე მაუწყებლისათვისაც. მცდელობის მიუხედავად, ვალდებულების შესრულება შევარდნაძის მთავრობამ ვერ შეძლო. თუმცა „ვარდების რევოლუციის“ შემდეგ - 2003 წლის ბოლოდან საქართველოში მიმდინარე რეფორმების პროცესში მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა საქართველოს ტელევიზიისა და რადიომაუწყებლობის საზოგადოებრივ მაუწყებლობად გარდაქმნის პროცესს. ამ პროცესის მონიტორინგისა და გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად, „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიღებამდე პრეზიდენტმა სააკაშვილმა შექმნა საზოგადოებრივი მონიტორინგის დროებითი კომისია, რომლის ძირითად ფუნქციადაც საქართველოს ტელევიზიისა და რადიომაუწყებლობის ხელმძღვანელობისათვის საზოგადოებრივ მაუწყებლობად გარდაქმნის საკითხში რეკომენდაციების გაწევა და საკანონმდებლო პროცესში მონაწილეობა იყო განსაზღვრული.

2004 წელს ქართულ რეალობაში გაჩნდა ძალიან საჭირო ჩანაწერიც - პოლიტიკური და კომერციული გავლენისაგან თავისუფალი, საზოგადოებრივი ინტერესების შესაბამისი, მრავალფეროვანი პროგრამების საზოგადოებისათვის მიწოდების მიზნით დაფუძნდა ერთი საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად სახელმწიფო ქონების საფუძველზე ტელერადიომაუწყებლობისათვის შექმნილი, საჯარო დაფინანსებით მოქმედი, ხელისუფლებისაგან დამოუკიდებელი და საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირია და არ ექვემდებარება არც ერთ სახელმწიფო უწყებას. მაუწყებლის საქმიანობის მნიშვნელოვანი საკითხები განისაზღვრა „მაუწყებლობლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით. 2006 წლიდან, BBC- ის სტანდარტების გაზიარებით, შეიქმნა კიდევ ერთი პროგრესული დოკუმენტი - საზოგადოებრივი მაუწყებლის ქცევის კოდექსი.

დღეს ინფორმაციის მიღების საკმაოდ მრავალფეროვანი რესურსები არსებობს, თუმცა საზოგადოებრივი არხები ისევ რჩება თანამედროვე სახელმწიფოების ინტერესის საგნად. საზოგადოებრივი მაუწყებლობის დაფინანსების ძირითადი წყარო ისევ საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტია. საზოგადოებრივი მაუწყებლობის დაფინანსების ოდენობა საქართველოს სახელმწიფოს წინა წლის მთლიანი შიდა პროდუქტის არანაკლებ 0,14%-ია. ამდენად, დღეს საზოგადოებრივი მაუწყებლის თითოეული თანამშრომელი ფინანსდება, რადგან მათი საქმიანობა საჭირო და პრიორიტეტულია ქვეყანაში. ამ დიდი მოლოდინით კი რეალურად ჩვენ უარს ვამბობთ სოციალური თუ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი სხვა პროექტების დაფინანსებაზე. ასეთ ხაზგასმას საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ ინფორმაციის მიღებისა და სათანადოდ დამუშავების აუცილებლობის გამო ვაკეთებთ ჯერ კიდევ.

ამ უდიდესი სამოქალაქო, სამართლებრივი თუ მატერიალური მხარდაჭერის მიუხედავად, 2004 წლიდან დღემდე საზოგადოებრივი ტელევიზია არაერთხელ იქცა საზოგადოების კრიტიკის საგნად. უმეტეს შემთხვევაში უარყოფითად ფასდებოდა ის, რომ მაუწყებელი სრულყოფილად ვერ ასახავდა ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებს, მუდმივად იყო ეჭვქვეშ დაყენებული მისი ხელმძღვანელების და სამეურვეო საბჭოს წევრების პოლიტიკური დამოუკიდებლობა (ვიტყოდი ხან საფუძვლიანად, ხანაც უსაფუძვლოდ-მეთქი).

2013 წელს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოლიტიკური დამოუკიდებლობის ხელშეწყობისა და უზრუნველყოფის მიზნით საპარლამენტო უმრავლესობამ („კოალიცია-ქართული ოცნება“) ინიცირება გაუკეთა სამოქალაქო საზოგადოების მიერ წარდგენილ საკანონმდებლო წინადადებას და მიიღო ცვლილებები „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს დაკომპლექტების ახალ წესს, აჭარის სახელმწიფო ტელევიზიის საზოგადოებრივ მაუწყებლად გარდაქმნას, სავალდებულო ტრანზიტის ე.წ. “MUST CARRY”-ისა და “MUST OFFER”-ის დაკანონებას და ტელევიზიების მეტი ფინანსური გამჭირვალობის უზრუნველყოფას შეეხებოდა. განახლებული რეგულაციებით შეიცვალა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს დაკომპლექტების წესი და მისი შემადგენლობა არსებული 15-დან 9 წევრამდე შემცირდა.

ძალიან მალე ახალი წესით დაკომპლექტდა სამეურვეო საბჭო. თუმცა იგი დღეისათვის ნაცვლად 9 წევრისა მხოლოდ 7 მეურვის შემადგენლობით ფუნქციონირებს. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ სამეურვეო საბჭოს დაკომპლექტებაში ჩართული იყო ახალი რგოლი - საქართველოს პარლამენტის მიერ შექმნილი საზოგადოებრივი კომისია. კომისიის მეშვეობით შესაძლებელი გახდა მეურვეობის კანდიდატთა შერჩევის პროცესის პირდაპირი ეთერის მეშვეობით გაცნობა. მეურვეობის კანდიდატთა შერჩევის პირველივე ეტაპს ამერიკის საელჩო სპეციალური განცხადებითაც გამოეხმაურა, ”ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩო ყურადღებით ადევნებს თვალყურს პარლამენტის ძალისხმევას დაასახელოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის დამოუკიდებელი სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატები. ეს პროცესი უმნიშვნელოვანესია პრესის თავისუფლებისა და ინფორმირებული საჯარო დებატებისთის. ჩვენ მივესალმებით საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარესა და საქართველოს პარლამენტს ჯანსაღი და გამჭვირვალე პროცესის მხარდაჭერისთვის, რაც ხელს შეუწყობს ახალი დამოუკიდებელი და პროფესიული სამეურვეო საბჭოს შექმნას.”- აღნიშნული იყო ყველასათვის ძალიან სიმპტომურ დოკუმენტში.

მაღალი მოლოდინების მიუხედავად, პირველ ჯერზე საზოგადოებრივი კომისიის მიერ წარდგენილი სიიდან უფლებამოსილმა სუბიექტებმა - პოლიტიკურმა ძალებმა სათანადო ოდენობის კანდიდატების შერჩევა ვერ მოახერხეს. ზემოაღნიშნული საზოგადოებრივი კომისია კი ორჯერ დაამტკიცა საქართველოს პარლამენტმა შერჩევის პროცესის უზრუნველსაყოფად.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს შერჩევის პროცესის გაჭიანურებამ კიდევ უფრო მეტი კითხვა და დისკუსია წარმოშვა. მეურვეების შერჩევის საკითხმა და მოქმედმა პირებმა საქალაქო და საკონსტიტუციო სასამართლოს დარბაზებშიც კი გადაინაცვლეს. ნათელია, რომ ყველა ეს პროცესი (მათ შორის პოლიტიკური ინტერესების ლუსტრაციაც) ემსახურებოდა მხოლოდ საზოგადოებრივი მაუწყებლის საჭიროების ხაზგასმას.

ეს ფაქტები უფრო ნათლად გვაჯერებს, რომ დღეს ჩვენ მნიშვნელოვანი პროცესის მონაწილეები ვართ. ახლა როგორმე უნდა გადაწყდეს, რა და როგორ უნდა გაკეთდეს 2015 და 2016 წლებში საზოგადოებრივი არხების მეშვეობით, შეფასდეს, რამდენად ეფექტიანი იყო წინა პერიოდის პრიორიტეტების შესრულება, იყო თუ არა საკმარისი საგამოძიებო ჟურნალისტების მიერ შემოთავაზებული ფორმატი, რა სიახლეები შეიძლება დაიგეგმოს გაციფრულების შემდეგ საზოგადოებრივ არხებზე, რას ავალდებულებენ მეურვეები საზოგადოებრივი მაუწყებლის ადმინისტრაციას და ა.შ. პრიორიტეტების დამტკიცებამდე მეურვეები ვალდებულები არიან იფიქრონ - რა არის ქართული საზოგადოებისათვის საჭირო/მოთხოვნადი. მათ უწევთ გადახედონ ასევე დანიშვნიდან დღემდე გადადგმულ ნაბიჯებს და მიღწევებს.

მიმდინარე პროცესი ერთგვარად განსაკუთრებული იმიტომაცაა, რომ მეურვეები ახალ ფორმატში მუშაობენ - ცვლილებები განიცადა სამეურვეო საბჭოს პასუხისმგებლობის საფუძვლებმაც. განსხვავებით წინა წლებში მოქმედი რეგულაციებისაგან, დღეს საქართველოს პარლამენტი უფლებამოსილია უნდობლობა გამოუცხადოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს, თუ არ შესრულდა სამეურვეო საბჭოს მიერ ამ კანონის საფუძველზე და მის მოთხოვნათა გათვალისწინებით განსაზღვრული პროგრამული პრიორიტეტები და საბჭომ არ განახორციელა ქმედითი ღონისძიებები მათ შესასრულებლად (წყარო: “მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონი მუხლი 27, პუნქტი 7, „ა“ ქვეპუნქტი).

ნათელია, რომ კანონის მითითებული ჩანაწერი და დასამტკიცებელი პრიორიტეტები ერთმანეთთან ორგანულ კავშირშია. ახალი სამეურვეო საბჭო ახალი გამოწვევის წინაშე დგას, ამიტომაც წინა პრაქტიკა ნაკლებად გამოსადეგი ჩანს დღეს. სასურველია, სამეურვეო საბჭომ დოკუმენტის დამტკიცებისას მაღალი პასუხისმგებლობით და სიფრთხილით დაადგინოს თითოეული პრიორიტეტი. ამავე დოკუმენტში ზუსტად წარმოიდგინოს მათი შესრულების გაზომვის ინდიკატორები. ეს უნდა იყოს სტაბილური და საიმედო შესაძლებლობა საზოგადოებრივი მაუწყებლის და მით უფრო სამეურვეო საბჭოს ფუნქციონირების მყარი დასაბუთებისა და ერთგვარი გამართლებისთვის მრავალფეროვან ციფრულ პერიოდში.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის მდგრადობა და განვითარების პერსპექტივების უკეთესად წარმოდგენა ახლა ყველაზე დიდი სურვილია.

ერთმა კაცმა დაკარგა თავისი ცული და იფიქრა, რომ ცული მეზობლის შვილმა მოიპარა. ყოველთვის, როცა ეს კაცი იმ ყმაწვილს ხედავდა, ფიქრობდა, რომ ის ნამდვილად ქურდია.

- განა ისე არ გამოიყურება, როგორც ნამდვილი ქურდი?

- განა ისე არ დადის, როგორც ნამდვილი ქურდი? - ფიქრობდა ეს კაცი.

ცოტა ხნის შემდეგ კაცმა თვისი ცული იპოვა. როდესაც მეორე დილით თავისი მეზობლის შვილი დაინახა, ის უკვე აღარ ჰგავდა ქურდს. (ლაო-ძი)

მედიის წარმომადგენლები მუდმივად დგანან გამოწვევის წინაშე, როგორ მიიტანონ ინფორმაცია საზოგადოებასთან, გამოწვევა კიდევ უფრო მაშინ მძაფრდება, როცა საქმე პირადი, ადამიანური ტრაგედიების ან მძიმე დანაშაულის გაშუქებას ეხება. ეს არის ხელოვნება - შეძლო და არ ჩადო მძიმე ისტორიაში შენი განცდები.

ამჯერად მედიის მიერ სხვადასხვა მძიმე დანაშაულის გაშუქებისას კონკრეტული პირების მიმართ სიტყვა „მანიაკის“ გამოყენებაზე მსურს ყურადღების გამახვილება. ალბათ, ჩვენი საზოგადოებისთვის კარგი მაგალითია ე.წ.“რუსთაველი მანიაკის” შემთხვევა. გამოძიების პროცესში, სხვადასხვა დროს, „რუსთაველი მანიაკის“ საქმეში 16 ეჭვმიტანილი ფიგურირებდა. აი ასე, დააკავებდნენ ადამიანს „მანიაკობის“ ბრალდებით, შემდეგ გამოუშვებდნენ, მტკიცებულებები არ გვაქვსო, მერე სხვას დაიჭერდნენ და ასე გრძელდებოდა უსასრულოდ. მედიაც ფეხდაფეხ მიჰყვებოდა გამოძიებას, ყოველ ახალ ეჭვმიტანილზე ახალ სენსაციურ ისტორიებს თხზავდა, მტკიცებით ფორმაში ჰყვებოდა გოგონების გაუპატიურების, წამების შესახებ, აქვეყნებდა „მანიაკობაში ეჭვმიტანილი“ პირების ფოტოებს, პირად ისტორიებს. საბოლოოდ 16 ეჭვმიტანილიდან დანაშაული მხოლოდ ერთს დაუმტკიცდა, დანარჩენმა 15-მა კი „მანიაკის“ იარლიყით გააგრძელა ცხოვრება. ერთ-ერთ მათგანს პატიმრობაში ყოფნაც სრულიად უმიზეზოდ მოუწია.

მძიმე დანაშაულის გაშუქებისას „მანიაკს“ დღესაც იყენებენ, თუმცა, საბედნიეროდ, ისეთი სიხშირით აღარ, როგორც ეს „რუსთაველი მანიაკის“ შემთხვევაში იყო. გასაგებია, რომ გამომცემლობა ჟურნალისტისგან ითხოვს სენსაციას, საზოგადოებაც სწრაფად “ყიდულობს” ეფექტებით გაჯერებულ მასალას, მაგრამ აქ ჩნდება რისკი, რომ შესაძლოა, ჟურნალისტური მასალა “ინფიცირების წყაროდ” ჟურნალისტი კი - „ინფექციის გამავრცელებლად“ იქცეს. დარტ ცენტრის (ბერლინი, ტრავმა და ჟურნალისტიკა) მიერ ჩატარებული კვლევები აჩვენებს, რომ ყოველი გაშუქებული ჰომოციდი ან სუიციდი ზრდის ახალი დრამატული მოვლენების ტალღას. თითქოს ძალადობა კასკადური ხდება და ეს კასკადურობა მით უფრო იზრდება, რაც უფრო მძიმეა ჩადენილი დანაშაულის ბუნება.

გადამწყვეტ როლს სერიული მკვლელების ფსიქოლოგიაში ფანტაზია წარმოადგენს. ასეთი ადამიანების ფსიქოლოგიის შესწავლისას ჩანს, რომ მათ ხშირად ბავშვობის ასაკიდან აქვთ სიამოვნების განცდის მიღების პათოლოგიური სურვილი და ეს სურვილი მათ ფანტაზიებშია. ისინი დანაშაულის ჩადენამდე ფანტაზიორებენ თუ როგორ მოხდება ეს მოვლენა და ამ პროცესით იღებენ სიამოვნებას. ყოველი ჩადენილი დანაშაულის შემდეგ დგება ე.წ.დეპრესიის ფაზა, დაუკმაყოფილებლობის მძაფრი შეგრძნება, თითქოს ჩადენილმა არ მიანიჭა ის კმაყოფილება, რასაც ელოდა პროცესისგან და დამნაშავე ამ ფაზაზე ეძიებს ნებისმიერ მასალას, რომელიც დაიწერება, რომელიც ამ მოვლენის შესახებ სიუჟეტად იქცევა. ამაშია ჟურნალისტის ამოცანა, საჭიროა კი რომ პრობლემური ფსიქიკის მქონე პიროვნებებს მივცეთ მხატვრული აღწერილობის მასალა, რაც კიდევ უფრო გააძლიერებს მათ მოტივაციას ან ადამიანებს , რომლებსაც აქვთ მიდრეკილება ასეთი ტიპის ფანტაზიებისკენ, მივცეთ სტიმული, გააკეთონ მსგავსი ფანტაზიების რეალიზება.

ტერმინი “სერიული მკვლელობა” 70-იანი წლების ბოლოს ევროპაში გაჩნდა და სიტყვა “მანიაკი“ ჩაანაცვლა. ტერმინის სწორად შერჩევამ მნიშვნელოვნად შეამცირა მკვლელობების ტალღა. ერთი მხრივ, ეს ტერმინი ხსნის მომხდარ ფაქტს და მეორე მხრივ, არ აწებებს იარლიყს კონკრეტულ ადამიანს.

სერიული მკვლელობების და ძალადობის რიცხვი მზარდი ხდება, როცა საქმეში იარლიყი ჩნდება - განსაკუთრებით მძიმეა იარლიყი “მანიაკი”. „მანიაკი“ საინტერესოდ ჟღერს, ყურადღებას იქცევს და ასეთ მასალას მკითხველთა დიდი რაოდენობაც გარანტირებული აქვს. ამ დროს აღარავის ახსოვს უდანაშაულობის პრეზუმფცია, სწრაფად და უაპელაციოდ ვაკრავთ ადამიანს „მანიაკის“ იარლიყს.

ეს არ არის მისტიკური წრე, ეს ხილული პროცესია, რის შექმნაში ჩვენ ვიღებთ მონაწილეობას, ჩვენ იოლად ვიმეტებთ ადამიანებს, ძალადობის ფაქტის შთამბეჭდავი აღწერილობით ვაფარებთ საზოგადოებას “ეჭვის სქელ ტილოს” ,რის ქვეშაც მარტივია დადანაშაულება და ძალადობის გაღვივება.