კომუნიკაციების ეროვნული კომისია საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი კომპანიების საერთაშორისო აუდიტს გეგმავს. მედიის სპეციალისტებისა და ტელეკომპანიების ნაწილი მიიჩნევს, რომ კომისია სცდება კანონით მინიჭებულ უფლებამოსილებას.

სატელევიზიო აუდიტორიის მზომი კომპანიის საერთაშორისო აუდიტის შესარჩევად კომუნიკაციების კომისიის მიერ გამოცხადებულ ტენდერში მონაწილეობა ერთმა კომპან¬იამ მიიღო.

ფრაგნული კომპანია CESP (Centre d'étude des supports de publicité) მზადაა 161 950 ლარად ჩაატაროს საქართველოში „კანტარ მედიას“ ოფიციალური ლიცენზიანტის, „ტრი მედია ინტელიჯენსის“ (ტი-ემ-აი) საერთაშორისო აუდიტი.

“ტი-ემ-აი” 2016 წლიდან ზომავს საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს და მის კლიენტებს შორის არიან: “იმედი”, “რუსთავი 2”, “მაესტრო”, “ჯი დი ესი”, “POS-TV”, “პალიტრა”.

კომუნიკაციების კომისიის დაკვეთით საერთაშორისო აუდიტის ჩატარებაზე უარი განაცხადეს “თი-ვი ემ-არ საქართველოში“, რომელიც ამერიკული “ნილსენის” სატელევიზიო აუდიტორიის გაზომვების ოფიციალური ლიცენზირებული პარტნიორია.

“თი-ვი ემ-არი” 2005 წლიდან ზომავს საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს და მის კლიენტებს შორის არიან ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიები: “მთავარი არხი”, ტვ პირველი, “ფორმულა”, “კავკასია”.

კოალიციაში მედიის ადვოკატირებისთვის, რომელიც 10-ზე მეტ არასამთავრობო ორგანიზაციას აერთიანებს, მიიჩნევენ, რომ კომისია სცდება კანონით მინიჭებულ უფლებამოსილებას, როდესაც რეიტინგების მთვლელი კომპანიის აუდიტის მომსახურებას ყიდულობს.

კომუნიკაციის კომისიის არგუმენტები

კომისიამ 2 აპრილს გამოაქვეყნა განცხადება, რომელშიც ჩამოაყალიბა არგუმენტები, თუ რატომ გადაწყვიტა ტელერეიტინგების მთვლელი კომპანიისთვის აუდიტის მომსახურების შესყიდვა.

• არგუმენტი #1: საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი 2 კომპანია არსებობს, რომელთა მონაცემები ერთმანეთს არ ემთხვევა;
• არგუმენტი #2: ტელერეიტინგების განსხვავებული მონაცემები ნეგატიურ გავლენას ახდენს სამაუწყებლო სარეკლამო ბაზრის განვითარებაზე;
• არგუმენტი #3: საერთაშორისო აუდიტი აუცილებელია მთვლელი კომპანიის მონაცემების სანდოობის უზრუნველყოფისთვის.

“ქართულ ბაზარზე მსგავსი სახის აუდიტი წლებია არ ჩატარებულა, პრობლემა კი ორი მთვლელის და ვალუტის არსებობის პირობებში აუდიტის ჩატარების გარეშე ვერ გადაიჭრება”, - ასეთია კომუნიკაციების კომისიის პოზიცია.

კონტრარგუმენტები

კომპანია “თი-ვი ემ-არმა“ და მისმა დამკვეთმა ტელევიზიებმა საპასუხო განცხადებაში ჩამოაყალიბეს კომუნიკაციების კომისიის კონტრარგუმენტები:

• კონტრარგუმენტი #1: საქართველოს ბაზარზე 2016 წელს მეორე მთვლელი კომპანიის “ტი-ემ-აის” შემოსვლა კომუნიკაციების კომისიას არ გაუპროტესტებია, რადგან ტელერეიტინგების მთვლელი კომპანიების რეგულირება არც მაშინ იყო კომისიის კომპეტენციაში და არც დღეს არის;
• კონტრარგუმენტი #2: სამაუწყებლო სარეკლამო ბაზრის განვითარებაზე ნეგატიურ გავლენას ახდენს არა მთვლელების განსხვავებული მონაცემები, არამედ კომისიის საკანონმდებლო ცვლილებები ან კომისიის მიერ კანონის ნორმების ფართო ინტერპრეტირება;
• კონტრარგუმენტი #3: ტელერეიტინგების მთვლელი კომპანიის საერთაშორისო აუდიტის მოთხოვნის უფლებამოსილება აქვს ამ კომპანიის დამკვეთებს და არა კომისიას.

“ჩვენ ამ აუდიტს მოვიწვევთ ჩვენ მიერ მოზიდული ფინანსური რესურსით და არც ერთ შემთხვევაში, არ დავუშვებთ, რომ ჩვენ მიერ გადახდილი რეგულირების საფასური გამოიყენოთ ამ მიზნით”, - ასეთია “თი-ვი ემ-არ საქართველოს” დამკვეთი ტელევიზიების - „ტვ პირველის“, „მთავარი არხის“, „კავკასიისა” და „ფორმულას“ პოზიცია.



რა საფრთხეებს წარმოშობსკომუნიკაციების კომისიის გადაწყვეტილება

“კანონი მარეგულირებელი კომისიის შესახებ არსად ითვალისწინებს, რომ მისი კომპეტენციაში შედის კვლევითი კომპანიების რეგულირება რაიმე სახით, ან მათი აუდიტი, ანუ მარეგულირებელი ამით სცდება თავის კომპეტენციას”, - გვეუბნება “თი ვი ემ არ საქართველოს” დირექტორი ნინო გოგოლაძე.

გოგოლაძე ამბობს, რომ 2014 წლისთვის „თი ვი ემ არ საქართველოს“ ოთხი საერთაშორისო აუდიტი ჰქონდა ჩატარებული, თუმცა სახელმწიფო ორგანოებისგან შეტევის ობიექტი მაინც გახდა: „თუკი კომისია ფიქრობს, რომ საერთაშორისო აუდიტი პრობლემას, გადაწყვეტს, მაშინ რატომ არ იმუშავა ამ არგუმენტმა 2014 წელს“ - კითხულობს „თი ვი ემ არ საქართველოს“ დირექტორი.

ტელეკომპანია „ტვ პირველის“ კომერციული დირექტორი ნანა აბურჯანიძე მიიჩნევს, რომ კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ცდილობს აუდიტი ჩაატაროს იქ, სადაც მისი რეგულირების სფერო არ არის:საგულისხმოა ის, თუ როგორ თანდათან იფართოვებს კომისია არეალს: ინტერპრეტაციას უკეთებს კანონს, ითხოვს ანგარიშგების ისეთ ფორმებს, რომლის წარდგენის ვალდებულებაც არ გვაქვს“ - ამბობს აბურჯანიძე.

ტვ პირველის კომერციული დირექტორი დარწმუნებულია, რომ კომუნიკაციების კომისიის მიერ აუდიტის ჩატარება ემსახურება სატელევიზიო მთვლელების ბაზარზე მხოლოდ “კანტარის” ლიცენზიანტი “ტი-ემ-აის” დატოვებას.

„ტი ემ აი“, რომელსაც ოპოზიციურად განწყობილი არხები არ ენდობიან, საქართველოს ბაზარზე 2016 წელს შემოვიდა. „თუ საქართველოს სატელევიზიო და სარეკლამო ბაზარზე 2 მთვლელის ყოფნა დაუშვებელია, რატომ არ რეაგირებდა კომუნიკაციების ეროვნული კომისია აქამდე?“ - კითხულობს ტელეკომპანია მთავარი არხის დირექტორი თამთა მურადაშვილი და დასძენს, რომ „ბაზარზე ორი მთველის ყოფნის პრობლემა კომისიის გადასაწყვეტი არ არის”.

მურადაშვილი მიიჩნევს, რომ კომისიის დაკვეთით შესრულებული აუდიტის დასკვნა კომისიის ინტერესებზე მორგებული იქნება.

რას ფიქრობენ მედიის პეციალისტები?

კოალიცია მედიის ადვოკატირებისთვის კოორდინატორი, ნათია კაპანაძე, მიიჩნევს რომ მედიაგარემო მნიშვნელოვნად დაზიანდება, თუკი სარეკლამო ბაზარზე მართვის წესებს ადმინისტრაციული ორგანო, ამ შემთხვევაში, კომუნიკაციების კომისია დაადგენს.

“ეს კიდევ უფრო გააუარესებს მედიაბიზნესის განვითარების პროცესს. კომისია გაცდება რეკლამის შინაარსობრივი კონტროლის სამართლებრივ მანდატს და შექმნის ახალ დღის წესრიგს სარეკლამო დამკვეთების ქცევის გასაკონტროლებლად. ეს რეალობა კი წინააღმდეგობაშია დემოკრატიული საზოგადოების მოლოდინთან”, - ამბობს ნათია კაპანაძე.

“თი-ვი ემ-არ საქართველოში” აცხადებენ, რომ საერთაშორისო აუდიტს დამკვეთი ტელევიზიების დაფინანსებით, სავარაუდოდ, მიმდინარე წლის ბოლომდე მოიწვევენ.

კომპანია “ტი-ემ-აიში” არ უპასუხეს ჩვენს შეკითხვებს, თუ რატომ გადაწყვიტეს კომუნიკაციების კომისიის დაკვეთითა და დაფინანსებით აუდიტის განხორციელება და რატომ არ გაიღეს ამის ფინანსური სახსრები იმ ტელევიზიებმა, რომლებიც მისი მომსახურებით სარგებლობენ.

მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებაში “ქართული ოცნება” მოვიდა,  კრიტიკული მედიის კანონმდებლობით შეზღუდვის საკითხი მუდმივად განახლებად რეჟიმშია. “კანონის სახელით” კრიტიკულ მედიასთან ბრძოლის არაერთი ეპიზოდი ირიცხება წინა ხელისუფლებების სახელზეც.

ბოლო ათწლეულებია ვუყურებთ ომს ამ მოჯადოებულ წრეში, იმის მიუხადავად, რომ მედიასთან ბრძოლის ყველა რაუნდი ყოველი ხელისუფლებისთვის მნიშვნელოვანი ზიანის მიყენებითა და მარცხით სრულდება.

⇒ "რუსთავი 2-ის" ეპიზოდი -  20 წლის წინ:

2001 წლის ოქტომბერში, ხელისუფლებამ სასამართლოსგან დადგენილება ანუ “კანონიერი უფლება” მიიღო და უშიშროების სამინისტროს თანამშრომლები კრიტიკული ტელევიზიის - “რუსთავი 2-ის” ოფისში გაგზავნა ფინანსური დოკუმენტაციის ამოსაღებად და შესამოწმებლად.

უშიშროების თანამშრომლების ტელევიზიაში შეჭრა მაყურებელმა პირდაპირ ეთერში იხილა. საზოგადოების რეაქციამ არ დააყოვნა და პროტესტიდან ორ დღეში, მაშინდელი პრეზიდენტი ედუარდ შევარდნაძე იძულებული გახდა მთავრობა გადაეყენებინა.

ამ ამბიდან ერთი წლის თავზე ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებში ოპოზიციამ გაიმარჯვა, შემდეგ წელს კი საპარლამენტო არჩევნების შედეგების გაყალბებას “ვარდების რევოლუციის” გზით ხელისუფლების ცვლილება მოჰყვა.

⇒ რატომ მოხდა ეს ყველაფერი ასე 20 წლის წინ?

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზია ამხელდა ხელისუფლების მანკიერებებს - კორუფციულ და სხვა არალეგალურ საქმიანობაში მთავრობის წევრების მონაწილეობას და ა.შ.

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლებამ განიზრახა კრიტიკული მედიის ჩახშობა და ამ განზრახვის “კანონიერი შეფუთვისთვის” სასამართლოს მიმართა. სასამართლოს, რომელიც არ იყო დამოუკიდებელი, იყო მიკერძოებული და ჩაფლული იყო კორუფციაში.

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების “კანონიერი” ბრძოლა კრიტიკული ტელევიზიის წინააღმდეგ იყო უსამართლო და საბოლოოდ ხელისუფლება შეიცვალა.

⇒ "იმედის" ეპიზოდი - 14 წლის წინ:

2007 წლის 7 ნოემბერს, მაშინდელმა პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ დეკრეტი გამოსცა. იმავე დღეს ტელეიმედს სასამართლომ სამაუწყებლო სიხშირის გამოყენების უფლება შეუჩერა. “კანონით აღჭურვილი” სპეცრაზმი ტელევიზიაში შეიჭრა, რაც მაყურებელმა პირდაპირ ეთერში იხილა. სპეცრაზმმა დაარბია ტელევიზია, დაშავდა რამდენიმე ათეული ჟურნალისტი და ოპერატორი. მაუწყებლობა გაითიშა. მეორე დღეს, ანუ 8 ნოემბერს კომუნიკაციის ეროვნულმა კომისიამ “მაუწყებლობის შესახებ კანონის დარღვევის მოტივით” ტელეკომპანია ”იმედს” სამაუწყებლო ლიცენზია სამი თვით შეუჩერა.

საზოგადოების რეაქციამ არ დააყოვნა, მასობრივი საპროტესტო აქციების შემდეგ, “იმედის” დარბევიდან 2 კვირაში, მიხეილ სააკაშვილი გადადგა და რიგგარეშე საპრეზიდენტო არჩევნები დანიშნა.

⇒ რატომ მოხდა ეს ყველაფერი ასე 14 წლის წინ?

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზია ამხელდა ხელისუფლების მანკიერებებს - ძალადობრივ ანგარიშსწორებას მოქალაქეებთან, ბიზნესის ტერორს, ადამიანის უფლებების დარღვევის სხვადასხვა მძიმე ფაქტებს და ა.შ.

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლებამ განიზრახა კრიტიკული მედიის ჩახშობა და ამ განზრახვის “კანონიერი შეფუთვისთვის” მიმართა სასამართლოს. სასამართლოს, რომელიც არ იყო დამოუკიდებელი და ასრულებდა პროკურატურის და ხელისუფლების “ნოტარიუსის” ფუნქციას; მიმართა კომუნიკაციების კომისიას, რომელიც დაკომპლექტებული იყო სახელისუფლებო კადრებით და გამოიყენებოდა კრიტიკულად განწყობილ მედიებთან ანგარიშსწორებითვის. საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების “კანონიერი” ბრძოლა კრიტიკული ტელევიზიის წინააღმდეგ იყო უსამართლო და პროტესტის შედეგად ხელისუფალი გადადგა.

"TV პირველის" ეპიზოდი - რა ხდება ახლა:

9 მარტს თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ლაშა კლდიაშვილმა გამოსცა განჩინება, რომლითაც პროკურატრურას მისცა უფლება ამოიღოს ტელევიზიისთვის ანონიმური წყაროს მიერ გადაცემული მასალა, ანუ როგორც მოსამართლის განჩინებაშია დაკონკრეტებული, “კონვერტი” და “ელექტრონული ინფორმაციის მატარებელი მოწყობილობა”. შედეგად პროკურატურას, ანუ ხელისუფლებას აქვს “კანონიერი უფლება”, რომ შეიჭრას ტელევიზიაში, როგორც ეს გააკეთა 2001 წელს ხელისუფლებამ ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ში" ან 2007 წელს - ტელეკომპანია “იმედში”.

2001 წელს ხელისუფლება აცხადებდა, რომ "რუსთავი 2-ში" დამალულ 1.5 მილიონს ეძებდა; 2007 წელს ხელისუფლება ირწმუნებოდა, რომ “იმედმა” “ამბოხების გზით ხელისუფლების დამხობის რეალური საფრთხე შექმნა”. ამჟამად ხელისუფლება ცდილობს დაგვარწმუნოს, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც ტელევიზიაში ან ჟურნალისტების სახლში იძულებით შეჭრის “კანონიერ უფლებას” აძლევს მათ უნებართვო მიყურადების საქმის სრულყოფილი გამოძიებისთვის სჭირდება.

რატომ ხდება ეს ყველაფერი დღეს ასე?

საზოგადოება ხედავს, რომ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზიები ამხელენ ხელისუფლების მანკიერებებს - კორუფციას, ნეპოტიზმს, არაფორმალურ მმართველობას, ოლიგარქიას, ფარული ჩანაწერების უკანონო გავრცელებას, რუსეთთან კავშირებს და ა.შ.

საზოგადოება ხედავს, რომ ხელისუფლებას განზრახული აქვს კრიტიკული მედიის ჩახშობა და ამ განზრახვის “კანონიერი შეფუთვისთვის” მიმართავს საკანონმდებლო ინიციატივებს ცილისწამების ან სიძულვილის ენის კრიმინალიზაციისთვის, იყენებს კომუნიკაციების კომისიას მედიის შინაარსობრივი რეგულირებისთვის ანუ ცენზურისთვის; კომისიას, რომელიც უწინდებურად ხელისუფლების მსახურებაში ერთგულების ნიშნით შერჩეული კადრებითაა დაკომპლექტებული. იყენებს სასამართლოს კრიტიკული მედიის საქმიანობაში ხელშეშლისთვის. სასამართლოს, რომელიც წინა ხელისუფლების დროს აღზევებული ჩინჩალაძე-მურუსიძის კლანით დააკომპლექტა ამჯერად უვადოდ.

საზოგადოება ხედავს, რომ ხელისუფლების “კანონიერი” ბრძოლა კრიტიკული ტელევიზიების წინააღმდეგ არის უსამართლო და…

… და რაც ამის შემდეგ ხდება, ეს უკვე არაერთხელ არის ასახული საქართველოს უახლეს ისტორიაში.

2003 წლის “ვარდების რევოლუციის” შემდეგ სამაუწყებლო კომპანია “რუსთავი 2”-მა თავი “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიად” გამოაცხადა.

ტელევიზიას მართლაც ჰქონდა ლომის წვლილი იმაში, რომ ხელისუფლება ხავერდოვანი რევოლუციის გზით შეიცვალა, რადგან აქტიურად აკრიტიკებდა მაშინდელ ხელისუფლებას და ამხელდა მის მანკიერებებს.

მაგრამ “ვარდების რევოლუციის” და ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიამ” თანდათან შეწყვიტა ხალხის, ანუ აუდიტორიის მსახურება, რომ მისთვის კრიტიკული, მიუკერძოებელი და დაბალანსებული ინფორმაცია მიეწოდებინა.

ჰოდა, ასე თანდათან, ყოველდღიურად, თვიდან თვემდე, წლიდან წლამდე “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიისგან” მივიღეთ მხოლოდ ხელისუფლების რუპორი და პროპაგანდისტული მანქანა.

ტელევიზიაში ერთმანეთის მიყოლებით იცვლებოდნენ მფლობელები, უცვლელი რჩებოდა ხელისუფლების მსახურების მისია, დაქოქილი პროპაგანდისტული მანქანა.

ხელისუფლების მსახურებაში გადანაცვლებული “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიის” ეპოქის წიაღში იშვა ტელეკომპანია “იმედი”, რომელმაც ტელევიზიებისგან დავიწყებული ხალხის მსახურების მისია მოირგო - შეუდგა აუდიტორიის ინფორმირებას და ხელისუფლების მხილებას.

მაშინდელმა ხელისუფლებამ კრიტიკული ტელევიზიის ჩახშობა გადაწყვიტა და 2007 წლის 7 ნოემბერს ტელეკომპანია “იმედის” მაუწყებლობა სპეცოპერაციის გზით ჩაახშო. მოგვიანებით კი ეთერში დაბრუნებული ტელეკომპანია ისევე დაიმორჩილა, როგორც მანამდე “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზია” - ტელევიზიას მფლობელები შეუცვალა, მერე კი სარედაქციო პოლიტიკის ტრანსფორმაციაც არ გართულებულა.

წლების შემდეგ, როდესაც საქართველოში, როგორც იქნა, ხელისუფლება დემოკრატიულად, არჩევნების გზით შეიცვალა, იმის შანსიც გაჩნდა, რომ ხალხისთვის წართმეული ეს ტელევიზიები ისევ ხალხისთვის, აუდიტორიის მსახურებაში დაებრუნებინათ.

ჰო, გაჩნდა შანსი იმისა, რომ “რუსთავი 2” მისი დამფუძნებლებისთვის დაუბრუნებინათ, რომლებმაც მოახერხეს ერთ პატარა ქალაქში გახსნილი მაუწყებლისგან თანამედროვე, აუდიტორიისთვის, ხალხისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი კრეატიული და კრიტიკული ტელევიზია შეექმნათ.

გაჩნდა შანსი, რომ არა “გამარჯვებული ან დამარცხებული ხალხის”, არამედ უბრალოდ ხალხის ტელევიზია მიგვეღო, რომელიც შეასრულებდა მედიის მთავარ ამოცანას - შეექმნა ხალხისთვის მნიშვნელოვანი, საინტერესო, კრიტიკული და კრეატიული კონტენტი. მაგრამ ეს შანსი გამოუყენებელი დარჩა. საბოლოოდ, როდესაც “რუსთავი 2”-ის მფლობელების ირგვლივ დავა ისე დასრულდა, რომ მისი მფლობელი შეიცვალა, მაგრამ არ დაბრუნებია დამფუძნებლებს, მივიღეთ სლოგანი, რომ მისგან შექმნიდნენ “გამარჯვებული ჟურნალისტების ტელევიზიას”. გამარჯვებული ან დამარცხებული ჟურნალისტების ჯგუფისთვის კი, თავშივე ცხადია, რომ შეუძლებელია მიუკერძოებელი, დაბალანსებული, მრავალმხრივი კონტენტის წარმოება.

2012 წელს განხორციელებული სახელისუფლებო ცვლილებების შემდეგ შანსი გაუჩნდა ტელეკომპანია “იმედსაც”, როდესაც ის ძველ მფლობელს დაუბრუნდა, მაგრამ ამჯერად მას შეეყარა “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიის” სინდრომი, სინდრომი, რომელიც მთლიანად შთანთქავს ჟურნალისტიკას, აშავთეთრებს ფერად ეკრანს - თეთრად წარმოაჩენს “გამარჯვებულებს” და შავად - “დამარცხებულებს”.

“იმედი” ღიად იქცა არჩევნებში დამარცხებული ხელისუფლების “გაშავებისა” და გამარჯვებული ხელისუფლების ხოტბისთვის პროპაგანდისტულ მანქანად. ეს თავად ტელევიზიის დირექტორმა ნიკა ლალიაშვილმაც დაადასტურა, როდესაც მისმა ყოფილმა თანამშრომელმა ტელევიზიაში შეხვედრის ამსახველი ფარული აუდიოჩანაწერი გაასაჯაროვა.

ლალიაშვილმა განაცხადა: “არხს აქვს პოზიცია, ეს პოზიცია არის ანტი-ნაციონალური მოძრაობის პოზიცია, ძალიან მკაფიო პოზიციაა რა“.

“გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიის” სინდრომი გადამდები აღმოჩნდა სხვა მაუწყებლებისთვისაც. რამდენიმე კვირის წინ მმართველი პარტიის, “ქართული ოცნების” მრჩეველმა საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში ლაშა ნაცვლიშვლმა განაცხადა, რომ უბრუნდებოდა "POSTV“-ის ხელმძღვანელის პოზიციას, რათა ტელევიზიამ “მეტი შეუპოვრობით დაიცვას 2012 წლის პირველი ოქტომბრის მონაპოვარი”. ანუ ტელევიზიის ხელმძღვანელმა პირდაპირ გამოუცხადა აუდიტორიას, რომ მისი მთავარი მიზანი იქნება არსებული ხელისუფლების პიარი.

მოგვიანებით კი ლაშა ნაცვლიშვილმა აუდიტორიას აუწყა, რომ "POSTV“-მ მაუწყებლობის საგანგებო რეჟიმი გამოაცხადა წინა ხელისუფლების წინააღმდეგ აქტიური პროპაგანდისთვის.

“ჟურნალისტი, პირველ რიგში, ამ ქვეყნის მოქალაქეა და აქვს უპირობო ვალდებულება, გააკეთოს მკაფიო არჩევანი კეთილსა და ბოროტს შორის. ნაციონალური სიმსივნე, რომელიც ოცი წელია ჯიჯგნის ჩვენი სამშობლოს სხეულს, უნდა ამოიკვეთოს, ხოლო მისი მეტასტაზები - განეიტრალდეს, რათა დამშვიდდეს ქვეყანა და ნორმალური, დემოკრატიული განვითარების საშუალება მიეცეს. წილი ნაყარია! „POSTV“ ამ ბრძოლაში წინა ხაზზე იქნება!” - განაცხადა ნაცვლიშვილმა.

ზოგადად, მნიშვნელოვანი პრობლემაა საქართველოში ის, რომ წლების მანძილზე ვერ ხერხდება პოლიტიკური პარტიების უშუალო გავლენებისგან თავისუფალი მძლავრი მაუწყებლების ჩამოყალიბება, რაც ტელევიზიებს იმთავითვე აქცევს მხარედ, აქტორად და არა მხარეებისა და აქტორების მოდარაჯე ნაგაზად.

ეს პროცესი მძიმედ აზიანებს ხალხს, რომლისთვისაც ტელევიზია ჯერ კიდევ ინფორმაციის მიღების მთავარი წყაროა მაშინ, როცა ყველაზე ფართო აუდიტორიის მქონე ტელევიზიები მას ინფორმაციის ნაცვლად პროპაგანდას აწვდიან.

მეორეს მხრივ, “გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიის” სინდრომი გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს ტელეჟურნალისტიკის განვითარების პროცესს ქვეყანაში, რადგან იქ სადაც პროპაგანდაა, ჟურნალისტიკა აღარ არსებობს.

11 წლის განმავლობაში საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების სტატისტიკური ანალიზი აჩვენებს, რომ ყველაზე ხშირად ჟურნალისტები სიზუსტის პრინციპს არღვევენ.

ქარტიის პირველი პრინციპის მიხედვით, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.



ქარტიის განმარტებების მიხედვით, ზუსტ ინფორმაციად ითვლება ორ სხვადასხვა წყაროსთან გადამოწმებული ინფორმაცია, რომელშიც იდენტიფიცირებულია ადამიანი, ადგილი, მოვლენა – ვისაც და რასაც ეხება ინფორმაცია.

ხშირია შემთხვევა, როდესაც ჟურნალისტს უკავშირდება წყარო და აწვდის გარკვეულ ინფორმაციას, რომელიც ამხელს კონკრეტულ დანაშაულებრივ სქემას ან დანაშაულებრივ ჯგუფს ან პირს.

როგორც წესი, ამის შემდეგ იწყება ჟურნალისტის მთავარი საქმიანობა - მიწოდებული ინფორმაციის სიზუსტის გადამოწმება. სწორედ ამიტომაც ქარტიის პირველი პრინციპის ძირითადი სიმძიმე მოდის სიტყვებზე - “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს”, ანუ ჟურნალისტუს მიერ მომზადებულ მასალაში უნდა ჩანდეს მისი მცდელობა, რომ მან საზოგადოების მიმართ გამოიჩინა პატივისცემა და ბოლომდე გადაამოწმა ფაქტები, რათა გამოექვეყნებინა სიმართლე და ზუსტი ინფორმაცია.



საბჭოს გადაწყვეტილებებში ყველაზე ხშირად სწორედ ჟურნალისტის არასაკმარის მცდელობებზეა საუბარი, რაც იწვევს საბოლოო ჯამში ინფორმაციის სიზუსტის პრინციპის დარღვევას.

ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა ამ კუთხით არის “შეპასუხების უფლების” დარღვევა.

BBC-ის სარედაქციო გაიდლაინის მიხედვით, რედაქციამ უნდა შესთავაზოს “შეპასუხების უფლების” გამოყენება მათ, ვის მიმართაც აქვეყნებს კრიტიკულ ან ბრალდების შემცველ მასალას.

“შეპასუხების უფლების” რეალიზებისთვის რედაქცია სხვადასხვა ფორმატს მიმართავს - ეს შეიძლება იყოს ინტერვიუს შეთავაზება ე.წ. ბრალდებული მხარისთვის, ასევე, წერილობით ან ტელეფონით დაკავშირება.

BBC-ის გაიდლაინის მიხედვით, აუცილებელია, რომ ე.წ. ბრალდებულმა მხარემ მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია, თუ რა კონკრეტული ბრალდებები გაიჟღერებს მის წინააღმდეგ მომზადებულ მასალაში და მიეცეს მას ადეკვატური დრო პასუხისთვის.

გადაწყვეტილებაში საქმეზე - “შპს "სფერო ჰოლდინგი" ბელა ზაქაიძის წინააღმდეგ”, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო აღნიშნავს: “საბჭო არ აფასებს, ვისი პოზიციაა სამართლებრივად სწორი - რესპონდენტების თუ კომპანიის, არამედ იკვლევს, რამდენად სცა ჟურნალისტმა პატივი საზოგადოების უფლებას - მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია”.

საბჭომ ჟურნალისტური ეთიკის დარღვევად მიიჩნია ის ფაქტი, რომ ჟურნალისტმა აუდიტორიას არ შესთავაზა დადანაშაულებული მხარის პოზიცია სიუჟეტში, რომელიც “მძიმე ბრალდებებს შეიცავდა”. აღნიშულ საქმეში, ჟურნალისტი დაუკავშირდა ბრალდებული კომპანიის დირექტორს, რომელიც ქალაქაგრეთ იმყოფებოდა და ამ ბრალდებებზე საპასუხოდ კონკრეტული პირი გამოყო, ვინც ჟურნალისტმა “არაუფლებამოსილად” მიიჩნია.

“თუ ჟურნალისტისთვის მიუღებელი იყო სხვა პირის ჩაწერა, მაშინ შეეძლო დალოდება მის დაბრუნებას თბილისში და მისგან აეღო ინტერვიუ…საბჭოს მიაჩნია, რომ მისაწოდებელი ინფორმაციის მაქსიმალური სიზუსტე გადასწონის ამბის გაშუქების ოპერატიულობის საჭიროებას”, - ნათქვამია საბჭოის გადაწყვეტილებაში.

საქმეში “გიორგი გაჩეჩილაძე ელისო კილაძის წინააღმდეგ”, საბჭომ აღნიშნა, რომ იგი არ მსჯელობს იმის შესახებ, სტატიაში მითითებული ფაქტები რამდენად შეესაბამებოდა სიმართლეს, არამედ აფასებდა ჟურნალისტის მცდელობას, სცადა თუ არა ინფორმაციის გადამოწმება, მათ შორის მიმართა თუ არა კომენტარისათვის იმ პირებს [მაგალითად, გიორგი ან ლევან გაჩეჩილაძეს], ვისაც ეხებოდა სტატიაში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები.

“როგორც განმცხადებელმა აღნიშნა, სტატიის ავტორი ძმებ გაჩეჩილაძეებს არ დაკავშირებია კომენტარის მისაღებად. აღნიშნული ფაქტობრივი გარემოება დაადასტურა მოპასუხე ჟურნალისტმა ელისო კილაძემაც. შესაბამისად, საბჭო თვლის, რომ ამით დაირღვა ქარტიის პირველი პრინციპი, საზოგადოებას ჰქონდა უფლება და მოლოდინი, რომ სცოდნოდა იმ სუბიექტების პოზიციაც, რომლებიც მოხსენიებულნი იყვნენ სტატიაში”, - ნათქვამია საბჭოს გადაწყვეტილებაში.

შეპასუხების უფლების გარდა, ინფორმაციის სიზუსტეს ემსახურება ჟურნალისტის სხვა მცდელობებიც - მოიპოვოს მტკიცებულებები: დოკუმენტები, ფოტო ან ვიდეომასალა, გამოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია, ინტერვიუები სხვა წყაროებთან და ა.შ.



ბოლო პერიოდში სახელმწიფო უწყებები ერთმანეთის მიყოლებით აქვეყნებენ სხვადასხვა სახის განცხადებებს, ფოტოპოსტებს, ვიდეოკლიპებს, რომ ამა თუ იმ ოპოზიციურად განწყობილი მედიის მიერ მომზადებული მასალა დეზინფორმაციაა.

მაგალითად, თავდაცვის სამინისტროს სტრატკომი ხშირად აქვეყნებს საპასუხო განცხადებებს სხვადასხვა მედიასაშუალების მიერ მომზადებულ მასალებზე და მათ ცრუ ინფორმაციას უწოდებს. თუმცა ხშირად იყენებს ტერმინსაც - “დეზინფორმაცია”.
რეალურად კი უზუსტობა და დეზინფორმაცია მნიშვნელოვნად განსხვავდება ერთმანეთისგან. დეზინფორმაცია არის ცრუ ინფორმაციის მიზანმიმართული გავრცელება, ანუ ფაქტების განზრახ დამახინჯება, რაც ძალიან მძიმე ბრალდებაა მედიასთან ან ჟურნალისტებთან მიმართებაში და ნათელ, არგუმენტირებულ დასაბუთებას მოითხოვს.

ინტერნეტში რეკლამისთვის პოლიტიკური პარტიები უმეტესად არა ონლაინ მედიას, არამედ ფეისბუკს მიმართავენ. ამას ადასტურებს საარჩევნო სუბიექტების მიერ სახელმწიფო აუდიტის სამსახურში წარდგენილი დოკუმენტები.

“ქართული ოცნების” ფინანსური ანგარიშგების მიხედვით, რომელიც 2020 წლის 1 სექტემბრიდან 3 დეკემბრის ჩათვლით პერიოდის მონაცემებს მოიცავს და ასახულია კონტრაქტები, რომლებიც ივლისიდან არის გაფორმებული, ინტერნეტ რეკლამაში მმართველმა პარტიამ, ჯამში, 689,825 ლარი დახარჯა.

ინტერნეტ რეკლამისთვის გამოყოფილი თანხის 44%, 300 ათას ლარზე მეტი, “ქართულმა ოცნებამ” ფეისბუკისთვის გამოიყენა. დარჩენილი თანხით კი სარეკლამო მომსახურება 39 ონლაინ მედიასაშუალებაში შეისყიდა.

აუდიტის სამსახურში წარდგენული დოკუმენტების მიხედვით, ონლაინ მედიაში რეკლამისთვის დახარჯული თანხის 30%-ზე მეტი “ქართულმა ოცნებამ” ერთ მედია ჰოლდინგში გამოიყენა: ვებგვერდებზე - www.ipn.ge, www.palitravideo.ge, www.allnews.ge, www.bpn.ge, www.intermedia.ge, www.ambebi.ge, www.shin.ge - მმართველმა პარტიამ 121 ათას ლარამდე ღირებულების სარეკლამო მომსახურება შეისყიდა.

10 კომპანიაზე ნაწილდება “ქართული ოცნების” მიერ ონლაინ მედიაში საარჩევნო რეკლამისთვის დახარჯული თანხის 65%. კომპანია “აირეგიონთან”, რომელიც აერთიანებს ვებგვერდებს - www.ipress.ge, www.ibusiness.ge, www.iregions.ge, www.imtarvroba.ge - მმართველმა პარტიამ 31 ათასი ლარის ღირებულების სარეკლამო კონტრაქტი გააფორმა; “პირველთან” (www.pia.ge, www.dijest.pia.ge) - 16,668 ლარის ღირებულების; “კვირა+”-თან (www.kvira.ge, www.region.kvira.ge) - 14,018 ლარის ღირებულების კონტრაქტი. ათეულში შედიან “რეპორტიორი” (www.reportiori.ge, www.qartuliazri.ge), www.primetime.ge, www.accentnews.ge და 2 რეგიონული ონლაინ მედიაორგანიზაცია - www.newpress.ge (იმერეთი) და www.speqtri.ge (კახეთი).

იმ მედიაორგანიზაციების სრული ჩამონათვალი, რომლებთანაც საარჩევნო პერიოდში ინტერნეტრეკლამის მომსახურება შეიძინა “ქართულმა ოცნებამ” შეგიძლიათ იხილოთ ცხრილში, რომელიც აუდიტის სამსახურში წარდგენილი ფინანსური ანგარიშგების მიხედვითაა შედგენილი და მოიცავს 2020 წლის 1 სექტემბრიდან 3 დეკემბრის ჩათვლით პერიოდს:

---

ცხრილი#1: ონლაინ მედიასაშუალებები, სადაც "ქართულმა ოცნებამ" საარჩევნო რეკლამა განათავსა: 

რაც შეეხება ოპოზიციურ პარტიებს, “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” მიერ აუდიტის სამსახურში წარდგენილი დოკუმენტებით ირკვევა, რომ ინტერნეტრეკლამაში მათ ჯამში 336,381 ლარი დახარჯეს.

საერთო თანხის მხოლოდ 5,5% გამოიყენა ყოფილმა სახელისუფლებო პარტიამ ონლაინ მედიაში და ამ თანხით მხოლოდ 8 მედიასაშუალებაში განათავსა რეკლამა და ყველა მათგანი რეგიონული კომპანიაა.

---

ცხრილი #2: ონლაინ მედიასაშუალებები, სადაც ენმ-მ საარჩევნო რეკლამა განათავსა (წყარო: აუდიტის სამსახური):

320 ათას ლარამდე ღირებულების სარეკლამო შესყიდვა განახორციელა “ნაციონალურმა მოძრაობამ” ფეისბუკისგან, ანუ ყოფილმა მმართველმა პარტიამ ინტერნეტრეკლამის ბიუჯეტის 94.5% ფეისბუკში მიმართა.

კიდევ ერთმა ოპოზიციურმა პარტიამ “ევროპულმა საქართველომ” ინტერნეტრეკლამაში 672,911 ლარი დახარჯა. ამ თანხის 90%-ზე, ანუ 600 ათას ლარზე მეტი აღნიშნულმა პარტიამ “ფეისბუკში” რეკლამისთვის დახარჯა.

ინტერნეტრეკლამის ბიუჯეტიდან 50 ათასი ლარი “ევროპულმა საქართველომ” შპს “დიჯიტალ ინტერ მედიას” გადაუხადა (ამ კომპანიის დამფუძნებლებს შორის არიან: თეიმურაზ უგულავა, კობა დავარაშვილი, არჩილ კახიძე, ირაკლი ასანიშვილი, ზურაბ გუმბარიძე, ირაკლი ბურძგლა და დევი გვახარია).

ინტერნეტრეკლამაში დახარჯული თანხის მხოლოდ 2%-ით შეიძინა “ევროპულმა საქართველომ” სარეკლამო მომსახურება შემდეგი ონლაინ მედიასაშუალებებიდან:

---

ცხრილი #3: ონლაინ მედიასაშუალებები, სადაც “ევროპულმა საქართველომ” საარჩევნო რეკლამა განათავსა (წყარო: აუდიტის სამსახური):

 

აუდიტის სამსახურში წარდგენილი დოკუმენტების მიხედვით, ალეკო ელისაშვილის პარტია “მოქალაქეებმა” ინტერნეტრეკლამაში 34,446 ლარი დახარჯა და ეს თანხა თითქმის სრულად ფეისბუკში რეკლამისთვის გამოიყენა.

 

---

ცხრილი #4: კომპანიები, სადაც “მოქალაქეებმა” ინტერნეტ რეკლამა განათავსა (წყარო: აუდიტის სამსახური):

ფეისბუკის რეკლამის ბიბლიოთეკის მიხედვით, გასული წლის აგვისტოდან (როცა ბიბლიოეთეკაში ჩაირთო საქართველოს მონაცემები) დღემდე საქართველოდან 1,097,848 აშშ დოლარის ღირებულის პოლიტიკური რეკლამა განთავსდა ფეისბუკში

მას შემდეგ, რაც ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის პოსტზე დონალდ ტრამპი ჯო ბაიდენმა შეცვალა, არაერთი საკადრო ცვლილება განხორციელდა. ცვლილებები შეეხო რამდენიმე საერთაშორისო მედიაორგანიზაციას, რომლებიც ამერიკის მთავრობისგან ფინანსდება.

20 იანვარს, ინაუგურაციიდან რამდენიმე საათის შემდეგ, პრეზიდენტმა ბაიდენმა ფედერალური სააგენტოების დროებითი ხელმძღვანელები დაასახელა. თეთრი სახლის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია იუწყებოდა, რომ აშშ-ის გლობალური მედია სააგენტოს (USAGM) ხელმძღვანელის მოვალეობის შემსრულებლად კელუ ჩაო დაინიშნა, რომელიც მანამდე “ამერიკის ხმის” პროგრამების დირექტორად მუშაობდა.

აშშ-ის გლობალური მედია სააგენტოს (USAGM) დაქვემდებარებაშია მედიაორგანიზაციები: “ამერიკის ხმა”, კუბის მაუწყებლობის ოფისი, რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება, რადიო თავისუფალი აზია და ახლო აღმოსავლეთის სამაუწყებლო ქსელი.

კელუ ჩაოს დანიშვნას წინ უძღოდა USAGM-ის ხელმძღვანელის პოსტიდან მაიკლ პეკის გადადგომა. პეკი მას შემდეგ გადადგა, რაც მას ბაიდენის ადმინისტრაციიდან მოსალოდნელი დათხოვნის თაობაზე აცნობეს.

მაიკლ პეკი USAGM-ის ხელმძღვანელად გასულ წელს დაინიშნა, პრეზიდენტ ტრამპის წარდგენით. მისი ამ თანამდებობაზე დანიშვნის საკითხი 2 წლის განმავლობაში იხილებოდა. ამერიკული მედიის ინფორმაციით, კონსერვატორი კინოდოკუმენტალისტი პეკი ტრამპის მომხრე იყო და იგი აქტიურად ცდილობდა სააგენტოს დაქვემდებარებული მედიაორგანიზაციების სარედაქციო საქმეებში ჩარევას.

USAGM-ის ხელმძღვანელად პეკის დანიშვნის შემდეგ სააგენტოს დაქვემდებარებული მედია ორგანიზაციების ხელმძღვანელებმა პოსტები დატოვეს ან ისინი თავად პეკმა დაითხოვა.

გასული წლის ნოემბერში ვაშინგტონის ფედერალურმა სასამართლომ მაიკლ პეკის წინააღმდეგ წინასწარი ამკრძალავი ბრძანება გამოსცა. ბრძანებაში ნათქვამი იყო, რომ პეკს და USAGM-ის მმართველ პირებს ჟურნალისტების სარედაქციო დამოუკიდებლობაში ჩარევა არ შეეძლოთ. პეკს სასამართლოში კელუ ჩაომ და სააგენტოს ყოფილმა ხელმძღვანელებმა უჩივლეს.

მოსამართლის ამკრძალავი ბრძანების მიუხედავად, მაიკლ პეკმა სააგენტოს უფროსის პოსტზე მისი მუშაობის ბოლო თვენახევარში რამდენიმე საკვანძო საკადრო ცვლილება განახორციელა, რაც მედიაორგანიზაციების სარედაქციო პოლიტიკასთან იყო დაკავშირებული.

გასული წლის დეკემბერში მაიკლ პეკმა თანამდებობიდან დაითხოვა “ამერიკის ხმის” დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი ელეზ ბიბერაი, რომელსაც ჟურნალისტური საქმიანობის 40-წლიანი სტაჟი ჰქონდა და 2006 წლიდან ხელმძღვანელობდა "ამერიკის ხმის" ევრაზიის განყოფილებას, სადაც ქართული, რუსული, უკრაინული, სომხური, და ბალკანური რედაქციებია გაერთიანებული.

“ვაშინგტონ პოსტის” ინფორმაციით, ბიბერაი უხმაუროდ ეწინააღმდეგებოდა პეკის მცდელობებს, რომ “ამერიკის ხმის” სარედაქციო პოლიტიკა პრეზიდენტ ტრამპის ხედვებისა და პოლიტიკისთვის დაეახლოვებინა.

მაიკლ პეკმა ბიბერაის ადგილზე რობერტ რ. რაილი დანიშნა, რომელიც “ამერიკის ხმას” 2001-02 წლებში ხელმძღვანელობდა. 2017 წელს, “უოლ სტრიტ ჯოურნალში” გამოქვეყნებულ მოსაზრებაში, რაილი წერდა, რომ “ამერიკის ხმა” ხელისუფლების დიპლომატიის ინსტრუმენტი უნდა იყოს და არა ახალი ამბების ორგანიზაცია.

“ამერიკის ხმაში” განხორციელებული საკადრო ცვლილების შემდეგ, პეკმა ხელმძღვანელები შეცვალა სააგენტოს დაქვემდებარებულ სხვა მედიაორგანიზაციებშიც. გასული წლის 18 დეკემბერს რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების ხელმძღვანელად ტედ ლიპიენი დანიშნა, რომელიც მანამდე “ამერიკის ხმაში” მუშაობდა და ბოლო დროს ბლოგებს აქვეყნებდა იმაზე, რომ “ამერიკის ხმის” სარედაქციო პოლიტიკაში უფრო მეტად იგრძნობოდა ლიბერალიზმის მხარდაჭერა და კონსერვატიული ხედვების ნაკლებობა იყო.

თავისუფალ მედიაზე თავდასხმად შეფასდა შეერთებული შტატების მედია წრეებში 2 კვირის წინ “ამერიკის ხმაში” განხორციელებული საკადრო ცვლილება, როცა თეთრის სახლის კორესპონდენტი დააქვეითეს მას შემდეგ, რაც მან დამატებითი შეკითხვები დაუსვა აშშ-ის სახელმწიფო მდივან მაიკ პომპეოს.

USAGM-ის ხელმძღვანელის მოვალეობის შემსრულებელმა კელუ ჩაომ პირველ რიგში “ამერიკის ხმის” დირექტორის თანამდებობიდან დაითხოვა რობერტ რაილი, ასევე მისი მოადგილე ელიზაბეტ რობინსი. დირექტორის მოვალეობის შემსრულებლად კი იოლანდა ლოპესი დაინიშნა, რომელიც რალიმ “ამერიკის ხმის” ახალი ამბების დირექტორის პოსტიდან დაითხოვა ზემოთ აღნიშნული ინციდენტის შემდეგ, როდესაც “ამერიკის ხმის” ჟურნალისტმა პომპეოს დამატებითი შეკითხვები დაუსვა.

ჩაომ ასევე თანამდებობიდან გაათავისუფლა რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების დირექტორი ტედ ლიპიენი, რადიო თავისუფალი აზიისა და ახლო აღმოსავლეთის მაუწყებელთა ქსელის დირექტორები. თანამდებობიდან გადადგა კუბის მაუწყებლობის ოფისის ხელმძღვანელი.

ჩაოს გადაწყვეტილებით, რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების დირექტორის მოვალეობას დეიზი სინდელარი შეასრულებს, რომელიც ამავე მედიაორგანიზაციის ვიცე-პრეზიდენტი და მთავარი რედაქტორი იყო. ჩაომ ახალი ხელმძღვანელები დანიშნა ასევე რადიო თავისუფალ აზიასა და ახლო აღმოსავლეთის მაუწყებლების ქსელში.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის გამოხმაურებამ პრეზიდენტის ადმინისტრაციის განცხადებაზე, რომელიც “მთავარი არხის” დამფუძნებლისა და საავტორო გადაცემის წამყვანის ნიკა გვარამიას ფეისბუკის პოსტს შეეხებოდა, აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია, მათ შორის, ჟურნალისტებს შორისაც.

საზოგადოების ნაწილი იმედგაცრულებული დარჩა, როდესაც ქარტიის გამოხმაურებაში ვერ მოიძია, ერთი შეხედვით, მარტივი შეფასება, რომ გინება და ბილწსიტყვაობა ჟურნალისტის მხრიდან არაეთიკურია. საზოგადოების მეორე ნაწილი კი, რომლის აზრსაც გამოხატავს ქარტიის პასუხი პრეზიდენტის ადმინისტრციის წერილზე, იმ საფრთხეებზე ამახვილებს ყურადღებას, რაც გამოხატვის თავისუფლებას ემუქრება, როდესაც ხელისუფლება მუდმივად საუბრობს უხამსობისა და სიძულვილის ენის რეგულირების აუცილებლობაზე მედიაში.

იმისათვის, რომ ნათლად გავერკვეთ დაპირისპირებული მოსაზრებების საფუძვლებში, აუცილებელია პასუხის გაცემა  შემდეგ ორ შეკითხვაზე:

1. რა ხდება და როგორ რეაგირებენ თვითრეგულირების ორგანოები, თუკი ჟურნალისტი მის მიერ მომზადებულ მედიაპროდუქტში - სტატიაში, რეპორტაჟში, საავტორო გადაცემაში და ა.შ. იყენებს უხამს ლექსიკას?
   
   
2. განსხვავებულია თუ არა მიდგომა, თუკი ჟურნალისტი უხამსობას მიმართავს სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებულ პოსტებსა თუ კომენტარებში?

პირველ შეკითხვაზე პასუხი მოიძებნება როგორც ჩვენს კანონმდებლობაში, ასევე თვითრეგულირების ორგანოების გადაწყვეტილებებსა თუ განცხადებებში.

კანონებში - “სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებისა” და “მაუწყებლობის შესახებ” უხამსობა განმარტებულია, როგორც “განცხადება ან ქმედება, რომელსაც არ აქვს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო ან მეცნიერული ღირებულება და ლახავს საზოგადოებაში დამკვიდრებულ ეთიკურ ნორმებს”.

ბოლო დროს ერთ-ერთი გახმაურებული შემთხვევა, რომელიც ჟურნალისტის მიერ უხამსი ლექსიკის გამოყენებას შეეხებოდა, გასული წლის ზაფხულში მოხდა, როდესაც ჟურნალისტმა გიორგი გაბუნიამ თავის საავტორო გადაცემაში, პირდაპირ ეთერში აგინა რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს.

გაბუნიას ეს ქცევა მაშინ ქარტიის საბჭომ თავის განცხადებაში შეაფასა, როგორც “არაეთიკური” და “უპასუხისმგებლო”. ამ საკითხზე იმსჯელა “რუსთვი 2”-ის (გაბუნიას საავტორო გადაცემა იმ დროს სწორედ ამ არხზე გადაიცემოდა) თვითრეგულირების ორგანომ, რომლის გადაწყვეტილებით, ჟურნალისტ გიორგი გაბუნიას დაეკისრა სანქცია - კერძოდ, სრულად შეუჩერდა უფლებამოსილება ორი თვით.

ანუ როგორც ვხედავთ, იმ შემთხვევაში თუკი ჟურნალისტი მის მიერ მომზადებულ მედიაპროდუქტში იყენებს უხამსობას, რეაგირების მექანიზმები უკვე არსებობს.

რაც შეეხება მეორე საკითხს, რომელიც გამოიკვეთა პრეზიდენტის ადმინისტრაციისა და ქარტიის მიმოწერაში - ამ შემთხვევაში საუბარია რეაგირების შესაძლებლობაზე, როდესაც ჟურნალისტი უხამსად გამოხატავს თავის აზრს სოციალურ ქსელებში ან სხვა საჯარო სივრცეში და რომელიც არ არის მის მიერ მომზადებული მედიაპროდუქტი.

ნიკა გვარამიამ სწორედ ფეისბუკში გამოაქვეყნა პოსტი პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილის შესახებ, რომელიც ნეგატიურ ჭრილში ახასიათებდა პრეზიდენტს და შეიცავდა უცენზურო, უხამს გამონათქვამებს. სწორედ ამ პოსტის გამო მიმართა პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას და მოითხოვა მისგან რეაგირება ამ "შეურაცხმყოფელ და ყოვლად მიუღებელ" პოსტთან დაკავშირებით.

ქარტიის საბჭომ საპასუხო განცხადებაში აღნიშნა, რომ ის მხოლოდ ჟურნალისტური პროდუქტის ეთიკურობის საკითხს განიხილავს დადგენილი სტანდარტების მიხედვით და რომ “სოციალურ ქსელში გავრცელებული პირადი მოსაზრება მედიაპროდუქტს არ წარმოადგენს”.

ზოგადად, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას ჯერ კიდევ 2016 წელს აქვს მომზადებული სოციალური მედიის გამოყენების სახელმძღვანელო წესები. ამ გაიდლაინის მიხედვით, სოციალური მედიის გამოყენებისას ჟურნალისტი ისევე ვალდებულია დაიცვას ეთიკური და პროფესიული სტანდარტები, როგორც ეს რეალურ სივრცეში ხდება. ამასთან, რედაქციის მიერ საკუთარი ჟურნალისტებისთვის სოციალურ ქსელში რეგულაციების დაწესებისას უნდა იყოს დაცული ბალანსი გამოხატვის თავისუფლებასა და მედიის მიმართ აუდიტორიის სანდოობის უზრუნველყოფას შორის, რისთვისაც საჭიროა რედაქციამ შრომითი ურთიერთობის დაწყებისთანავე აცნობოს ჟურნალისტს თუ რა რეკომენდაციას აძლევს სოციალურ ქსელში ქცევასთან დაკავშირებით და რა შედეგი იქნება მისი დარღვევისას.

საქართველოში ბევრი მედიაორგანიზაცია იყენებს დაქირავებული ჟურნალისტების მიმართ გარკვეულ შეზღუდვებს სოციალურ ქსელში გამოხატვის თავისუფლებასთან დაკავშირებით. არსებობს შესაბამისი პრაქტიკაც, როდესაც ჟურნალისტებს მოუხდათ სამსახურის დატოვება მას შემდეგ, რაც უხამსი ან სიძულვილის ენის შემცველი კომენტარები გამოაქვეყნეს ფეისბუკში. მაგალითად, “საზოგადოებრივი მაუწყებლის” ორმა ჟურნალისტმა, რომლებიც მუშაობდნენ გადაცემაში “ვახო სანაიას რეპორტაჟი”, პირადი განცხადების საფუძველზე დატოვეს არხი მას შემდეგ, რაც ფეისბუკზე მათი სახელით გამოქვეყნდა ჰომოფობიური და რელიგიური შეუწყნარებლობის ამსახველი პოსტები, რასაც საზოგადოების ნაწილის აღშფოთება მოჰყვა.

მნიშვნელოვანია, რომ რედაქციებმა ეს პრაქტიკა, რომელიც უკავშირდება გარკვეულწილად გამოხატვის თავისუფლების თვითრეგულირებას სოციალურ ქსელებში, რაც შეიძლება ფართოდ დანერგონ, ვინაიდან ამ პრაქტიკას იყენებენ სწორედ ავტორიტეტული დასავლური მედიაორგანიზაციები. ამასთან, ეს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ბერკეტი იქნება იმისათვის, რომ ხელისუფლებას არ დარჩეს არგუმენტები, რეალობად აქციოს უკვე არაერთი მცდელობა, რომ როგორმე შეზღუდოს მედიაში გამოხატვის თავისუფლება სიძულვილის ენასთან თუ უხამსობასთან ბრძოლის სახელით. მნიშვნელოვანია, რომ ეს თვითრეგულირების მექანიზმები აქტიურად და ინტენსიურად გამოიყენოს საზოგადოების ფართო ჯგუფებმა.

საქართველოში, მითუმეტეს დღეს არსებული კონტექსტის გათვალისწინებით, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია კრიტიკული მედიის არსებობა. ამიტომ ნებისმიერი მცდელობა მისი შეზღუდვისა, შესაძლოა გახდეს შეუქცევადი პროცესი, რაც საბოლოოდ დაასამარებს ქვეყანაში სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას.

საქართველოში სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარი ყოველწლიურად მცირდება. ამის მიუხედავად, ბოლო წლებში არაერთი ახალი მაუწყებელი გამოჩნდა ბაზარზე. შეამცირა თუ არა პანდემიამ ტელე-მედიაორგანიზაციების შემოსავლები? - ამის გასარკვევად "მედიაჩეკერმა" კომუნიკაციების კომისიაში  თავად მაუწყებლების მიერ გაგზავნილი მონაცემები შეისწავლა, რომელიც 2020 წლის პირველი 9 თვის პერიოდს მოიცავს.


2020 წლის იანვრიდან სექტემბრის ჩათვლით პერიოდში ტელევიზიებმა ჯამში 42,204,809 ლარის სარეკლამო შემოსავალი მიიღეს, რაც 3,272,873 ლარით, ანუ 7%-ით ნაკლებია წინა წლის ანალოგიურ მაჩვენებელთან (45,477,682 ლარი) შედარებით. თავის მხრივ, გასულ წელს, როდესაც პანდემია არ არსებობდა და არც მისგან გამოწვეული ნეგატიური ეკონომიკური ეფექტი, სატელევიზიო სარეკლამო შემოსავლების მოცულობა ქვეყანაში 10%-ით შემცირდა 2018 წელთან შედარებით.

სატელევიზიო რეკლამის ეგიდით კომუნიკაციების კომისია ითვლის ტელევიზიებში უშუალოდ რეკლამით, სპონსორობით, პროდუქტის განთავსებით, განცხადებებითა და ტელეშოპინგით მიღებულ შემოსავლებს.

ყველაზე მაღალი სარეკლამო შემოსავლების მქონე მაუწყებლების ათეულში სამი ტელევიზია ბოლო ერთ წელში შეიქმნა: "მთავარმა არხმა" მაუწყებლობა 2019 წლის სექტემბერში დაიწყო, “ფორმულამ” - გასული წლის ოქტომბერში, ხოლო "პოსტვ-მ" - ასევე გასული წლის ნოემბერში. ამის მიუხედავად, სარეკლამო შემოსავლების მიხედვით, მაუწყებლების ტოპ ათეულში "მთავარი" მესამე პოზიციაზეა (4,727,804 ლარი), "ფორმულა" (1,245,520 ლარი) და "პოსტვ" (923,928.49 ლარი) კი მე-6 და მე-7 პოზიციებს ინაწილებენ.

წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით მნიშვნელოვნად, 784 ათასი ლარით გაიზარდა ტვ პირველის სარეკლამო შემოსავალი, რამაც 2020 წლის 9 თვეში 3,163,680 ლარი შეადგინა; 336 ათასი ლარით გაიზარდა GDS-ის სარეკლამო შემოსავალი და 1,575,037 ლარი შეადგინა; 155 ათასი ლარით არის გაზრდილი “იმედის” სარეკლამო შემოსავლები, რამაც 2020 წლის 9 თვეში 16,970,834 ლარი შეადგინა; თითქმის 52 ათასი ლარით გაიზარდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარეკლამო შემოსავალი და 816,089 ლარი შეადგინა.

ყველაზე მეტად, 9.4 მილიონი ლარით შემცირდა “რუსთავი 2”-ის სარეკლამო შემოსავალი და 7,689,254 ლარი შეადგინა; 1 მლნ 300 ათასი ლარით შემცირდა “სილქნეტის” სარეკლამო შემოსავალი და 671,687 ლარი შეადგინა; “სეტანტამ” კი 2020 წლის 9 თვეში 502,213 ლარის სარეკლამო შემოსავალი მიიღო, რაც წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, თითქმის 300 ათასი ლარით ნაკლებია.

გასული წლის მონაცემებით, მაღალი სარეკლამო შემოსავლების მქონე ტელევიზიების ათეულში იყო, "პირველი გასართობი" არხი და პალიტრა ტვ, რომლებიც 2020 წლის რეიტინგში "ფორმულამ" და "პოსტვ-მ" ჩაანაცვლა.

აღსანიშნავია, რომ მთლიანი სარეკლამო შემოსავლების 91% სწორედ პირველ ათეულზე ნაწილდება.

ეროვნულ მაუწყებლებს შორის კვლავაც მწირი სარეკლამო შემოსავლები აქვს ტელეკომპანია "კავკასიასა" (178,443 ლარი) და “ობიექტივს” (48,890 ლარი). ამასთან, “კავკასიის” სარეკლამო შემოსავლები მიმდინარე წლის 9 თვეში 79,563 ლარით შემცირდა, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, ხოლო “ობიექტივის” - 87,228 ლარით.



წინა წელთან შედარებით ყველაზე მეტი სარეკლამო შემოსავლების მქონე რეგიონული მაუწყებლების ხუთეულმა ცვლილება განიცადა. ხუთეულს გამოეთიშა ტელეკომპანია “რიონი”, რომლის სარეკლამო შემოსავლები 2020 წლის 9 თვეში, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 88,780 ლარით შემცირდა.

ხუთეულში “რიონი” ტელეკომპანია “გურჯაანმა” ჩაანაცვლა, რომლის სარეკლამო შემოსავლები 26 ათასი ლარით გაიზარდა და ჯამში, 118,188 ლარი შეადგინა.

მიუხედავად იმისა, რომ წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 60 ათასი ლარით ნაკლები მიიღო, წელსაც ლიდერის პოზიციას ინარჩუნებს სარეკლამო შემოსავლების კუთხით “ტვ25”. მიმდინარე წლის 9 თვეში მან 335,128 ლარის სარეკლამო შემოსავალი მიიღო.

ხუთეულში მეორე ადგილზეა ტელეკომპანია “თრიალეთი” - 165,457 ლარის სარეკლამო შემოსავლით, რაც წინა წელთან შედარებით 96 ათასი ლარითაა შემცირებული.

მესამე პოზიციაზეა “ტვ4” - 164,393 ლარი სარეკლამო შემოსავლით. ამასთან, ტვ4-ის შემოსავლები მიმდინარე წლის 9 თვეში, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 6 ათასი ლარითაა გაზრდილი.

ხუთეულში მეოთხე პოზიცია უჭირავს ტელეკომპანია ოდიშს, რომლის სარეკლამო შემოსავლები წინა წელთან შედარებით 46 ათასი ლარით შემცირდა და მიმდინარე წლის 9 თვეში 134,778 ლარი შეადგინა.






საქართველოში სარეკლამო შემოსავლები ხშირად არ არის მაუწყებლების მთლიანი შემოსავლების მთავარი განმსაზღვრელი.

მაგალითად, თუკი სარეკლამო შემოსავლევის მიხედვით, საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი მე-8 ადგილზეა, მთლიანი შემოსავლებით იგი ყველაზე მაღალშემოსავლიანი მაუწყებელია ქვეყნის მასშტაბით. ამასთან, მიმდინარე წლის 9 თვეში მისი ჯამური შემოსავალი 8.5 მილიონით გაიზარდა წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით და 53,486,057 ლარი შეადგინა. მათ შორის, სარეკლამო შემოსავალი მხოლოდ 816,089 ლარია.




ჯამური შემოსავლების მიხედვით, ქვეყნის მასშტაბით, მეორე ადგილზეა ტელეკომპანია “ფორმულა”. “ფორმულამ” მიმდინარე წლის 9 თვეში 24,996,074 ლარის შემოსავალი მიიღო, აქედან სარეკლამო შემოსავლის წილი მხოლოდ 1,245,520 ლარია.

შემოსავლევის მიხედვით, მეორედან მესამე ადგილზე გადაინაცვლა ტელეკომპანია “იმედმა”. მაუწყებლის ჯამურმა შემოსავალმა 17,074,347 ლარი შეადგინა, ანუ დაახლოებით 200 ათასით მეტი წინა წლის იგივე პერიოდთან შედარებით. “იმედის” ჯამური შემოსავლის ძირითადი ნაწილი - 16,970,834 ლარი სარეკლამო შემოსავალია.

“მთავარმა არხმა” 15,188,895.65 ლარის შემოსავალი მიიღო მიმდინარე წლის 9 თვეში და შესაბამისად, ათეულში მან მერვედან მეოთხე პოზიციაზე გადაინაცვლა. “მთავარი არხის” ჯამურ შემოსავალში რეკლამის წილი 4,727,804 ლარია.

თითქმის განახევრებულია “რუსთავი 2”-ის შემოსავალი და რეიტინგში მან მესამედან მეხუთე ადგილზე გადაინაცვლა. 2020 წლის 9 თვეში “რუსთავი 2”-მა 8,616,389 ლარის შემოსავალი მიიღო და ძირითადი ნაწილი - 7,689,254 ლარი სწორედ სარეკლამო შემოსავლებია.

მაღალშემოსავლიანი ტელევიზიების ათეულში მეექვსე პოზიცია უკავია “ევრონიუს ჯორჯიას”, რომელიც მიმდინარე წლის მარტიდან ამოქმედდა. “ევრონიუს ჯორჯიამ” 7,839,465 ლარის შემოსავალი მიიღო მიმდინარე წლის მარტიდან სექტემბრის ჩათვლით.

ათეულში შემდეგ ადგილებს ინაწილებენ - აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი (7,022,727 ლარი), ტვ პირველი (3,422,746 ლარი), აჭარასპორტ ტვ (2,084,443 ლარი) და ობიექტივი (1,698,731 ლარი).

გასული წლის ათეულში მყოფი ტელეკომპანიები “ჯიდიესი” და “სილქნეტი”, წელს “ევრონიუსმა” და “აჭარასპორტ ტვ”-მ ჩაანაცვლეს.

შესწორება: მასალაში შესწორდა 2 მონაცემი. თავდაპირველ ვერსიაში მითითებული იყო, რომ ტელეკომპანია “კავკასიაში” სარეკლამო შემოსავალი შემცირდა 144 ათასი ლარით და რეალურად შემცირების მაჩვენებელმა შეადგინა 79,563 ლარი. ანალოგიურად, ტელეკომპანია “რიონის” შემთხვევაშიც, შეცდომით იყო მითითებული, რომ სარეკლამო შემოსავალი შემცირდა 146 ათასი ლარით, რეალურად კი 88,780 ლარით შემცირდა.

პოლიტიკური პარტიებისთვის ბიუჯეტიდან გამოყოფილი 2 მილიონ ლარზე მეტი დაიხარჯა მათი სატელევიზიო რეკლამისთვის. 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში 8 პოლიტიკურმა გაერთიანებამ მიიღო შესაბამისი დაფინანსება. კონტრაქტები კი 32 მაუწყებელთან გაფორმდა.

საარჩევნო სუბიექტების მიერ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიაში გაგზავნილი ინფორმაციის მიხედვით, ყველაზე მეტი თანხა - 477,739 ლარი “მთავარმა არხმა” მიიღო. სხვა ეროვნული მაუწყებლების მიერ მიღებული დაფინანსება ასე გადანაწილდა:

• მთავარი არხი - 477,739 ლარი 
• ტელეიმედი - 295,422 ლარი
• ტვ პირველი - 235,000 ლარი
• ფორმულა - 73,000 ლარი
• კავკასია - 34,080 ლარი

“მთავარ არხზე” პოლიტიკური რეკლამა განათავსეს ენმ-მ, ედპ-მ, ევროპულმა საქართველომ (ევსაქ), მოძრაობამ თავისუფალი საქართველოსთვის (მთპ) და ლეიბორისტულმა პარტიამ.

“იმედზე” კი სარეკლამო მომსახურებით ისარგებლეს პატრიოტთა ალიანსმა (სპა), ევროპულმა საქართველომ და მოძრაობამ თავისუფალი საქართველოსთვის.

“ქართულ ოცნებას” არც ერთ ეროვნულ მაუწყებელში არ განუთავსებია საბიუჯეტო დაფინანსებით პოლიტიკური რეკლამა. ამასთან სარეკლამო კონტრაქტი არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას არ გაუფორმებია საბიუჯეტო დაფინანსების ფარგლებში სამაუწყებლო კომპანია “რუსთავი 2-თან".

რაც შეეხება რეგიონულ მაუწყებლებს, ჯამურად ყველაზე მეტი დაფინანსება - 225,373 ლარი ტელეკომპანია “დიამ” (შიდა ქართლი) მიიღო. ამ თანხის უმეტესი ნაწილი - 172,316 ლარი ამ ტელევიზიაში შოთა მალაშხიას ქრისტიან-კონსერვატიულმა პარტიამ (ქკპ) დახარჯა.

“დიას” შემდეგ ყველაზე მეტი დაფინანსება - 91,408 ლარი პოლიტიკური პარტიებისგან ტელეკომპანია “რიონმა” (იმერეთი) მიიღო. მას მოსდევს "ტვ25" (აჭარა), რომელთანაც პარტიებმა 85,389 ლარის ღირებულების კონტრაქტები გააფორმეს. ტოპ-ხუთეულში არიან ასევე “მეგა ტვ” (იმერეთი) - 51,398 ლარის ღირებულების კონტრაქტით და “თრიალეთი” (შიდა ქართლი) - 45,678 ლარის ღირებულების კონტრაქტებით.

სხვა რეგიონულ მაუწყებლებთან პოლიტიკური პარტიების მიერ გაფორმებული სარეკლამო კონტრაქტები, რომლებიც ცესკოს წარედგინა, თანხების მიხედვით ასე გადანაწილდა:




მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანების შესახებ კანონის მიხედვით, საპარლამენტო არჩევნების წელს პოლიტიკური პარტიების საარჩევნო კამპანიის ფინანსური მხარდაჭერისათვის საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დამატებით გამოიყოფა დაფინანსება სატელევიზიო რეკლამის განთავსების ხარჯების დასაფარავად. ამ თანხის გამოყენება შეიძლება რეკლამის განსათავსებლად არჩევნების დანიშვნის შემდეგ არჩევნების დღემდე, ხოლო განმეორებითი კენჭისყრის, არჩევნების მეორე ტურის ან ხელახალი არჩევნების დანიშვნის შემთხვევებში − შესაბამისი კენჭისყრის დღემდე.

კანონის ამ მუხლით გათვალისწინებულ თანხას იღებენ მხოლოდ კვალიფიური პარტიები. კანონის მიხედვით, საარჩევნო სუბიექტისთვის გამოყოფილი თანხის არანაკლებ 15%-ისა გამოყენებული უნდა იქნეს წინასაარჩევნო რეკლამის განსათავსებლად სულ ცოტა 7 მაუწყებელში, რომლებიც არ არიან ეროვნული მაუწყებლები.

კანონის ამ მუხლით მიღებული დაფინანსების ფარგლებში ყველაზე მეტი თანხა 599,579 ლარი დახარჯა სატელევიზიო რეკლამაში ენმ-მ გასულ ადგილობრივ არჩევნებში მასთან ერთად ბლოკში მონაწილე 2 პარტიასთან (ედპ და ქრისტიან-კონსერვატიული პარტია) ერთად; 559,638 ლარი დახაჯრა “ქართულმა ოცნებამ”; 468,494 ლარი - “ევროპულმა საქართველომ” ბოლო ადგილობრივ არჩევნებში მასთან ერთად მონაწილე გაერთიანებსთან - “მოძრაობა თავისუფალი საქართველოსთვის” ერთად; 295,510 ლარი - “პატრიოტთა ალიანსმა” და 146,981 ლარი - ლეიბორისტულმა პარტიამ.

---

რედ.: ქავერზე გამოყენებულია "ნეტგაზეთის" ფოტო

ჟურნალისტის პროფესიული მოვალეობაა საზოგადოებრივი ინტერესის დაკმაყოფილება.

31 ოქტომბრის არჩევნების შედეგებთან დაკავშირებით მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესია, ვინაიდან შემაჯამებელ ოქმებში ცდომილების ის მასშტაბი, რაზეც ოპოზიცია საუბრობს, არჩევნების შედეგებს ცვლის იმ თვალსაზრისით, რომ ერთპარტიულ მმართველობას კოალიციური მთავრობა ანაცვლებს.

ცხადია, რომ არჩევნების შედეგების შეჯამებაზე პასუხისმგებელია ცენტრალური საარჩევნო კომისია. შესაბამისად, საზოგადოებრივი ინტერესის საგანია იმის გარკვევა, თუ რატომ აღმოჩნდა ბევრი ცდომილება შემაჯამებელ ოქმებში. იყო თუ არა ეს განპირობებული უბნებისა და ოლქების დონეზე კომისიის წევრების დაბალი კვალიფიკაციით? თუ ეს ასეა, როგორ და რატომ შეარჩია ცესკომ კომისიის წევრები? როგორია თავად ცესკოს წევრების პროფესიული კვალიფიკაცია? მათი კავშირები ხელისუფლებასთან ან სხვა საარჩევნო სუბიექტებთან, რამაც შესაძლოა გავლენა მოახდინოს მათ პროფესიულ საქმიანობაზე და ა.შ.

მაგრამ არის თუ არა საზოგადოებრივი ინტერესის საგანი კომისიის წევრების ან ცესკოს თავმჯდომარის გარეგნობა? წონა? ასაკი? და ბოლოს, აკადემიური მოსწრების მაჩვენებლები სკოლაში?

ტელეკომპანია “პირველის” ეთერში გასული რეპორტაჟის ავტორი დაინტერესდა იმით, თუ როგორი მოსწავლე იყო ცესკოს თავმჯდომარე თამარ ჟვანია. ამ მიზნით ჟურნალისტი ჩავიდა ერთ-ერთ მუნიციპალიტეტში, სადაც ჟვანიამ სასკოლო განათლება მიიღო; ეწვია სკოლას, სადაც ის სწავლობდა; მოიძია მისი ფიზიკის მასწავლებელი, მათემატიკის მასწავლებლებს კი სასაფლაოზე მიაკითხა; გამოკითხა მეზობლები, მუნიციპალიტეტის მაცხოვრებლები და მთელი ამ შრომის შედეგად საზოგადოებას მიაწოდა ინფორმაცია, რომ თამარ ჟვანია სკოლაში ფრიადოსანი და მოწესრიგებული მოსწავლე ყოფილა, მათ შორის, მაღალი აკადემიური მოსწრება ჰქონდა ფიზიკა-მათემატიკაშიც.

მოდით, ახლა ვიკითხოთ - მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე არჩევნების შესაძლო გაყალბების საკითხზე რა ინფორმაცია მიიღო ამ სიუჟეტის ნახვის შემდეგ აუდიტორიამ? რა კავშირშია თამარ ჟვანიას, როგორც ცესკოს თავმჯდომარის პროფესიულ საქმიანობასთან ან მისი მხრიდან არჩევნების შესაძლო გაყალბებასთან ანუ სისხლის სამართლის დანაშაულთან ის, თუ როგორი მოსწავლე იყო ის სკოლაში და რა ნიშნებს უწერდნენ მათემატიკისა თუ ფიზიკის მასწავლებლები? - რა თქმა უნდა, არავითარი.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეათე პრინციპის მიხედვით, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი. ცხადია, პირადი ცხოვრების ნაწილია ის, თუ როგორი აკადემიური მოსწრება ჰქონდა ამა თუ იმ პირს სკოლაში. საზოგადოებრივ ინტერესზე უკვე ვისაუბრეთ ზემოთ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში.

მოდით, ახლა ისიც ვიკითხოთ, თუ რატომ შეიძლება იყვნენ მასწავლებლები ანგარიშვალდებულები მოსწავლეების პროფესიულ საქმიანობაზე? - რას ემსახურებოდა ჟურნალისტის შეფასება, რომ “ალბათ საფლავში ბრუნავდა” თამარ ჟვანიას მათემატიკის მასწავლებელი? ან რატომ ჩააყენა თავის მართლების პოზიციაში ფიზიკის მასწავლებელი, რომლის ფრიადის დამსახურება ყოფილა, ჟურნალისტის ტექსტის მიხედვით, ჟვანიას წარჩინების ატესტატი?

თუკი ხსენებული რეპორტაჟის ავტორი ჟურნალისტის ლოგიკას მივყვებით, გამოდის, რომ მედიამ უნდა მიაკითხოს კორუფციაში ან სხვა “არითმეტიკულ ოპერაციებთან” დაკავშირებულ უკანონო საქმიანობაში დადანაშაულებული ან მხილებული პირების მათემატიკის მასწავლებლებს; ან “გამზრდელის” ანალოგიით პასუხი მოსთხოვს მკვლელობაში ბრალდებულების აღმზრდელებს და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-7 პრინციპის მიხედვით, ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ ნებისმიერი ნიშნით დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე.

***

განახლება: მასალის თავდაპირველ ვერსიას თანდართული ჰქონდა ის სიუჟეტი, რომელიც მაუწყებლის ეთერში გავიდა. თუმცა, ვინაიდან მოგვიანებით, არხმა ამ სიუჟეტის გამო ბოდიში მოიხადა და მასალა ყველა პლატფორმიდან წაშალა, ჩვენც საჭიროდ ჩავთვალეთ, სიუჟეტი აგვეღო და ის აღარ არის საჯაროდ ხელმისაწვდომი. რედაქციის ბოდიშის შესახებ კი შეგიძლიათ წაიკითხოთ ამ ბმულზე

“ჯერჯერობით სახლში არავინ არ იმყოფება და ჩვენ შეგვიძლია დავათვალიეროთ სახლი”, - ამ სიტყვებით შეუძღვა პირდაპირი ეთერის საშუალებით მაყურებელს “ფორმულას” ჟურნალისტი კერძო პირის საცხოვრებელ სახლში, რომელიც, რეპორტიორის თქმით, სამართალდამცავებმა გაჩხრიკეს.

ჟურნალისტის ინფორმაციით, სახლი ეკუთვნოდა ერთ-ერთ მოქალაქეს, რომელიც საქართველოს ბანკზე თავდამსხმელი ბადრი ესებუას ნათესავია და ჩხრეკაც ამ თავდამსხმელის ძებნის ოპერაციის ფარგლებში ჩატარდა.

მაყურებელმა იხილა როგორ შედის ჟურნალისტი და ოპერატორი კერძო პირის სახლში, ათვალიერებს ცარიელ ოთახებს, სადაც ჩხრეკის კვალი სახეზეა - გადმოყრილია კარადებიდან ნივთები, დამტვრეულია ინტერიერის გარკვეული ნაწილები და ა.შ. მაყურებელი იგებს, რომ სახლში არავინაა.

საქართველოს ჟურნალისტურის ეთიკის ქარტიის მე-10 პრინციპის მიხედვით, “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი”.

ქარტიის პრინციპების განმარტებების მიხედვით, ამ შემთხვევაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება “საზოგადოებრივ ინტერესს”.

ზუგდიდში საქართველოს ბანკზე შეიარაღებული თავდასხმის ფაქტი, რა დროსაც რამდენიმე ათეული ადამიანი მძევლად აიყვანა თავდამსხმელმა და საბოლოოდ ნახევარი მილიონი დოლარი გაიტაცა და ამ დრომდე მიმალულია, ეჭვგარეშეა, რომ მაღალი საზოგადობრივი ინტერესის მქონე საქმეა. საზოგადოების ლეგიტიმური ინტერესის საგანია, მიიღოს დეტალური ინფორმაცია, თუ რამდენად ეფექტურად ახორციელებენ საგამოძიებო ორგანოები დამნაშავის ძებნა-დაკავების ოპერაციას, თუმცა, ემსახურებოდა თუ არა ამ ინტერესის დაკმაყოფილებას “ფორმულას” ჟურნალისტის ჩართვა თავდასხმაში ბრალდებული პირის ნათესავის ცარიელი სახლიდან? რა ტიპის მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე ინფორმაციის მიწოდებას ემსახურებოდა ჟურნალისტის მხრიდან არეული საწოლებისა და კარადების, გაჩხრეკილი საძინებლის ჩვენება?

“ამგვარი ინტერესის გარეშე არა მხოლოდ კერძო პირის, არამედ საჯარო პირის პირად ცხოვრებაში შეჭრაც არაეთიკურია”, - ნათქვამია ქარტიის პრინციპების განმარტებებში.

“ფორმულას” ფეისბუკ-გვერდზე ლაივ-ჩართვის ამსახველი ვიდეოჩანაწერის კომენტარებში მაყურებლის ნაწილი არაეთიკურს უწოდებდა ჟურნალისტის ქცევას, როდესაც ის კერძო პირის საცხოვრებელ სახლში შეიჭრა, სადაც არავინ იმყოფებოდა და მაყურებელს დაათვალიერებინა ოთახები.

ქარტიის მე-10 პრინციპის დაცვის კუთხით, გაყოფილია ჟურნალისტისა და რედაქტორის (პროდიუსერის) პასუხისმგებლობა: ჟურნალისტის პასუხისმგებლობაა, რამდენად კეთილსინდისიერად მოიპოვებს მასალას ადამიანის პირადი ცხოვრების შესახებ; რედაქტორის (პროდიუსერის) პასუხისმგებლობაა რას გამოაქვეყნებს და რას არა.

ტელეკომპანია “იმედმა” ახალ სატელევიზიო სეზონზე ახალი გმირი წარუდგინა მაყურებელს - კონკურენტი არხის დამფუძნებლის კარიკატურული პროტოტიპი.

“ახალ სეზონზე უამრავ სიახლეს გპირდებით, თუმცა, დარწმუნებული ვარ, რომ პირველი სიურპრიზი, რაც ჩვენ მოვამზადეთ, მთლად სასიამოვნო არ იქნება თქვენთვის, რადგან ჩემთან გადაცემაში მუშაობა დაიწყო ნიკა გურამიამ”, - ასე წარადგინა “იმედის” გადაცემა “ღამის შოუს” წამყვანმა გიორგი გაბუნიამ ახალი პერსონაჟი, რომელიც “მთავარი არხის” დამფუძნებელსა და გენერალურ დირექტორს, ნიკა გვარამიას აშარჟებს.

იმავდროულად “იმედმა” მაყურებელს ახალი პრომო ვიდეო წარუდგინა, რომელიც აშშ-ის მოქმედი პრეზიდენტის დონალდ ტრამპის საარჩევნო კამპანიის ფარგლებში შექმნილი სარეკლამო ვიდეოს ანალოგია: ტრამპს მაღალტექნოლოგიური ჩქაროსნული მატარებელი განასახიერებს, მისი კონკურენტი ჯო ბაიდენი კი დრეზინას მიაჩიქჩიქებს ლიანდაგზე.

დონალდ ტრამპის საარჩევნო კამპანიის ფარგლებში შექმნილი სარეკლამო ვიდეო 

"იმედის” პრომოს შემთხვევაში, არხის მთავარი სახეები, ტრამპის მსგავსად, ჩქაროსნულ მატარებელში სხედან; ამორტიზებული დრეზინის მართვას კი ნიკა გვარამიას როლის შემსრულებელი ცდილობს.

ტელეკომპანია "იმედის" პრომო ვიდეო

“ღამის შოუ” ახალი პერსონაჟის, ნიკა გურამიას მონაწილეობით, ყოველკვირეულად სთავაზობს მაყურებელს ეპიზოდებს, რომლებიც ნიკა გვარამიას წარმოაჩენს ფაქტებისა და მოვლენების განზრახ გამყალბებელ პერსონად, რომელიც ეძებს და ავრცელებს მხოლოდ ნეგატივს და რომელსაც   სხვადასხვა ქალაქისა თუ მუნიციპალიტეტის ქუჩებში.

“ღამის შოუ გიორგი გაბუნიასთან ერთად” რამდენიმე წლის წინ POSTV-ზე შეიქმნა, რომელიც ჯერ “მაესტროს” ეთერში გადიოდა და შემდეგ “იმედზე” გადაინაცვლა. ამიტომ გასაკვირი არ უნდა იყოს, რომ “ღამის შოუს” ეპიზოდებს აქტიურად აზიარებს და არეკლამებს POSTV-ის გართობის გვერდი ფეისბუკში.

POSTV-ის ყოფილი თანამფლობელი და აღმასრულებელი დირექტორი ლაშა ნაცვლიშვილი ამჟამად მმართველი პარტიის, “ქართული ოცნების” მრჩეველია საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში. POSTV-ის ერთ-ერთი მფლობელი და მთავარი სახე შალვა რამიშვილი კი მმართველი პარტიის ხელმძღვანელის ბიძინა ივანიშვილის სიმპატიით დიდი ხანია სარგებლობს: ივანიშვილმა ჯერ კიდევ 2011 წელს, ოპოზიციის ლიდერის რანგში გამოქვეყნებულ მის ერთერთ პირველ წერილში მიმართა რამიშვილს საჯაროდ, რომ სააკაშვილის ხელისუფლების წინააღმდეგ სატირულ-იუმორისტულ პროექტს დაუფინანსებდა: “სახალხოდ გაძლევ სიტყვას, შენ დაიწყე ახალი "დარდუბალას” გადაღება და მე დავაფინანსებ!”

POSTV 2017 წელს დაფუძნდა და იგი დაფუძნების დღიდან ღიად მუშაობდა ყოფილი ხელისუფლების, კერძოდ, მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ, მის ანტიპიარზე. ბოლო პერიოდში კი მისი აქტიური სამიზნეა ოპოზიციურად განწყობილი მედიასაშუალებები: კერძოდ, POSTV-ის გუნდი აქტიურად აკრიტიკებს იმ ტელევიზიებს (ადრე, სამიზნე იყო “რუსთავი 2”, ხოლო სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების გამო ამ ტელევიზიაში განხორციელებული ცვლილებების შემდეგ, ძირითადი სამიზნეა მთავარი არხი, ფორმულა და ტვ პირველი), რომლებიც აკრიტიკებენ ბიძინა ივანიშვილსა და “ქართულ ოცნებას”. ეს ივანიშვილმაც დაადასტურა თავის ერთ-ერთ სატელევიზიო ინტერვიუში გასულ წელს, როცა აღნიშნა, რომ მის წინააღმდეგ მომზადებულ სატელევიზიო სიუჟეტებს საპასუხო სიუჟეტებს უძღვნიდა შალვა რამიშვილი და პოსტვ: “ამ ბოლოს რა მოსდის რუსთავი 2-ს, ფაქტების ძიებაში აღარ არიან. დილით დგებიან, ჩემი გადმოსახედიდან, სცენარებს წერენ და წადი და იმართლე თავი, როგორც გინდა. მათ ჰყავთ თავისი მრევლი, გინებაც მოსწონს ხალხს. მერე გამოდის პატარა შალვა რამიშვილი ან ვიღაც Postv-ში, ამას გასცემს პასუხს, იქ მაყურებლების რაოდენობა გაცილებით ცოტაა და შედეგს იღებენ”, - განაცხადა ივანიშვილმა.

“მთავარი არხის”, მანამდე კი “რუსთავი 2”-ის მიერ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული სიუჟეტების განხილვასა და კრიტიკას ეთმობოდა ბოლო წლებში ტელეკომპანია “იმედის” არაერთი სიუჟეტი თუ გადაცემა. ბოლოს საქმე იქამდე მივიდა, რომ არხის პრომო ვიდეოშიც კი “მთავარ არხზე” “გადასწრება-გადავლა” არის “იმედის” მთავარ ამოცანად წარმოჩენილი მაშინ, როცა მედია საზოგადოების პრობლემების იდენტიფიკაციაზე და ამ პრობლემების მოგვარებაზე პასუხისმგებელი ხელისუფლების საქმიანობის კონტროლზე უნდა იყოს ორიენტირებული.

და ბოლოს იმაზე, თუ რატომ გამახსენა ამ ამბებმა ე.წ. მედია ჯგუფი და მათი კრებითი სახელი “ალისტრახო”. ალბათ, ეს მოვლენა კიდევ დიდხანს შეგვახსენებს თავს, რადგან არც 9 წლის წინ, როცა ეს ამბები ხდებოდა და არც მას შემდეგ, პროფესიულ მედია წრეებში სათანადოდ არ შეფასდა ის, თუ რას ნიშნავს ალისტრახოობა, რატომ არის ის ცუდი და სამარცხვინო საქციელი, რომელიც საბოლოო ჯამში, აზარალებს მთელ საზოგადოებას.

2012 წელს, როდესაც ოპოზიციის მაშინდელმა ლიდერმა ბიძინა ივანიშვილმა ინფო 9 და ტელეკომპანია “მეცხრე არხი” აამოქმედა, მაშინდელმა ხელისუფლებამ ე.წ. მედია ჯგუფი (რომელიც მოგვიანებით გაერთიანდა ამ ჯგუფის ერთერთი ლიდერის ალისტრახო როხვაძის სახელის ქვეშ) ჩამოაყალიბა, რომლის მთავარი დანიშნულება იყო ხელისუფლების მიმართ ოპოზიციურად და კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტების დაცინვა, საჯარო განკითხვა, დევნა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლა. მაშინდელი ოპოზიციის ლიდერის, ივანიშვილის საკუთრებაში არსებული მედიასაშუალებების ჟურნალისტები ცდილობდნენ კრიტიკული შეკითხვები დაესვათ ხელისუფლების წარმომადგენლებისთვის, “ალისტრახოები” კი ამ დროს ამ ჟურნალისტებს დასდევდნენ კამერებითა და მიკროფონებით და მათ უსვამდნენ დამამცირებელ შეკითხვებს - თუ რამდენს უხდიდა მათი პატრონი და ასე იცავდნენ მაშინდელი ხელისუფლების წარმომადგენლებს.

ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ “ქართული ოცნების” გუნდს არ დაუსჯია “ალისტრახოების ჯგუფი” იმის მიუხედავად, რომ ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლა სისხლის სამართლის დანაშაულია. ახალი ხელისუფლების პირობებში “ალისტრახოები” გადაღებებზე ჯერ არ დასდევენ ჟურნალისტებს ჩართული კამერებით, თუმცა “ალისტრახოობის ხიბლი” ნამდვილად იგრძნობა გადაცემებში, რომლებშიც ხელისუფლების პოზიციების გამაგრებას კრიტიკულად განწყობილი მედიებისა და ჟურნალისტების დისკრედიტაციით ცდილობენ.

თბილისობის პროგრამა, ახალი წლის მილოცვა, ჭავჭავაძის გამზირის რეაბილიტაცია - ეს იმ აქტივობების არასრული ჩამონათვალია, რაზეც “საზოგადოებასთან კომუნიკაციის სააგენტო” სარეკლამო კლიპებს ამზადებს და თბილისის მერიის გასაპიარებლად სხვადასხვა ტელევიზიის ეთერში განთავსებისთვის ასობით ათას ლარს იხდის ბიუჯეტიდან.

მაგალითად, ჭავჭავაძის გამზირის რეაბილიტაციის მესამე ეტაპის თაობაზე მომზადებული სარეკლამო კლიპის 4 ტელევიზიის ეთერში განთავსებისთვის თბილისის მერიის “საზოგადოებასთან კომუნიკაციის სააგენტომ” 132,438 ლარი გადაიხადა მიმდინარე წლის დასაწყისში. ამ თანხის 60%-მდე (79,424 ლარი) ტელეკომპანია “იმედს” ერგო, 31%-მდე (40,532 ლარი) - “რუსთავი 2”-ს , 8% (10,674 ლარი) - TV პირველს და 1%-ზე ოდნავ მეტი (1,806 ლარი) - “მაესტროს”.

ჭავჭავაძის გამზირის რეაბილიტაციის მეორე ეტაპის თაობაზე მომზადებული სარეკლამო კლიპი კი სააგენტომ 5 ტელევიზიაში განათავსა გასულ წელს, რაშიც 110,874 ლარი გადაიხადა ბიუჯეტიდან. ამ შემთხვევაში ყველაზე დიდი წილი - 58,714 ლარი ტელეიმედს ხვდა წილად, 38,667 ლარი - რუსთავი 2-ს, 6,878 ლარი - TV პირველს, 5,093 ლარი - საზოგადოებრივ მაუწყებელს და 1,522 ლარი - მაესტროს.

ინფოგრაფიკაზე მოცემულია  ჭავჭავაძის გამზირის რეაბილიტაციის მეორე და მესამე ეტაპის თაობაზე განთავსებული კლიპების ჯამური ღირებულება. ამასთან, საზოგადოებრივ მაუწყებელზე განთავსდა მხოლოდ მეორე ეტაპის შესახებ მომზადებული ვიდეო.

“საზოგადოებასთან კომუნიკაციის სააგენტო” თბილისის მერიაში 2018 წელს შეიქმნა. მას შემდეგ სწორედ ეს უწყებაა პასუხისმგებელი დედაქალაქის მერიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის პოლიტიკის წარმართვაზე.

ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) ცნობით, 2018 წელს სააგენტომ 2.3 მილიონი ლარი დახარჯა, საიდანაც სარეკლამო რგოლების მხოლოდ სატელევიზიო ეთერში განთავსებისათვის 519 ათასი ლარი გადაიხადა. ამ თანხის 69.5% (361,117 ლარი) “იმედმა” აითვისა, 17.3% - რუსთავი 2-მა, 5.9% - TV პირველმა, 3.6% - საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა და 2.5% - “იბერიამ”.

“მედიაჩეკერმა” შეისწავლა სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს ვებ-გვერდზე განთავსებული ხელშეკრულებები, რომლებიც “საზოგადოებასთან კომუნიკაციის სააგენტომ” 2019 წელს გააფორმა ტელევიზიებთან.

როგორც ირკვევა, გასულ წელს 805,077 ლარი გადაუხადა სააგენტომ ტელევიზიებს საეთერო დროის შესყიდვისთვის. ამ თანხის ნახევარზე მეტი, 52% - “იმედის ჰოლდინგმა” აითვისა, საიდანაც 388,210 ლარის ხარჯი ტელეიმედზე მოდის, 23,385 ლარი - GDS TV-ზე და 9,189 ლარი - მაესტროზე; საერთო თანხის 37%-ზე მეტი (299,677 ლარი) - რუსთავი 2-ის საეთერო დროის შესყიდვისთვის დაიხარჯა; 5%-ზე მეტი (43,247 ლარი) - TV პირველზე; 3.3% (26,815 ლარი) - საზოგადოებრივ მაუწყებელზე; ხოლო დარჩენილი თანხა აითვისეს “კავკასიამ” (8,706 ლარი) და პალიტრა TV-მ (5,848 ლარი).

რაც შეეხება 2020 წლის მონაცემებს, სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს ვებ-გვერდზე განთავსებული ხელშეკრულებების მიხედვით, ამ დროისთვის “საზოგადოებასთან კომუნიკაციის სააგენტოს” ტელევიზიებთან უკვე გაფორმებული აქვს 629,080 ლარის ღირებულების კონტრაქტები. აქედან თანხის 60%-ზე მეტი (379,573 ლარი) “იმედზე” მოდის, დაახლოებით 32% (199,930 ლარი) - რუსთავი 2-ზე, 7%-მდე (43,404 ლარი) - TV პირველზე და 1%-მდე (6,172) - მაესტროზე.




ამას გარდა, თბილისის მერიის შესახებ ფეისბუკზე განთავსებული ინფორმაციისა და აქტივობების რეკლამირებისთვის (დასპონსორებისთვის) „საზოგადოებასთან კომუნიკაციის სააგენტო“ მიმდინარე წელს 170,000 ლარს ხარჯავს.

სააგენტოს ასევე მიმდინარე ხელშეკრულება აქვს გაფორმებული “ბრავო რექორდსთან”, რომელიც ითვალისწინებს კინოთეატრებში თბილისის მერიის საქმიანობაზე მომზადებული სარეკლამო კლიპების განთავსებას. ამისთვის სააგენტომ 2019 წლის აპრილში 134,685 ლარის ღირებულების კონტრაქტი გაუფორმა “ბრავო რექორდს”, ხოლო 2019 წლის 25 დეკემბერს გაფორმებული კონტრაქტის ღირებულებაა 140,000 ლარი. თანხა სააგენტოს გადახდილი აქვს, თუმცა “ბრავო რექორდს” მხოლოდ 2 მიღება-ჩაბარების აქტი აქვს წარმოდგენილი, რომელთა ღირებულება 31,087 ლარია. აღსანიშნავია, რომ პანდემიის გამო მიმდინარე წლის მარტიდან კინოთეატრები საქართველოში დაკეტილია.

აგვისტოდან დღემდე ფეისბუკში $182,838 ღირებულების რეკლამა განთავსდა საქართველოდან პოლიტიკურ, სოციალურ და საარჩევნო საკითხებზე. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, თუ რა თანხებს ხარჯავენ ამ მიმართულებით მედიასაშუალებები და ძირითადად, რა ტიპის პროდუქტს არეკლამებენ საინფორმაციო გვერდები წინასაარჩევნოდ.

ფეისბუკის რეკლამის ბიბლიოთეკის ანგარიშიდან ვიგებთ, რომ ყველაზე მეტი თანხა - $2813 დახარჯული აქვს ონლაინ-გამოცემა Tinp.ge-ს (“დღეს პოლიტიკაში”). “სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო ორგანიზაციის” (ISFED) ცნობით, ეს ვებგვერდი “საქართველოს პატრიოტთა ალიანსის” სასარგებლოდ მუშაობს. ფეისბუკის მონაცემებით, Tinp.ge-ის მიერ დაფინანსებულ სტატიების, ძირითადად, პოზიტიურად წარმოაჩენს სწორედ პატრიოტთა ალიანსის ლიდერების აქტივობებს და ნეგატიურად იმ ოპოზიციურ პარტიებს, როგორიცაა “ევროპული საქართველო”, ენმ და ლელო.


“პატრიოტთა ალიანსთან” დაკავშირებული კიდევ ერთი მედიაორგანიზაცია - “ობიექტივი” ათავსებს პოლიტიკურ რეკლამას ფეისბუკში. მაგალითად, “ობიექტივმა” აგვისტოს ბოლოს დაასპონსორა მასალა, რომელშიც ასახული იყო "საქართველოს პატრიოტთა ალიანსის" პოზიცია ბათუმში გაკრულ ბანერთან დაკავშირებით.

ვებგვერდს geosociety.ge (“საქართველოს საზოგადოება”) 48 მასალის ფეისბუკით რეკლამირებაში $281 აქვს დახარჯული აგვისტოდან დღემდე. დაფინანსებულ მასალებს შორის გვხვდება პრემიერ-მინისტრ გიორგი გახარიასა და თბილისის მერის კახა კალაძის განცხადებები. ამასთან, გამოცემა ასპონსორებს ისეთ პოსტებს, რომლებიც ნეგატიურად წარმოაჩენს ცალკეულ ოპოზიციონერებს. მაგალითად, დასპონსორებულია ამონარიდი ვიდეომასალიდან, რომელიც ასეა დასათაურებული: “როგორ გააკოტრა „თიბისი ბანკმა“ და მამუკა ხაზარაძემ ბიზნესმენი ჯემალ ლეონიძე”. ხოლო “ლელოს” კიდევ ერთ ლიდერთან დაკავშირებით, დასპონსორებულია პოსტი, რომელიც მანიპულაციურად აღწერს ბადრი ჯაფარიძის საარჩევნო კამპანიას და მიზნად ისახავს მის დაცინვას.


ფეისბუკში შექმნილი რამდენიმე გვერდი (Tbilisi Daily, Interworld, Headlinegeorgia) არეკლამებს საქართველოში შექმნილ სოციალურ ქსელ Feedc.com-ზე გამოქვეყნებულ სტატიებს. დასპონსორებული მასალების უმრავლესობა შეეხება ბელარუსში მიმდინარე პროცესებს.

როგორც ფეისბუკის რეკლამის ბიბლიოთეკის ანგარიშიდან ირკვევა, ფეისბუკში შექმნილია არაერთი გვერდი, რომლებიც არეკლამებენ პოლიტიკური სუბიექტების მადისკრედიტებელ ან პირიქით, სარეკლამო მასალებს.

მაგალითად, გვერდი HAHA News - ჰაჰა ნიუსი აგვისტოში შეიქმნა და მასზე განთავსებულია პოსტები, რომლებიც აშარჟებს ხელისუფლების ქმედებებს. ფეისბუკის რეკლამის ბიბლიოთეკის ანგარიშში შევიდა ამ გვერდზე გამოქვეყნებული ფოტო პოსტი, რომელიც ეხმაურებოდა თბილისის ღამის ეკონომიკის პროექტის ხელმძღვანელობიდან სერგი გვარჯალაძის გადადგომას.


გვერდი “საინფორმაციო ბლოგი - Informative Blog” ივნისშია შექმნილი და ძირითადად, პოზიტიურად წარმოაჩენს სახელისუფლებო გუნდის (არჩილ თალაკვაძის, მამუკა მდინარაძის, კახა კალაძის) განცხადებებსა და აქტივობებს.
გვერდს დასპონსორებული აქვს სწორედ ასეთი მასალები.




ლიბერალები და ლიბერალიზმი, ანტიდასავლური პროპაგანდა არის რამდენიმე ფეისბუკ-გვერდის მიერ დაფინანსებული მასალების ძირითადი სამიზნე. მაგალითად, ასეთ მასალებს ასპონსორებს ულტრარადიკალური ჯგუფის გვერდი Alt-Info • ალტ-ინფო და Politicano • პოლიტიკანო.






ფეისბუკზე პოლიტიკურ და საარჩევნო საკითხებზე მომზადებული მასალების რეკლამირებას მიმართავენ, ასევე, მეინსტრიმული მედიასაშუალებები საქართველოში. მათ შორის, ყველაზე მეტი თანხა აგვისტოდან დღემდე დახარჯული აქვს ტვ იმედს ($744).



POS TV-ის რამდენიმე გვერდი აქვს ფეისბუკში. POSTV - ახალი ამბებისა და POSTV - ანალიტიკის საშუალებით მასალების რეკლამირებაში POS TV-ის $262 აქვს დახარჯული აგვისტოდან დღემდე. დასპონსორებული მასალები აკრიტიკებს წინა ხელისუფლებასა და მიხეილ სააკაშვილს და პოზიტიურად წარმოაჩენს ხელისუფლებას.









მედიასაშუალებების მიერ ფეისბუკზე მასალების რეკლამირება დამკვიდრებული პრაქტიკაა იმისათვის, რომ მათ მიერ მომზადებული მასალები რაც შეიძლება ფართო აუდიტორიაზე გავრცელდეს სოციალური ქსელის საშულებით. ფეისბუკის რეკლამის ბიბლიოთეკის ანგარიშის მიხედვით, ძირითადი მეინსტრიმული მედიასაშუალებების უმრავლესობა ბოლო ერთ თვეში $100-ზე ნაკლებს ხარჯავდა ფეისბუკზე პოლიტიკურ, სოციალურ და საარჩევნო საკითხებზე გამოქვეყნებული მასალების რეკლამირებაში.

არასრული ჩამონათვალი იხილეთ ცხრილში, რომელიც მოიცავს 2020 წლის 4 აგვისტოდან 12 სექტემბრის ჩათვლით პერიოდის მონაცემებს:

სად გადის ზღვარი საზოგადოებრივ ცნობისმოყვარეობასა და ინტერესს შორის? რა პრინციპით უნდა იხელმძღვანელოს მედიამ, რომ დააკმაყოფილოს საჯარო ინტერესი ისე, რომ არ გასაჯაროვდეს პირადი ცხოვრების დეტალები? ამ საკითხებზე “მედიაჩეკერი” ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამართლის სკოლის ასოცირებულ პროფესორს, თამარ გურჩიანს ესაუბრა:

- ბოლო პერიოდში მედია აქტიურად აშუქებს გახმაურებულ საქმეებს, როგორიცაა, გიორგი შაქარაშვილის მკვლელობა და თამარ ბაჩალიაშვილის გაუჩინარება და გარდაცვალება. ზოგიერთმა მედიასაშუალებამ ამ საქმეებთან მიმართებაში პირადი ცხოვრების დეტალები გაასაჯაროა, რაზეც არასამთავრობო ორგანიზაციების ნაწილმა გაავრცელა კიდეც განცხადება, რომ ამ საქმეებზე მაღალი საჯარო ინტერესი არ ამართლებს ნებისმიერი სახის პირადი ინფორმაციის გავრცელებას. თქვენ როგორ ფიქრობთ?

მაშინაც კი, როცა მედიის მთავარი მოტივაცია ამ ტიპის გახმაურებულ საქმეებში არის სიმართლის დადგენა, ის უნდა მოქმედებდეს ზიანის თავიდან აცილების პრინციპით. ძალიან ძნელია ბალანსის დაცვა, რადგან მაღალი კონკურენციაა თავად მედიასაშუალებებს შორის და ასევე, სამწუხაროდ, ძალიან დიდი უნდობლობაა საგამოძიებო და მართლმსაჯულების ორგანოების მიმართ. შესაბამისად, მედია თავად იღებს საკუთარ თავზე გამოძიების და მართლმსაჯულების ფუნქციას. რა თქმა უნდა, ეს არასწორია, რადგან მედია არ არის არც გამომძიებელი და არც მოსამართლე, თუმცა მისი როლი ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან შეიძლება მტკიცებულებების გადამალვა მოხდეს, ან ზეგავლენით ვაჭრობა, ან ძალაუფლების ბოროტად გამოყენება. ასეთი მაღალი პროფილის საქმეებში მაღალი საზოგადოებრივი ყურადღება და ინტერესი ბუნებრივია და მედიის ინსტინქტიც, რომ თხაროს ეს დეტალები და მუდმივად გადაამოწმოს, ძალიან ლეგიტიმურია, მაგრამ ამავდროულად ღირებულებების შენარჩუნებაც უნდა ხდებოდეს.

- კონკრეტული შემთხვევების მაგალითზე რომ განვიხილოთ ეს საკითხები - იგივე შაქარაშვილის საქმესთან დაკავშირებით როდესაც მედიაში მოხვდა ახალგაზრდების პირადი ხასიათის ფოტო და ვიდეოკადრები, ეს რამდენად შეიძლება გამართლდეს ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით?

ამ შემთხვევაში, პირველ რიგში, საინტერესოა როგორ მოხვდა ეს მასალები მედიაში. პირველ რიგში, პასუხისმგებლობა ცალსახად იმას უნდა ეკისრებოდეს, ვისაც ამ ინფორმაციის დაცვის ვალდებულება აქვს, როდესაც ხდება სისხლის სამართლის საქმის მასალების გასაჯაროება. სამწუხაროდ, ზოგ შემთხვევაში მედია სენსაციად აქცევს ამ ტიპის მასალებს, რომ უკეთესად გაყიდოს ახალი ამბები. უნდა აკეთებდეს თუ არა ამას მედია? - ამაზე ცალსახა პასუხი არის ის, რომ მედია უნდა მოქმედებდეს ზიანის თავიდან აცილების პრინციპით.

- თამარ ბაჩალიაშვილის საქმის გაშუქების დროს, ასევე, ბევრი დეტალი გამჟღავნდა მედიაში არა მხოლოდ გარდაცვლილის პირადი ცხოვრების შესახებ, არამედ ამ საქმის რამდენიმე მოწმესთან მიმართებაში. რამდენად გამართლებული იყო ამ დეტალებზე მედიის ინტერესი?

ბაჩალიაშვილის, ისევე როგორც შაქარაშვილის საქმეში მედია ეცადა, რომ ყველა განზომილება დაენახა, ყველა დეტალი ამოეჩხრიკა, ყველა არსებული თუ არარსებული მტკიცებულება გამოეკვლია, გადევნებოდა ყველა მნიშვნელოვან თუ უმნიშვნელო კვალს და ა.შ. მე ვფიქრობ, რომ ეს ყოველმხრივი ანალიზი, რაც მედიამ ჩაატარა ამ ორივე საქმეში, არ უნდა იყოს მედიის საქმე, თუმცა საზოგადოების მხრიდან მართლმსაჯულების ორგანოებისადმი უნდობლობაზე კეთდება კაპიტალიზაცია მედიის მხრიდან. ყოველმხრივი ანალიზი და განხილვა, ვერ ვიტყვი, რომ ზედმეტი იყო, იმიტომ, რომ ამის ალტერნატივა სახელმწიფოს მხრიდან, როგორიცაა ყოველდღიური პრესკონფერენციები, გასაგები ენით საუბარი, არ ყოფილა. მედიამ აჯობა სახელმწიფოს ამაშიც და ისარგებლა იმითაც, რომ საზოგადოებას, რომელიც არის მედიის მომხმარებელი, ყველაზე მეტად იზიდავს დანაშაულის შესახებ ამბები - რაც უფრო ბურუსით არის დანაშაული მოცული, მით უფრო საინტერესოა ადამიანებისთვის.

- გასაგებია, რომ საზოგადოება ძალიან ცნობისმოყვარეა, მაგრამ როგორი უნდა იყოს მედიის ქცევა?

რა თქმა უნდა, მედიას უნდა ესმოდეს თავისი როლი, რომ მას აქვს გავლენა. ხშირად ძალიან ინფანტილურად განმარტავენ მედიის როლს, რომ თითქოს ის არის სარკე, რომელიც უბრალოდ ასახავს იმას, რაც ხდება. მედიას შეუძლია პერსპექტივების შეცვლაც და მანიპულირებაც. შესაბამისად, აქ შემოდის თვითკონტროლის, თვითრეგულირების საკითხი, რომელიც უნდა ჰქონდეს მაღალი ეთიკური სტანდარტების მქონე მედიას. ასეთ მედიას ესმის ის, რომ მან შეიძლება შეცდომა დაუშვას, რომ ის არ არის სრულყოფილი და ვერ იქნება ყოველთვის მართალი და საკუთარ თავს აკონტროლებს, ამოწმებს, კითხვებს სვამს საკუთარ გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებით და თვითკრიტიკულია. ეს სამწუხაროდ ჩვენს სამაუწყებლო მედიას ძალიან აკლია. ახლა უკვე ისეთ მდგომარეობაშია სამაუწყებლო მედია, რომ ცოტა რთულია ეთიკაზე საუბარი. შექმნილია რაღაც ახალი სიბრტყე, ტოტალურად რადიკალიზებული და პოლარიზებული, სადაც ეთიკის ადგილი არ არის.

- შექმნილი რეალობიდან გამომდინარე, ბოლო დროს ხელისუფლებისგან არაერთხელ წამოვიდა ინიციატივა მედიის რეგულირების შესახებ, მაგალითად, სიძულვილის ენასთან მიმართებაში და ა.შ. ბევრს საუბრობენ იმაზეც, რომ ვერ მუშაობს კარგად თვითრეგულირების მექანიზმები. თქვენ რაში ხედავთ გამოსავალს?

გამოსავალი რეგულაცია არ არის, ეს მხოლოდ კონტრპროდუქტიული იქნებოდა. მე გამოსავალი მგონია იმაში, რომ აუდიტორია უფრო მეტად დაფიქრდეს, უფრო ხშირად მოითხოვოს მედიისგან უკან დახევა, შეცდომის აღიარება. თვითრეგულირების ორგანოებიც უფრო აქტიურად უნდა მუშაობდნენ და უფრო შიგნით უნდა არსებობდეს მექანიზმები, რომ გაკონტროლდეს ეს ყველაფერი. უბრალოდ ისე ინტენსიურია ახლა ეს რომ, ამდენს ვერც თვითრეგულირების ორგანოები გაწვდებიან.

მე ვფიქრობ, რომ გარდა მაყურებლებისა, რომლებმაც უნდა მოვითხოვოთ მედიისგან უფრო მეტი ეთიკურობა, ღირებულებების პატივისცემა და ზიანის თავიდან აცილების პრინციპის დაცვა, კიდევ არსებობს ერთი მექანიზმი: მედია დამოკიდებულია კომერციულ შემოსავლებზე. შესაბამისად, კორპორაციებს, კომპანიებს უნდა ჰქონდეთ რაღაც მოთხოვნები - გარკვეული საკონტრაქტო ვალდებულება უნდა იყოს ის, რომ მედიამ ეთიკური პრინციპები დაიცვას. მაგალითად, თუ რომელიმე მედიასაშუალება ჰომოფობიურ ან მიზოგინურ რეპორტაჟებს ამზადებს და მე წარმოვადგენ რძის პროდუქტების მწარმოებელ კომპანიას და არ ვეთანხმები ასეთ სარედაქციო პოლიტიკას, უნდა წამოვიღო რეკლამა ამ ტელევიზიიდან და სხვაგან წავიდე. სამწუხაროდ, ასეთი რამ ჩვენთან არ ხდება.

- ხშირად ჟურნალისტები, რომლებიც არღვევენ პირადი ცხოვრების უფლებას, ამას ამართლებენ მაღალი საჯარო ინტერესით. სად გადის ზღვარი ამ ორ საკითხს შორის, როგორ უნდა იმოქმედოს მედიამ ისე, რომ არ დაარღვიოს არც პირადი ცხოვრების უფლება და თან საზოგადოებრივი ინტერესიც დააკმაყოფილოს?

საჯარო ინტერესი ცოტა სხვაგვარად გვესმის საქართველოში. საჯარო ინტერესი არ გულისხმობს ადამიანების ჭორაობის ინტერესის ან უბრალოდ ცნობისმოყვაროების დაკმაყოფილებას. არ იყო აუცილებელი ბაჩალიაშვილის ცხოვრების ყველა დეტალის გამოფენა. საჯარო ინტერესი გახმაურებული მკვლელობის ან გაუჩინარების თემას ყოველთვის ექნება, მაგრამ საჯარო ინტერესი გულისხმობს იმას, რომ დაისაჯოს დამნაშავე, არ დაემალოს სამართალს ის ხალხი, ვინც დაკავშირებულია გავლენიან პირებთან, არ მოხდეს კორუფცია, სათანადო სასჯელი მიიღოს დამნაშავემ და როგორც არის შესაძლებელი, დაზარალებულის რეაბილიტაცია და მისი უფლებების რეალიზაცია მოხდეს. აი, ეს არის საჯარო ინტერესი და არა ყველა არასაჭირო დეტალის ცოდნა ადამიანების ცხოვრების შესახებ. შეიძლება მედიისთვის ყველა დეტალი გახდეს ცნობილი, მაგრამ კარგი მედია არჩევს, რა გამოაქვეყნოს და რა - არა. კარგი მედია არ არის რეალითი შოუ, რომელიც მაყურებელთან ერთად პირდაპირ ეთერში არკვევს ყველა დეტალს და შესაბამისად, ვერც ირიდებს თავიდან იმ რისკებს, რომ შეიძლება სწორედ პირდაპირ ეთერში დადგეს სწორედ ზიანი - გავრცელდეს ის ინფორმაცია, რომელიც არ უნდა გავრცელებულიყო.

რაც შეეხება ზღვარს, ზღვარი არის სწორედ იმაზე დაფიქრება, ვინმეს რამე ზიანი ხომ არ ადგება. ელემენტარული კითხვა უნდა დაუსვას თითოეულმა ჟურნალისტმა საკუთარ თავს - უფრო მეტ სიკეთეს ვაკეთებ, თუ უფრო მეტი ზიანი მომაქვს? მედიას არავინ უკრძალავს გამოძიებას ან კრიტიკას, მაგრამ თუკი ამას აკეთებს ისე, რომ დამატებით დარტყმებს აყენებს დაზარალებულს, მე მგონი, ეს უბრალოდ არასწორია.

80-ზე მეტი ჟურნალისტი დააკავეს ბელარუსში არჩევნების შემდეგ საპროტესტო აქციების ფონზე, ნაცემია არაერთი მათგანი. ამ ფონზე სახელმწიფო მედიაორგანიზაციებში დასაქმებული რეპორტიორების ნაწილი გაფიცვის რეჟიმში ინაცვლებს. “მედიაჩეკერი” შეეცადა გაერკვია, თუ როგორ იცვლება მედიაგარემო ბელარუსში ბოლო დროს მიმდინარე მასშტაბური საპროტესტო აქციების ფონზე.

“ევროპის უკანასკნელი დიქტატორი”, “ევროპის ყველაზე გრძელვადიანი მმართველი”, - ასე მოიხსენიებენ ბელარუსის პრეზიდენტ ალექსანდრ ლუკაშენკოს, რომელიც უკვე 26 წელია ქვეყნის სათავეშია ავტოკრატიული მმართველობის შედეგად.

“Freedom Houses”-ის ბოლო ანგარიშის მიხედვით, ბელარუსი 100-დან 19 ქულით არათავისუფალი ქვეყნების რიგშია. ორგანიზაციის შეფასებით, “ხელისუფლება შეუზღუდავ კონტროლს ახორციელებს ძირითადად მედიასაშუალებებზე. 2008 წელს მედიის შესახებ მიღებული კანონით სახელმწიფოს აქვს მონოპოლია პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური საკითხების შესახებ ინფორმაციაზე. ცილისწამება დასჯადია როგორც სამოქალაქო, ისე სისხლის სამართლის კოდექსით. ამასთან, სისხლის სამართლის კოდექსით დაცულია მაღალი თანამდებობის პირების პატივი და ღირსება. სახელმწიფო საკუთრებაშია ერთადერთი ინტერნეტ პროვაიდერი და ხელისუფლების სრულ კონტროლქვეშაა ინტერნეტი ტექნიკურადაც და სამართლებრივადაც. მედიის შესახებ კანონი ვრცელდება ვებგვერდებსა და ბლოგებზეც, რომლებსაც ზედამხედველობს ინფორმაციის სამინისტრო. ქვეყანაში მოქმედი ასეთი შეზღუდვების ფონზე ხშირია ჟურნალისტების დაჯარიმების, სამართლებრივი დევნის, ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფის ფაქტები”.

ბელარუსში მოქმედი ტელერადიო სადგურებისა და გაზეთების უმრავლესობა სახელმწიფოს საკუთრებაშია და ბიუჯეტიდან ფინანსდება.

“ბელარუსში კრიტიკულად განწყობილ ჟურნალისტებსა და ბლოგერებს აშინებენ და აპატიმრებენ, წამყვანი ახალი ამბების ვებგვერდები დაბლოკილია, ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა აკრძალულია და მედიამრავალფეროვნება არ არსებობს. სახელმწიფო სრულად აკონტროლებს ყველა ტელევიზიას. რამდენიმე დამოუკიდებელი მედიაგამოცემა არსებობს, მაგრამ უმრავლესობა იძულებით უცხოეთშია დაფუძნებული და სახელმწიფო ორგანოები მაინც ავიწროებენ, განსაკუთრებით პოლონეთში დაფუძნებლ “ბელსატ ტვ”-ის”, - ასე აფასებს ბელარუსში არსებულ მედიაგარემოს კიდევ ერთი საერთაშორისო ორგანიზაცია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე”.

Freedom House-ის შეფასებით, “ბელარუსი ავტორიტარული პოლიციური სახელმწიფოა, სადაც არჩევნები ღიად ყალბდება და სამოქალაქო უფლებები იზღუდება”.

9 აგვისტოს ბელარუსში საპრეზიდენტო არჩევნები ჩატარდა. არჩევნებში მონაწილეობის შესახებ რამდენიმე თვით ადრე განაცხადა ბელარუსიელმა აქტივისტმა სერგეი ტიხანოვსკიმ, რომელიც ამ განცხადებიდან 2 დღეში დააპატიმრეს. საარჩევნო მარათონი მისმა ცოლმა - სვეტლანა ტიხანოვსკაიამ გააგრძელა.

ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ არჩევნებში გამარჯვებულად (ხმების 80%-ით) ლუკაშენკო გამოაცხადა , თუმცა ტიხანოვსკაია ირწმუნებოდა, რომ ხმების სამართლიანად დათვლის შემთხვევაში სწორედ ის მოიპოვებდა გამარჯვებას ხმების 70%-ით.

არჩევნების გაყალბებისა და დარღვევების არაერთი ფაქტი წარმოაჩინა ოპოზიციამ, რის გამოც ოპოზიციის წარმომადგენლების პროტესტმა მინსკის ქუჩებში გადაინაცვლა. ხელისუფლებამ პროტესტანტების მიმართ ცრემლსადენი გაზი, რეზინის ტყვიები გამოიყენა და ათასობით ადამიანი დააპატიმრა.

არჩევნების მეორე დღეს ტიხანოვსკაია საჩივრის შეტანას აპირებდა საარჩევნო კომისიაში გაყალბების ფაქტებზე, თუმცა მას თავისუფლება აღუკვეთეს 7 საათის განმავლობაში და აიძულეს გამგზავრებულიყო ლიტვაში, სადაც მანამდე თავისი შვილები გაგზავნა. ვიდეომიმართვაში, რომლითაც მან ლიტვიდან მიმართა მხარდამჭერებს, განაცხადა, რომ ეს გადაწყვეტილება შვილების უსაფრთხოებისთვის მიიღო.

მომდევნო დღეებში პოლიციასთან შეტაკებების შემდეგ მიღებული მძიმე დაზიანებების ამსახველი ფოტოვიდეო მასალები ფართოდ გავრცელდა სოციალურ ქსელებში, რამაც ბელარუსში პროტესტის ახალი ტალღა ააგორა. დაიწყო საპროტესტო გამოსვლები მთელი ქვეყნის მასშტაბით, გაფიცვები; გადადგა რამდენიმე თანამდებობის პირი; სლოვაკეთში ბელარუსის ელჩმა სოლიდარობა გამოუცხადა პროტესტანტებს; ბელარუსის წამყვანი საფეხბურთო კლუბის დირექტორმა თავისი პოლიციის ძველი უნიფორმა ნაგვის ყუთში გადააგდო; ფეხბურთელმა ილია შკურინმა კი განაცხადა, რომ აღარ ითამაშებს თავისი ქვეყნის სახელით მანამ, სანამ ლუკაშენკო არ გადადგება.

საპროტესტო აქციების დარბევების ფონზე ბელარუსის ხელისუფლების აქტიურ სამიზნეებად იქცნენ ჟურნალისტები. “ბელარუსიელი ჟურნალისტების ასოციაციამ” 2020 წლის მანძილზე ჟურნალისტებზე რეპრესიების 197 ფაქტი აღწერა ბელარუსში, აქედან 85 შემთხვევა 9 აგვისტოს და მის შემდგომ დღეებშია დაფიქსირებული. აღნიშნული ფაქტები შეეხება ჟურნალისტების ცემას, დაშავებასა და დაკავებების სერიას.

ორგანიზაციამ “საერთაშორისო ამნისტია” მოუწოდა ბელარუსის ხელისუფლებას პატივი სცეს მედიის საქმიანობას და დაუყოვნებლივ გაათავისუფლოს დაკავებული ჟურნალისტები.

16 აგვისტოს პირველი ყველაზე მასშტაბური საპროტესტო აქცია გაიმართა ბელარუსში, რომელსაც სახელმწიფო ტელევიზიის თანამშრომლებიც შეუერთდნენ.

“ბელტერადიოკომპანიის” თანამშრომლების ნაწილი უკვე 2 დღეა გაფიცულია. ისინი ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების ობიექტურად გაშუქების გარანტიებს ითხოვენ.

18 აგვისტო ცნობილი გახდა, რომ სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული ყოველდღიური გაზეთის - “ზვიაზდას” რედაქტორი დაითხოვეს მას შემდეგ, რაც გამოცემის თანამშრომლებმა, ასევე, გაფიცვისთვის დაიწყეს მზადება. ისინი რედაქციაში ცენზურის აღმოფხვრას მოითხოვენ.

მედიის წარმომადგენლებზე ფიზიკური ანგარიშსწორებისა და ინტერნეტის ბლოკირების მიუხედავად, ბელარუსში მაინც გამოჩნდა საინფორმაციო არხი, რომელიც უმთავრესი წყარო გახდა ბელარუსში მიმდინარე საპროტესტო აქციების შესახებ.

“НЕХТА” ბელარუსიულ ენაზე “ვინმეს” ნიშნავს, რომელიც სტეპან სვეტლოვის, ბელარუსიელი ბლოგერის ფსევდონიმია. НЕХТА - ეს არის არხი “ტელეგრამში”, რომელსაც უკვე 2 მილიონზე მეტი გამომწერი ჰყავს და რომელიც ერთერთი საპროტესტო აქციებს აქტიურად აშუქებს. ტელეგრამის გარდა, НЕХТА-ს აქვს არხები იუთუბსა და მესინჯერში. სტეპან სვეტლოვი მისი არხის პოპულარობას ბელარუსში ასე ხსნის:

“ჩვენ ძალიან ბევრი ექსკლუციური ინფორმაცია გვაქვს, გვყავს ხელისუფლების შიგნით ინსაიდერები, უამრავი დოკუმენტური მასალა სახელმწიფო დაწესებულებებიდან; დოკუმენტები მაღალი რანგის თანამდებობის პირებზე. ხალხმა იცის, რომ ჩვენთან ისინი წაიკითხავენ იმას, რაც არსად გამოქვეყნებულა იმის გამო, რომ ჩვეულებრივი დამოუკიდებელი მედია მათი გამოქვეყნების შემთხვევაში დაუყოვნებლივ გახდებოდა სახელმწიფოს მხრიდან დევნის ობიექტი და ეს სტატიები მაინც ჩაიხსნებოდა საიტებიდან”.

შეკითხვაზე, თუ როგორ მოახერხებ ეს არხი მუშაობის გაგრძელებას მაშინ, როცა ბელარუსში დაბლოკილია ვებგვერდების უმრავლესობა, ბლოგერი პასუხობს, რომ ამ პირობებში Telegram-ი როგორღაც მაინც მუშაობს:

“ეს არის ამ ახალი მედია ფორმატის ხიბლი - როცა არ არსებობს ერთი ცენტრალიზებული საიტი, რომლის დაბლოკვა ან სანქცირება შეუძლებელია, რადგან მასზე ყველას აქვს წვდომა”.

ბლოგერის თქმით, ისინი აქტიურად ურჩევენ ხელმომწერებს გამოიყენონ პროქსი-სერვერები, VPN, Tor და სხვა გზები ინტერნეტის სრულად ბლოკირების პირობებში.

2020 წლის იანვრიდან 6 ონლაინ გამოცემასთან 400 000 ლარამდე ღირებულების, 113 გამარტივებული შესყიდვის ხელშეკრულებაა გაფორმებული. დამკვეთების დიდი ნაწილი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო და მის დაქვემდებარებაში მყოფი ააიპ/სსიპ-ია.

6 გამოცემიდან 5 მასალებს შესაბამისი სარეკლამო აღნიშვნის გარეშე ათავსებს.

 

• იხილეთ ამ თემაზე: სტატია დაფინანსებულია, მაგრამ არ გეუბნებიან - 6 სააგენტოს სამთავრობო კონტრაქტების ამბავი

ონლაინ გამოცემების ნაწილი სამთავრობო აქტივობების პოზიტიურად გაშუქებისთვის საბიუჯეტო სახსრებით ფინანსდება ისე, რომ აუდიტორიას ამის თაობაზე ინფორმაცია არ მიეწოდება. ჟურნალისტური სტანდარტი კი სარედაქციო და სარეკლამო მასალების მკვეთრად გამიჯვნას ითვალისწინებს.

“გიორგი ერბოწონაშვილი ფერმერებს შეხვდა და “აგრობარათების” პროექტზე დეტალური ინფორმაცია მიაწოდა”, - kvira.ge-ზე ამ სათაურით განთავსდა საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ვებ-გვერდზე პრესსამსახურის მიერ გამოქვეყნებული ამბავი აღნიშნული მინიციპალიტეტის მერის ვიზიტზე სოფელ ვერხვიანში. იდენტური ტექსტი, იმავე დღეს, 22 ივლისს, ipress.ge-მაც განათავსა საიტზე. გამოქვეყნებულ მასალებს არ ახლდა აღნიშვნა, რომ ისინი სარეკლამო ან დაფინანსებული კონტენტის ნაწილი იყო.

საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მერიას “კვირასთან” ახალი ამბების სააგენტოს მომსახურებაზე მოქმედი ხელშეკრულება აქვს გაფორმებული, რომლის ღირებულება 4400 ლარია. შპს “თავისუფალი გაზეთი +” კი, რომელიც “აიპრესის” მფლობელია, ფასიან მომსახურებას უწევს საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის დაქვემდებარებაში მყოფ კულტურული ობიექტების გაერთიანებას - გამარტივებული შესყიდვის ჯამური ღირებულება 3300 ლარია.

ზემოთ აღნიშნული მასალები ისეთ შთაბეჭდილებას ქმნის, რომ ისინი მერის პიარისთვისაა გათვლილი: იდენტურ ტექსტებში ხაზგასმულია, რომ მერმა სასოფლო-სამეურნეო მიწის მესაკუთრეთა სტიმულირების სახელმწიფო პროგრამის “დადებით მხარეებზე” ისაუბრა მოსახლეობასთან. ის, რომ მერი სოფლის მოსახლეობას ხვდება და სახელმწიფო პროგრამის დადებით მხარეებზე ესაუბრება, მუნიციპალიტეტის პირველი პირის ჩვეულებრივი სამუშაო დღის ნაწილია და არა ახალი ამბავი, რომელიც მედიამ აუდიტორიას სარედაქციო მასალად უნდა მიაწოდოს.

“ზაქარია ენდელაძე მუნიციპალიტეტში მიმდინარე ინფრასტრუქტურული სამუშაოების პროცესს ადგილზე გაეცნო” ,- ამ სათაურით გამოაქვეყნა “მარშალპრესმა” 15 ივნისს ნიუსი, რომელშიც კოპირებული იყო ადიგენის მუნიციპალიტეტის მერიის ოფიციალურ გვერდზე გამოქვეყნებული ტექსტი. იგივე ტექსტი იმავე დღეს ადგილობრივმა გამოცემამ “სამხრეთის კარიბჭემ” გამოაქვეყნა სარეკლამო განყოფილებაში. “მარშალპრესს” კი, რომელსაც ადიგენის მერიასთან მოქმედი, 2000-ლარიანი ხელშეკრულება აქვს გაფორმებული სააგენტოს მომსახურებაზე, ამ მასალაზე არ მიუთითებია, რომ ის დაფინანსებული კონტენტის ნაწილია. ამ შემთხვევაშიც ნიუსის სარედაქციო ღირებულება პრაქტიკულად არ არსებობს, რადგან ტექსტი მერის სამსახრუებრივად გაწერილ აქტივობას აღწერს.

ახალციხის მუნიციპალიტეტში რომ საგზაო ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაცია გრძელდება, ამ ინფორმაციას “პრაიმტაიმი” წელს თავის აუდიტორიას თითქმის ყოველთვიურად აწვდის. არც ერთ მათგანს არ აქვს აღნიშვნა, რომ ისინი ახალციხის მერიის მიერაა დაფინანსებული. “პრაიმტაიმს” სააგენტოს მომსახურების მოქმედი ხელშეკრულება აქვს ახალციხის მერიასთან, რომლის ღირებულება 2200 ლარია. ბოლოს, 21 ივლისს გამოაქვეყნა გამოცემამ ნიუსი იმაზე, რომ “ახალციხის მუნიციპალიტეტში საგზაო ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაცია აქტიურ რეჟიმში გრძელდება”. იდენტური ტექსტი და ფოტო იმავე დღეს “კვირამაც” განათავსა საიტზე, რომელსაც 2500 ლარიანი ხელშეკრულება აქვს ახალციხის მერიასთან. დაფინანსების შესახებ აღნიშვნა არც “კვირაზე” გამოქვეყნებულ ნიუსს ახლავს. თუმცა იგივე ტექსტი, ასევე, სარეკლამო განყოფილებაში აქვს განთავსებული “სამხრეთის კარიბჭეს”.

ახალციხეში გზის რეაბილიტაციაზე “პრაიმტაიმის” კიდევ ერთი ნიუსი 29 მაისსაა გამოქვეყნებული სარეკლამო აღნიშვნის გარეშე, იდენტური ტექსტი იმავე დღეს “ინტერპრესნიუსმაც” გამოაქვეყნა, თუმცა მასალას ბოლოში თან ახლავს აღნიშვნა NS. ამ ფორმით “ინტერპრესნიუსი” მომსახურების ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებულ მასალებს გამოყოფს სარედაქციო კონტენტიდან.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-9 პრინციპის მიხედვით, “სარედაქციო მასალები მკვეთრად უნდა გაიმიჯნოს მარკეტინგული, სარეკლამო და სპონსორის მიერ დაფინანსებული მასალებისაგან”.

ამასთან, ქარტიამ 2019 წელს შეიმუშავა სახელმძღვანელო წესები სარედაქციო და სარეკლამო მასალების გამიჯვნის კუთხით. ამ წესებიდან ჩვენ ამ შემთხვევაში 2 პუნქტზე გავამახვილებთ ყურადღებას, რომლებსაც ჩვენს მიერ ზემოთ განხილულ მაგალითებში არღვევენ ონლაინ გამოცემები:

• “საფასურის სანაცვლოდ მომზადებული და გამოქვეყნებული მასალა მკვეთრად უნდა გაიმიჯნოს სარედაქციო მასალისგან. უნდა ჰქონდეს შესაბამისი აღნიშვნა ისეთ ადგილას და ისეთი ფორმით, რომ ადვილი იყოს მისი შემჩნევა”.
• “ონლაინ და ბეჭდურ მედიაში ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებული მასალებს მკითხველისთვის ადვილად შესამჩნევ ადგილას კარგად აღქმადი ზომით უნდა ჰქონდეს მკაფიო და ცხადი მინაწერი დაფინანსების შესახებ. წარწერები - „პარტნიორის კონტენტი“, NS, R, „მეგობრის მასალა“ და ა.შ მკითხველისთვის დამაბნეველია. უმჯობესია თუ გამოიყენებთ წარწერას „რეკლამა“/“სარეკლამო სტატია“, „სარეკლამო გვერდი“. არ არის კარგი პრაქტიკა, როდესაც გაზეთის ბოლო გვერდზე ანდა საიტზე მითითებულია, რომ რომელიღაც გვერდი/რუბრიკა არის დაფინანსებული. ამგვარი წარწერა თავად სტატიას უნდა ახლდეს”.

“მედიაჩეკერმა” ამ დროისთვის 6 ონლაინ გამოცემის მიმდინარე წლის ხელშეკრულებები შეისწავლა, რომლებიც ითვალისწინებს მათ გვერდებზე საბიუჯეტო ორგანიზაციების სასარგებლოდ საინფორმაციო მომსახურების განხორციელებას.




ეს მედიაორგანიზაციებია: interpressnews.ge, mpn.ge, ipress.ge, primetime.ge, reportiori.ge, kvira.ge. მათთან მუნიციპალიტეტებს, სამინისტროებსა და სსიპ-ებს წელს ჯამში 399 786.96 ლარის ღირებულების გამარტივებული შესყიდვის ხელშეკრულებები აქვთ გაფორმებული.

აქედან ყველაზე მეტი, 125 706.13 ლარის ღირებულების 27 მოქმედი ხელშეკრულება გაფორმებულია შპს “ახალ ამბებთან”, იგივე “ინტერპრესნიუსთან”; მას მოსდევს შპს “თავისუფალი გაზეთი +”, იგივე “აიპრესი”, რომელსაც 31 მოქმედი ხელშეკრულება აქვს გაფორმებული, ჯამური ღირებულებით - 111 436 ლარი. “კვირას” 59 476.35 ლარის ღირებულების 18 მოქმედი ხელშეკრულება აქვს; “პრაიმტაიმს” - 57 200.48 ლარის ღირებულების 18 ხელშეკრულება; “მარშალპრესს” 23 138 ლარის ღირებულების 10 ხელშეკრულება, ხოლო “რეპორტიორს” 22 830 ლარის ღირებულების 9 ხელშეკრულება.

ამ 6 მედიაორგანიზაციიდან 5 ისე ათავსებს რეგიონების მუნიციპალიტეტებთან ხელშეკრულების ფარგლებში მიწოდებულ მასალებს, რომ შესაბამის აღნიშვნას რეკლამის თაობაზე არ უთითებს. ხოლო “ინტერპრესნიუსის” შემთხვევაში, აღნიშვნა NS გაკეთებულია, თუმცა სტანდარტის მიხედვით, ეს არ არის სათანადო ძალისხმევა მედიაორგანიზაციის მხრიდან მკითხველის ინფორმირებისთვის.

საქართველოში მოქმედი არასამთავრობო ორგანიზაციების ჯგუფმა ღია წერილით მიმართა “ფეისბუკის” დამფუძნებელს, რათა ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებამდე მიიღოს გარკვეული ზომები საქართველოსთან მიმართებაში. რატომ გახდა აუცილებელი ამ ზომების მიღება და რა გამოხმაურებას უნდა ველოდოთ ფეისბუკის მხრიდან, ამ საკითხებზე აღნიშნულ წერილზე ხელმომწერი ერთ-ერთი ორგანიზაციის - “სამართლიანი არჩევნების და დემოკრატიული საერთაშორისო საზოგადოების” (ISFED) მრჩეველ-კონსულტანტს, მიხეილ ბენიძეს ვესაუბრეთ:

- ღია წერილიდან გამომდინარე, ერთ-ერთი მოთხოვნა უკავშირდება იმას, რომ ფეისბუკმა საქართველოში ხელმისაწვდომი გახადოს პოლიტიკური რეკლამის ბიბლიოთეკა. რა დამატებით ინფორმაციას მისცემს ეს ამომრჩეველს საქართველოში და რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი?

საქართველოში საარჩევნო გარემოზე სერიოზულ გავლენას ახდენს სხვადასხვა სახის ინფორმაცია და მადისკრედიტებელი კამპანიები, რომლებიც ხშირად ანონიმურად დასპონსორებული კონტენტის საშუალებით ხორციელდება ფეისბუკის გვერდებზე ან ჯგუფებში. ეს სერიოზული გამოწვევაა, რადგან აქტორები როგორც ქვეყნის შიგნიდან, ისე გარედან, ცდილობენ ამომრჩევლების განწყობაზე გავლენას, მათ შორის, გაუმჭვირვალე ფინანსების გამოყენებით. საარჩევნო კონტექსტში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფინანსური გამჭვირვალობა, როდესაც საქმე ეხება პოლიტიკური შინაარსის რეკლამას.

ფეისბუკზე ხშირად გვხვდება არა მხოლოდ ოფიციალური კანდიდატების - პარტიების ან საარჩევნო სუბიექტების მიერ განთავსებული რეკლამები, არამედ ისეთი დასპონსორებული პოსტები, რომლებიც არსით არიან საარჩევნო კამპანიის ნაწილი - ეს არის მადისკრედიტებელი, ან დეზინფორმაციული კამპანიები, რომლებიც მიიმართება პოლიტიკოსების, აქტივისტების მედიაორგანიზაციების, არასამთავრობო ორგანიზაციების წინააღმდეგ და დღესდღეობით ჩვენთვის უცნობია, ვინ დგას ამ კამპანიების უკან და რა თანხა იხარჯება.

პოლიტიკური რეკლამების ბიბლიოთეკა არის სწორედ ფეისბუკის გამჭვირვალობის ერთ-ერთი მექანიზმი პოლიტიკურ და საარჩევნო საკითხებზე რეკლამებთან დაკავშირებით, რომელიც სხვადასხვა ქვეყანაში უკვე ფუნქციონირებს, მაგალითად, აშშ-ში, ევროკავშირის ქვეყნებში, ასევე შარშან უკვე უკრაინაშიც ჩაირთო არჩევნებთან დაკავშირებით. ეს ბიბლიოთეკა მოგვცემს საშუალებას, გავიგოთ, თუ ვინ არის გადამხდელი, როცა ფეისბუკში გამოჩნდება დასპონსორებული პოსტები საარჩევნო და პოლიტიკურ საკითხებზე; გავიგოთ, თუ ვისი დაკვეთით და რომელ პერიოდში ქვეყნდება ეს პოსტები; რა რაოდენობის თანხა იხარჯება ამაში; რა დემოგრაფიულ და გეოგრაფიულ აუდიტორიაზე იყო მიმართული და ა.შ.

- თქვენი ორგანიზაცია ბოლო წლებში აქტიურად აკვირდება ფეისბუკში საარჩევნო პროცესებთან დაკავშირებულ საკითხებს. რას აჩვენებს თქვენი მონიტორინგის შედეგები ამ კუთხით: არის იმის ნიშნები, რომ, მაგალითად, ხელისუფლება შესაძლოა აფინანსებდეს ფეისბუკში ისეთ პოლიტიკურ რეკლამას, რომელიც ამომრჩევლის დეზორიენტაციას ემსახურება და რომლის ხარჯებსაც მალავს და არ წარადგენს იგივე აუდიტის სამსახურში, სადაც ევალება კანონით საარჩევნო ხარჯებზე ინფორმაციის მიწოდება?

დიახ, ამის შთაბეჭდილება ნამდვილად იქმნება და გვაქვს შესაბამისი მტკიცებულებებიც. ეს არ ეხება მხოლოდ ხელისუფლებას, სხვა პოლიტიკური აქტორებიც არიან ამაში ჩართულები. 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს სოციალური ქსელების მონიტორინგმა, რომელიც ჩავატარეთ, აჩვენა, რომ ოფიციალური საარჩევნო სუბიექტები კამპანიის წესებს იცავდნენ, მაგრამ ამავდროულად იყო ანონიმური, დასპონსორებული, მადისკრედიტებელი კამპანიები, რომლებიც შთაბეჭდილებას ქმნიდა, რომ იყო ორგანიზებული სხვადასხვა პოლიტიკური ჯგუფების ან მათთან აფილირებული პირების მიერ. აი, ამ გვერდებზე უკვე ყოველდღიურად დიდი რაოდენობით დასპონსორებული კონტენტი ქვეყნდებოდა, მაგრამ ხელმისაწვდომი არ იყო ინფორმაცია ამ კონტენტის და ამ გვერდების წარმომავლობაზე.

ასეთი დაახლოებით 54 გვერდი აღმოვაჩინეთ ჩვენ 2018 წლის არჩევნების პირველი ტურის დროს, ხოლო მეორე ტურის დროს მათი რაოდენობა გასამმაგდა და 160-ს გადააჭარბა. ეს არ იყო მხოლოდ სახელისუფლებო გვერდები, თუმცა რაოდენობრივად უფრო მეტი იყო ხელისუფლების სასარგებლოდ მომუშავე გვერდები. განსაკუთრებით, მეორე ტურის დროს გასამმაგებული რაოდენობა ასეთი გვერდებისა დაემთხვა იმ პერიოდს, როცა საერთაშორისო კონსულტანტები ჩართო ხელისუფლებამ და ჩვენს ანგარიშში ჩვენ ვწერდით კიდეც, რომ ავსტრიაში იგივე კონსულტანტების ჩართულობით მსგავსი მეთოდები გამოიყენებოდა, უბრალოდ, უფრო ნაკლები მასშტაბით, რადგან იქ საკმაოდ მძაფრი რეაგირება მოჰყვა მსგავსი მეთოდების გამოყენებას.

ამას ორგანიზებული სახე ჰქონდა - ერთი და იგივე თემების გააქტიურება ერთდროულად რამდენიმე გვერდზე და შემდეგ კიდევ გრძელდებოდა ამ მეთოდების გამოყენება მთელი წლის მანძილზე, განსაკუთრებით პოლიტიკურად მნიშვნელოვან თარიღებთან და მოვლენებთან დაკავშირებთან, მაგალითად, 20 ივნისის მოვლენებზე და ა.შ. წლის ბოლოს კი, როდესაც ფეისბუკმა გააუქმა საქართველოში ბევრი გვერდი, მათ შორის მმართველ პარტიასთან დაკავშირებული, იქ ასევე ნათქვამი იყო, რომ 316 ათასი აშშ დოლარის ოდენობის რეკლამაზე დახარჯული თანხა იყო იმ ქსელის მიერ, რომელიც მაშინ ფეისბუკმა გააუქმა. ანუ ამის მტკიცებულებები არსებობს და ეს ქსელი, როგორც მოგეხსენებათ, მაშინ ფეისბუკმა პირდაპირ თქვა, რომ იყო დაკავშირებული “ქართულ ოცნებასთან”.

- კოორდინირებული არააუთენტიკური ქცევის გამოსავლენად ძალისხმევის გააქტიურებისკენ მოუწოდებთ თქვენს ღია წერილში ფეისბუკს, რომელმაც ბოლო დროს ამის გამო საქართველოში არაერთი გვერდი და ანგარიში წაშალა. თქვენ ითხოვთ, რომ შესაბამისი ქსელების წაშლის შემდეგ ამ ანგარიშის მიმდევრებსა და მომწონებლებს ფეისბუკმა შეატყობინოს ის, რომ ეს ანგარიშები სწორედ კოორიდნირებული საეჭვო ქცევის გამო წაიშალა. რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?

როგორც ცნობილია ასეთი ქცევის გამო საქართველოში გვერდები წაიშალა ჯერ გასული წლის დეკემბერში, შემდეგ ამ წლის აპრილში. საერთო ჯამში, ძალიან ბევრი, სადღაც 1400-ზე მეტი გვერდი და ანგარიში წაიშალა და ეს კარგად აჩვენებს, თუ რამდენად მასშტაბურად გამოიყენება ეს ინსტრუმენტი - კოორდინირებული საეჭვო ქცევა საქართველოში საზოგადოებაზე ზეგავლენის მოსახდენად. ამ ინსტრუმენტით ხდება ხელოვნურად რაღაც თემების გააქტიურება, ხელოვნური ინტერაქციის შექმნა და ფეისბუკის მომხმარებლების განწყობებზე ზეგავლენის მოხდენა.

ამგვარად, ეს პრობლემურია იმ კუთხით, რომ დემოკრატიული არჩევნების წინაპირობაა ის, რომ მოქალაქეებმა თავად მიიღონ გადაწყვეტილება და თავად აირჩიონ სასურველი კანდიდატები ინფორმირებული არჩევანის შედეგად. ინფორმირებულ არჩევანზე ნეგატიურ გავლენას ახდენს სწორედ ხელოვნურად შექმნილი დღის წესრიგი.

ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ ამაზე ერთის მხრივ ფეისბუკმა მოახდინოს რეაგირება, ხოლო როცა ირეაგირებს და წაშლის ასეთ გვერდებზე, შესაბამისი შეტყობინება დაეგზავნოს იმ ადამიანებს, ასე ვთქვათ, დაზარალებულებს, ვისკენაც იყო მიმართული ეს დეზინფორმაციული თუ მადისკრედიტებელი გზავნილები.

- საინტერესოა, თუკი ფეისბუკი დააკმაყოფილებს თქვენს მოთხოვნებს, მხოლოდ საარჩევნო პერიოდში და საარჩევნო საკითხებზე გავრცელდება ეს ყველაფერი, თუ იგივე მოხდება რუსულ პროპაგანდასთან დაკავშირებულ კოორდინირებულ ქსელებზე, რომლებიც საქართველოში ძალიან აქტიურია?

ჩვენ ვფიქრობთ, რომ მათ შორის რუსული პროპაგანდის ძირითადი მიზანი დიდწილად არის სწორედ ქვეყანაში მიმდინარე დემოკრატიულ პროცესზე გავლენის მოხდენა და რუსეთისთვისაც არჩევნები არის ხოლმე ცხელი სამიზნე. ცხადია, არა მხოლოდ არჩევნების პერიოდში უნდა იყოს ფეისბუკი აქტიური, უბრალოდ, ახლა მნიშვნელოვანია ის, რომ თუ დროულად ჩაირთვება პოლიტიკური რეკლამების ბიბლიოთეკა, შემდეგ ის ჩართული რჩება არასაარჩევნო პერიოდშიც, მაგალითად, უკრაინის შემთხვევაში ასეა. აი, მაგალითად, გასულ თვეში, ივნისში პეტრო პოროშენკოს პარტიის მიერ უკრაინაში დახარჯულია 160 ათასი აშშ დოლარი ფეისბუკში პოლიტიკური რეკლამისთვის, ანუ უკვე არასაარჩევნო პერიოდში, ყოველთვიურად ეს ინფორმაცია ხელმისაწვდომია, ნებისმიერ მოქალაქეს შეუძლია ნახოს თითოეული ეს რეკლამა და გააანალიზოს.

- როდესაც საქართველოში ფეისბუკმა ასეულობით გვერდი და ანგარიში წაშალა კოორდინირებული არააუთენტიკური ქცევის გამო, მაშინ იმ აქტორების მხრიდან, რომლებსაც შეეხო ეს “წმენდა”, იყო განცხადებები იმაზე, რომ ფეისბუკს მიეწოდა არასწორი ინფორმაცია იმ იგივე არასამთავრობო ორგანიზაციების მხრიდან, რომლებიც ხელისუფლების განცხადებით, მაგალითად, დაკავშირებულია "ნაციონალურ მოძრაობასთან" და ა.შ. რეალურად რამდენად ეყრდნობა ფეისბუკი არასამთავრობო ორგანიზაციების ან სხვა, მესამე პირების ცნობებს, როდესაც იღებს ქსელიდან გვერდებისა და ანგარიშების წაშლის თაობაზე კოორდინირებული საეჭვო ქცევის გამო?

კოორდინირებული არააუთენტიკური ქცევის გამო ქსელებს ფეისბუკი შლის მხოლოდ და მხოლოდ ფეისბუკის შიგნით მიმდინარე სერიოზული გამოძიების შემდეგ და საკმაოდ სერიოზულად ეკიდება ამ საქმეს. შეიძლება რიგ შემთხვევებში, ვთქვათ, ჩვენ, ან რომელიმე სხვა ორგანიზაციამ ან აქტორებმა მიაწოდონ ფეისბუკს ინფორმაცია ან ანგარიში, მაგრამ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ისინი დეტალურად შეისწავლიან კონკრეტულ ქცევას და დარწმუნდებიან, რომ მართლაც ყალბ ინტერაქციას აქვს ადგილი და ხელოვნური მეთოდებით მოხდა საზოგადოების აზრზე ზეგავლენის მოხდენა, იღებენ გადაწყვეტილებას წაშლის თაობაზე.

ამდენად, ჩვენი ანგარიშები მათთვის ამ შემთხვევაში არის მხოლოდ საჯაროდ ხელმისაწვდომი ანგარიშები, რომელიც შეიძლება მათთვის იყოს საწყისი ეტაპი, რომ აღმოაჩინონ რაღაც, თუმცა მათი ალგორითმები დამოუკიდებლაც ავლენს მსგავსი ტიპის ქცევას. ამიტომ ასეთი პოლიტიკურ აფილაციებზე საუბარი არ არის დამაჯერებელი ამ შემთხვევაში, რადგან ფეისბუკი თავად იძიებს ასეთ საკითხებს და ისე იღებს გადაწყვეტილებას. აქვე დავამატებ იმას, რომ პოლიტიკური რეკლამის გამჭვირვალობის ნაწილში ჩვენ ფეისბუკისგან ვითხოვთ საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული მოთხოვნების შესრულებას, ასეთი რეგულაციები დაწესებული აქვს მაუწყებლებს და სამწუხაროდ, ფეისბუკთან მიმართებაში კანონის ეს მოთხოვნა ვერ სრულდება. ამიტომ აუცილებელია, რომ ფეისბუკმა აიღოს პასუხისმგებლობა საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

- რა შანსებია იმისა, რომ მოესწროს და ფეისბუკმა თქვენი განცხადებით გათვალისწინებული მოთხოვნები სწორედ ამ არჩევნების დროს დააკმაყოფილოს?

ჩვენ ფეისბუკიდან გვაქვს დაპირება, რომ შესაბამის ყურადღებას მიაქცევენ საქართველოში ამ არჩევნებს, რაც ასევე გულისხმობს პოლიტიკური რეკლამის ბიბლიოთეკის ჩართვას, უბრალოდ, რახან ჯერ კიდევ, არჩევნებამდე 4 თვით ადრე არ არის ჩართული ეს ფუნქცია, ჩავთვალეთ, რომ მნიშვნელოვანი იყო საჯარო წერილის მიწერა, რომ ეს არის არა მხოლოდ ერთი და ორი ორგანიზაციის მოთხოვნა საქართველოში.

თუკი ფეისბუკის მხრიდან იქნება ნება და შესაბამისი გადაწყვეტილება მიღებული, ეს ფუნქცია ჩაირთვება ძალიან მალე. მაგალითად, უკრაინის არჩევნებზე 2019 წელს, ეს მექანიზმი თუ არ ვცდები, ჩაირთო არჩევნებამდე 3 კვირით ადრე, რაც ბუნებრივია, არასაკმარისი დროა, რადგან დიდი რაოდენობით ხარჯი უკვე გაწეული იყო მანამდე. სწორედ ამიტომ მივმართეთ არჩევნებამდე 4 თვით ადრე ფეისბუკს, რომ დროულად დაემატოს საქართველო პოლიტიკური რეკლამის ბიბლიოთეკაში ქვეყნების ჩამონათვალს.

ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციები ცალსახად ეწინააღმდეგებიან დეზინფორმაციის ნაცვლად ტერმინ “Fake News”-ის (“ე.წ. ყალბი ინფორმაციის”) გამოყენებას. ისინი მიიჩნევენ, რომ ეს ტერმინი, ერთის მხრივ, ოქსიმორონია, ვინაიდან “ინფორმაცია” ეწოდება გადამოწმებულ და დადასტურებულ ამბავს, ხოლო თუ ის გადაუმოწმებულია და ყალბია, არ შეიძლება მოიხსენიებოდეს “ინფორმაციად”. მეორეს მხრივ, ტერმინი “Fake News” ჟურნალისტების დისკრედიტაციას ემსახურება.

ჟურნალისტებისა და ავტორიტეტული მედიაორგანიზაციების დისკრედიტაციის მიზნით ყველაზე აქტიურად ამ ტერმინს აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი იყენებს. შესაბამისად, ამომრჩეველთან კომუნიკაციისთვის მან ტრადიციული მედია სოციალურით ჩაანაცვლა, მაგალითად, ტვიტერით. თუმცა ბოლო პერიოდში ამ მიმართულებით გაურთულდა საქმე, ვინაიდან დეზინფორმაციასთან ბრძოლაში აქტიურად ჩაერთო თავად ტვიტერი, რომელმაც ტრამპის რამდენიმე ტვიტს მიანიჭა “მანიპულაციის” აღნიშვნა.

დეზინფორმაცია რომ უმნიშვნელოვანესი პრობლემაა და მასთან ბრძოლაც აუცილებელი, ეს საკამათო საკითხი არ არის, თუმცა მნიშვნელოვანია ბრძოლის მეთოდები.

“მე თვითრეგულირების ზომების მჯერა. “ფეიკ ნიუსი” ცუდი რამეა, მაგრამ ჩემი აზრით, სიმართლის სამინისტროც, ასევე, ცუდია”, - ეს განცხადება ევროპარლამენტარ ანდრუს ანსიპს ეკუთვნის, რომელიც მანამდე ევროკომისის ვიცე-პრეზიდენტი იყო ერთიანი ციფრული ბაზრის საკითხებში.

დღეს საქართველოში ხელისუფლების ცალკეული წარმომადგენლები და მათი მხარდამჭერების ნაწილი აქტიურად მოითხოვს დეზინფორმაციასთან საკანონმდებლო ნორმების გამკაცრებით ბრძოლას, მაგალითაც, ცილისწამების კრიმინალიზაციას და სხვა ტიპის რეგულაციების შემოღებას, რომელიც მნიშვნელოვნად შეზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას და სუსტი დემოკრატიის ქვეყნებში ცენზურის მძლავრ იარაღად შეიძლება იქნას გამოყენებული. ამ საფრთხეების გათვალისწინებით, სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები აქტიურად ეწინააღმდეგებიან მსგავსი ნაბიჯების გადადგმისკენ მიმართულ ნებისმიერ მცდელობას ხელისუფლების მხრიდან.

მედიის მხრიდან დეზინფორმაციის წარმოების მხილების საუკეთესო გზაა თვითრეგულირების მექანიზმების გამოყენება. საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი პრინციპი მოითხოვს ჟურნალისტის მხრიდან ზუსტი ფაქტების გადაცემას. შესაბამისად, ნებისმიერ მოქალაქეს შეუძლია მიმართოს ქარტიის საბჭოს განცხადებით ნებისმიერი ჟურნალისტის წინააღმდეგ, თუკი აქვთ განცდა ან შესაბამისი ცნობები იმაზე, რომ ამ ჟურნალისტმა არ დაიცვა სიზუსტის პრინციპი.

ოპონენტები მიიჩნევენ, რომ ქარტია არაეფექტური მექანიზმია, რადგან მას არ აქვს სანქცირების ანუ სასჯელის დაკისრების მექანიზმი, ვინაიდან ის თვითრეგულირების ორგანოა. თუმცა თვითრეგულირების მთელი არსი სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ ის იცავს როგორც მედიას, ისე მის აუდიტორიას. მედიის მთავარი ძალა არის იმაში, თუ რამდენად ენდობა მას საზოგადოება. ხოლო საზოგადოების ნდობას პირველ რიგში არყევს სწორედ კომპეტენტური თვითრეგულირების ორგანოების გადაწყვეტილებები, რომ ამა თუ იმ მედიამ პატივი არ სცა საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია, ან განზრახ დაამახინჯა ფაქტები, ან ხელი შეუწყო ნებისმიერი ფორმით ადამიანების დისკრიმინაციას და ა.შ. ეს შესაძლოა გრძელვადიანი, მაგრამ მედიაგარემოს გაჯანსაღების ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზაა.

სამწუხაროდ, საქართველოს ხელისუფლება ნაკლებად იყენებს ამ მეთოდს და მედიის საკუთარი არხების შექმნით ცდილობს “სიმართლის სამინისტროს” დამკვიდრებას.

პარალელურად, ტრამპის მეთოდების ერთგვარი კალკირებითა და სოციალური მედიის გამოყენებით ცდილობს კრიტიკულ მედიასთან “გამკლავებას” “ქართული ოცნების” გენერალური მდივანი და თბილისის მერი კახა კალაძე.

25 ივნისს კალაძემ ფეისბუკში თავის ოფიციალურ გვედზე გამოაქვეყნა ფოტო  რომელზეც გამოსახული იყო ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილი სამი ტელევიზიის ლოგო - ტელევიზიების სახელწოდებებზე დამატებული იყო სიტყვა “სიცრუე”, ხოლო ლოგოები წითლად იყო ჩამოღვენთილი, რომელიც საზოგადოების ნაწილმა აღიქვა ჩამოღვენთილ სისხლად, ხოლო თავად ხელისუფლების წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ ეს უბრალოდ ჩამოღვენთილი საღებავი იყო. ლოგოებს წინ უძღოდა წითლად გადახაზული წარწერა “Fake News”, ასევე, წითლად იყო გადახაზული სიტყვა “დეზინფორმაცია”. ამ ფოტოთი კალაძე აანონსებდა მის ლაივ ჩართავს ფეისბუკში. კალაძის თქმით, ეს იქნებოდა “სიმართლის მუშტი”, რომელიც ცხვირ-პირში მოხვდებოდა ყველას, “ვინც არასწორად იმოქმედებს”.

კალაძის ეს აქტივობა საზოგადოების ნაწილმა აღიქვა, როგორც ღია მუქარა კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიების მიმართ.

“მიგვაჩნია, რომ მაღალი პოლიტიკური თანამდებობის პირის მხრიდან კრიტიკული მედიასაშუალების მისამართით მსგავსი კამპანიის წარმოება არ შეესაბამება დემოკრატიული საზოგადოების მოლოდინებს. უხეშად ეწინააღმდეგება მაღალი თანამდებობის პირთა ეთიკურ ღირებულებებს და პრინციპებს. მით უფრო, როცა არსებობს რისკი წახალისდეს ჟურნალისტების მიმართ აგრესია, სიტყვიერი და ფიზიკური თავდასხმა, - ნათქვამია განცხადებაში, რომელიც კოალიციამ “მედიის ადვოკატირებისთვის” გაავრცელა.

ლაივის დასაწყისში “ქართული ოცნების” გენერალურმა მდივანმა და თბილისის მერმა აღნიშნა, რომ დეზინფორმაცია არის პოლიტიკური თუ ეკონომიკური ბრძოლის ერთ-ერთი მთავარი იარაღი და რომ “მეგასახელმწიფოებმა ღიად გამოაცხადეს ამ პრობლემის შესახებ და უმაღლეს დონეზე ხდება ამ მიმართულებით რესურსის მობილიზება”.

„ფეიკნიუსი“ არის, პირდაპირ ვიტყვი, ბოროტება და პოლიტიკურ იარაღად, განსაკუთრებით არჩევნების წინ მისმა გამოყენებამ საქართველოში კატასტროფულ მასშტაბებს მიაღწია. ჩვენ გადავწყვიტეთ ვიბრძოლოთ, დავიცვათ ჩვენი სიმართლე. ჩვენ არ დაგვიწყია ეს კონფრონტაცია, უბრალოდ ვებრძვით მედიის გამოყენებას ტყუილის პროპაგანდისტად.

ჩვენ ამ პროექტით ვიცავთ თითოეული კეთილსინდისიერი ჟურნალისტის პროფესიონალიზმს, ვიცავთ მუნიციპალიტეტის თითოეული თანამშრომელის შრომას, ვიცავთ მოქალაქეების განწყობას, დროს და ნერვებს. ელემენტარულად ვიცავთ სიმართლეს”, - განაცხადა კალაძემ.

მან ტელეკომპანია “მთავარი არხისა” და “ფორმულას” სიუჟეტები მიმოიხილა და ისინი ტყუილის გავრცელებაში დაადანაშაულა. სიუჟეტები შეეხებოდა თბილისის მერიის დაფინანსებულ პროექტებს, რომლებშიც დედაქალაქის მერი დადანაშაულებული იყო საბიუჯეტო სახსრების სავარაუდო კორუფციულ ხარჯვაში.

კალაძისა და მმართველი პარტიის ბრძოლა რომ რეალურად დეზინფორმაციასთან გამკლავება კი არა, კრიტიკულად განწყობილ მედიასთან კონფრონტაციაა, ამის არგუმენტად ბევრს სამართლიანად გაახსენდა ის ფაქტი, თუ როგორ წაშალა ფეისბუკმა “ქართულ ოცნებასთან” დაკავშირებული ასობით გვერდი და ანგარიში კოორდინირებული არააუთენტიკური ქცევისთვის, რომლებიც სწორედ საზოგადოების დეზინფორმირება ემსახურებოდნენ.

ბოლო პერიოდში ტელევიზიები, რომლებიც ხელისუფლებისადმი ლოიალური სარედაქციო პოლიტიკით გამოირჩევიან, საეთერო დროის არცთუ უმნიშვნელო ნაწილს უთმობენ მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილ ტელევიზიებზე თავდასხმებს.

“პირდაპირ გეუბნები, ბატონო ნოდარ, და ვიღაცეებო “TV პირველში”, ვინც დარჩით მანდ, რომ, აი, ბოლომდე მივალ რა, არ გაგახარებთ, მართალი ვარ, მართლები ვართ, აი, როგორც მე, შალვა რამიშვილს მიყურებთ, ამოგშანთავთ რა, აი, გეუბნებით რა, ყველა კანონიერი მეთოდით, თქვენ ტელეეთერიდან არ უნდა იყოთ, ასეთი სიბინძურე და ქაქი არ უნდა მოედინებოდეს არც ერთი ტელევიზიიდან”, - განაცხადა გასულ პარასკევს ტელეკომპანია “POSTV-ს” ეთერში ამავე არხის ერთ-ერთმა დამფუძნებელმა შალვა რამიშვილმა.

რამიშვილის ამ განცხადებას წინ უძღოდა აღნიშნული ტელეკომპანიის ეთერში არაერთი სიუჟეტის გაშვება, რომელიც “TV პირველის” სარედაქციო გუნდის მიერ მომზადებული მასალების სიყალბესა და არაეთიკურობაში ბრალდებას ემსახურებოდა. “POSTV” ამ კუთხით განსაკუთრებით მას შემდეგ გააქტიურდა, რაც “TV პირველის” საინფორმაციო მიმართულება “მთავარი არხიდან” გადასულმა გუნდმა ჩაიბარა, ნოდარ მელაძის ხელძღვანელობით.

“POSTV-მ” რამდენიმე სიუჟეტი მიუძღვნა “TV პირველის” მიერ მომზადებულ მასალას, რომელიც შეეხებოდა თბილისში, საცხოვრებელი სახლის მიმდებარედ ჩვილის ცხედრის აღმოჩენის ფაქტს. ამ ფაქტის გაშუქების დროს, “TV პირველმა” მიმართა სენსაციური გაშუქების ფორმას და არარელევანტურ წყაროებზე დაყრდნობით გაავრცელა დაუზუსტებელი ინფორმაცია, რომ ახალშობილის ცხედარი სამართალდამცველებმა ჯერ პოლიეთილენის პარკში გაახვიეს, შემდეგ კი - სანაგვე ურნაში ჩააგდეს.

ამ სიუჟეტის გამო “POSTV-ის” წარმომადგენლები “TV პირველის” საჯარო კრიტიკას მოითხოვდნენ არასამთავრობო სექტორისგან, სახალხო დამცველისგან და ა.შ. ასევე, მიუთითებდნენ მაუწყებლის ქცევის კოდექსის დარღვევაზე და რეგირებისკენ მოუწოდებნენ კომუნიკაციების კომისიას. თუმცა, “POSTV-ს” წარმომადგენლებს ოფიციალური განცხადებით არ მიუმართავთ ქარტიის საბჭოსთვის, რომელიც არის უფლებამოსილი დაადგინოს კონკრეტული ჟურნალისტის მიერ ქარტიის ამა თუ იმ პრინციპის დარღვევის ფაქტი და რომელიც ამისთვის კოლეგიურად განიხილავს კონკრეტულ მედიაპროდუქტს. მაგრამ ამ განხილვისთვის აუცილებელია საბჭოს შესაბამისი განცხადებით მიმართოს ნებისმიერმა მოქალაქემ.

მოგვიანებით “POSTV-ის” ჟურნალისტებმა სიუჟეტების სერია მიუძღვნეს ტვ პირველის კიდევ ერთ მასალას, რომელიც შეეხებოდა ინფრასტრუქტურულ პროექტებთან მიმართებაში შესაძლო კორუფციულ სქემებს. “POSTV-ის” მტკიცებით, “TV პირველის” ეს მასალა იყო ე.წ. fake news.

ამავე პერიოდში ტელეკომპანია “პირველი” რამდენიმე ჟურნალისტმა დატოვა, მათ შორის იყვნენ, არხის სახეები - ნინო ჟიჟილაშვილი, დიანა ტრაპაიძე და ვახო სანაია.

არხზე განვითარებულ პროცესებსა და შალვა რამიშვილის მხრიდან მუქარის შემცველ განცხადებებს ორშაბათს ტელეკომპანია “პირველის” ყოფილი დირექტორი და ამჟამად ტოქშოუ “რეაქციის” ავტორი და წამყვანი ინგა გრიგოლია გამოეხმაურა.

“ ბოლო პერიოდში დიდი შტურმია ჩვენზე: გვიტევს ხელისუფლება, გვიტევენ ტროლები, ბოტები, მეფის კარის კლოუნები, ამოშანთვით და განადგურებითაც გვემუქრებიან… შეაშინეთ, ვინც შეგიშინებიათ, თქვენი მუქარები მეტად მესასაცილოება… შეცდომები ამ არხზეც დაგვიშვია და სხვა არხზეც, ამ შეცდომების გამო ცხარედაც გვიკამათია, გვიჩხუბია კიდეც და, ალბათ, კიდევ დავუშვებთ და გვაპატიეთ, თუ ყოველთვის ვერ ვართ უშეცდომოები... გვაკრიტიკეთ, ოღონდ ამოშანთვით ნუ დაგვემუქრებით”, - განაცხადა გრიგოლიამ.

გრიგოლიას მეორე დღეს, ასევე, სატელევიზიო ეთერში გამოეხმაურა შალვა რამიშვილი, რომელმაც განაცხადა, რომ “პოსტვ”-ის ამოცანაა რეიტინგში მისი კონკურენტის “TV პირველის” მონაცემებისთვის გადასწრება სექტემბრისთვის, როდესაც წინასაარჩევნო კამპანია ყველაზე აქტიურ ფაზაში გადაინაცვლებს ქვეყანაში. ის კიდევ ერთხელ დაესხა თავს ნოდარ მელაძეს, მას ბრალი დასდო არაეთიკურობაში, ყალბი ამბების მომზადებაში და იქვე აღნიშნა, რომ მელაძე სწორედ ამ გზით ახერხებს რეიტინგული პროდუქციის შექმნას.

“TV პირველი” და “მთავარი” - არის “ნაციონალური მოძრაობის” სექტა… ჩვენი კონკურენტი ახლა არის “TV პირველი”, რომელიც ახლა იშხამება, იწამლება - სექტემბერში ჩვენ “TV პირველს” ვაჯობებთ - პირდაპირ გეტყვით ჩვენს ამოცანას”, - განაცხადა შალვა რამიშვილმა, რომელმაც იქვე ასე დაახასიათა “POSTV-ის” აუდიტორია: ის, ვისაც ეზიზღება “ნაციონალური მოძრაობა” და ის, ვისაც ჰქონდა პრეტენზია, ესენი ტყუილებს რომ იძახიან, რატომ არ პასუხობენო.

თუკი “POSTV-ის” აქტიური სამიზნე ბოლო პერიოდში “TV პირველია”, რომლის კრიტიკული სიუჟეტების ანალიზს და მათზე სახელისუფლებო რაკურსით პასუხების მომზადებას არაერთ მასალას უძღვნის, ეს მეთოდი უკვე დიდი ხანია დაამკვიდრა ტელეკომპანია “იმედმა” “მთავარ არხთან” მიმართებაში. “მთავარი არხის” დირექტორის, ამ ტელევიზიის ჟურნალისტების მიერ მომზადებული მასალების კრიტიკა, მათი მხილება სიყალბეში, არაერთხელ გამხდარა “იმედის” გადაცემების მთავარი თემა. როგორც წესი, “იმედი” აქტიურად იცავს სახელისუფლებო პოზიციებს, როდესაც “მთავარი არხი” ბიძინა ივანიშვილის ბიზნეს ინტერესებზე ამზადებს კრიტიკულ მასალებს და ა.შ.

მთელ ამ ურთიერთდაპირისპირებაში რა თქმა უნდა დაზარალებული რჩება მაყურებელი, რომელიც ვერ იღებს ზუსტ, მიუკერძოებელ, დაბალანსებულ ცნობებს ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე. თანაც იმ ფონზე, როდესაც ტელევიზიები საქართველოში კვლავ რჩებიან ინფორმაციის მიღების მთავარ წყაროდ.

რისთვის სჭირდება ხელისუფლებას მაუწყებლობის შესახებ კანონში დაფინანსების ნორმის ცვლილება და რა საფრთხეს უქმნის ის საზოგადოებრივი მაუწყებლის იდეას?

პარლამენტში დაჩქარებული წესით განიხილება განათლების სამინისტროს მიერ მომზადებული კანონპროექტი. კანონპროექტის მიხედვით, იცვლება მაუწყებლობის შესახებ კანონის 66¹ მუხლი, რომლითაც “აკრძალულია ადმინისტრაციული ორგანოს, პოლიტიკური პარტიის, თანამდებობის პირისა და საჯარო მოსამსახურის მიერ მაუწყებლის დაფინანსება, აგრეთვე, მისი მომსახურების შესყიდვა და მაუწყებლის პროგრამების მომზადების ან/და ეთერში გადაცემის პირდაპირი ან ირიბი დაფინანსება ან თანადაფინანსება”.

ეს მუხლი გამონაკლისს აწესებს სოციალურ რეკლამის ანდა საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გავრცელების მიზნით შესყიდვებზე ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან, თუმცა განათლების სამინისტროს მიერ მომზადებული კანონპროექტით, ადმინისტრაციული ორგანო ასევე შეძლებს საგანმანათლებლო და კულტურული პროგრამების დაფინანსებას.

ამ ცვლილების მიღების აუცილებლობას სამინისტრო ახალი კორონავირუსის პანდემიის გამო შექმნილ ვითარებით ხსნის, როცა აუცილებელი გახდა პროექტ “ტელესკოლის” განხორციელება.

“კანონპროექტის მიღების შედეგად, შესაძლებელი გახდება მაუწყებლისა და ადმინისტრაციული ორგანოს – ამ შემთხვევაში საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს თანამშრომლობით, საგანმანათლებლო და კულტურული პროგრამების საზოგადოებისათვის მიწოდების უზრუნველყოფა”, - ნათქვამია კანონპროექტის განმარტებით ბარათში.

ამასთან, განათლების სამინისტრო ითხოვს, რომ ამ კანონპროექტით გათვალისწინებული რეგულაციები გავრცელდეს წინა პერიოდზეც, კერძოდ, საზოგადოებრივ მაუწყებელსა და განათლების სამინისტროს შორის პროექტ “ტელესკოლასთან” დაკავშირებით 2020 წლის 23 მაისიდან წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე.

ასეთ შემთხვევაში, კანონპროექტის მიღების შედეგად, 2020 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან “ტელესკოლა” 404 200 ლარით დაფინანსდება, საიდანაც მასწავლებლების ხელფასებისთვის გათვალისწინებულია 254,155 ლარი, ხოლო ტელეგაკვეთილების და საინფორმაციო ტიხრების გადაღებისთვის 150,000 ლარი.

“კოალიციის მედიის ადვოკატირებისთვის” კოორდინატორი ნათია კაპანაძე, რომელიც მანამდე აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელს ხელმძღვანელობდა, “მედიაჩექერთან” საუბარში აცხადებს, რომ მთავარ პრინციპს - საზოგადოებრივი მაუწყებელი იყოს გამიჯნული ადმინისტრაციული ორგანოსაგან და დარჩეს ანგარიშვალდებული თავისი ძირითადი დამფინანსებელის - გადასახადის გადამხდელის წინაშე, არეგულირებს სწორედ კანონის ის ჩანაწერი, რომელსაც ამ შემთხვევაში განათლების სამინისტრო ბარიერად მიიჩნევს და მის შეცვლას ითხოვს.

“ჩემთვის, კანონპროექტის მოსალოდნელი შედეგი საზოგადოებრივი მაუწყებლის იდეის უარყოფითი ტრანსფორმაცია იქნება”, - ამბობს ნათია კაპანაძე, ვინაიდან მისი თქმით, “თუ ადმინისტრაციული ორგანოს გეგმების განხორციელებაა საზოგადოებრივი მაუწყებლის დანიშნულება/დავალება, ჩნდება მთავარი კითხვა - მაშინ რა სიკეთე მოაქვს საზოგადოებრივ მაუწყებელს, რომელსაც სწორედ საზოგადოების ინტერესებზე ორიენტირებული პროგრამების მიწოდების უზრუნველყოფა ევალება?”

ნათია კაპანაძის თქმით, ხელისუფლებას ამ საკანონმდებლო ცვლილების განხორციელების გარეშეც შეუძლია მაუწყებლისთვის დაფინანსების გაზრდა, რომელიც შესაძლოა სწორედ პროექტ “ტელესკოლას” მოხმარდეს:

“აუცილებელი მგონია, ამ კონკრეტული შემთხვევისთვის, შეიცვალოს საზოგადოებრივი მაუწყებლისათვის თანხის გამოყოფის სქემა. ნაცვლად ადმინისტრაციული ორგანოს დაფინანსების დაშვებისა, პარლამენტმა გამოიყენოს იგივე გზა, როგორც ხდება ბიუჯეტიდან თანხის ყოველწლიურად გამოყოფა საზოგადოებრივი მაუწყებლისათვის. გაზარდოს დაფინანსების მუხლი, სწორედ „ტელესკოლის“ მაღალი საჭიროებებიდან გამომდინარე და საგანმანათლებლო მიმართულების განვითარებისათვის. ბიუჯეტიდან დაფინანსების გაზრდა მიმაჩნია ყველაზე სამართლიან გზად. ეს იქნება შესაძლებლობა შეიცვალოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ბიუჯეტი, ღირებულებების ცვლილების გარეშე”.

ბიუჯეტიდან საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსების მოცულობა, კანონის მიხედვით, წინა წლის მთლიანი შიდა პროდუქტის არანაკლებ 0,14%-ით განისაზღვრება, რაც იმას ნიშნავს, ბიუჯეტის ზედა ზღვარი დაწესებული არ არის და შესაბამისად, საჭიროების შემთხვევაში ხელისუფლებას შეუძლია მაუწყებლის დაფინანების მოცულობის გაზრდა. 2020 წლის ბიუჯეტის მიხედვით, საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის 68 მილიონ 700 ათასი ლარია გამოყოფილი.

განათლების სამინისტროს მიერ მომზადებული კანონპროექტის განმარტებით ბარათში აღნიშნულია, რომ ტელესკოლის პროგრამისთვის საშუალოვადიან 2021-2023 წლებში საორიენტაციო ხარჯი იქნება 3.8 მლნ. ლარი.

“2020 წლისათვის საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს ბიუჯეტიდან საჭიროა დაახლოებით 800.0 ათასი ლარი (სემესტრულად განხილვის შემთხვევაში) მიმდინარე წლის არსებულ და დარჩენილ პერიოდზე”, - ვკითხულობთ განმარტებით ბარათაში.

წარმოდგენილი კანონპროექტის მიხედვით ჩანს, რომ განათლების სამინისტრო არა მხოლოდ მიმდინარე წლის შემოდგომაზე, 2020-21 სასწავლო წელსაც განიხილავს ტელესკოლის საჭიროებას და მის დაფინანსებას, არამედ მომდევნო 3 წლის განმავლობაშიც. ამასთან, ჯერ არ არსებობს კონკრეტულ სრულფასოვან კვლევაზე დაფუძნებული შეფასება, თუ რამდენად ეფექტური აღმოჩნდა ეს პროექტი ზოგადად და შეიძლება თუ არა ის ჩაითვალოს დისტანციური სწავლების ეფექტურ მოდელად.

სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის, არსენ ტოროსიანის განცხადება, რომელიც პარალელებს ავლებდა ახალი კორონავირუსის პანდემიასთან ბრძოლის კუთხით სომხეთისა და საქართველოს მიდგომებს შორის, ფართოდ გაშუქდა ორივე ქვეყნის მედიასაშულებების მიერ. ამ გაშუქებას მოჰყვა მძლავრი არმენოფობიური ტალღა აუდიტორიის მხრიდან.

სომხეთის მედიაში გავრცელებული ინფორმაციის მიხედვით, არსენ ტოროსიანმა განაცხადა, რომ საქართველოსა და სომხეთს ეპიდემიასთან ბრძოლის განსხვავებული სისტემა აქვთ. მისივე შეფასებით, სომხეთის სისტემა უკეთესია და ამის საილუსტრაციო რამდენიმე საკითხი წამოსწია:

• იყენებს თუ არა საქართველო, სომხეთის მსგავსად, ყველა საეჭვო შემთხვევის შესამოწმებლად PCR ტესტს, თუ გამოიყენება სწრაფი ტესტები, რომლებიც ნაკლები სიზუსტით გამოირჩევა?
• უკეთდება თუ არა ტესტი იმ მოქალაქეებს, რომლებსაც აქვთ მწვავე რესპირატორული ინფექციური ვირუსის მსუბუქი სიმპტომები?
• შეჰყავთ თუ არა საერთო სტატისტიკურ მონაცემებში ის პაციენტები, რომლებიც პნევმონიის შედეგად გარდაიცვალნენ და ამავდროულად აღმოაჩნდათ COVID-19?
• შეიძლება ჩაითვალოს, რომ საქართველოში დღეში მართლაც 1-2 შემთხვევა ვლინდება კორონავირუსის, თუ სინამდვილეში ყველა შემთხვევა არ ვლინდება და, შესაბამისად, არ შედის სტატისტიკაში, რადგან არსენ ტოროსიანის თქმით, მძღოლებს, რომლებიც საქართველოდან შედიან სომხეთში უმრავლეს შემთხვევაში უფიქსირდებათ კორონავირუსი.

ქართული მედია შემოიფარგლა სომხური მედიის მიერ გავრცელებული ამ ინფორმაციის თარგმნით. სათაურებში აქცენტირებული იყო ის, რომ არსენ ტოროსიანის თქმით, სომხეთის ანტიეპიდოემიოლოგიური სისტემა უკეთესია, ვიდრე - საქართველოსი.

იმ კონტექსტის გათვალისწინებით, როდესაც საქართველოში არმენოფობიური განწყობების ერთ-ერთი მთავარი მკვებავი სწორედ ეს შეჯიბრებითობაა, მედიამ გარკვეულწილად ხელი შეუწყო არმენოფობიური განწყობების წინ წამოწევას.

იმის ნაცვლად, რომ მედიას უფრო სიღრმისეულად გაეშუქებინა თითოეული ის საკითხი, რაც საეჭვოდ გახადა მეზობელი ქვეყნის მინისტრმა და ამით ეჩვენებინა, თუ რამდენად საფუძვლიანი ან უსაფუძვლო იყო კონკრეტული ჩინოვნიკის განცხადებები, გაშუქება შემდეგშიც ზედაპირულად გაგრძელდა და შემოიფარგლა “გაბრაზებული კოლეგების” კომენტარების ტირაჟირებით, რომლებითაც არსენ ტოროსიანისგან ითხოვდნენ ბოდიშის მოხდას და გადადგომასაც კი.

მედიაორგანიზაციების მიერ გამოქვეყნებულ მასალებს ამ კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით ასობით კომენტარი აქვს დართული მომხმარებლებისგან, რომელთა უდიდესი ნაწილი არმენოფობიურია.

ტელეკომპანია “იმედის” ფეისბუკ გვერდზე გაზიარებულ მასალას - “სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადება - შეფასებები” - 500-ზე მეტი კომენტარი ახლავს, აქედან უმრავლესობა არმენოფობიურია:

• “ეს ვირუსიც სომხურია, ალბათ, მაგათ რომ კითხო და უკვირთ, თუ როგორ განიკურნა ჩვენთან ხალხი, ყველაფერს ხომ ეგენი იჩემებენ, ქართული ღვინის და შოთა რუსთაველის არ იყოს”;
• “ესენი მოძმე ერი კი არა, მუდამ ქართველების დაუძინებელი მტრები იყვნენ ყოველთვის შურდათ ქართველების და ქართველების ცუდი უხარიათ...”

იგივე პათოსით გაჟღენთილი არმენოფობიური კომენტარებია თავმოყრილი საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ფეისბუკის გვერდზე, სადაც გაზიარებულია ნიუსი, სათაურით: “სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრი - ჩვენი ანტიეპიდემიოლოგიური სისტემა უფრო ძლიერია, ვიდრე საქართველოსი”. ნიუსს 400-ზე მეტი კომენტარი ახლავს და ამ შემთხვევაში მომხმარებლები კიდევ უფრო შორს მიდიან და არა მხოლოდ არმენოფობიურ, არამედ ზოგადად, ქსენოფობიურ კომენტარებს აკეთებენ.

“ეგრე კი ამბობდნენ, სომეხია, "კარენა" ჰქვიაო, მაგრამ ჩვენთან მამედამ კი შემოიტანა”, - წერს ერთ-ერთი მომხმარებელი კორონავირუსთან დაკავშირებით პირველი არხის ფეისბუკ გვერდზე.

არმენოფობიური კომენტარების სიუხვეა იმ მედიასაშუალებების გვერდებზეც, რომლებიც განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ ნებისმიერი ფორმის დისკრმინაციის საფრთხის გააზრებას და შესაბამისი სარედაქციო პოლიტიკაც აქვთ შემუშავებული.

მაგალითად, რადიო “თავისუფლების” ფეისბუკის გვერდზე, სადაც გაზიარებულია ნიუსი იმაზე, რომ სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრს აეჭვებს საქართველოში Covid 19-ის სტატისტიკის სიზუსტე, 500-მდე კომენტარია თავმოყრილი, მათ შორის ბევრია არმენოფობიური.

ნინო ჯაფიაშვილი, რადიო “თავისუფლების” ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორი გვიხსნის, რომ მათი რედაქციისთვის უწყვეტი პროცესია კომენტარების პოსტმოდერირების პროცესი.

“რთული, კომპლექსური და მოცულობითი”, - ასე აფასებს ნინო ჯაფიაშვილი მომხმარებლების კომენტარებზე მუშაობის პროცესს, რომელშიც რადიო “თავისუფლების” ყველა თანამშრომელია ჩართული. მისივე თქმით, სირთულე მდგომარეობს იმაში, რომ კომენტარების რაოდენობა ბევრია, ამავე დროს მნიშვნელოვანია კრიტიკული და სტანდარტებთან შეუსაბამო კომენტარების გამიჯვნა.

Publika.ge-ს რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში ამბობს, რომ კომენტარების ნაწილში პოსტმოდერირებას მიმართავენ იმ შემთხვევებში, როდესაც კომენტარი შეიცავს სიძულვილის ენას. ამის მიუხედავად, არაერთი არმენოფობიური კომენტარია თავმოყრილი “პუბლიკის” ფეისბუკის გვერდზე, სადაც სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადების თაობაზე ნიუსია გაზიარებული.

“სიძულვილის შემცველ კომენტარებს ვშლით, ანუ ყოველდღე ვცდილობთ, რომ კომენტარებს გადავხედოთ და ასეთი შინაარსის კომენტარები წავშალოთ. ამის მართვა დელეგირებულია სხვადასხვა დღეს სხვადასხვა თანამშრომელზე და როგორც ჩანს, გამორჩა”, - გვითხრა ლიკა ზაკაშვილმა.

სამხრეთ კავკასიის, მათ შორის, სომხეთთან დაკავშირებულ ამბებს ყოველდღიურ რეჟიმში აშუქებს Netgazeti.ge. აღნიშნული განყოფილების რედაქტორი, ნინო კახიშვილი გვეუბნება, რომ არმენოფობიური განწყობები აუდიტორიაში ისეთი მძაფრი აღარ არის, როგორც იყო 5 წლის წინ, თუმცა მაინც არსებობს ამ კუთხით დიდი გამოწვევები.

“გვაქვს შემთხვევები, როდესაც ბევრი ფიქრი გვიწევს თუნდაც, მასალის სათაურზე, რომელიც არ გამოიწვევს დამატებით მძაფრ რეაქციებს კომენტარებში. დილემური იყო რამდენიმე დღის წინ სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის ქართულ ჯანდაცვაზე კომენტარის გამოქვეყნების საკითხიც, რადგან არსებობდა მხოლოდ ერთი გადაუმოწმებელი წყარო და ზუსტად ვიცოდით ისიც, რომ ის დამატებით შუღლს გააღვივებდა. ჩვენი მიზანი კი, არ არის ეს და შესაბამისად, მეტ ძალისხმევას ვხარჯავთ იმისთვის, რომ ერთი მხრივ, მნიშვნელოვანი ამბები მივაწოდოთ მკითხველს და ამავე დროს, შუღლი არ გავაღვივოთ”, - გვითხა ნინო კახიშვილმა.

საბოლოოდ, “ნეტგაზეთის” სარედაქციო გადაწყვეტილება იყო, რომ არ გამოექვეყნებინათ სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადებაზე ნიუსი ცალკე და ის ქართული მხარის მიერ გაკეთებულ კომენტარებთან ერთად განათავსეს ვებ-გვერდზე. შესაბამისად, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მათ გვერდზე არმენოფობიური კომენტარები არ გვხვდება, თუმცა, ზოგადად გამოცემის სარედაქციო პოლიტიკის მიხედვით, არმენოფობიური და ზოგადად, კომენტარები, რომლებიც შუღლს აღვივებს, იშლება.

“თუმცა, არის შემთხვევები, როდესაც გამოგვრჩენია, რადგან გარკვეული პერიოდის შემდეგ დაწერეს, ან ჩვენ ვნახეთ გვიან”, - გვითხრა ნინო კახიშვილმა.

ზოგადად, ფეისბუკში და სხვა სოციალურ ქსელებში მედიაორგანიზაციების გვერდებზე გაკეთებული კომენტარების მოდერირება რთული და მნიშვნელოვანი გამოწვევაა მედიაორგანიზაციებისთვის.

“სოციალურ ქსელში მედიასაშუალების ოფიციალურ გვერდით გავრცელებული ინფორმაცია აღიქმება როგორც მედიასაშუალების პროდუქტი და მასზე ვრცელდება ყველა ჟურნალისტური სტანდარტი, რაც ჩვეულებრივ, მედიასაშუალების მიერ გამოქვეყნებულ პროდუქტზე ვრცელდება. ამგვარი პრაქტიკა აქვს საქართველოს ჟურნალისტურ ეთიკის ქარტიას და ევროპის ბევრი ქვეყნის პრესის საბჭოებსაც”, - ვკითხულობთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ “სოციალური მედიის გამოყენების სახელმძღვანელო წესებში”. თუმცა ეს გაიდლაინი ცალკე რეკომენდაციებს არ იძლევა კომენტარების ნაწილზე, რომელიც თან ახლავს მედიაორგანიზაციების გვერდებზე განთავსებულ მასალებს სოციალურ ქსელებში. თუმცა ევროპის ქვეყნებში ბევრ პრესის საბჭოს აქვს კონკრეტული გაიდლაინები ამ საკითხთან მიმართებაში, რომელთა არსი მდგომარეობს იმაში, რომ მედია პასუხისმგებელია მის მიერ გავრცელებულ კონტენტზე, მათ შორის, კომენტარებზე, რომლებსაც მედიაორგანიზაციების გვერდებზე მომხმარებლები ტოვებენ.

ახალი კორონავირუსის პანდემიის ფონზე კიდევ უფრო თვალშისაცემი გახდა ის საფრთხეები, რისი გამოწვევაც შეუძლია მედიას დაუდასტურებელი, ყალბი ამბების, მითებისა თუ კონსპირაციული თეორების ტირაჟირებით.

რამდენიმე კვირის წინ თბილისის დამწვრობის ცენტრის ხელმძღვანელმა განაცხადა, რომ რამდენიმე ადამიანმა კორონავირუსის პრევენციის მიზნით ადუღებული წყალი დალია, რის შედეგადაც პირის ღრუს დამწვრობის მკურნალობა დასჭირდათ. ეს მყისიერად ხილული შედეგია იმ არაერთი ინფორმაციისა, რომელიც მედიაში COVID-19-ის საპრევენციო რჩევების სახით გავრცელდა. ერთ-ერთი ასეთი რჩევა იყო ის, რომ ყოველ 20 წუთში ერთხელ ცხელი წყლის მიღება რეკომენდებული იყო ახალი კორონავირუსის პრევენციის მიზნით.

ბოლო პერიოდში საქართველოში აქტიურად დაიწყეს მოქალაქეთა ჯგუფებმა მსოფლიოში გავრცელებული კონსპირაციული თეორიის პოპულარიზაცია, რომ ახალი კორონავირუსის გავრცელება 5G ინტერნეტის დანერგვამ გამოიწვია. ამ თეორიას ზურგს არც ერთი დადასტურებული მეცნიერული არგუმენტი არ უმაგრებს, შესაბამისად, უსაფუძვლოა. ამასთან, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას გამოქვეყნებული აქვს ინფორმაცია, რომლის მიხედვით, ვირუსები არ მოგზაურობენ რადიოტალღებითა და მობილური ქსელებით და რომ Covid -19 გავრცელებულია ბევრ ისეთ ქვეყანაში, სადაც საერთოდ არ არსებობს 5G ქსელები.

ამის მიუხედავად, მედიასაშუალებების ნაწილი საქართველოში კვლავაც ტირაჟირებს იმ მოქალაქეების შეხედულებებსა და ინიციატივებს, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან საქართველოში 5G-ის დანერგვას. მაგალითად, გამოცემა “პრიამ ტაიმი” აუდიტორიას აუწყებს, რომ საქართველოში მრავალრიცხოვანი საპროტესტო აქციის გამართვა იგეგმება 5G ანტენების დამონტაჟების წინააღმდეგ, სათაურშივე აანონსებს აქციის თარიღს და მკითხველს აწვდის აქციის ორგანიზატორის განცხადებებს, რომელიც გაჯერებულია უსაფუძვლო კონსპირაციული თეორებით, რომ “5G ანტენების გამოსხივება იწვევს ადამიანის დაავადებას, კიბოსა და უშვილობას”.

მსოფლიო მედიაში, ისე როგორ ჩვენთან, არაერთი სტატია თუ რეპორტაჟი მიეძღვნა ახალ კორონავირუსთან 5G ტექნოლოგიის დაკავშირების კონსპირაციულ თეორიას, თუმცა პასუხისმგებლიანი მედია ამ შემთხვევაში კონსპირაციული თეორიის პოპულარიზაციას კი არ ეწევა, არამედ მის უსაფუძვლობას ამტკიცებს. უფრო მეტიც, პასუხისმგებლიანი მედია სათაურშივე უთითებს, რომ ყალბია ცნობა 5G-ის კავშირზე კორონავირუსთან. მაგალითად, “ნიუ-იორკ ტაიმსი” სათაურშივე აწვდის აუდიტორიას ინფორმაციას, რომ “უსაფუძვლოა ანტენების დაკავშირება ვირუსთან”; “გარდიანის” სათაურში გამოყენებულია ტერმინი “ყალბი ცნობები”, როდესაც აშუქებს მითებს იმაზე, თუ რამდენად სარისკოა 5G-ის ტექნოლოგია ჯანმრთელობისთვის და ა.შ.

5G-ისთან დაკავშირებული კონსპირაციული თეორების ფართოდ გავრცელების შემდეგ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში არაერთი ფაქტი დაფიქსირდა, როდესაც მობილური კავშირგაბმულობის ანტენები დაწვეს ან დააზიანეს. საქართველოში ჯერ მსგავსი ფაქტი არ დაფიქსირებულა, თუმცა სოციალურ ქსელებში 5G-ის მოწინააღმდეგე ჯგუფებში პერიოდულად აქვეყნებენ მობილური კავშირგაბმულობის ანძების ფოტოებს და აცხადებენ, რომ არ დაუშვებენ 5G ანტენების დამონტაჟებას საქართველოში. ამ მოწოდებების ტირაჟირება მედიაში კი ცალსახად იქნება სწორედ ასეთი კრიმინალური აქტივობების წამახალისებელი საზოგადოებაში.

ზოგადად, მობილური კავშირგაბმულობის ანტენეტების ირგვლივ კონსპირაციული თეორები ახალი მოვლენა არ არის, მათ შორის არც საქართველოში. 2000-ანი წლების დასაწყისიდან მოქალაქეებს არაერთი საპროტესტო აქცია გაუმართავთ ამ ანტენების მონტაჟის გამო, რომ თითქოს ისინი საფრთხეს უქმნის მათ ჯანმრთელობას, იწვევს კიბოს და ა.შ. თუმცა დროთა განმავლობაში აქციების მასშტაბურობამაც და სიხშირემაც იკლო.

ახალი კორონავირუსის პანდემიამ ანტენებთან დაკავშირებული კონსპირაციული თეორია კვლავაც აქტუალური გახადა, ასეთივე აქტუალობა შეიძინა “დაჩიპვის” თემამ.

ჩიპიანი პირადობის მოწმობებისა და პასპორტების წინააღმდეგ გააფთრებული ბრძოლის საკმაოდ მსუყე გამოცდილება აქვს საქართველოს. ამ ბრძოლას სათავეში საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წარმომადგენლები ედგნენ. საქმე საკონსტიტუციო სასამართლომდეც მივიდა. მოსარჩელეების შეფასებით, ე.წ. ჩიპიანი პირადობის მოწმობა და პასპორტი “ადამიანების ტოტალური კონტროლის საშუალებაა და უკავშირდება აპოკალიფსის შესახებ ბიბლიურ წინასწარმეტყველებას”. ამ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე, საკონსტიტუციო სასამართლომ გასული წლის 26 დეკემბრიდან დასაშვები გახადა რელიგიური შეხედულების გამო ისეთი პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტის გაცემა, რომელსაც ელექტრონული მატარებელი ანუ “ჩიპი” არ ექნება.

კონსპიროლოგების კიდევ ერთი ფავორიტი თემაა ვაქცინაცია, რომლის მიხედვით, ვაქცინაცია არ ემსახურება დაავადებების პრევენციას და მისი საშუალებით, პირიქით, ხელოვნურად ხდება სხვადასხვა დაავადების გამოწვევა.

Covid-19-ის პანდემიის პირობებში კონსპირაციული თეორია ჩიპიზაციისა და ვაქცინაციის კომბინაციით ჩამოყალიბდა. ამ კონსპირაციის ტირაჟირებას ტელეკომპანია “კავკასიამ” ერთსაათიანი ეთერი დაუთმო. გადაცემა “ჰოროსკოპის” ავტორმა მიხეილ ცაგარელმა ვრცლად ისაუბრა ახალი კორონავირუსის პანდემიის ირგვლივ კონსპირაციულ თეორიებზე და ვირუსის მთავარ შემქმნელებად IT ტექნოლოგიების დარგში მსოფლიო ლიდერები - ბილ გეითსი და ილონ მასკი დაასახელა: მასკი მასობრივი დაჩიპვის გეგმის განხორციელებაში “ამხილა”, გეიტსი კი - მასობრივი ვაქცინაციის:

“არავის არაფერს არ კითხავენ, უკეთებენ ვაქცინას, სადაც არის შიგნით მიკროჩიპი ჩადებული და ის მერე იქიდან იწყებს მთელი სხეულის კონტროლს”, - განაცხადა ცაგარელმა “კავკასიის” ეთერში.

მოგვიანებით ტელეკომპანია “კავკასია” სპეციალური განცხადებით გაემიჯნა მიხეილ ცაგარელის განცხადებებს:

“დღეს, როგორც არასდროს მნიშვნელოვანია ადამიანების რეალური ცოდნით და ინფორმაციით შეიარაღება გლობალური საფრთხის წინააღმდეგ, რაციონალური ქმედებები და გააზრებული ბრძოლა. ვფიქრობთ, რომ ამ საქმეში მედიის როლი განუზომლად დიდია. სწორედ ამიტომ ვწუხვართ, რომ ჩვენი ეთერის გამოყენება მოხდა სრულიად საპირისპირო მიზნით”, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

ამის მიუხედავად, ტელეკომპანიის ოფიციალურ იუთუბ არხზე კვლავაც ხელმისაწვდომია ამ გადაცემის ჩანაწერი ისე, რომ არ არის იქვე აღბეჭდილი ტელევიზიის საპირისპირო პოზიცია.

“ბილ გეითსმა გაავრცელა პანდემია”, “ამ ვაქცინაში არის შესული მიკროჩიპი, სადაც თქვენი ყველა მონაცემი ჩაიდება – მიხეილ ცაგარელი ბილ გეითს პანდემიის გავრცელებაში ადანაშაულებს” - ამ და მსგავსი სათაურებით ქართულ მედიაში არაერთი ნიუსია გამოქვეყნებული, რომლებშიც უაპელაციოდ არის შემოთავაზებული ცაგარელის განცხადებები და არსად არ არის აღნიშნული, რომ ამ განცხადებებს არ გააჩნია არანაირი მეცნიერული ან რაიმე სხვა დამადასტურებელი სანდო მტკიცებულებები.

კორონავირუსთან მიმართებაში ვაქცინაცია-ჩიპიზაციის კომბინაციით კონსპირაციული თეორია საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მაღალი იერარქების ნაწილის მხარდაჭერითაც სარგებლობს.

ხონისა და სამტრედიის ეპარქიის მიტროპოლიტმა საბა გიგიბერიამ ქადაგების დროს განაცხადა, რომ ვირუსი არის ეშმაკის ხელში საშუალება, რომ ადამიანები თავისი გავლენის ქვეშ მოაქციოს. მას გეითსი-მასკის გვარები არ დაუსახელებია, თუმცა განაცხადა, რომ შემოთავაზებული იქნება ვაქცინა, რომელიც “ადამიანებს დაიმონებს”.

მიტროპოლიტის ეს განცხადებაც, რომელიც უსაფუძვლოა, ყოველგვარი კონტრარგუმენტების გარეშე გამოაქვეყნა ქართული მედიის ნაწილმა. მათ შორის, იყვნენ მაგალითად “რეზონანსი”, ფორტუნა და ა.შ.

ინფექციური დაავადებები, რომლებითაც გასული საუკუნეების მანძილზე მილიონობით ადამიანი იხოცებოდა მსოფლიოში, სრულად აღმოიფხვრა ან სრულიად მართვადი გახდა ვაქცინაციის შედეგად. შესაბამისად, მედიას კარგად უნდა ესმოდეს, რომ როცა ტირაჟირებას უწევს ანტივაქსერების, ანუ ვაქცინაციის მოწინააღმდეგეების კონსპირაციულ მოსაზრებებს, საფრთხეს უქმნიან მილიონობით ადამიანის სიცოცხლეს.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მოქალაქეებს არაერთ ინფორმაციას აწვდიან Covid-19-ის გავრცელების გზებზე. ვირუსი მათ შორის ვრცელდება წვეთოვანი გზით, რომლის რისკი თან ახლავს ერთი კოვზით ზიარების პროცესს.

ამის მიუხედავად, მედიის ნაწილმა ყოველგვარი ბექგრაუნდის და ახსნა-განმარტებების გარეშე შესთავაზეს აუდიტორიას საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრის განცხადება, რომ სამეცნიერო კვლევა არ არსებობს იმაზე, არის თუ არა ერთი კოვზით ზიარება კოვიდ ინფექციის გამავრცელებელი.

ზოგიერთი მედია კიდევ უფრო შორს წავიდა ამ საკითხში. მაგალითად, ონლაინ-გამოცემა “კვირამ” ფაქტად შემოგვთავაზა (არ ყოფილა სხვა ფაქტი მოცემული, რომელიც ალტერნატიულ ინფორმაციას მიაწვდიდა აუდიტორიას) მარტყოფის ღვთაების მამათა მონასტრის წინამძღვრის განცხადება, რომ კორონავირუსიანი ადამიანი აზიარა, რომლის შემდეგ იგივე კოვზით ეზიარა თვითონაც და აზიარა სხვაც და არ მოხდა ამ შემთხვევებში Covid-19-ის დადასტურება.

გარდა იმისა, რომ ეს ცალკეული ფაქტი საჭიროებს დადასტურებას (მაგალითად, აუცილებელი იყო ინფექციონისტების, ეპიდემიოლოგების ცნობების მოძიება ამ შემთხვევაზე), პრობლემური იქნებოდა მისი უაპელაციოდ გაშუქება დადასტურების შემთხვევაშიც კი.

გასულ პერიოდში საქართველოში იყო ისეთი შემთხვევაც, როდესაც ცოლს დაუდასტურდა კორონავირუსი და ქმარს არ აღმოაჩნდა, რომელსაც ჰქონდა ფიზიკური კონტაქტი ინფიცირებულთან. ამის მიუხედავად, ეს ცალკეული შემთხვევა არ ადასტურებს იმას, რომ ფიზიკური კონტაქტი არ არის ამ ვირუსის გავრცელების რისკი და რომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დისტანცირების რეკომენდაციის დაცვა.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

ახალი კორონავირუსის პანდემიის ფონზე კიდევ უფრო თვალშისაცემი გახდა ის საფრთხეები, რისი გამოწვევაც შეუძლია მედიას დაუდასტურებელი, ყალბი ამბების, მითებისა თუ კონსპირაციული თეორების ტირაჟირებით.

რამდენიმე კვირის წინ თბილისის დამწვრობის ცენტრის ხელმძღვანელმა განაცხადა, რომ რამდენიმე ადამიანმა კორონავირუსის პრევენციის მიზნით ადუღებული წყალი დალია, რის შედეგადაც პირის ღრუს დამწვრობის მკურნალობა დასჭირდათ. ეს მყისიერად ხილული შედეგია იმ არაერთი ინფორმაციისა, რომელიც მედიაში COVID-19-ის საპრევენციო რჩევების სახით გავრცელდა. ერთ-ერთი ასეთი რჩევა იყო ის, რომ ყოველ 20 წუთში ერთხელ ცხელი წყლის მიღება რეკომენდებული იყო ახალი კორონავირუსის პრევენციის მიზნით.

ბოლო პერიოდში საქართველოში აქტიურად დაიწყეს მოქალაქეთა ჯგუფებმა მსოფლიოში გავრცელებული კონსპირაციული თეორიის პოპულარიზაცია, რომ ახალი კორონავირუსის გავრცელება 5G ინტერნეტის დანერგვამ გამოიწვია. ამ თეორიას ზურგს არც ერთი დადასტურებული მეცნიერული არგუმენტი არ უმაგრებს, შესაბამისად, უსაფუძვლოა. ამასთან, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას გამოქვეყნებული აქვს ინფორმაცია, რომლის მიხედვით, ვირუსები არ მოგზაურობენ რადიოტალღებითა და მობილური ქსელებით და რომ Covid -19 გავრცელებულია ბევრ ისეთ ქვეყანაში, სადაც საერთოდ არ არსებობს 5G ქსელები.

ამის მიუხედავად, მედიასაშუალებების ნაწილი საქართველოში კვლავაც ტირაჟირებს იმ მოქალაქეების შეხედულებებსა და ინიციატივებს, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან საქართველოში 5G-ის დანერგვას. მაგალითად, გამოცემა “პრიამ ტაიმი” აუდიტორიას აუწყებს, რომ საქართველოში მრავალრიცხოვანი საპროტესტო აქციის გამართვა იგეგმება 5G ანტენების დამონტაჟების წინააღმდეგ, სათაურშივე აანონსებს აქციის თარიღს და მკითხველს აწვდის აქციის ორგანიზატორის განცხადებებს, რომელიც გაჯერებულია უსაფუძვლო კონსპირაციული თეორებით, რომ “5G ანტენების გამოსხივება იწვევს ადამიანის დაავადებას, კიბოსა და უშვილობას”.

მსოფლიო მედიაში, ისე როგორ ჩვენთან, არაერთი სტატია თუ რეპორტაჟი მიეძღვნა ახალ კორონავირუსთან 5G ტექნოლოგიის დაკავშირების კონსპირაციულ თეორიას, თუმცა პასუხისმგებლიანი მედია ამ შემთხვევაში კონსპირაციული თეორიის პოპულარიზაციას კი არ ეწევა, არამედ მის უსაფუძვლობას ამტკიცებს. უფრო მეტიც, პასუხისმგებლიანი მედია სათაურშივე უთითებს, რომ ყალბია ცნობა 5G-ის კავშირზე კორონავირუსთან. მაგალითად, “ნიუ-იორკ ტაიმსი” სათაურშივე აწვდის აუდიტორიას ინფორმაციას, რომ “უსაფუძვლოა ანტენების დაკავშირება ვირუსთან”; “გარდიანის” სათაურში გამოყენებულია ტერმინი “ყალბი ცნობები”, როდესაც აშუქებს მითებს იმაზე, თუ რამდენად სარისკოა 5G-ის ტექნოლოგია ჯანმრთელობისთვის და ა.შ.

5G-ისთან დაკავშირებული კონსპირაციული თეორების ფართოდ გავრცელების შემდეგ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში არაერთი ფაქტი დაფიქსირდა, როდესაც მობილური კავშირგაბმულობის ანტენები დაწვეს ან დააზიანეს. საქართველოში ჯერ მსგავსი ფაქტი არ დაფიქსირებულა, თუმცა სოციალურ ქსელებში 5G-ის მოწინააღმდეგე ჯგუფებში პერიოდულად აქვეყნებენ მობილური კავშირგაბმულობის ანძების ფოტოებს და აცხადებენ, რომ არ დაუშვებენ 5G ანტენების დამონტაჟებას საქართველოში. ამ მოწოდებების ტირაჟირება მედიაში კი ცალსახად იქნება სწორედ ასეთი კრიმინალური აქტივობების წამახალისებელი საზოგადოებაში.

ზოგადად, მობილური კავშირგაბმულობის ანტენეტების ირგვლივ კონსპირაციული თეორები ახალი მოვლენა არ არის, მათ შორის არც საქართველოში. 2000-ანი წლების დასაწყისიდან მოქალაქეებს არაერთი საპროტესტო აქცია გაუმართავთ ამ ანტენების მონტაჟის გამო, რომ თითქოს ისინი საფრთხეს უქმნის მათ ჯანმრთელობას, იწვევს კიბოს და ა.შ. თუმცა დროთა განმავლობაში აქციების მასშტაბურობამაც და სიხშირემაც იკლო.

ახალი კორონავირუსის პანდემიამ ანტენებთან დაკავშირებული კონსპირაციული თეორია კვლავაც აქტუალური გახადა, ასეთივე აქტუალობა შეიძინა “დაჩიპვის” თემამ.

ჩიპიანი პირადობის მოწმობებისა და პასპორტების წინააღმდეგ გააფთრებული ბრძოლის საკმაოდ მსუყე გამოცდილება აქვს საქართველოს. ამ ბრძოლას სათავეში საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წარმომადგენლები ედგნენ. საქმე საკონსტიტუციო სასამართლომდეც მივიდა. მოსარჩელეების შეფასებით, ე.წ. ჩიპიანი პირადობის მოწმობა და პასპორტი “ადამიანების ტოტალური კონტროლის საშუალებაა და უკავშირდება აპოკალიფსის შესახებ ბიბლიურ წინასწარმეტყველებას”. ამ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე, საკონსტიტუციო სასამართლომ გასული წლის 26 დეკემბრიდან დასაშვები გახადა რელიგიური შეხედულების გამო ისეთი პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტის გაცემა, რომელსაც ელექტრონული მატარებელი ანუ “ჩიპი” არ ექნება.

კონსპიროლოგების კიდევ ერთი ფავორიტი თემაა ვაქცინაცია, რომლის მიხედვით, ვაქცინაცია არ ემსახურება დაავადებების პრევენციას და მისი საშუალებით, პირიქით, ხელოვნურად ხდება სხვადასხვა დაავადების გამოწვევა.

Covid-19-ის პანდემიის პირობებში კონსპირაციული თეორია ჩიპიზაციისა და ვაქცინაციის კომბინაციით ჩამოყალიბდა. ამ კონსპირაციის ტირაჟირებას ტელეკომპანია “კავკასიამ” ერთსაათიანი ეთერი დაუთმო. გადაცემა “ჰოროსკოპის” ავტორმა მიხეილ ცაგარელმა ვრცლად ისაუბრა ახალი კორონავირუსის პანდემიის ირგვლივ კონსპირაციულ თეორიებზე და ვირუსის მთავარ შემქმნელებად IT ტექნოლოგიების დარგში მსოფლიო ლიდერები - ბილ გეითსი და ილონ მასკი დაასახელა: მასკი მასობრივი დაჩიპვის გეგმის განხორციელებაში “ამხილა”, გეიტსი კი - მასობრივი ვაქცინაციის:

“არავის არაფერს არ კითხავენ, უკეთებენ ვაქცინას, სადაც არის შიგნით მიკროჩიპი ჩადებული და ის მერე იქიდან იწყებს მთელი სხეულის კონტროლს”, - განაცხადა ცაგარელმა “კავკასიის” ეთერში.

მოგვიანებით ტელეკომპანია “კავკასია” სპეციალური განცხადებით გაემიჯნა მიხეილ ცაგარელის განცხადებებს:

“დღეს, როგორც არასდროს მნიშვნელოვანია ადამიანების რეალური ცოდნით და ინფორმაციით შეიარაღება გლობალური საფრთხის წინააღმდეგ, რაციონალური ქმედებები და გააზრებული ბრძოლა. ვფიქრობთ, რომ ამ საქმეში მედიის როლი განუზომლად დიდია. სწორედ ამიტომ ვწუხვართ, რომ ჩვენი ეთერის გამოყენება მოხდა სრულიად საპირისპირო მიზნით”, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

ამის მიუხედავად, ტელეკომპანიის ოფიციალურ იუთუბ არხზე კვლავაც ხელმისაწვდომია ამ გადაცემის ჩანაწერი ისე, რომ არ არის იქვე აღბეჭდილი ტელევიზიის საპირისპირო პოზიცია.

“ბილ გეითსმა გაავრცელა პანდემია”, “ამ ვაქცინაში არის შესული მიკროჩიპი, სადაც თქვენი ყველა მონაცემი ჩაიდება – მიხეილ ცაგარელი ბილ გეითს პანდემიის გავრცელებაში ადანაშაულებს” - ამ და მსგავსი სათაურებით ქართულ მედიაში არაერთი ნიუსია გამოქვეყნებული, რომლებშიც უაპელაციოდ არის შემოთავაზებული ცაგარელის განცხადებები და არსად არ არის აღნიშნული, რომ ამ განცხადებებს არ გააჩნია არანაირი მეცნიერული ან რაიმე სხვა დამადასტურებელი სანდო მტკიცებულებები.

კორონავირუსთან მიმართებაში ვაქცინაცია-ჩიპიზაციის კომბინაციით კონსპირაციული თეორია საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მაღალი იერარქების ნაწილის მხარდაჭერითაც სარგებლობს.

ხონისა და სამტრედიის ეპარქიის მიტროპოლიტმა საბა გიგიბერიამ ქადაგების დროს განაცხადა, რომ ვირუსი არის ეშმაკის ხელში საშუალება, რომ ადამიანები თავისი გავლენის ქვეშ მოაქციოს. მას გეითსი-მასკის გვარები არ დაუსახელებია, თუმცა განაცხადა, რომ შემოთავაზებული იქნება ვაქცინა, რომელიც “ადამიანებს დაიმონებს”.

მიტროპოლიტის ეს განცხადებაც, რომელიც უსაფუძვლოა, ყოველგვარი კონტრარგუმენტების გარეშე გამოაქვეყნა ქართული მედიის ნაწილმა. მათ შორის, იყვნენ მაგალითად “რეზონანსი”, ფორტუნა და ა.შ.

ინფექციური დაავადებები, რომლებითაც გასული საუკუნეების მანძილზე მილიონობით ადამიანი იხოცებოდა მსოფლიოში, სრულად აღმოიფხვრა ან სრულიად მართვადი გახდა ვაქცინაციის შედეგად. შესაბამისად, მედიას კარგად უნდა ესმოდეს, რომ როცა ტირაჟირებას უწევს ანტივაქსერების, ანუ ვაქცინაციის მოწინააღმდეგეების კონსპირაციულ მოსაზრებებს, საფრთხეს უქმნიან მილიონობით ადამიანის სიცოცხლეს.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მოქალაქეებს არაერთ ინფორმაციას აწვდიან Covid-19-ის გავრცელების გზებზე. ვირუსი მათ შორის ვრცელდება წვეთოვანი გზით, რომლის რისკი თან ახლავს ერთი კოვზით ზიარების პროცესს.

ამის მიუხედავად, მედიის ნაწილმა ყოველგვარი ბექგრაუნდის და ახსნა-განმარტებების გარეშე შესთავაზეს აუდიტორიას საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრის განცხადება, რომ სამეცნიერო კვლევა არ არსებობს იმაზე, არის თუ არა ერთი კოვზით ზიარება კოვიდ ინფექციის გამავრცელებელი.

ზოგიერთი მედია კიდევ უფრო შორს წავიდა ამ საკითხში. მაგალითად, ონლაინ-გამოცემა “კვირამ” ფაქტად შემოგვთავაზა (არ ყოფილა სხვა ფაქტი მოცემული, რომელიც ალტერნატიულ ინფორმაციას მიაწვდიდა აუდიტორიას) მარტყოფის ღვთაების მამათა მონასტრის წინამძღვრის განცხადება, რომ კორონავირუსიანი ადამიანი აზიარა, რომლის შემდეგ იგივე კოვზით ეზიარა თვითონაც და აზიარა სხვაც და არ მოხდა ამ შემთხვევებში Covid-19-ის დადასტურება.

გარდა იმისა, რომ ეს ცალკეული ფაქტი საჭიროებს დადასტურებას (მაგალითად, აუცილებელი იყო ინფექციონისტების, ეპიდემიოლოგების ცნობების მოძიება ამ შემთხვევაზე), პრობლემური იქნებოდა მისი უაპელაციოდ გაშუქება დადასტურების შემთხვევაშიც კი.

გასულ პერიოდში საქართველოში იყო ისეთი შემთხვევაც, როდესაც ცოლს დაუდასტურდა კორონავირუსი და ქმარს არ აღმოაჩნდა, რომელსაც ჰქონდა ფიზიკური კონტაქტი ინფიცირებულთან. ამის მიუხედავად, ეს ცალკეული შემთხვევა არ ადასტურებს იმას, რომ ფიზიკური კონტაქტი არ არის ამ ვირუსის გავრცელების რისკი და რომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დისტანცირების რეკომენდაციის დაცვა.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისია (GNCC) ადასტურებს, რომ სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარი 2020 წელს შემცირდება და ამის მიზეზად მსოფლიო პანდემიისგან გამოწვეულ კრიზისს ასახელებს, თუმცა ეს ბაზარი ბოლო წლებში, იმ პირობებშიც, როცა პანდემია არ იყო, სულ უფრო და უფრო მცირდება.

სატელევიზიო რეკლამის ეგიდით კომუნიკაციების კომისია ითვლის ტელევიზიებში უშუალოდ რეკლამით, სპონსორობით, პროდუქტის განთავსებით, განცხადებებითა და ტელეშოპინგით მიღებულ შემოსავლებს.

GNCC-ის მიერ გამოქვეყნებული მონაცემების მიხედვით, 2019 წელს ტელევიზიებმა ჯამში 67,981,320 ლარის სარეკლამო შემოსავალი მიიღეს, რაც 7,712,658 ლარით, ანუ 10%-ით ნაკლებია 2018 წლის მაჩვენებელზე, რომელმაც 75,693,977 ლარი შეადგინა. ამასთან, 2018 წლის მონაცემი 0,3%-ით (257,543 ლარით) ნაკლებია, 2017 წლის იგივე მაჩვენებელთან (75,951,520 ლარი).

როგორც წესი, ბოლო წლებში ყველაზე მეტ სარეკლამო შემოსავალს ორი ტელეკომპანია ინაწილებს. მაგალითად, .2019 წელს საერთო სატელევიზიო სარეკლამო შემოსავლების დაახლოებით 72% გაინაწილეს “იმედმა” და “რუსთავი 2”-მა, 2018 წელს კი თითქმის - 75%.



ამასთან, “იმედის” სარეკლამო შემოსავლები მზარდია, “რუსთავი 2”-ის კი - კლებადი. მაგალითად, 2019 წელს “იმედის” სარეკლამო შემოსავლები 2018 წელთან შედარებით დაახლოებით 2.5%-ით გაიზარდა და 26,707,502 ლარი შეადგინა. 2020 წლის პირველი კვარტლის “იმედის” სარეკლამო შემოსავლები 27%-ით გაიზარდა.

ამასთან, “ტელეიმედთან” ერთად ერთ ჰოლდინგში შედის “ჯი-დი-ეს თი-ვიც”, რომლის სარეკლამო შემოსავლებმა გასულ წელს 1,839,936.95 ლარი შეადგინა და ტოპ ათეულში მე-6 პოზიცია დაიკავა. მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში კი “ჯი-დი-ეს თი-ვის” მაჩვენებელი 56%-ით გაიზარდა და 437,105.48 ლარი შეადგინა.

“რუსთავი 2”-ის სარეკლამო შემოსავლებს 8,259,650 ლარი, ანუ 27% დააკლდა და 22,133,956 ლარი შეადგინა. 2020 წლის პირველ კვარტალში კი “რუსთავი 2-ის” სარეკლამო შემოსავლები განახევრდა.

“რუსთავი 2”-ის სარეკლამო შემოსავლებში დრამატული კლება, თუკი თვეების მიხედვით შემოსავლებს გადავხედავთ, პირდაპირ კავშირშია სტრასბურგის სასამართლოს გასული წლის ივლისის გადაწყვეტილებასთან, რომლითაც ტელევიზია ძველ მფლობელს - ქიბარ ხალვაშს დაუბრუნდა.



“რუსთავი 2”-ის ყოფილმა მენეჯმენტმა და ძველმა გუნდმა, გასულ წელსვე, სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან 1,5 თვეში, ახალი ტელევიზია დააარსეს. ტელეკომპანია “მთავარი არხის” დაარსებიდან წლის ბოლომდე მხოლოდ 4 თვე იყო დარჩენილი, თუმცა, ამის მიუხედავად, იგი ყველაზე მეტი სარეკლამო შემოსავლების მქონე ტელევიზიების ხუთეულში შევიდა 2,465,352 ლარის შემოსავლით. ხოლო 2020 წლის პირველ კვარტალში მისმა სარეკლამო შემოსავლებმა 1,859,641.48 ლარი შეადგინა და მას ამ წლის მონაცემებით მხოლოდ “რუსთავი 2” და “იმედი” უსწრებენ.

ბოლო წლებში სტაბილურად მზარდი შემოსავლით გამოირჩეოდა “ტელეკომპანია პირველი”. 2019 წელს ამ ტელევიზიამ ჯამში 3,802,870.63 ლარის შემოსავალი მიიღო, რაც 571,004 ლარით, ანუ 17.7%-ით აღემატება 2018 წლის მაჩვენებელს. გასულ წელს, სარეკლამო შემოსავლების მიხედვით, TV პირველი მესამე ადგილზე იყო, თუმცა 2020 წლის პირველი კვარტლის მონაცემებით, მან მეოთხე ადგილზე გადაინაცვლა, მიუხედავად იმისა, რომ იანვარ-მარტში მისი სარეკლამო შემოსავლები 50%-ით გაიზარდა.

გასული წლის ნოემბერში დაიწყო მაუწყებლობა “POSTV-მ”. ამის მიუხედავად, ეს ტელევიზია სარეკლამო შემოსავლების მიხედვით (465,590.91 ლარი), მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში რიგით მეხუთეა.

“საზოგადოებრივი მაუწყებლის” სარეკლამო შემოსავალი გასულ წელს 51%-ით შემცირდა და 1,420,479 ლარი შეადგინა, თუმცა მიმდინარე წლის პირველი კვარტლის მონაცემებით, ეს შემოსავალი 189%-ითაა გაზრდილი, რაც, ჯამში 438,038.97 ლარია.

გასულ წელს 413%-ით გაიზარდა “პალიტრა TV”-ის სარეკლამო შემოსავლები და 566,583 ლარი შეადგინა, თუმცა მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში მაჩვენებელი თითქმის 10%-ით არის შემცირებული წინა წლის იგივე პერიოდთან შედარებით და 109,692.80 ლარს შეადგენს.

გასული წლის მონაცემებით, სარეკლამო შემოსავლების მიხედვით ტელევიზიების ტოპ ათეულში 6 საინფორმაციო და 4 გასართობი არხი იყო, 2020 წლის პირველი კვარტლის მონაცემებით კი, 7 საინფორმაციო და 3 გასართობი არხია.

 

2019 წლის მონაცემებით, ყველაზე მეტი სარეკლამო შემოსავალი - 528.448.23 ლარი აჭარის რეგიონულმა ტელევიზიამ - “25-ე არხმა” მიიღო. მართალია, მიმდინარე წლის პირველ სამ თვეში, წინა წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, მისი შემოსავალი დაახლოებით 9 ათასი ლარით შემცირდა, თუმცა ის მაინც რჩება ლიდერად რეგიონულ მაუწყებლებს შორის სარეკლამო შემოსავლების მიხედვით.

GNCC-ის ცნობით, მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში სატელევიზიო სარეკლამო შემოსავლებში ზრდის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი - 317% ტელე-რადიო კომპანია “თრიალეთს” დაუფიქსირდა და 96,280 ლარი შეადგინა. “თრიალეთი” შიდა ქართლში მაუწყებლობს. გასულ წელს სარეკლამო შემოსავლებით იგი მეორე პოზიციაზე იყო რეგიონულ მაუწყებლებს შორის.

 




ბოლო პერიოდში მკვეთრად მცირდება ტელეკომპანია “კავკასიის” სარეკლამო შემოსავლები. 2019 წელს “კავკასიამ” 322,247 ლარის სარეკლამო შესავალი მიიღო, რაც 183,076 ლარით, ანუ 36%-ით ნაკლებია 2018 წლის მაჩვენებლთან. ხოლო 2020 წლის იანვარ-მარტში მისი სარეკლამო შემოსავალი 48%-ით შემცირდა და 46,468.78 ლარი შეადგინა.

შემცირებულია “ობიექტივის” სარეკლამო შემოსავლებიც. გასულ წელს ამ ტელევიზიამ 206,118 ლარი მიიღო სარეკლამო შემოსავლების კუთხით, რაც 203,837 ლარით ანუ 50%-ით ნაკლებია 2018 წლის მაჩვენებელთან. მიმდინარე წლის პირველ სამ თვეში “ობიექტივმა” 48,890 ლარის სარეკლამო შემოსავალი მიიღო, რაც წინა წლის მონაცემთან შედარებით 3%-ითაა შემცირებული.



მწირი სარეკლამო შემოსავლების ქონა ზოგჯერ არ ნიშნავს იმას, რომ ტელევიზიის ჯამური შემოსავლებია მწირი.

სარეკლამო შემოსავლების გარდა, როგორიცაა უშუალოდ რეკლამა, სპონსორობა, პროდუქტის განთავსება, განცხადებები და ტელეშოპინგი, ტელევიზიებს აქვთ სხვა ტიპის შემოსავლები, როგორიცაა სახელმწიფო დაფინანსება, მაუწყებლის მფლობელის შემოწირულობა, არქივის გაქირავება, სხვა პირების შემოწირულოებები და ა.შ.

შესაბამისად, საქართველოში, სადაც მნიშვნელოვან სახელმწიფო დაფინანსებას იღებს საზოგადოებრივი მაუწყებელი, სწორედ ის გახლავთ ყველაზე მაღალშემოსავლიანი ტელევიზია და არა ის ტელეკომპანია, რომელიც ყველაზე მეტ სარეკლამო შემოსავალს იღებს. ამასთან, ყველაზე მაღალშემოსავლიანი ტელევიზიების ხუთეულში 2 სწორედ საზოგადოებრივი მაუწყებელია.

ხუთეულში შედის ასევე ტელევიზია, რომელსაც გასულ წელს საერთოდ არ ჰქონია სარეკლამო შემოსავალი. ის არც სახელმწიფო დაფინანსებას იღებს. ტელეკომპანია “ფორმულა” ეთერში გასული წლის ოქტომბერში გავიდა. 2019 წლის ბოლო ოთხ თვეში ამ ტელევიზიამ იმდენი შემოსავალი მიიღო მფლობელის შეწირულებისა და სხვა არასამაუწყებლო შემოსავლის სახით, რომ იგი ყველაზე მაღალშემოსავლიანი ტელევიზიების ხუთეულში მეოთხე ადგილზე აღმოჩნდა.

ჯამური შემოსავლების მიხედვით, ათეულში აღმოჩნდა “ობიექტივი”, რომლის სარეკლამო შემოსავლები, ასევე, ერთერთი ყველაზე მწირია, თუმცა აქვს სხვა არასამაუწყებლო შემოსავლები, მფლობელის და სხვა პირების შემოწირულობები.

 



მართალია, სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარი გასულ წელს შემცირდა, მაგრამ მაუწყებლების რაოდენობა გაიზარდა. მაგალითად, 2019 წლის ბოლოს ბაზარზე 3 ახალი ეროვნული მაუწყებელი გამოჩნდა - “მთავარი არხი”, “ფორმულა” და “POSTV”. აქედან ორმა - “მთავარმა” და “POSTV-მ” მიმდინარე წლის სამ თვეში 4%-ით ისედაც შემცირებული მთლიანი სატელევიზიო რეკლამის 17% (2,325,232 ლარი) აითვისეს.

Covid-19-ის პანდემიით გამოწვეული კრიზისის გამო ტელევიზიები სარეკლამო შემოსავლების კიდევ უფრო კლებას ვარაუდობენ. 2020 წელს სარეკლამო შემოსავლების კლებას პროგნოზირებს კომუნიკაციების კომისიაც.

“2019 წელს რეკლამის განმთავსებლების მიერ დაგენერირებული wGRP-ების გადანაწილების მიხედვით, ჯამური wGRP-ების დაახლოებით 85% შემდეგ კატეგორიებზე გადანაწილდა: სასმელები, სურსათი, სპორტი, ტურიზმი, გართობა, მედიცინა, სილამაზე და ჯანმრთელობა, ინდუსტრია და სერვისები, ფინანსები. შესაბამისად, 2019 წელს სწორედ ამ ტოპ კატეგორიების კომპანიების მიერ განთავსებულ რეკლამებს უნდა დაეგენერირებინათ სარეკლამო შემოსავლების მნიშვნელოვანი წილი და შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ნორმალურ პირობებში, 2020 წელსაც აღნიშნული კატეგორიები იქნებოდნენ ყველაზე მსხვილი განმთავსებლები”, - აცხადებენ კომუნიკაციების კომისიაში და იქვე დასძენენ, რომ მიმდინარე წლის აპრილში, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, wGRP-ების რაოდენობა 25%-ით შემცირდა.

“სარეკლამო შემოსავლების თვალსაზრისით, მარტის თვისთვის, სატელევიზიო მაუწყებლების მიერ კომისიაში წარმოდგენილი მონაცემების მიხედვით, მხოლოდ კომერციული და სასპონსორო ტიპის რეკლამებით დაგენერირებულ შემოსავლებში 1%-იანი, ხოლო ჯამურ სარეკლამო შემოსავლებში - 4%-იანი კლება ფიქსირდება. სავარაუდოდ, კლების მაჩვენებელი უფრო მაღალი იქნება აპრილის თვეში”, - იუწყება კომუნიკაციების კომისია, თუმცა დრამატული კლების კომპენსირებას კომისია საარჩევნო რეკლამისგან ელოდება, ვინაიდან 2020 წელს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნებია დაგეგმილი.

თუმცა, საინტერესო სურათს იძლევა 2020 წლის პირველი კვარტლის სატელევიზიო სარეკლამო შემოსავლების ანალიზი. თუკი მონაცემებს გადავხედავთ, ვნახავთ, რომ სატელევიზიო რეკლამის შემოსავლების ზრდის დინამიკას ინარჩუნებს ტელეიმედის ჰოლდინგი (იმედი, ჯიდიესი), რომლის ჯამურმა შემოსავალმა გასულ წელს 29,172,852 ლარი შეადგინა, ანუ საერთო სატელევიზიო რეკლამის თითქმის 43%. 2020 წლის პირველ კვარტალში კი ამ ორმა ტელევიზიამ 5,841,888.75 ლარის სარეკლამო შემოსავალი მიიღო, ანუ მთლიანი სარეკლამო შემოსავლის ასევე 43%.

საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციების მიერ ბოლო წლებში განხორციელებული მედიამონიტორინგის ანგარიშებით, “იმედი” მკვეთრად პროსახელისუფლებო სარედაქციო პოლიტიკით გამოირჩევა. ხელისუფლებასთან დაახლოებულ გუნდს ეკუთვნის, ასევე, POSTV. ბიძინა ივანიშვილის ყოფილი ტელევიზიის წარმომადგენლები წარმართავენ სარედაქციო პოლიტიკას “საქართველოს საზოგადოებრივ მაუწყებელში”. შესაბამისად, თუ მათ მონაცემებსაც დავუმატებთ, მივიღებთ, რომ 2020 წლის პირველ კვარტალში საერთო სატელევიზიო რეკლამის 68% სწორედ ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილ ტელევიზიებზე მოდის. ამას ემატება რეგიონული ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავლები, რომელთა ნაწილი ასევე ნაკლებად თავისუფალია ხელისუფლების გავლენისგან. ასევე, საგულისხმოა გასართობი არხების წილი სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარზე და შედეგად მივიღებთ, რომ მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი მაუწყებლების სარეკლამო შემოსავლების წილი 20%-ის ფარგლებშია. 2019 წელს იგივე მონაცემები საშუალოდ 58%/30% თანაფარდობით იყო წარმოდგენილი.

იმის მიუხედავად, რომ COVID-19-ის გავლენით, მარტში სატელევიზიო სარეკლამო შემოსავლები 7%-ით შემცირდა, 2020 წლის პირველი კვარტლის მონაცემები მაინც 7%-ით აღემატება წინა წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს. ამ ინფორმაციას საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ავრცელებს.

ტელევიზიების წარმომადგენლებს “მედიაჩეკერი” გასულ კვირაში ესაუბრა და მათაც დაადასტურეს ჩვენთან საუბარში, რომ პანდემიის გამო, დრამატული კლება სარეკლამო შემოსავლებში, 20 მარტიდან დაიწყო და აპრილის თვეში პიკს მიაღწია. პირველი კვარტლის მონაცემები კი 2020 წლის იანვრის, თებერვლისა და მარტის მონაცემებს მოიცავს. სარეკლამო შემოსავლები მოიცავს რეკლამას, სპონსორობას, პროდუქტის განთავსებას, განცხადებებს, ტელეშოპინგს და ჯამში 13,659,925 ლარი შეადგინა ყველა ტელევიზიაში პირველი კვარტლის მონაცემებით.

GNCC-ის ცნობით, ყველაზე მეტი სარეკლამო შემოსავალი - 5,404,783.27 ლარი 2020 წლის პირველ კვარტალში “ტელეიმედმა” მიიღო. მისი სარეკლამო შემოსავლები 27%-ით გაიზარდა. “იმედს” მოსდევს “რუსთავი 2” 2,555,286.62-ლარიანი შემოსავლით, იმის მიუხედავად, რომ მისი სარეკლამო შემოსავალი წინა წელთან შედარებით განახევრებულია.

სარეკლამო შემოსავლების მიხედვით, მესამე პოზიციაზეა “მთავარი არხი”. მან პირველ კვარტალში 1,859,641.48 ლარი მიიღო სარეკლამო შემოსავლების სახით.

ტელეკომპანია “პირველის” სარეკლამო შემოსავლები 50%-ით გაიზარდა და 927,809.19 ლარი შეადგინა. მას მოსდევს "პოსტვ", რომლის სარეკლამო შემოსავალმა 465,590.91 ლარი შეადგინა.

“საზოგადოებრივი მაუწყებლის” სარეკლამო შემოსავალი 189%-ით გაიზარდა და 438,038.97 ლარი შეადგინა.

სარეკლამო შემოსავლების კუთხით, მეშვიდე პოზიციაზეა “ჯი-დი-ეს თი-ვი”, რომლის მაჩვენებელი 56%-ით გაიზარდა და- 437,105.48 ლარი შეადგინა.

231%-ით გაიზარდა სტუდია "მაესტროს" სარეკლამო შემოსავლები და 132,764.00 ლარი შეადგინა.

48%-ით შემცირდა ტელეკომპანია "კავკასიის" სარეკლამო შემოსავლები და 46,468.78 ლარი შეადგინა.

კომუნიკაციების კომისიის ცნობით, 2020 წლის პირველ კვარტალში სატელევიზიო სარეკლამო შემოსავლებში ზრდის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ტელე-რადიო კომპანია "თრიალეთს" - 317% დაუფიქსირდა და ჯამში 96,280.00 ლარი შეადგინა;

“რაც შეეხება 2020 წლის II, III და IV კვარტალებს, პანდემით გამოწვეული მდგომარეობა აუცილებლად მოახდენს გავლენას სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარზე. მაგალითისთვის, უკვე თვალსაჩინოა პანდემიის უარყოფითი გავლენა ტურიზმის სფეროზე. საქართველოს შემთხვევაში, 2019 წელს ტურიზმის წილი მშპ-ში 8.1% იყო. შესაბამისად, ტურიზმის სფეროს ბიზნესების დაღმავალი ტრენდი უარყოფითად აისახება სარეკლამო ბაზარზე, რადგან შემცირდება ამ სფეროში მომუშავე კომპანიების სარეკლამო აქტივობა”, - ნათქვამია განცხადებაში, რომელსაც კომუნიკაციების კომისია ავრცელებს.

კომისიის ცნობით, სარეკლამო შემოსავლების თვალსაზრისით, მარტის თვისთვის, სატელევიზიო მაუწყებლების მიერ კომისიაში წარმოდგენილი მონაცემების მიხედვით, მხოლოდ კომერციული და სასპონსორო ტიპის რეკლამებით დაგენერირებულ შემოსავლებში 1%-იანი, ხოლო ჯამურ სარეკლამო შემოსავლებში - 4%-იანი კლება ფიქსირდება.

“სავარაუდოდ, კლების მაჩვენებელი უფრო მაღალი იქნება აპრილის თვეში. 2020 წლის პირველ კვარტალში სატალევიზიო სარეკლამო შემოსავლებში დაფიქსირებული ზრდის მიუხედავად, მოსალოდნელია, რომ COVID-19-ის გავრცელება სარეკლამო ბაზარზე მთელი წლის ჭრილში უარყოფითად აისახება. თუმცა, ჩვენი ვარაუდით, შეზღუდვების მოხსნა და ბიზნესების გახსნა ხელს შეუწყობს სარეკლამო აქტივობების განახლებას”, - აცხადებენ კომუნიკაციების კომისიაში.

კომისიის პროგნოზით, მიუხედავად პანდემიით გამოწვეული ნეგატიური შედეგებისა, წლის ჭრილში 2020 წელს სარეკლამო ბაზარზე კლების მაღალი მაჩვენებელი არ დაფიქსირდება. კომისია ვარაუდობს, რომ საარჩევნო წელს ფასიანი პოლიტიკური რეკლამებისგან მიღებული შემოსავლები მაუწყებლებისთვის დააბალანსებს კომერციული სექტორის სარეკლამო აქტივობის კლებას.

ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავლების შესახებ მიმდინარე წლის პირველი კვარტლის მონაცემები კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას ჯერ არ გამოუქვეყნებია, თუმცა ტელევიზიების წარმომადგენლებმა “მედიაჩეკერთან” საუბარში განაცხადეს, რომ შემოსავლები მკვეთრად შეუმცირდათ. გაუქმებულ სარეკლამო კონტრაქტებზე საუბრობენ ონლაინ მედიის წარმომადგენლებიც.

ტელეკომპანია “პირველი” ბოლო წლებში მზარდი სარეკლამო შემოსავლებით გამოირჩეოდა. 2019 წელს მისი სარეკლამო შემოსავლები 18%-ით გაიზარდა და 3,802,870.63 ლარი შეადგინა. ტელევიზიის კომერციული დირექტორი, ნანა აბურჯანიძე “მედიაჩეკერთან” საუბარში აცხადებს, რომ სარეკლამო შემოსავლების კლების ტენდენცია 20 მარტიდან დაიწყო და აპრილში 40-45%-მდე შემცირდა.

“თუ ასე გაგრძელდა, ძალიან გაგვიჭირდება. წელს ძალიან კარგი წელი უნდა ყოფილიყო, იმდენად კარგი კონტრაქტები გავაფორმეთ, მაგრამ უკვე ძალიან მიჭირს პროგნოზის გაკეთება იმიტომ, რომ არ ვიცი რა ტემპში დაბრუნდება საქართველოში ეკონომიკური აქტივობა”, - გვითხრა ნანა აბურჯანიძემ.

მისივე თქმით, შემოსავლების შემცირებას ხარჯების ოპტიმიზაციით უპასუხეს, თუმცა თანამშრომლები 100%-ით შეინარჩუნეს:

“მომწოდებლებთან ვალდებულებები გადავავადეთ; შევაჩერეთ ინვესტიციები ტექნიკური გაძლიერების კუთხით და ა.შ. ამასთან, კამპანია ჩავუშვით #ქართულისაქმისშუაგულში, რომლის ფარგლებშიც მცირე და საშუალო ბიზნესს შევთავაზეთ, ესაუბრათ საკუთარ ბიზნესზე ეთერის საშუალებით იმ დროს, როცა ხალხი მიჯაჭვულია ტელევიზორს. ეს მოიაზრებდა ძალიან შეღავათიან ფასს ან ზოგერ უფასო ეთერსაც კომპანიებისთვის. სხვათაშორის, ამან კარგი გამოხმაურება ჰპოვა ბიზნესში, ამითაც ვცდილობთ კლების დაკომპენსირებას”.

კითხვაზე, თუ რა ტიპის ბიზნესებმა შეაჩერეს ძირითადად სარეკლამო დაკვეთები? - ტელეკომპანია “პირველის” კომერციულმა დირექტორმა გვიპასუხა, რომ სპექტრი მრავალფეროვანია: მათ შორისაა, საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებიც იმპორტს ვეღარ ახორციელებდნენ; სამშენებლო კომპანიები ან სავაჭრო ობიექტები, რომლებსაც შეეხოთ პანდემიის გამო დაწესებული შეზღუდვები. მისივე თქმით, შეინარჩუნეს ისეთი სარეკლამო დამკვეთები, როგორიცაა ბანკები, ფარმაცევტული კომპანიები, კომუნიკაციები, რომლებსაც არ შეუწყვეტიათ მუშაობა პანდემიის პირობებში და ნაკლებად შეეხო კრიზისი.

“ჩვენს შემთხვევაში, ბანკმაც შეაჩერა სარეკლამო კონტრაქტი, რადგან თვითონ გააჩერა ის აქტივობა, რომლის რეკლამირებაც ჰქონდა დაგეგმილი”, - გვითხრა “გაზეთ ბათუმელების” დირექტორმა მზიამ ამაღლობელმა.

მისივე თქმით, გასაგებია, როცა სარეკლამო დაკვეთას აუქმებს, მაგალითად, სამშენებლო კომპანია, რომელსაც შეუჩერდა მშენებლობები, თუმცა იყო შემთხვევები, როდესაც არ შეხებია კონკრეტულ ორგანიზაციას პანდემიის კრიზისი და მაინც გაუქმდა სარეკლამო დაკვეთა.

“ვერ ვიტყვით, რომ ეს შეიძლება ჩვენი მომსახურების უკმაყოფილებით შეიძლებოდა ყოფილიყო გამოწვეული, რადგანაც პანდემიის პირობებში 60%-ით გაიზარდა ნახვები ჩვენს ვებ-გვერდებზე”, - გვითრხა მზია ამაღლობელმა.

მისივე თქმით, ახალი კორონავირუსით გამოწვეულმა პრობლემებმა გამოცემების - netgazeti.ge-ს და batumelebi.ge-ს სიცოცხლისუნარიანობა რისკის ქვეშ დააყენა.

“ჩვენი წლიური ბიუჯეტის 43% უზრუნველყოფილი საგრანტო დაფინანსებით, დანარჩენი 57%-ის შევსებას ვგეგმავდით სარეკლამო და სხვა შემოსავლებით. თუმცა პანდემიის გამო შეგვიჩერდა ან გაგვიუქმდა ჯამში 50 000 ლარამდე სარეკლამო შეთანხმება, რაც ჩვენი დაგეგმილი სარეკლამო შემოსავლებით 25%-ია. მარკეტინგის განყოფილება მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა. ყველა საბანერო რეკლამა შეჩერდა. მომდევნო თვეებში სურათის შეცვლას არ ველოდებით, რადგან ბაზარზე რამდენიმე ისეთი კომპანია ოპერირებს, რომლებიც საგანგებო მუშაობის რეჟიმში გადარჩენისთვის იბრძვის. კრიზისის დაძლევის და უწყვეტ რეჟიმში ჩვენი საქმიანობის გაგრძელების ერთადერთი და რეალურ გზად დამატებით საგრანტო მხარდაჭერის მოპოვება მიმაჩნია”, - გვითხრა მზია ამაღლობელმა.

Publika.ge ქართულ მედია-ბაზარზე რამდენიმე თვის წინ გამოჩნდა და ჯერ მხოლოდ საგრანტო დაფინანსებით ოპერირებს.

“ჩვენ ისედაც 3 თვის მედია ვიყავით და პანდემიამდე უფრო იმედიანი იყო ჩვენი მოლაპარაკებები სხვადასხვა შესაძლო სარეკლამო ხელეშეკრულებებზე. ანუ გათვლა, რომ რაღაც რაოდენობა ხელშეკრულებების გვექნებოდა, უფრო იმედიანი და პოზიტიური გვქონდა, მათ შორის იყო რამდენიმე შემთხვევა, სადაც თითქმის თანხმობა გვქონდა მიღებული, მაგრამ ამ პანდემიის გამო ყველა ეს მოლაპარაკება ჰაერშია გამოკიდებული. ჯერ ბიზნესი ვერაფერს გეგმავს და ჩვენ განსაკუთრებით გვირთულებს ეს სარეკლამო შემოსავლებებზე მოლაპარაკებებს”, - გვითხრა Publika.ge-ს მთავარმა რედაქტორმა ლიკა ზაკაშვილმა.

სარეკლამო შემოსავლების მკვეთრ შემცირებაზე საუბრობენ რეგიონული მაუწყებლები. ტელეკომპანია “25-ე არხი” გასულ წელს ლიდერი იყო სხვა რეგიონულ ტელევიზიებს შორის სარეკლამო შემოსავლებით, რომელმაც 528.448.23 ლარი შეადგინა.

25-ე არხის დირექტორი მურთაზ ფრანგულაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში აცხადებს, რომ ტელევიზიის სარეკლამო შემოსავლები პანდემიის პირობებში 50%-ით შეუმცირდა.

“სამშენებლო კომპანიებმა მთლიანად გააჩერეს რეკლამები, ისეთი კომპანიები დარჩა, რომლებიც მეტნაკლებად ახერხებენ დისტანცუირ მუშაობას პანდემიის პირობებში - ბანკები, ელექტრონული კაზინოები”, - გვითხრა მურთაზ ფრანგულაშვილმა.

მისივე თქმით, ტელევიზიას დამატებითი შემოსავლები ჰქონდა განცხადებებიდან, რომელიც 90%-ით შეუმცირდა:

“შემოდიოდა განცხადებები დღის განმავლობაში კონკრეტილი თანხების, მაგრამ საგანებო მდგომარეობის გამო ადამიანები ფიზიაკურად ვეღარ ახერხებდნენ რედაცქიაში მოსვლას, ამასთან, არ გვქონდა ელექტრონული გადახდის რეჟიმი, ამიტომ ოფისის შემოსავალი 90%-ით შემცირდა და ამან რთულ ფინანსურ მდგონარეობაში ჩაგვაყენა”.

შემოსავლების შემცირების გამო ტელეკომპანიამ აპრილის თვეში სრულად ვეღარ მოახერხა თანამშრომლების ხელფასების დაფარვა

“მარტის ჩათვლით სრულად გავეცით ხელფასები, მაგრამ აპრილიდან 30% დააკლდათ. აპრილის თვე გაგვიჭირდა ძალიან და იქნება ძალიან მძიმე. თუ ასეთი ტენდენციით გაგრძელდა, დღეს ვერ გეტყვით როგორ შევინარჩუნებთ შემდეგში თანამშრომლებს, თუმცა, რომ უნდა შევინარჩუნოთ, ფაქტია”, - გვითხრა მურთაზ ფრანგულაშვილმა.

მედიასაშუალებების წარმომადგენლების თქმით, მათ სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე შეღავათები არ შეხებიათ.

ტელეკომპანია “პირველის” კომერციული დირექტორის თქმით, მათთვის ძალიან დიდი შეღავათი იქნებოდა გადასახადების გადავადება, რადგან პანდემიის გამო დაკლებული შემოსავლების პირობებში უჭირთ საბიუჯეტო დავალიანების გადახდა.

“მივმართეთ სახელმწიფოს, მაგრამ უარი მივიღეთ, შეღავათი კი არა, პირიქით ინკასოს გვადებენ,” - ამბობს ნანა აბურჯანიძე.

“სახელმწიფოს მხრიდან შეგვეხო ის, რაც გამოიცა ზოგადად ყველა ბიზნესკომპანიისთვის - საშემოსავალო შეღავათები 750 ლარამდე ხელფასზე, მაგრამ ჩვენ უფრო გვჭირდებოდა, რომ საშემოსავლო გადასახადი მთლიანად გადავადებულიყო. ძალიან მიჭირს მუშაობა იმიტომ, რომ მესამე თვე დაიწყო, რაც ინკასო მადევს. ამიტომ მიჭირს ძალიან ხელფასების გაცემა. ბიუჯეტის დავალიანება დამიგროვდა 2 თვის გადასახადი. რომ იტყვიან, გაძლების რეჟიმში ვართ”.

სარეკლამო შემოსავლების შემცირება დაგვიდასტურეს ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-შიც. ასევე ვესაუბრეთ სხვა ტელეკომპანიების წარმომადგენლებსაც. თუმცა კომპანიებს ჯერ სრულად არ აქვთ დათვლილი აპრილის მონაცემები, როდესაც ყველაზე მასშტაბურად გამოიხატა ციფრებში შემცირებული სარეკლამო შემოსავლები. ტელევიზიების განცხადებით, პირველი კვარტლის მონაცემებში, რომელსაც GNCC გამოაქვეყნებს, შესაძლოა ცვლილება დრამატული არ იყოს, რადგან შემცირების ტენდენცია ძირითადად მარტის ბოლოდან დაიწყო. იანვარსა და თებერვალში კი შემცირება ნაკლებად იყო.

ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავლების შესახებ მიმდინარე წლის პირველი კვარტლის მონაცემები კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას ჯერ არ გამოუქვეყნებია, თუმცა ტელევიზიების წარმომადგენლებმა “მედიაჩეკერთან” საუბარში განაცხადეს, რომ შემოსავლები მკვეთრად შეუმცირდათ. გაუქმებულ სარეკლამო კონტრაქტებზე საუბრობენ ონლაინ მედიის წარმომადგენლებიც.

ტელეკომპანია “პირველი” ბოლო წლებში მზარდი სარეკლამო შემოსავლებით გამოირჩეოდა. 2019 წელს მისი სარეკლამო შემოსავლები 18%-ით გაიზარდა და 3,802,870.63 ლარი შეადგინა. ტელევიზიის კომერციული დირექტორი, ნანა აბურჯანიძე “მედიაჩეკერთან” საუბარში აცხადებს, რომ სარეკლამო შემოსავლების კლების ტენდენცია 20 მარტიდან დაიწყო და აპრილში 40-45%-მდე შემცირდა.

“თუ ასე გაგრძელდა, ძალიან გაგვიჭირდება. წელს ძალიან კარგი წელი უნდა ყოფილიყო, იმდენად კარგი კონტრაქტები გავაფორმეთ, მაგრამ უკვე ძალიან მიჭირს პროგნოზის გაკეთება იმიტომ, რომ არ ვიცი რა ტემპში დაბრუნდება საქართველოში ეკონომიკური აქტივობა”, - გვითხრა ნანა აბურჯანიძემ.

მისივე თქმით, შემოსავლების შემცირებას ხარჯების ოპტიმიზაციით უპასუხეს, თუმცა თანამშრომლები 100%-ით შეინარჩუნეს:

“მომწოდებლებთან ვალდებულებები გადავავადეთ; შევაჩერეთ ინვესტიციები ტექნიკური გაძლიერების კუთხით და ა.შ. ამასთან, კამპანია ჩავუშვით #ქართულისაქმისშუაგულში, რომლის ფარგლებშიც მცირე და საშუალო ბიზნესს შევთავაზეთ, ესაუბრათ საკუთარ ბიზნესზე ეთერის საშუალებით იმ დროს, როცა ხალხი მიჯაჭვულია ტელევიზორს. ეს მოიაზრებდა ძალიან შეღავათიან ფასს ან ზოგერ უფასო ეთერსაც კომპანიებისთვის. სხვათაშორის, ამან კარგი გამოხმაურება ჰპოვა ბიზნესში, ამითაც ვცდილობთ კლების დაკომპენსირებას”.

კითხვაზე, თუ რა ტიპის ბიზნესებმა შეაჩერეს ძირითადად სარეკლამო დაკვეთები? - ტელეკომპანია “პირველის” კომერციულმა დირექტორმა გვიპასუხა, რომ სპექტრი მრავალფეროვანია: მათ შორისაა, საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებიც იმპორტს ვეღარ ახორციელებდნენ; სამშენებლო კომპანიები ან სავაჭრო ობიექტები, რომლებსაც შეეხოთ პანდემიის გამო დაწესებული შეზღუდვები. მისივე თქმით, შეინარჩუნეს ისეთი სარეკლამო დამკვეთები, როგორიცაა ბანკები, ფარმაცევტული კომპანიები, კომუნიკაციები, რომლებსაც არ შეუწყვეტიათ მუშაობა პანდემიის პირობებში და ნაკლებად შეეხო კრიზისი.

“ჩვენს შემთხვევაში, ბანკმაც შეაჩერა სარეკლამო კონტრაქტი, რადგან თვითონ გააჩერა ის აქტივობა, რომლის რეკლამირებაც ჰქონდა დაგეგმილი”, - გვითხრა “გაზეთ ბათუმელების” დირექტორმა მზიამ ამაღლობელმა.

მისივე თქმით, გასაგებია, როცა სარეკლამო დაკვეთას აუქმებს, მაგალითად, სამშენებლო კომპანია, რომელსაც შეუჩერდა მშენებლობები, თუმცა იყო შემთხვევები, როდესაც არ შეხებია კონკრეტულ ორგანიზაციას პანდემიის კრიზისი და მაინც გაუქმდა სარეკლამო დაკვეთა.

“ვერ ვიტყვით, რომ ეს შეიძლება ჩვენი მომსახურების უკმაყოფილებით შეიძლებოდა ყოფილიყო გამოწვეული, რადგანაც პანდემიის პირობებში 60%-ით გაიზარდა ნახვები ჩვენს ვებ-გვერდებზე”, - გვითრხა მზია ამაღლობელმა.

მისივე თქმით, ახალი კორონავირუსით გამოწვეულმა პრობლემებმა გამოცემების - netgazeti.ge-ს და batumelebi.ge-ს სიცოცხლისუნარიანობა რისკის ქვეშ დააყენა.

“ჩვენი წლიური ბიუჯეტის 43% უზრუნველყოფილი საგრანტო დაფინანსებით, დანარჩენი 57%-ის შევსებას ვგეგმავდით სარეკლამო და სხვა შემოსავლებით. თუმცა პანდემიის გამო შეგვიჩერდა ან გაგვიუქმდა ჯამში 50 000 ლარამდე სარეკლამო შეთანხმება, რაც ჩვენი დაგეგმილი სარეკლამო შემოსავლებით 25%-ია. მარკეტინგის განყოფილება მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა. ყველა საბანერო რეკლამა შეჩერდა. მომდევნო თვეებში სურათის შეცვლას არ ველოდებით, რადგან ბაზარზე რამდენიმე ისეთი კომპანია ოპერირებს, რომლებიც საგანგებო მუშაობის რეჟიმში გადარჩენისთვის იბრძვის. კრიზისის დაძლევის და უწყვეტ რეჟიმში ჩვენი საქმიანობის გაგრძელების ერთადერთი და რეალურ გზად დამატებით საგრანტო მხარდაჭერის მოპოვება მიმაჩნია”, - გვითხრა მზია ამაღლობელმა.

Publika.ge ქართულ მედია-ბაზარზე რამდენიმე თვის წინ გამოჩნდა და ჯერ მხოლოდ საგრანტო დაფინანსებით ოპერირებს.

“ჩვენ ისედაც 3 თვის მედია ვიყავით და პანდემიამდე უფრო იმედიანი იყო ჩვენი მოლაპარაკებები სხვადასხვა შესაძლო სარეკლამო ხელეშეკრულებებზე. ანუ გათვლა, რომ რაღაც რაოდენობა ხელშეკრულებების გვექნებოდა, უფრო იმედიანი და პოზიტიური გვქონდა, მათ შორის იყო რამდენიმე შემთხვევა, სადაც თითქმის თანხმობა გვქონდა მიღებული, მაგრამ ამ პანდემიის გამო ყველა ეს მოლაპარაკება ჰაერშია გამოკიდებული. ჯერ ბიზნესი ვერაფერს გეგმავს და ჩვენ განსაკუთრებით გვირთულებს ეს სარეკლამო შემოსავლებებზე მოლაპარაკებებს”, - გვითხრა Publika.ge-ს მთავარმა რედაქტორმა ლიკა ზაკაშვილმა.

სარეკლამო შემოსავლების მკვეთრ შემცირებაზე საუბრობენ რეგიონული მაუწყებლები. ტელეკომპანია “25-ე არხი” გასულ წელს ლიდერი იყო სხვა რეგიონულ ტელევიზიებს შორის სარეკლამო შემოსავლებით, რომელმაც 528.448.23 ლარი შეადგინა.

25-ე არხის დირექტორი მურთაზ ფრანგულაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში აცხადებს, რომ ტელევიზიის სარეკლამო შემოსავლები პანდემიის პირობებში 50%-ით შეუმცირდა.

“სამშენებლო კომპანიებმა მთლიანად გააჩერეს რეკლამები, ისეთი კომპანიები დარჩა, რომლებიც მეტნაკლებად ახერხებენ დისტანცუირ მუშაობას პანდემიის პირობებში - ბანკები, ელექტრონული კაზინოები”, - გვითხრა მურთაზ ფრანგულაშვილმა.

მისივე თქმით, ტელევიზიას დამატებითი შემოსავლები ჰქონდა განცხადებებიდან, რომელიც 90%-ით შეუმცირდა:

“შემოდიოდა განცხადებები დღის განმავლობაში კონკრეტილი თანხების, მაგრამ საგანებო მდგომარეობის გამო ადამიანები ფიზიაკურად ვეღარ ახერხებდნენ რედაცქიაში მოსვლას, ამასთან, არ გვქონდა ელექტრონული გადახდის რეჟიმი, ამიტომ ოფისის შემოსავალი 90%-ით შემცირდა და ამან რთულ ფინანსურ მდგონარეობაში ჩაგვაყენა”.

შემოსავლების შემცირების გამო ტელეკომპანიამ აპრილის თვეში სრულად ვეღარ მოახერხა თანამშრომლების ხელფასების დაფარვა

“მარტის ჩათვლით სრულად გავეცით ხელფასები, მაგრამ აპრილიდან 30% დააკლდათ. აპრილის თვე გაგვიჭირდა ძალიან და იქნება ძალიან მძიმე. თუ ასეთი ტენდენციით გაგრძელდა, დღეს ვერ გეტყვით როგორ შევინარჩუნებთ შემდეგში თანამშრომლებს, თუმცა, რომ უნდა შევინარჩუნოთ, ფაქტია”, - გვითხრა მურთაზ ფრანგულაშვილმა.

მედიასაშუალებების წარმომადგენლების თქმით, მათ სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე შეღავათები არ შეხებიათ.

ტელეკომპანია “პირველის” კომერციული დირექტორის თქმით, მათთვის ძალიან დიდი შეღავათი იქნებოდა გადასახადების გადავადება, რადგან პანდემიის გამო დაკლებული შემოსავლების პირობებში უჭირთ საბიუჯეტო დავალიანების გადახდა.

“მივმართეთ სახელმწიფოს, მაგრამ უარი მივიღეთ, შეღავათი კი არა, პირიქით ინკასოს გვადებენ,” - ამბობს ნანა აბურჯანიძე.

“სახელმწიფოს მხრიდან შეგვეხო ის, რაც გამოიცა ზოგადად ყველა ბიზნესკომპანიისთვის - საშემოსავალო შეღავათები 750 ლარამდე ხელფასზე, მაგრამ ჩვენ უფრო გვჭირდებოდა, რომ საშემოსავლო გადასახადი მთლიანად გადავადებულიყო. ძალიან მიჭირს მუშაობა იმიტომ, რომ მესამე თვე დაიწყო, რაც ინკასო მადევს. ამიტომ მიჭირს ძალიან ხელფასების გაცემა. ბიუჯეტის დავალიანება დამიგროვდა 2 თვის გადასახადი. რომ იტყვიან, გაძლების რეჟიმში ვართ”.

სარეკლამო შემოსავლების შემცირება დაგვიდასტურეს ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-შიც. ასევე ვესაუბრეთ სხვა ტელეკომპანიების წარმომადგენლებსაც. თუმცა კომპანიებს ჯერ სრულად არ აქვთ დათვლილი აპრილის მონაცემები, როდესაც ყველაზე მასშტაბურად გამოიხატა ციფრებში შემცირებული სარეკლამო შემოსავლები. ტელევიზიების განცხადებით, პირველი კვარტლის მონაცემებში, რომელსაც GNCC გამოაქვეყნებს, შესაძლოა ცვლილება დრამატული არ იყოს, რადგან შემცირების ტენდენცია ძირითადად მარტის ბოლოდან დაიწყო. იანვარსა და თებერვალში კი შემცირება ნაკლებად იყო.

თუკი რამდენიმე თვის წინ, ვიდრე მსოფლიოს ახალი კორონავირუსის პანდემია დაატყდებოდა თავს, საერთაშორისო მედიაში მწვავედ იყო გაკრიტიკებული საქართველოს მოქმედი ხელისუფლება, ბოლო დღეების განმავლობაში კრიტიკა პოზიტიურმა პუბლიკაციებმა ჩაანაცვლა. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, რამ განაპირობა დროის მცირე მონაკვეთში მსგავსი ტრანსფორმაცია.

ერთ-ერთი ბოლო პუბლიკაცია, რომელსაც საქართველოს ხელისუფლება და მის მიმართ ლოიალურად განწყობილი მედია ამაყად აზიარებს, “ვაშინგტონ ტაიმსმა” გამოაქვეყნა 22 აპრილს. გამოცემა კორონავირუსთან ბრძოლის წარმატებულ მაგალითად მოიხსენიებს საქართველოს და აუდიტორიას სთავაზობს საქართველოს ვიცე-პრემიერის, მაია ცქიტიშვილის კომენტარებს იმაზე, როგორ მოახერხა ქვეყანამ ინფექციასთან გამკლავება ისე, რომ მხოლოდ 5 გარდაცვლილი ჰყავს ვირუსით იმ დროს, როცა მსოფლიოში იმავე მიზეზით ასიათასობით ადამიანია გარდაცვლილი.

“ვაშინგტონ ტაიმსს” არაფერი აქვს საერთო ისეთ რესპექტაბელურ გამოცემებთან აშშ-ში, როგორიცაა “ვაშინგტონ პოსტი” ან “ნიუ-იორკ ტაიმსი”. ამ გამოცემას ბოლო პერიოდში არაერთი მასალა აქვს გამოქვეყნებული, რომელიც COVID 19-ის წარმომავლობაზე კონსპირაციულ თეორიებს ავითარებდა. ამ მასალებს მკვეთრი კრიტიკა მოჰყვა როგორც ჟურნალისტურ წრეებში, ისე ვირუსოლოგებში, თუმცა ამ ყველაფერზე ვრცლად არ შევჩერდებით, რადგან საქართველოს ხელისუფლების წარმატებებს კოვიდთან ბრძოლის კუთხით სხვა არაერთმა საერთაშორისო მედიაორგანიზაციამ მიუძღვნა მასალები.

3 აპრილს “ფოქს ნიუსმა” შესთავაზა აუდიტორიას საქართველოს პრემიერ-მინისტრის კომენტარები, როგორ შეძლო ქვეყანამ ის, რომ არავინ გარდაცვლილა კორონავირუსით (საქართველოში 4 აპრილს დაფიქსირდა კოვიდით პირველი გარდაცვალების ფაქტი).

მოგვიანებით, 7 აპრილს, “ჰერითეჯ ფაუნდეიშენის” გამოცემა “დეილი სიგნალში” გამოქვეყნდა მასალა, რომლის მიხედვით, “საქართველო გამოცდილი პარტნიორია საერთო გამოწვევებთან ბრძოლაში”. ავტორი სტატიაში მიუთითებს, რომ საქართველო იმსახურებს აშშ-ის მხრიდან უფრო ძლიერ მოკავშირეობას.

ჯერ კიდევ წლის დასაწყისში ამერიკის შეერთებული შტატებიდან მხოლოდ კრიტიკული და ნეგატიური შინაარსის გამოხმაურებას იღებდა საქართველოს მთავრობა: გამოქვეყნდა სენატორების, კონგრესმენების რამდენიმე წერილი, სარედაქციო მასალები სხვადასხვა მედიაში, თუ როგორ შეასუსტა “ქართულმა ოცნებამ” დემოკრატიული პროცესები საქართველოში, რაც გამოიხატა მათთვის მორჩილი მოსამართლეების უვადოდ დანიშვნაში, უცხოელ ინვესტორებზე ზეწოლაში და ა.შ.

კრიტიკულ ნიაღვარს აშშ-დან “ქართულმა ოცნებამ” ლობისტური კომპანიების დაქირავებით უპასუხა.

DCI Group-თან 12 თებერვალს გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, ლობისტური კომპანია თვეში 33 333 აშშ დოლარს მიიღებს “ქართული ოცნებისგან” იმის სანაცვლოდ, რომ ამ უკანასკნელს წარმოაჩენს დასავლური იდეების ერთგულ სანდო პარტნიორად.

31 მარტს სწორედ DCI Group-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ საქართველოს, როგორც კორონავირუსთან წარმატებულად მებრძოლი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი მზად იყო ინტერვიუსთვის: “ქვეყანამ წარმატებას მიაღწია COVID 19-ის გავრცელების შენელებაში, მსხვერპლი არის ნული”, - იუწყებოდა DCI. ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ 3 აპრილს სწორედ ამ პათოსით ვიხილეთ გიორგი გახარიას კომენტარები გამოქვეყნებული “ფოქს ნიუსში”.

თებერვალში “ქართულმა ოცნებამ” აშშ-ში კიდევ ერთ ლობისტურ კომპანიასთან გააფორმა ხელშეკრულება. 8 თებერვალს გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, “ქართულმა ოცნებამ” თვეში 75 ათასი დოლარი უნდა გადაუხადოს Hogan Lovell-ს. ამ კომპანიის ვებ-გვერდზე 24 აპრილს გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, Hogan Lovell-ს-მა საქართველოს ისტორიული გამარჯვება მოუტანა საერთაშორისო საარბიტრაჟო სასამართლოში. ამ შემთხვევაში ლობისტური კომპანიის კლიენტი იყო “საქართველოს ნავთობის და გაზის კორპორაცია”, რომელსაც დავა ჰქონდა ამერიკულ ნავთობის და გაზის კომპანია “ფრონტერასთან”, ეს უკანასკნელი 3.5 მლრდ აშშ დოლარის ზარალის ანაზღაურებას მოითხოვდა.

ბოლო პერიოდში, საქართველოს ხელისუფლებისადმი პოზიტიური მასალები ამერიკულის გარდა, ევროპულ მედიაშიც მომრავლდა. მაგალითად, ამ კუთხით აქტიურად მუშაობს ფრანგული გამოცემა “ატლანტიკო”. ერთ-ერთი ბოლო სტატია საქართველოს შესახებ ამ ვებგვერდზე 17 აპრილს გამოქვეყნდა. სტატიის ავტორი საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის პერსპექტივაზე საუბრობს, პრემიერ გახარიას და საქართველოს სანდო პარტნიორად აცხადებს და მიიჩნევს, რომ საფრანგეთისა და ბრიუსელის სტრატეგიული ინტერესებისთვის ეს რეგიონი და მთელი სამხრეთ კავკასია პრიორიტეტული უნდა გახდეს. სტატიის ავტორია პატრისია ლალონდი, ფრანგი პოლიტიკოსი, რომელიც იყო ევროპარლამენტის წევრი, სადაც აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის აქტიური დამცველი იყო მაშინ, როცა მას მკაცრად აკრიტიკებდნენ აზერბაიჯანში ადამიანის უფლებების დარღვევის გამო.

ზემოთ აღნიშნული მასალები გასული დღეების განმავლობაში აქტიურად შუქდებოდა საქართველოში ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილ მედიასაშუალებებში. ამ შემთხვევაში ადგილობრივი აუდიტორიისთვის განკუთვნილი მესიჯი იყო ის, რომ საერთაშორისო მედია დამსახურებულად აქებს და ადიდებს საქართველოს ხელისუფლებას.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

თუკი რამდენიმე თვის წინ, ვიდრე მსოფლიოს ახალი კორონავირუსის პანდემია დაატყდებოდა თავს, საერთაშორისო მედიაში მწვავედ იყო გაკრიტიკებული საქართველოს მოქმედი ხელისუფლება, ბოლო დღეების განმავლობაში კრიტიკა პოზიტიურმა პუბლიკაციებმა ჩაანაცვლა. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, რამ განაპირობა დროის მცირე მონაკვეთში მსგავსი ტრანსფორმაცია.

ერთ-ერთი ბოლო პუბლიკაცია, რომელსაც საქართველოს ხელისუფლება და მის მიმართ ლოიალურად განწყობილი მედია ამაყად აზიარებს, “ვაშინგტონ ტაიმსმა” გამოაქვეყნა 22 აპრილს. გამოცემა კორონავირუსთან ბრძოლის წარმატებულ მაგალითად მოიხსენიებს საქართველოს და აუდიტორიას სთავაზობს საქართველოს ვიცე-პრემიერის, მაია ცქიტიშვილის კომენტარებს იმაზე, როგორ მოახერხა ქვეყანამ ინფექციასთან გამკლავება ისე, რომ მხოლოდ 5 გარდაცვლილი ჰყავს ვირუსით იმ დროს, როცა მსოფლიოში იმავე მიზეზით ასიათასობით ადამიანია გარდაცვლილი.

“ვაშინგტონ ტაიმსს” არაფერი აქვს საერთო ისეთ რესპექტაბელურ გამოცემებთან აშშ-ში, როგორიცაა “ვაშინგტონ პოსტი” ან “ნიუ-იორკ ტაიმსი”. ამ გამოცემას ბოლო პერიოდში არაერთი მასალა აქვს გამოქვეყნებული, რომელიც COVID 19-ის წარმომავლობაზე კონსპირაციულ თეორიებს ავითარებდა. ამ მასალებს მკვეთრი კრიტიკა მოჰყვა როგორც ჟურნალისტურ წრეებში, ისე ვირუსოლოგებში, თუმცა ამ ყველაფერზე ვრცლად არ შევჩერდებით, რადგან საქართველოს ხელისუფლების წარმატებებს კოვიდთან ბრძოლის კუთხით სხვა არაერთმა საერთაშორისო მედიაორგანიზაციამ მიუძღვნა მასალები.

3 აპრილს “ფოქს ნიუსმა” შესთავაზა აუდიტორიას საქართველოს პრემიერ-მინისტრის კომენტარები, როგორ შეძლო ქვეყანამ ის, რომ არავინ გარდაცვლილა კორონავირუსით (საქართველოში 4 აპრილს დაფიქსირდა კოვიდით პირველი გარდაცვალების ფაქტი).

მოგვიანებით, 7 აპრილს, “ჰერითეჯ ფაუნდეიშენის” გამოცემა “დეილი სიგნალში” გამოქვეყნდა მასალა, რომლის მიხედვით, “საქართველო გამოცდილი პარტნიორია საერთო გამოწვევებთან ბრძოლაში”. ავტორი სტატიაში მიუთითებს, რომ საქართველო იმსახურებს აშშ-ის მხრიდან უფრო ძლიერ მოკავშირეობას.

ჯერ კიდევ წლის დასაწყისში ამერიკის შეერთებული შტატებიდან მხოლოდ კრიტიკული და ნეგატიური შინაარსის გამოხმაურებას იღებდა საქართველოს მთავრობა: გამოქვეყნდა სენატორების, კონგრესმენების რამდენიმე წერილი, სარედაქციო მასალები სხვადასხვა მედიაში, თუ როგორ შეასუსტა “ქართულმა ოცნებამ” დემოკრატიული პროცესები საქართველოში, რაც გამოიხატა მათთვის მორჩილი მოსამართლეების უვადოდ დანიშვნაში, უცხოელ ინვესტორებზე ზეწოლაში და ა.შ.

კრიტიკულ ნიაღვარს აშშ-დან “ქართულმა ოცნებამ” ლობისტური კომპანიების დაქირავებით უპასუხა.

DCI Group-თან 12 თებერვალს გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, ლობისტური კომპანია თვეში 33 333 აშშ დოლარს მიიღებს “ქართული ოცნებისგან” იმის სანაცვლოდ, რომ ამ უკანასკნელს წარმოაჩენს დასავლური იდეების ერთგულ სანდო პარტნიორად.

31 მარტს სწორედ DCI Group-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ საქართველოს, როგორც კორონავირუსთან წარმატებულად მებრძოლი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი მზად იყო ინტერვიუსთვის: “ქვეყანამ წარმატებას მიაღწია COVID 19-ის გავრცელების შენელებაში, მსხვერპლი არის ნული”, - იუწყებოდა DCI. ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ 3 აპრილს სწორედ ამ პათოსით ვიხილეთ გიორგი გახარიას კომენტარები გამოქვეყნებული “ფოქს ნიუსში”.

თებერვალში “ქართულმა ოცნებამ” აშშ-ში კიდევ ერთ ლობისტურ კომპანიასთან გააფორმა ხელშეკრულება. 8 თებერვალს გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, “ქართულმა ოცნებამ” თვეში 75 ათასი დოლარი უნდა გადაუხადოს Hogan Lovell-ს. ამ კომპანიის ვებ-გვერდზე 24 აპრილს გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, Hogan Lovell-ს-მა საქართველოს ისტორიული გამარჯვება მოუტანა საერთაშორისო საარბიტრაჟო სასამართლოში. ამ შემთხვევაში ლობისტური კომპანიის კლიენტი იყო “საქართველოს ნავთობის და გაზის კორპორაცია”, რომელსაც დავა ჰქონდა ამერიკულ ნავთობის და გაზის კომპანია “ფრონტერასთან”, ეს უკანასკნელი 3.5 მლრდ აშშ დოლარის ზარალის ანაზღაურებას მოითხოვდა.

ბოლო პერიოდში, საქართველოს ხელისუფლებისადმი პოზიტიური მასალები ამერიკულის გარდა, ევროპულ მედიაშიც მომრავლდა. მაგალითად, ამ კუთხით აქტიურად მუშაობს ფრანგული გამოცემა “ატლანტიკო”. ერთ-ერთი ბოლო სტატია საქართველოს შესახებ ამ ვებგვერდზე 17 აპრილს გამოქვეყნდა. სტატიის ავტორი საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის პერსპექტივაზე საუბრობს, პრემიერ გახარიას და საქართველოს სანდო პარტნიორად აცხადებს და მიიჩნევს, რომ საფრანგეთისა და ბრიუსელის სტრატეგიული ინტერესებისთვის ეს რეგიონი და მთელი სამხრეთ კავკასია პრიორიტეტული უნდა გახდეს. სტატიის ავტორია პატრისია ლალონდი, ფრანგი პოლიტიკოსი, რომელიც იყო ევროპარლამენტის წევრი, სადაც აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის აქტიური დამცველი იყო მაშინ, როცა მას მკაცრად აკრიტიკებდნენ აზერბაიჯანში ადამიანის უფლებების დარღვევის გამო.

ზემოთ აღნიშნული მასალები გასული დღეების განმავლობაში აქტიურად შუქდებოდა საქართველოში ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილ მედიასაშუალებებში. ამ შემთხვევაში ადგილობრივი აუდიტორიისთვის განკუთვნილი მესიჯი იყო ის, რომ საერთაშორისო მედია დამსახურებულად აქებს და ადიდებს საქართველოს ხელისუფლებას.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

“რა უფრო სახიფათოა - კორონავირუსი თუ ნაცვირუსი?” - ეს არის საკითხი, რომლის გამორკვევას ტელეკომპანია “იმედმა”, ბოლო დღეების განმავლობაში, არაერთი “ღია ეთერი” მიუძღვნა და შესაბამისად, ასე აქცია პოლიტიკური ოპოზიციის კრიტიკა აქტუალურ თემად მაშინ, როცა მთელი მსოფლიო კორონავირუსის პანდემიასთან ბრძოლაშია ჩართული.

“მედიაჩეკერი” 10 დღის განმავლობაში აკვირდებოდა ტელეკომპანია “იმედის” “ღია ეთერს”. 7 აპრილიდან 16 აპრილის ჩათვლით ეთერში 6 გადაცემა გავიდა. სტუმრის სახით ოპოზიციის, ან ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი რომელიმე ორგანიზაციის წარმომადგენელი არც ერთ მათგანში არ ყოფილა მიწვეული, მაშინ, როცა თითქმის ყველა გადაცემაში წარმოდგენილი იყო ოპოზიციის და ოპონენტების კრიტიკა.

სტუმრების სია ასე გამოიყურებოდა: პრემიერ-მინისტრის მრჩეველი, ჯანდაცვის მინისტრი, საგარეო საქმეთა მინისტრი, თავდაცვის მინისტრი, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი, საპარლამენტო უმრავლესობის წევრები, “ქართული ოცნების” გენერალური მდივანი, ამავე პარტიის აღმასრულებელი მდივანი, ასევე, კონსულტანტი საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში და ა.შ.

რესპონდენტებისა და გადაცემის ცვალებადი წამყვანების საუბრის მთავარი თემა იყო ხელისუფლების წარმატებული აქტივობების ხაზგასმა და ოპოზიციის კრიტიკა. იმავე პათოსით იყო გაჯერებული გადაცემის ინტერაქტივებიც.

გასული ათი დღის განმავლობაში “იმედი” მაყურებელს სთხოვდა აზრი დაეფიქსირებინა შემდეგ საკითხებზე:

• არის თუ არა სტრასბურგის გადაწყვეტილება ნაც. მოძრაობის მორიგი პოლიტიკური განაჩენი?
• სპეკულირებს თუ არა ნაც. მოძრაობა ქართველების დაბრუნების თემით?
• ბიძინა ივანიშვილის ქველმოქმედების აგრესიული კრიტიკა არის ქვეყნის მტრობა, თუ დემოკრატიული პროცესი?
• ახდენს თუ არა პანდემია პოლიტიკურ ლუსტრაციას?
• საჭიროა თუ არა წესების უფრო მეტად გამკაცრება?
• მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის ფონზე, გაქვთ თუ არა ქართული ოცნების ხელისუფლების იმედი?

ამ ინტერაქტივებში 2000-დან 4000-მდე მონაწილე აფიქსირებდა აზრს და ძირითადად, მათი აბსოლუტური უმრავლესობა (91-დან 97%-მდე) პასუხობდა “დიახ”. იყო ისეთი შემთხვევაც, როდესაც თავად “იმედის” ჟურნალისტმაც გაახმოვანა თავისი პოზიცია ინტერაქტივის შეკითხვაზე:






მაგალითად, “ღია ეთერის” ერთ-ერთმა წამყვანმა, ინტერაქტივის შეჯამებისას ღიად თქვა, რომ იმ 94.9%-ისკენაა, ვინც მიიჩნევს, რომ ბიძინა ივანიშვილის ქველმოქმედების აგრესიული კრიტიკა არის ქვეყნის მტრობა. მარტივად რომ ვთქვათ, ჟურნალისტს, რომელსაც იმავდროულად მთელი არხის საინფორმაციო სამსახურის მუშაობა აქვს მინდობილი, მიაჩნია, რომ მმართველი პარტიის თავმჯდომარის, მთავარი ხელისუფალის კრიტიკა არის ქვეყნის მტრობა. ამ შემთხვევაში ზედსართავი სახელი “აგრესიული”, ალბათ, ვერაფერს შეცვლის. არც თავად ჟურნალისტს განუმარტავს ინტერაქტივის შეკითხვის ფორმულირების დროს, რას ნიშნავს “აგრესიული კრიტიკა”.

სამაგიეროდ, გვაჩვენა სიუჟეტი, სხვა ჟურნალისტის მიერ მომზადებული, რომელიც ეძღვნებოდა ოპოზიციის კრიტიკას და ხელისუფლების ქებას. ამონარიდები ჟურნალისტის ტექსტიდან:

• “ეს ის ოპოზიციაა, რომელიც მხოლოდ ლაპარაკობს, ლაპარაკობს და არაფერს აკეთებს ქვეყნისთვის ამ უმძიმეს პერიოდში, ლაპარაკის გარდა”;
• “ოპოზიცია, რომელიც ბიუჯეტიდან მილიონებით ფინანსდება, ვირუსთან ბრძოლისთვის 1 თეთრსაც ვერ იმეტებს”; “ოპოზიცია ყველაფერს კადრულობს”;
• “ნაციონალურ-პარტიული მედია კადრულობს ტყუილებს და თესავს შიშს”.
• “თეთრი და შავი იყო ამ სიუჟეტში ერთად წარმოდგენილი”, - განაცხადა არხის საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა.

“ამ სიუჟეტში რეალობა იყო ასახული”, - ასე შეაფასა სიუჟეტი “ქართული ოცნების” აღმასრულებელმა მდივანმა.

განსაკუთრებით შთამბეჭდავი და “ვირუსული” აღმოჩნდა “ღია ეთერის” 14 აპრილის გამოშვება, რომელსაც საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში “ქართული ოცნების” კონსულტანტი, ლაშა ნაცვლიშვილი სტუმრობდა.

გადაცემაში გაუშვეს ნაცვლიშვილის ვიდეობლოგი, რომელიც თავდაპირველად 2 წლის წინ გამოქვეყნდა. ბლოგში “ნაციონალური მოძრაობა” და მისი წარმომადგენლები შედარებულია ვირუსთან, ხოლო ბიძინა ივანიშვილი - ვიტამინის ინექციასთან, რომელმაც დავირუსებული ქვეყანა “განაჯადოვა”. ივანიშვილთან მიმართებაში სხვა ეპითეტებიც უხვადაა გამოყენებული: “ხალხის მსახურების უკანასკნელი სიმბოლო”, “გმირი”, “უკანასკნელი საერო ავტორიტეტი”.

ივანიშვილის ქება-დიდების 2 წლის წინანდელი რიტორიკა ნაცვლიშვილმა ამჯერადაც წარმატებით გააგრძელა და მოქალაქეებს უთხრა, რომ “წლების განმავლობაში მოხდა ბიძინა ივანიშვილის ინსტიტუციონალიზაცია” და რომ “ყველგან ბიძინაა”, რადგან ის არის ამ ხელისუფლების მშობელი:

“რომ ლაპარაკობდა გახარია დამაჯერებლად, ბიძინა იყო ის, ჯანდაცვის მინისტრი … არ გჭირდებათ თქვენ ფიზიკური ბიძინა, ყველა, ვინც ადამიანის სამსახურში დგას, პოლიციელიდან ექიმის ჩათვლით, ყველგან ბიძინაა, ამიტომ ნუ ნერვიულობთ”.

ასეთია საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში მმართველი პარტიის კონსულტანტის გამოხმაურება ოპოზიციისა და მოქალაქეთა ნაწილის მოთხოვნაზე, რომ უშუალოდ ბიძინა ივანიშვილმა, როგორც ამ ხელისუფლებაზე პასუხისმგებელმა პირმა, აიღოს ღიად მოსახლეობის წინაშე გარკვეული ვალდებულებები კრიზისულ სიტუაციაში და მიმართოს ხალხს, როგორც ამას აკეთებენ ცივილურ ქვეყნებში ხელისუფლების წარმომადგენლები და არა მხოლოდ.

რესპონდენტთან არანაირი კრიტიკული შეკითხვა არ დაუსვამს გადაცემის არც ერთ წამყვანს, ერთ-ერთმა მათგანმა კი თავის შესავალ სიტყვაში ღიად დააფიქსირა, რომ ის თავის მხრივ წარმოადგენდა ამ გადაცემაში ხელისუფლების მხარეს:

“რა უფრო სახიფათოა, კორონავირუსი თუ ნაცვირუსი?! თუ შევადარებთ, რამდენად შხამიანია, მე მგონი აქ არის აშკარად ნაცვირუსის უპირატესობა, სიკვდილიანობის მაჩვენებლით, ასევე ნაცვირუსი... თუ ვიცავთ ჰიგიენურ და სანიტარულ ნორმებს, რომ გავუმკლავდეთ კორონავირუსს, რატომ არ გვაქვს ჩვენ, საზოგადოებას, სახელმწიფოს, შესაბამისი პროცედურები ნაცვირუსთან საბრძოლველად?” - განაცხადა გადაცემის ერთ-ერთმა წამყვანმა ვაკა გორგილაძემ “ღია ეთერში”.

“ღია ეთერში”, ისე როგორ ტელეკომპანია “იმედის” სხვა საინფორმაციო-ანალიტიკურ გადაცემებში, ბოლო დღეებისგანმავლობაში მთავარი თემა იყო ბიძინა ივანიშვილის ქველმოქმედება, არაერთი სიუჟეტი მიეძღვნა იმას, რომ ივანიშვილმა აღადგინა ეკლესია-მონასტრები, ააღორძინა კურორტები, ააშენა გზები და ა.შ. და რომ ახლა კორონავირსუთან ბრძოლის ფონდში 100 მილიონი ლარი ჩარიცხა და ისევ ქველმოქმედება გამოიჩინა.

ივანიშვილის გარდა, “იმედის” კიდევ ერთი გმირი იყო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქი ილია მეორე და უშუალოდ მართლმადიდებელი ეკლესია. არაერთი სიუჟეტი მიეძღვნა იმის ილუსტრაციას, თუ როგორ იცავს ეკლესია დისტანციის წესებს ღვთისმსახურების პროცესის დროს მაშინ, როცა თავად პრემიერმაც კი აღიარა, რომ ამ წესების დაცვა, იგივე, ბზობის დღესასწაულზე ვერ მოხერხდა და პოლიციას უფრო ეფექტიანად უნდა ემუშავა.

ექიმების და ხელისუფლების მოწოდების მიუხედავად, საპატრიარქომ მრევლს არ მოუწოდა სახლში დარჩენისკენ. მან ღიად დატოვა ტაძრები და ერთი კოვზით აზიარებდა ტაძრებში მისულ მრევლს, ინფექციის ფართოთ გავრცელების მაღალი რისკის მიუხედავად. ასეთ დროს, “იმედის” საინფორმაციო მანქანა, მთელი ამ ხნის განმავლობაში, ეკლესიის პიარით იყო დაკავებული. შესაძლოა, ამ ამოცანის პასუხი ისევ ლაშა ნაცვლიშვილის ძველ ვიდეობლოგში იყოს, სადაც ის ამბობდა, რომ ქვეყანაში მხოლოდ “2 მორალური ავტორიტეტია” დარჩენილი: “სასულიერო - პატრიარქი და საერო - ბიძინა”.

იწვევს თუ არა 5G ინტერნეტი კორონავირუსის გავრცელებას? - კონსპირაციული თეორია უსაფუძვლოა და სიმართლეს არ შეესაბამება, თუმცა ინფორმაცია ამის თაობაზე მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში გავრცელდა, მათ შორის - საქართველოშიც.


ეს არის 4G-ზე 10-20-ჯერ სწრაფი მობილური ინტერნეტი. “5G განვითარების ხელშეწყობის სტრატეგიაში”, რომელიც საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ გასულ წელს გამოაქვეყნა, აღნიშნულია, რომ 5G-ს გამოყენება უზრუნველყოფს უამრავი პრობლემური საკითხის გადაჭრას, როგორიცაა:

• საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მართვა/დაგეგმარება;
• ავტოსატრანსპორტო რეგულირების ინფრასტრუქტურის მართვა;
• სამოქალაქო უსაფრთხოების სისტემების დახვეწა/მუშაობა;
• სამაშველო ოპერაციების ეფექტიანი მართვა დრონებისა და სხვა ტექნიკური აღჭურვილობის გამოყენებით;
• მიუდგომელ ადგილებსა და სტიქიური უბედურებების ზონებში მძიმე ტექნიკის დისტანციური მართვა;
• ენერგორესურსების დისტანციური მართვა;
• ელექტრონული ჯანდაცვის სისტემის დანერგვა და მართვა…

5G ქსელი უკვე მუშაობს რამდენიმე ქვეყანაში. 2018 წლიდან კომპანია Verizon-მა 5G აშშ-ში ჩაუშვა. ამის შემდეგ, 5G-ს კომერციული გამოყენება დაიწყეს ჯერ სამხრეთ კორეაში, შემდეგ კი შვეიცარიაში. 2019 წელს კი ჩინეთში ჩაუშვეს 5G-ის უმსხვილესი ქსელი მსოფლიოში.

ევროპაში 5G ლიცენზიები უკვე გაცემულია ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა - ფინეთი, ავსტრია, საფრანგეთი, გერმანია, იტალია, ესპანეთი, შვედეთი, დიდი ბრიტანეთი, ნორვეგია.

საქართველოში 5G ქსელის დანერგვისა და განვითარების თვალსაზრისით მკაფიო ვადები განსაზღვრული არ არის.

5G-ის საწინააღმდეგოდ, სოციალურ ქსელებში, მსოფლიოს სხვადასხბა ქვეყანაში შექმნილი არაერთი ჯგუფი იძებნება. ჯგუფებში ავრცელებენ ვიდეოებს, რომლებზეც ასახულია ხანძრის ალში გახვეული ანძები სხვადასხვა ქვეყანაში. ვიდეოებზე თანდართული ტექსტის მიხედვით, ანძებს წვავენ და ანგრევენ მსოფლიოს ქალაქებში, რადგან ისინი იწვევენ ახალი კორონავირუსის გავრცელებას.

ბოლო პერიოდში საქართველოში ვირუსულად გავრცელდა რამდენიმე რუსულენოვანი ვიდეო,  რომლებიც მოსახლეობას 5G-სა და COVID-19-ის ურთიერთკავშირზე აფრთხილებს. ვიდეოს თან ახლავს მიმართვის ტექსტი, რომელიც 5G-ის პროექტის გაჩერებას მოითხოვს მსოფლიოში.

“ჩვენ გვექნება “ჭკვიანი” სახლები, “ჭკვიანი” ბიზნესი, “ჭკვიანი” გზები, “ჭკვიანი” ქალაქები და თვითმართვადი ავტომობილები. პრაქტიკულად ყველაფერი, რაც გვაქვს - იქნება ეს მაცივარი, თუ სარეცხი მანქანა, რძის ბოთლი თუ სავარცხალი, ანტენებითა და მიკროჩიპებით იქნება აღჭურვილი უკაბელო ინტერნეტთან დასაკავშირებლად… დათვლილია, რომ 5G-ის მილიონობით ახალი სადგური და 20 ათასი თანამგზავრი, 200 მილიარდი გადამცემი მოწყობილობა იქნება საჭირო 2020 წელს, შემდეგ ეს მონაცემები გაიზრდება… ასეთი გეგმები საფრთხეს წარმოადგენს და შეიძლება შეუქცევადი შედეგები მოიტანოს კაცობრიობისთვის და გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს დედამიწის ეკოსისტემას. აუცილებელია დაუყოვნებლივ იქნას მიღებული ზომები კაცობრიობისა და გარემოს დასაცავად”, - ნათქვამია მიმართვის ტექსტში, რომლის ადრესატია გაერო, ევროკავში, ევროსაბჭო და სხვა ავტორიტეტული ორგანიზაციები.

საქართველოში სოციალური ქსელების მომხარებლებს შორისაც გამოჩნდნენ ამ კონსპირაციული თეორიის მხარდამჭერები, რომლებიც წერენ:

“უკვე დადასტურდა, რომ 5G პირდაპირ კავშირშია კორონავირუსთან, რომელმაც ზემაღალი გამოსხივების გამო მუტაცია განიცადა. შეიძლება ტექნოლოგიების მესვეურნი თვითონაც არ მოელოდნენ ასეთ შედეგებს და ახლა ვეღარ აკონტროლებენ ამ საშიშროებას, ანდა პირიქით, სწორედ, ეს იყო მათი ჩანაფიქრი. სხვადასხვა ქვეყნებში, ვირუსი სწორედ ყველგან იმ ადგილებში გაააქტიურდა, სადაც 5G ანძები იდგა. ამიტომ დაიწყეს ირანში, ალჟირსა და უკვე, ევროპის ზოგ ქვეყნებშიც, ხალხმა მათი განადგურება. თავისთავად, მავნებლობით 3G-იც მავნებელი იყო და 4G-ც. ამიტომ იმატა ონკოლოგიურმა დაავადებებმა. 5G, როგორც წერენ ექსპერტები, საგრძნობლად ანგრევს იმუნურ სისტემას. როგორც ჩანს, ჩვენთანაც დაიწყეს ამ ანძების დამონტაჟება, რადგან დაიწყეს მაღალი ხეების გაჩეხვა, რადგან მათი ტოტები ხელს უშლიან სიხშირის გავრცელებას”.

ასე გამოეხმაურა გაერთიანებული სამეფოს მინისტრთა კაბინეტის წარმომადგენელი მაიკლ გოუვი ზემოთ აღნიშნულ ინფორმაციას.

“ვხედავთ, რომ აბსოლუტურად არასწორი ინფორმაცია ვრცელდება ინტერნეტში 5G-სთან დაკავშირებით. არ არსებობს არანაირი სარწმუნო მტკიცებულება 5G-სა და კორონავირუსს შორის შესაძლო რაიმე კავშირზე,” - განაცხადა გაერთიანებული სამეფოს მთავრობის კულტურის, მედიის, სპორტისა და ციფრულმა განყოფილებამ.

ბრიტანეთის ეროვნული ჯანდაცვის სამსახურის (NHS) დირექტორის თქმით, 5G-ის ინფრასტრუქტურა კრიტიკულად აუცილებელია როგორც ზოგადად მოსახლეობისთვის, რომელიც უნდა დარჩეს სახლში, ასევე ჯანდაცვის კუთხით ვირუსთან საბრძოლველად.

“აღშფოთებული ვარ და კატეგორიულად ვეწინააღმდეგები იმას, რომ ხალხმა რაიმე ისეთი ქმედებები განახორციელოს, რაც დააზიანებს ამ ინფრასტრუქტურას, რომელიც ასე ძალიან გვჭირდება ასეთი საგანგებო სიტუაციის დროს”, - განაცხადა სტივენ პაუისმა.

BBC-ის ცნობით, ბრიტანეთში დაფიქსირდა ანძაზე ხანძრის შემთხვევები, თუმცა ჯერ გამოძიებით არ არის დადასტურებული, რომ ისინი უკავშირდება 5G-ის შესახებ გავრცელებულ ყალბ ამბებს.

კონსპირაციული თეორია, რომელიც კორონავირუსის პანდემიას 5G-ისთან აკავშირებს, ვრცელდება იმის მიუხედავად, რომ არ არსებობს მტკიცებულება იმისა, რომ მობილური ტელეფონის სიგნალი საფრთხეს უქმნის ადამიანის ჯანმრთელობას.

ფაქტების გადამოწმებაზე მომუშავე ორგანიზაცია Full Fact-ის მიერ გამოქვეყნებულ მასალაში ვკითხულობთ, რომ კონსპიროლოგები 2 მცდარ თეორიას ავითარებენ: ერთი თეორიის მიხედვით, 5G იმუნურ სისტემას აქვეითებს, მეორე კი ეფუძნება იმას, რომ თითქოს ვირუსი როგორღაც იყენებს ქსელის რადიოტალღებს მსხვერპლების შესარჩევად და გავრცელების დასაჩქარებლად.

“მართალია, 5G წინამორბედებისგან განსხვავებულ რადიო სიხშირეებს იყენებს, მაგრამ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ გამოყენებული რადიოტალღები არამაიონებელია, რაც იმას ნიშნავს, რომ არ აქვს საკმარისი ენერგია იმისთვის, რომ დაარღვიოს დნმ-ის ქიმიური კავშირი ჩვენს უჯრედებში, რათა გამოიწვიოს დაზიანება. მეორე თეორია ეფუძნება ნობელიანტი ბიოლოგის მოსაზრებას, რომლის ვარაუდით ბაქტერიას შეუძლია რადიოტალღების გამოწვევა, თუმცა ეს კვლავაც რჩება საკამათო იდეად და მეცნიერულ საფუძვლებს მიღმაა", - იუწყება BBC.

ამასთან, გამოცემის ცნობით, ორივე ამ თეორიას სერიოზული ნაკლი აქვს ის, რომ კორონავირუსი ვრცელდება გაერთიანებული სამეფოს ისეთ ქალაქებში, სადაც ჯერ არ არის დანერგილი 5G, ასევე ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა იაპონია და ირანი, სადაც ეს ტექნოლოგია ჯერ საერთოდ არ გამოიყენება.

ევრონიუსიც იგივე ვერსიას ავითარებს და წერს, რომ ელექტრომაგნიტური ტალღები გამოყოფენ ელექტრომაგნიტურ რადიაციას, რომლის მაღალი სიხშირით გამოყენება შესაძლოა იწვევდეს კიბოს. თუმცა დაბალი სიხშირეები, როგორიცაა 5G-ის სიხშირეები, წარმოშობს არამაიონებელ რადიაციას, რომელსაც არ შეუძლია უჯერედებში შეღწევა და მათი დაზიანება. გამოცემის ცნობით, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას მობილურ ქსელებზე დეტალური სახელმძღვანელო აქვს, რომლის მიხედვით, ჯანმრთელობის დაზიანების საკითხები მობილური ტექნოლოგიებთან კავშირში არ არის.

მას შემდეგ რაც ერთერთი რადიოსადგური რამდენჯერმე გააფრთხილეს იმის გამო, რომ 5G-სა და კორონავირუსის პანდემიას შორის კონსპირაციულ თეორიაზე ავრცელებდა ცნობებს, მაუწყებლების მარეგულირებელმა ორგანომ (Ofcom) ბრიტანეთში მედიები გააფრთხილა, რომ სანქციები შეეხებათ, თუკი საეთერო დროს დაუთმობენ კორონავირუსთან დაკავშირებით ჯანდაცვის კუთხით რჩევებზე ყალბ ამბებს.

გარდიანის ცნობით, რადიოსადგურის გაფრთხილება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ მათ ეთერი დაუთმეს ქალს, რომელიც აუდიტორიას გაეცნო, როგორც მედდა და რომელმაც ყოველგვარი მტკიცებულებების წარმოდგენის გარეშე განაცხადა, რომ 5G ტექნოლოგიას უკავშირდებოდა ვუჰანში ვირუსის გავრცელება, ხოლო ვირუსი შექმნილი იყო ლაბორატორიაში.

Ofcom-ის განმარტებით, Covid19-ის წარმომავლობასა და გამომწვევ მიზეზებზე ამგვარი, საზიანო მასალების გამოქვეყნება მაუწყებლების მიერ, კრიზისულ პერიოდში არყევს საზოგადოების ნდობას ინფორმაციის მეინსტრიმული წყაროების მიმართ.

COVID19-ის გაშუქების საკითხებზე ზოგიერთ ქვეყანაში გარკვეული შეზღუდვებიც დაუწესდათ მედიებს, რადგან ამ თემაზე დღემდე არაერთი ყალბი ინფორმაცია ვრცელდება.

იწვევს თუ არა 5G ინტერნეტი კორონავირუსის გავრცელებას? - კონსპირაციული თეორია უსაფუძვლოა და სიმართლეს არ შეესაბამება, თუმცა ინფორმაცია ამის თაობაზე მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში გავრცელდა, მათ შორის - საქართველოშიც.


ეს არის 4G-ზე 10-20-ჯერ სწრაფი მობილური ინტერნეტი. “5G განვითარების ხელშეწყობის სტრატეგიაში”, რომელიც საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ გასულ წელს გამოაქვეყნა, აღნიშნულია, რომ 5G-ს გამოყენება უზრუნველყოფს უამრავი პრობლემური საკითხის გადაჭრას, როგორიცაა:

• საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მართვა/დაგეგმარება;
• ავტოსატრანსპორტო რეგულირების ინფრასტრუქტურის მართვა;
• სამოქალაქო უსაფრთხოების სისტემების დახვეწა/მუშაობა;
• სამაშველო ოპერაციების ეფექტიანი მართვა დრონებისა და სხვა ტექნიკური აღჭურვილობის გამოყენებით;
• მიუდგომელ ადგილებსა და სტიქიური უბედურებების ზონებში მძიმე ტექნიკის დისტანციური მართვა;
• ენერგორესურსების დისტანციური მართვა;
• ელექტრონული ჯანდაცვის სისტემის დანერგვა და მართვა…

5G ქსელი უკვე მუშაობს რამდენიმე ქვეყანაში. 2018 წლიდან კომპანია Verizon-მა 5G აშშ-ში ჩაუშვა. ამის შემდეგ, 5G-ს კომერციული გამოყენება დაიწყეს ჯერ სამხრეთ კორეაში, შემდეგ კი შვეიცარიაში. 2019 წელს კი ჩინეთში ჩაუშვეს 5G-ის უმსხვილესი ქსელი მსოფლიოში.

ევროპაში 5G ლიცენზიები უკვე გაცემულია ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა - ფინეთი, ავსტრია, საფრანგეთი, გერმანია, იტალია, ესპანეთი, შვედეთი, დიდი ბრიტანეთი, ნორვეგია.

საქართველოში 5G ქსელის დანერგვისა და განვითარების თვალსაზრისით მკაფიო ვადები განსაზღვრული არ არის.

5G-ის საწინააღმდეგოდ, სოციალურ ქსელებში, მსოფლიოს სხვადასხბა ქვეყანაში შექმნილი არაერთი ჯგუფი იძებნება. ჯგუფებში ავრცელებენ ვიდეოებს, რომლებზეც ასახულია ხანძრის ალში გახვეული ანძები სხვადასხვა ქვეყანაში. ვიდეოებზე თანდართული ტექსტის მიხედვით, ანძებს წვავენ და ანგრევენ მსოფლიოს ქალაქებში, რადგან ისინი იწვევენ ახალი კორონავირუსის გავრცელებას.

ბოლო პერიოდში საქართველოში ვირუსულად გავრცელდა რამდენიმე რუსულენოვანი ვიდეო,  რომლებიც მოსახლეობას 5G-სა და COVID-19-ის ურთიერთკავშირზე აფრთხილებს. ვიდეოს თან ახლავს მიმართვის ტექსტი, რომელიც 5G-ის პროექტის გაჩერებას მოითხოვს მსოფლიოში.

“ჩვენ გვექნება “ჭკვიანი” სახლები, “ჭკვიანი” ბიზნესი, “ჭკვიანი” გზები, “ჭკვიანი” ქალაქები და თვითმართვადი ავტომობილები. პრაქტიკულად ყველაფერი, რაც გვაქვს - იქნება ეს მაცივარი, თუ სარეცხი მანქანა, რძის ბოთლი თუ სავარცხალი, ანტენებითა და მიკროჩიპებით იქნება აღჭურვილი უკაბელო ინტერნეტთან დასაკავშირებლად… დათვლილია, რომ 5G-ის მილიონობით ახალი სადგური და 20 ათასი თანამგზავრი, 200 მილიარდი გადამცემი მოწყობილობა იქნება საჭირო 2020 წელს, შემდეგ ეს მონაცემები გაიზრდება… ასეთი გეგმები საფრთხეს წარმოადგენს და შეიძლება შეუქცევადი შედეგები მოიტანოს კაცობრიობისთვის და გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს დედამიწის ეკოსისტემას. აუცილებელია დაუყოვნებლივ იქნას მიღებული ზომები კაცობრიობისა და გარემოს დასაცავად”, - ნათქვამია მიმართვის ტექსტში, რომლის ადრესატია გაერო, ევროკავში, ევროსაბჭო და სხვა ავტორიტეტული ორგანიზაციები.

საქართველოში სოციალური ქსელების მომხარებლებს შორისაც გამოჩნდნენ ამ კონსპირაციული თეორიის მხარდამჭერები, რომლებიც წერენ:

“უკვე დადასტურდა, რომ 5G პირდაპირ კავშირშია კორონავირუსთან, რომელმაც ზემაღალი გამოსხივების გამო მუტაცია განიცადა. შეიძლება ტექნოლოგიების მესვეურნი თვითონაც არ მოელოდნენ ასეთ შედეგებს და ახლა ვეღარ აკონტროლებენ ამ საშიშროებას, ანდა პირიქით, სწორედ, ეს იყო მათი ჩანაფიქრი. სხვადასხვა ქვეყნებში, ვირუსი სწორედ ყველგან იმ ადგილებში გაააქტიურდა, სადაც 5G ანძები იდგა. ამიტომ დაიწყეს ირანში, ალჟირსა და უკვე, ევროპის ზოგ ქვეყნებშიც, ხალხმა მათი განადგურება. თავისთავად, მავნებლობით 3G-იც მავნებელი იყო და 4G-ც. ამიტომ იმატა ონკოლოგიურმა დაავადებებმა. 5G, როგორც წერენ ექსპერტები, საგრძნობლად ანგრევს იმუნურ სისტემას. როგორც ჩანს, ჩვენთანაც დაიწყეს ამ ანძების დამონტაჟება, რადგან დაიწყეს მაღალი ხეების გაჩეხვა, რადგან მათი ტოტები ხელს უშლიან სიხშირის გავრცელებას”.

ასე გამოეხმაურა გაერთიანებული სამეფოს მინისტრთა კაბინეტის წარმომადგენელი მაიკლ გოუვი ზემოთ აღნიშნულ ინფორმაციას.

“ვხედავთ, რომ აბსოლუტურად არასწორი ინფორმაცია ვრცელდება ინტერნეტში 5G-სთან დაკავშირებით. არ არსებობს არანაირი სარწმუნო მტკიცებულება 5G-სა და კორონავირუსს შორის შესაძლო რაიმე კავშირზე,” - განაცხადა გაერთიანებული სამეფოს მთავრობის კულტურის, მედიის, სპორტისა და ციფრულმა განყოფილებამ.

ბრიტანეთის ეროვნული ჯანდაცვის სამსახურის (NHS) დირექტორის თქმით, 5G-ის ინფრასტრუქტურა კრიტიკულად აუცილებელია როგორც ზოგადად მოსახლეობისთვის, რომელიც უნდა დარჩეს სახლში, ასევე ჯანდაცვის კუთხით ვირუსთან საბრძოლველად.

“აღშფოთებული ვარ და კატეგორიულად ვეწინააღმდეგები იმას, რომ ხალხმა რაიმე ისეთი ქმედებები განახორციელოს, რაც დააზიანებს ამ ინფრასტრუქტურას, რომელიც ასე ძალიან გვჭირდება ასეთი საგანგებო სიტუაციის დროს”, - განაცხადა სტივენ პაუისმა.

BBC-ის ცნობით, ბრიტანეთში დაფიქსირდა ანძაზე ხანძრის შემთხვევები, თუმცა ჯერ გამოძიებით არ არის დადასტურებული, რომ ისინი უკავშირდება 5G-ის შესახებ გავრცელებულ ყალბ ამბებს.

კონსპირაციული თეორია, რომელიც კორონავირუსის პანდემიას 5G-ისთან აკავშირებს, ვრცელდება იმის მიუხედავად, რომ არ არსებობს მტკიცებულება იმისა, რომ მობილური ტელეფონის სიგნალი საფრთხეს უქმნის ადამიანის ჯანმრთელობას.

ფაქტების გადამოწმებაზე მომუშავე ორგანიზაცია Full Fact-ის მიერ გამოქვეყნებულ მასალაში ვკითხულობთ, რომ კონსპიროლოგები 2 მცდარ თეორიას ავითარებენ: ერთი თეორიის მიხედვით, 5G იმუნურ სისტემას აქვეითებს, მეორე კი ეფუძნება იმას, რომ თითქოს ვირუსი როგორღაც იყენებს ქსელის რადიოტალღებს მსხვერპლების შესარჩევად და გავრცელების დასაჩქარებლად.

“მართალია, 5G წინამორბედებისგან განსხვავებულ რადიო სიხშირეებს იყენებს, მაგრამ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ გამოყენებული რადიოტალღები არამაიონებელია, რაც იმას ნიშნავს, რომ არ აქვს საკმარისი ენერგია იმისთვის, რომ დაარღვიოს დნმ-ის ქიმიური კავშირი ჩვენს უჯრედებში, რათა გამოიწვიოს დაზიანება. მეორე თეორია ეფუძნება ნობელიანტი ბიოლოგის მოსაზრებას, რომლის ვარაუდით ბაქტერიას შეუძლია რადიოტალღების გამოწვევა, თუმცა ეს კვლავაც რჩება საკამათო იდეად და მეცნიერულ საფუძვლებს მიღმაა", - იუწყება BBC.

ამასთან, გამოცემის ცნობით, ორივე ამ თეორიას სერიოზული ნაკლი აქვს ის, რომ კორონავირუსი ვრცელდება გაერთიანებული სამეფოს ისეთ ქალაქებში, სადაც ჯერ არ არის დანერგილი 5G, ასევე ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა იაპონია და ირანი, სადაც ეს ტექნოლოგია ჯერ საერთოდ არ გამოიყენება.

ევრონიუსიც იგივე ვერსიას ავითარებს და წერს, რომ ელექტრომაგნიტური ტალღები გამოყოფენ ელექტრომაგნიტურ რადიაციას, რომლის მაღალი სიხშირით გამოყენება შესაძლოა იწვევდეს კიბოს. თუმცა დაბალი სიხშირეები, როგორიცაა 5G-ის სიხშირეები, წარმოშობს არამაიონებელ რადიაციას, რომელსაც არ შეუძლია უჯერედებში შეღწევა და მათი დაზიანება. გამოცემის ცნობით, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას მობილურ ქსელებზე დეტალური სახელმძღვანელო აქვს, რომლის მიხედვით, ჯანმრთელობის დაზიანების საკითხები მობილური ტექნოლოგიებთან კავშირში არ არის.

მას შემდეგ რაც ერთერთი რადიოსადგური რამდენჯერმე გააფრთხილეს იმის გამო, რომ 5G-სა და კორონავირუსის პანდემიას შორის კონსპირაციულ თეორიაზე ავრცელებდა ცნობებს, მაუწყებლების მარეგულირებელმა ორგანომ (Ofcom) ბრიტანეთში მედიები გააფრთხილა, რომ სანქციები შეეხებათ, თუკი საეთერო დროს დაუთმობენ კორონავირუსთან დაკავშირებით ჯანდაცვის კუთხით რჩევებზე ყალბ ამბებს.

გარდიანის ცნობით, რადიოსადგურის გაფრთხილება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ მათ ეთერი დაუთმეს ქალს, რომელიც აუდიტორიას გაეცნო, როგორც მედდა და რომელმაც ყოველგვარი მტკიცებულებების წარმოდგენის გარეშე განაცხადა, რომ 5G ტექნოლოგიას უკავშირდებოდა ვუჰანში ვირუსის გავრცელება, ხოლო ვირუსი შექმნილი იყო ლაბორატორიაში.

Ofcom-ის განმარტებით, Covid19-ის წარმომავლობასა და გამომწვევ მიზეზებზე ამგვარი, საზიანო მასალების გამოქვეყნება მაუწყებლების მიერ, კრიზისულ პერიოდში არყევს საზოგადოების ნდობას ინფორმაციის მეინსტრიმული წყაროების მიმართ.

COVID19-ის გაშუქების საკითხებზე ზოგიერთ ქვეყანაში გარკვეული შეზღუდვებიც დაუწესდათ მედიებს, რადგან ამ თემაზე დღემდე არაერთი ყალბი ინფორმაცია ვრცელდება.

იწვევს თუ არა 5G ინტერნეტი კორონავირუსის გავრცელებას? - კონსპირაციული თეორია უსაფუძვლოა და სიმართლეს არ შეესაბამება, თუმცა ინფორმაცია ამის თაობაზე მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში გავრცელდა, მათ შორის - საქართველოშიც.


ეს არის 4G-ზე 10-20-ჯერ სწრაფი მობილური ინტერნეტი. “5G განვითარების ხელშეწყობის სტრატეგიაში”, რომელიც საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ გასულ წელს გამოაქვეყნა, აღნიშნულია, რომ 5G-ს გამოყენება უზრუნველყოფს უამრავი პრობლემური საკითხის გადაჭრას, როგორიცაა:

• საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მართვა/დაგეგმარება;
• ავტოსატრანსპორტო რეგულირების ინფრასტრუქტურის მართვა;
• სამოქალაქო უსაფრთხოების სისტემების დახვეწა/მუშაობა;
• სამაშველო ოპერაციების ეფექტიანი მართვა დრონებისა და სხვა ტექნიკური აღჭურვილობის გამოყენებით;
• მიუდგომელ ადგილებსა და სტიქიური უბედურებების ზონებში მძიმე ტექნიკის დისტანციური მართვა;
• ენერგორესურსების დისტანციური მართვა;
• ელექტრონული ჯანდაცვის სისტემის დანერგვა და მართვა…

5G ქსელი უკვე მუშაობს რამდენიმე ქვეყანაში. 2018 წლიდან კომპანია Verizon-მა 5G აშშ-ში ჩაუშვა. ამის შემდეგ, 5G-ს კომერციული გამოყენება დაიწყეს ჯერ სამხრეთ კორეაში, შემდეგ კი შვეიცარიაში. 2019 წელს კი ჩინეთში ჩაუშვეს 5G-ის უმსხვილესი ქსელი მსოფლიოში.

ევროპაში 5G ლიცენზიები უკვე გაცემულია ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა - ფინეთი, ავსტრია, საფრანგეთი, გერმანია, იტალია, ესპანეთი, შვედეთი, დიდი ბრიტანეთი, ნორვეგია.

საქართველოში 5G ქსელის დანერგვისა და განვითარების თვალსაზრისით მკაფიო ვადები განსაზღვრული არ არის.

5G-ის საწინააღმდეგოდ, სოციალურ ქსელებში, მსოფლიოს სხვადასხბა ქვეყანაში შექმნილი არაერთი ჯგუფი იძებნება. ჯგუფებში ავრცელებენ ვიდეოებს, რომლებზეც ასახულია ხანძრის ალში გახვეული ანძები სხვადასხვა ქვეყანაში. ვიდეოებზე თანდართული ტექსტის მიხედვით, ანძებს წვავენ და ანგრევენ მსოფლიოს ქალაქებში, რადგან ისინი იწვევენ ახალი კორონავირუსის გავრცელებას.

ბოლო პერიოდში საქართველოში ვირუსულად გავრცელდა რამდენიმე რუსულენოვანი ვიდეო,  რომლებიც მოსახლეობას 5G-სა და COVID-19-ის ურთიერთკავშირზე აფრთხილებს. ვიდეოს თან ახლავს მიმართვის ტექსტი, რომელიც 5G-ის პროექტის გაჩერებას მოითხოვს მსოფლიოში.

“ჩვენ გვექნება “ჭკვიანი” სახლები, “ჭკვიანი” ბიზნესი, “ჭკვიანი” გზები, “ჭკვიანი” ქალაქები და თვითმართვადი ავტომობილები. პრაქტიკულად ყველაფერი, რაც გვაქვს - იქნება ეს მაცივარი, თუ სარეცხი მანქანა, რძის ბოთლი თუ სავარცხალი, ანტენებითა და მიკროჩიპებით იქნება აღჭურვილი უკაბელო ინტერნეტთან დასაკავშირებლად… დათვლილია, რომ 5G-ის მილიონობით ახალი სადგური და 20 ათასი თანამგზავრი, 200 მილიარდი გადამცემი მოწყობილობა იქნება საჭირო 2020 წელს, შემდეგ ეს მონაცემები გაიზრდება… ასეთი გეგმები საფრთხეს წარმოადგენს და შეიძლება შეუქცევადი შედეგები მოიტანოს კაცობრიობისთვის და გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს დედამიწის ეკოსისტემას. აუცილებელია დაუყოვნებლივ იქნას მიღებული ზომები კაცობრიობისა და გარემოს დასაცავად”, - ნათქვამია მიმართვის ტექსტში, რომლის ადრესატია გაერო, ევროკავში, ევროსაბჭო და სხვა ავტორიტეტული ორგანიზაციები.

საქართველოში სოციალური ქსელების მომხარებლებს შორისაც გამოჩნდნენ ამ კონსპირაციული თეორიის მხარდამჭერები, რომლებიც წერენ:

“უკვე დადასტურდა, რომ 5G პირდაპირ კავშირშია კორონავირუსთან, რომელმაც ზემაღალი გამოსხივების გამო მუტაცია განიცადა. შეიძლება ტექნოლოგიების მესვეურნი თვითონაც არ მოელოდნენ ასეთ შედეგებს და ახლა ვეღარ აკონტროლებენ ამ საშიშროებას, ანდა პირიქით, სწორედ, ეს იყო მათი ჩანაფიქრი. სხვადასხვა ქვეყნებში, ვირუსი სწორედ ყველგან იმ ადგილებში გაააქტიურდა, სადაც 5G ანძები იდგა. ამიტომ დაიწყეს ირანში, ალჟირსა და უკვე, ევროპის ზოგ ქვეყნებშიც, ხალხმა მათი განადგურება. თავისთავად, მავნებლობით 3G-იც მავნებელი იყო და 4G-ც. ამიტომ იმატა ონკოლოგიურმა დაავადებებმა. 5G, როგორც წერენ ექსპერტები, საგრძნობლად ანგრევს იმუნურ სისტემას. როგორც ჩანს, ჩვენთანაც დაიწყეს ამ ანძების დამონტაჟება, რადგან დაიწყეს მაღალი ხეების გაჩეხვა, რადგან მათი ტოტები ხელს უშლიან სიხშირის გავრცელებას”.

ასე გამოეხმაურა გაერთიანებული სამეფოს მინისტრთა კაბინეტის წარმომადგენელი მაიკლ გოუვი ზემოთ აღნიშნულ ინფორმაციას.

“ვხედავთ, რომ აბსოლუტურად არასწორი ინფორმაცია ვრცელდება ინტერნეტში 5G-სთან დაკავშირებით. არ არსებობს არანაირი სარწმუნო მტკიცებულება 5G-სა და კორონავირუსს შორის შესაძლო რაიმე კავშირზე,” - განაცხადა გაერთიანებული სამეფოს მთავრობის კულტურის, მედიის, სპორტისა და ციფრულმა განყოფილებამ.

ბრიტანეთის ეროვნული ჯანდაცვის სამსახურის (NHS) დირექტორის თქმით, 5G-ის ინფრასტრუქტურა კრიტიკულად აუცილებელია როგორც ზოგადად მოსახლეობისთვის, რომელიც უნდა დარჩეს სახლში, ასევე ჯანდაცვის კუთხით ვირუსთან საბრძოლველად.

“აღშფოთებული ვარ და კატეგორიულად ვეწინააღმდეგები იმას, რომ ხალხმა რაიმე ისეთი ქმედებები განახორციელოს, რაც დააზიანებს ამ ინფრასტრუქტურას, რომელიც ასე ძალიან გვჭირდება ასეთი საგანგებო სიტუაციის დროს”, - განაცხადა სტივენ პაუისმა.

BBC-ის ცნობით, ბრიტანეთში დაფიქსირდა ანძაზე ხანძრის შემთხვევები, თუმცა ჯერ გამოძიებით არ არის დადასტურებული, რომ ისინი უკავშირდება 5G-ის შესახებ გავრცელებულ ყალბ ამბებს.

კონსპირაციული თეორია, რომელიც კორონავირუსის პანდემიას 5G-ისთან აკავშირებს, ვრცელდება იმის მიუხედავად, რომ არ არსებობს მტკიცებულება იმისა, რომ მობილური ტელეფონის სიგნალი საფრთხეს უქმნის ადამიანის ჯანმრთელობას.

ფაქტების გადამოწმებაზე მომუშავე ორგანიზაცია Full Fact-ის მიერ გამოქვეყნებულ მასალაში ვკითხულობთ, რომ კონსპიროლოგები 2 მცდარ თეორიას ავითარებენ: ერთი თეორიის მიხედვით, 5G იმუნურ სისტემას აქვეითებს, მეორე კი ეფუძნება იმას, რომ თითქოს ვირუსი როგორღაც იყენებს ქსელის რადიოტალღებს მსხვერპლების შესარჩევად და გავრცელების დასაჩქარებლად.

“მართალია, 5G წინამორბედებისგან განსხვავებულ რადიო სიხშირეებს იყენებს, მაგრამ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ გამოყენებული რადიოტალღები არამაიონებელია, რაც იმას ნიშნავს, რომ არ აქვს საკმარისი ენერგია იმისთვის, რომ დაარღვიოს დნმ-ის ქიმიური კავშირი ჩვენს უჯრედებში, რათა გამოიწვიოს დაზიანება. მეორე თეორია ეფუძნება ნობელიანტი ბიოლოგის მოსაზრებას, რომლის ვარაუდით ბაქტერიას შეუძლია რადიოტალღების გამოწვევა, თუმცა ეს კვლავაც რჩება საკამათო იდეად და მეცნიერულ საფუძვლებს მიღმაა", - იუწყება BBC.

ამასთან, გამოცემის ცნობით, ორივე ამ თეორიას სერიოზული ნაკლი აქვს ის, რომ კორონავირუსი ვრცელდება გაერთიანებული სამეფოს ისეთ ქალაქებში, სადაც ჯერ არ არის დანერგილი 5G, ასევე ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა იაპონია და ირანი, სადაც ეს ტექნოლოგია ჯერ საერთოდ არ გამოიყენება.

ევრონიუსიც იგივე ვერსიას ავითარებს და წერს, რომ ელექტრომაგნიტური ტალღები გამოყოფენ ელექტრომაგნიტურ რადიაციას, რომლის მაღალი სიხშირით გამოყენება შესაძლოა იწვევდეს კიბოს. თუმცა დაბალი სიხშირეები, როგორიცაა 5G-ის სიხშირეები, წარმოშობს არამაიონებელ რადიაციას, რომელსაც არ შეუძლია უჯერედებში შეღწევა და მათი დაზიანება. გამოცემის ცნობით, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას მობილურ ქსელებზე დეტალური სახელმძღვანელო აქვს, რომლის მიხედვით, ჯანმრთელობის დაზიანების საკითხები მობილური ტექნოლოგიებთან კავშირში არ არის.

მას შემდეგ რაც ერთერთი რადიოსადგური რამდენჯერმე გააფრთხილეს იმის გამო, რომ 5G-სა და კორონავირუსის პანდემიას შორის კონსპირაციულ თეორიაზე ავრცელებდა ცნობებს, მაუწყებლების მარეგულირებელმა ორგანომ (Ofcom) ბრიტანეთში მედიები გააფრთხილა, რომ სანქციები შეეხებათ, თუკი საეთერო დროს დაუთმობენ კორონავირუსთან დაკავშირებით ჯანდაცვის კუთხით რჩევებზე ყალბ ამბებს.

გარდიანის ცნობით, რადიოსადგურის გაფრთხილება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ მათ ეთერი დაუთმეს ქალს, რომელიც აუდიტორიას გაეცნო, როგორც მედდა და რომელმაც ყოველგვარი მტკიცებულებების წარმოდგენის გარეშე განაცხადა, რომ 5G ტექნოლოგიას უკავშირდებოდა ვუჰანში ვირუსის გავრცელება, ხოლო ვირუსი შექმნილი იყო ლაბორატორიაში.

Ofcom-ის განმარტებით, Covid19-ის წარმომავლობასა და გამომწვევ მიზეზებზე ამგვარი, საზიანო მასალების გამოქვეყნება მაუწყებლების მიერ, კრიზისულ პერიოდში არყევს საზოგადოების ნდობას ინფორმაციის მეინსტრიმული წყაროების მიმართ.

COVID19-ის გაშუქების საკითხებზე ზოგიერთ ქვეყანაში გარკვეული შეზღუდვებიც დაუწესდათ მედიებს, რადგან ამ თემაზე დღემდე არაერთი ყალბი ინფორმაცია ვრცელდება.

არღვევს თუ არა ჟურნალისტი პროფესიულ ეთიკას, როდესაც COVID 19-ით ინფიცირებულის ვინაობას ასაჯაროებს? - ამ კითხვაზე სწორი პასუხის გასაღები იმის გარკვევაშია, რამდენად ემსახურება ეს საზოგადოებრივ თუ საჯარო ინტერესს.

ბოლო დროს საქართველოში თითქოს ისე შემართებით აღარ დასდევს მედია საცხოვრებელ სახლებში ან მიკროავტობუსებში COVID 19-ით ინფიცირებულ ან ამ ვირუსის გამო კარანტინსა თუ თვითიზოლაციაში მყოფ ადამიანებს, როგორც ეს პირველ დღეებში ხდებოდა. თუმცა მაინც მოვახერხეთ არაერთი პაციენტის გაცნობა და შემდეგ მათი საჯაროდ გაკიცხვა და დაგმობა. ვიცით, ვინ არის პაციენტი #5, რომელმაც კიდევ რამდენიმე ადამიანი დააინფიცირა. მის საჯარო ლანძღვა-გინებას მოჰყვა ე.წ. “სინანულის წერილი”, რომელიც თავად პაციენტმა დაწერა მოსაბოდიშებლად. მედიამ გაგვაცნო ერთ-ერთი კერძო სასტუმროს მფლობელის დაინფიცირების ამბავი, გვითხრა, რომ მისი ცოლიც დადებითი აღმოჩნდა COVID 19-ზე, რომელიც ერთ-ერთი კერძო ფონდის ხელმძღვანელი რგოლის წევრია და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაში ამ საკითხზე კონკრეტული დაზარალებულების ან სხვა პირების განცხადებები ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჯერ არ შესულა. შესაბამისად, არ ვიცით, როგორი იქნებოდა ქარტიის საბჭოს ვერდიქტი.

ქარტიის მე-10 პრინციპის მიხედვით, “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი”.

სამედიცინო დიაგნოზი და ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია ადამიანის პირადი ცხოვრების ნაწილია. შესაბამისად, ქარტიის ეს პრინციპი ცალსახად ავალდებულებს ჟურნალისტს, არ გაამჟღავნოს პირის ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაცია, თუკი არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.

რა შემთხვევაში შეიძლება იყოს გამართლებული საზოგადოებრივი ინტერესით პირის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაციის გასაჯაროება? - ეს საკითხი განსაკუთრებით აქტუალური გახდა მთელ მსოფლიოში, რომელიც უკვე ორი თვეა ჩართულია პანდემიასთან ომში, რომელიც COVID 19-ის სახით დაატყდა თავს.

ევროპის დამოუკიდებელი პრესის საბჭოების ალიანსში ბოლო დღეებში აქტიური განხილვის საგანი გახდა სწორედ ეს საკითხი, შეიძლება თუ არა მედიაში COVID 19-ით ინფიცირებული პირების ვინაობის გასაჯაროება?

როგორც გაირკვა, გერმანიის პრესის საბჭომ ამ კუთხით მიიღო უკვე პირველი საჩივარი ინფიცირებული წყვილისგან, რომლებიც ადვილად იდენტიფიცირებადი აღმოჩნდნენ სტატიაში, რომელიც ერთმა რეგიონულმა გაზეთმა გამოაქვეყნა. პრესის საბჭოს ჯერ გადაწყვეტილება არ მიუღია, თუმცა, გერმანიაში პრესისთვის მოქმედი ეთიკის კოდექსის მიხედვით, “ფიზიკური ან მენტალური დაავადება ან მიღებული ტრავმები პირის პირადი ცხოვრების სფეროა. როგორც წესი, პრესამ თავი უნდა აარიდოს დაავადებებისა და ტრავმების შესახებ რეპორტინგს, თუკი არ აქვს იმ პირთა თანხმობა, ვისაც ეს მასალა ეხება”.

ავსტრიაში შესაძლოა პრესის საბჭომ თვითინიცირებით განიხილოს საჩივარი ერთ-ერთ საქმეზე, როცა პაციენტის ვინაობა (ფოტო და სახელი) გასაჯაროვდა მედიაში. ის იყო ერთ-ერთი პირველი ადამიანი, რომელიც ავსტრიაში ამ ინფექციაზე შემოწმების შედეგად დადებითი აღმოჩნდა მას შემდეგ, რაც რამდენიმე დღე იმყოფებოდა საავადმყოფოში და მკურნალობდა გრიპზე.

ბოსნია-ჰერცეგოვინაში პრესის საბჭომ რამდენიმე საჩივარი მიიღო ისეთ სტატიებზე, რომლებიც ავრცელებდნენ ყალბ ან დაუდასტურებელ ცნობებს COVID 19-ზე როგორც ონლაინ, ისე ბეჭდურ მედიაში, მაგრამ ჯერ არ ყოფილა შემთხვევა, როცა პაციენტის იდენტიფიცირება მოხდა. ბოსნია-ჰერცეგოვინის პრესის საბჭოში მიაჩნია, რომ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ინფორმაცია არის პირის პირადი ცხოვრების საკითხი და არ არსებობს მიზეზი, ასეთ სიტუაციაშიც კი, როგორშიც დღეს არის მსოფლიო, რომ გასაჯაროვდეს დაავადებული ადამიანის ვინაობა: გამონაკლისია საჯარო პირები და ესეც უნდა მოხდეს მათი ნებართვით.

საფრანგეთის მედიასაბჭოში აცხადებენ, რომ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხი არის პირადი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი და ფრანგული მედია ამას ცალსახად იცავს. ჯერჯერობით მხოლოდ რამდენიმე პერსონა იყო დასახელებული მედიაში, ვისაც შეეხო კორონავირუსი. ესენია, მთავრობის 2 წევრი და 18 პარლამენტარი, რომლებიც აღმოჩნდნენ ინფიცირებულები. მათი უმრავლესობა კარანტინშია ან თვითიზოლაციაში. მათი ვინაობა მათივე ოფისების მიერ გასაჯაროვდა. საფრანგეთის პრესის საბჭოს ცნობით, ორივე შემთხვევაში გასაჯაროებით აიხსნა ის, თუ რატომ აღარ ჩანდნენ ეს პოლიტიკოსები საჯაროდ და მეორეს მხრივ, ეს იყო ერთგვარი დამხმარე მესიჯი იმისა, რომ არავინაა დაცული ამ ვირუსისგან. “ეს მიზეზები კი ნამდვილად არის საჯარო ინტერესის საგანი და შესაბამისად, პრესამ მათი სახელები გაასაჯაროვა”, - მიაჩნიათ საფრანგეთის პრესის საბჭოში.

კანადის პრესის საბჭოს შეფასებით, ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია არის პერსონალური ინფორმაცია, ხოლო დაავადებული ინდივიდების იდენტიფიცირება ემსახურება საზოგადოების ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას და არა საჯარო ინტერესს. მათი შეფასებით, ინფორმაცია ასაკზე, სქესზე, რეგიონზე ან საცხოვრებელ მუნიციპალიტეტზე ემსახურება საჯარო ინტერესს, რომელიც ეხმარება პანდემიის გავრცელების ბუნების გაგებას და შესაბამისად, ეს ინფორმაცია შუქდება მედიაში. ერთი გამონაკლისი შეეხებოდა კანადის პრემიერ-მინისტრის ცოლს, რომელმაც თავად მოახდინა თვითიდენტიფიცირება და განაცხადა, რომ თვითიზოლაციაშია. ამ ინფორმაციის მიწოდებით აიხსნებოდა ის, თუ რატომ გაქრა ის საჯარო სივრციდან.

ევროპის ქვეყნებში მოქმედი ქცევის კოდექსები მედიას უზღუდავს პირადი ცხოვრების გაშუქებას, დაავადების შესახებ ინფორმაცია კი არის პირადი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი.

ბელგიის პრესის საბჭოში მიიჩნევენ, რომ შეუძლებელია გაამართლო საჯარო ინტერესით ინფიცირებულის იდენტიფიცირება. მათი შეფასებით, ჟურნალისტებს შეუძლიათ თქვან, რომ ეს საჯარო ინტერესი არის ინფექციის გავრცელების რისკი. მაგრამ როცა უკვე დადასტურებულია კონკრეტული პირის დიაგნოზი ან მიღებულია ზომები და კარანტინში და იზოლაციაშია გადაყვანილი პირი, უკვე აღარ შეიძლება არგუმენტი იყოს ის, რომ ინფექცია გადამდებია.

“სხვა დაავადებებიც არის გადამდები, მაგრამ ჩვენ არ ვასაჯაროებთ კონკრეტული დაავადების მქონე ადამიანების ვინაობას, გავიხსენოთ თუნდაც აივ/ინფექცია”, - აცხადებენ ბელგიის პრესის საბჭოში.

შვეიცარიის პრესის საბჭოს განცხადებით, გამონაკლისი შემთხვევები, როცა შეიძლება COVID 19-ის დიაგნოზის მქონე პაციენტების გასაჯაროება, უკავშირდება საჯარო პირებს - პოლიტიკოსებს და მაღალი თანამდებობის პირებს. ანალოგიური მიდგომა აქვს შვედეთის პრესის საბჭოსაც. მათი შეფასებით, დაცული უნდა იყვნენ კერძო პირები, მაგრამ შესაძლოა იყოს საჯარო ინტერესი მაშინ, როცა ისეთი პირი ხდება ავად, რომელსაც საზოგადოების წინაშე აკისრია გარკვეული ვალდებულებები.

განსხვავებული პრობლემის წინაშე დგანან უნგრეთში ჟურნალისტები, სადაც სახელმწიფო უწყებები მალავენ ინფორმაციას ისეთ საკითხზეც კი, როგორიცაა ეპიდემიის გავრცელების გეოგრაფიული არეალი იმ მოტივით, რომ ამით დაირღვევა პერსონალური ინფორმაციის საიდუმლოება. ჟურნალისტები კი ითხოვენ ამ ინფორმაციას იმ მოტივით, რომ ეს საზოგადოებრივი ინტერესის საგანია, რომ ხალხმა იცოდეს, რომელ ქალაქებში ან ქვეყნის რა ნაწილშია ინფექცია გავრცელებული.

COVID 19-თან დაკავშირებით ზოგიერთმა ქვეყანამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და მედიას ამ თემების გაშუქებაზე სხვადასხვა სახის შეზღუდვები დაუწესა. თურქეთში რამდენიმე ჟურნალისტი დააპატიმრეს კიდეც. სომხეთში ნებადართული მხოლოდ ოფიციალური ინფორმაციის გავრცელებააა. საქართველოში ჟურნალისტებს საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა შეეზღუდათ. ამასთან, დაავადებულთა შესახებ გარკვეულ ცნობებს პერსონალურ მონაცემთა შესახებ კანონზე აპელირებით აღარ გასცემენ შესაბამისი უწყებები.

არღვევს თუ არა ჟურნალისტი პროფესიულ ეთიკას, როდესაც COVID 19-ით ინფიცირებულის ვინაობას ასაჯაროებს? - ამ კითხვაზე სწორი პასუხის გასაღები იმის გარკვევაშია, რამდენად ემსახურება ეს საზოგადოებრივ თუ საჯარო ინტერესს.

ბოლო დროს საქართველოში თითქოს ისე შემართებით აღარ დასდევს მედია საცხოვრებელ სახლებში ან მიკროავტობუსებში COVID 19-ით ინფიცირებულ ან ამ ვირუსის გამო კარანტინსა თუ თვითიზოლაციაში მყოფ ადამიანებს, როგორც ეს პირველ დღეებში ხდებოდა. თუმცა მაინც მოვახერხეთ არაერთი პაციენტის გაცნობა და შემდეგ მათი საჯაროდ გაკიცხვა და დაგმობა. ვიცით, ვინ არის პაციენტი #5, რომელმაც კიდევ რამდენიმე ადამიანი დააინფიცირა. მის საჯარო ლანძღვა-გინებას მოჰყვა ე.წ. “სინანულის წერილი”, რომელიც თავად პაციენტმა დაწერა მოსაბოდიშებლად. მედიამ გაგვაცნო ერთ-ერთი კერძო სასტუმროს მფლობელის დაინფიცირების ამბავი, გვითხრა, რომ მისი ცოლიც დადებითი აღმოჩნდა COVID 19-ზე, რომელიც ერთ-ერთი კერძო ფონდის ხელმძღვანელი რგოლის წევრია და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაში ამ საკითხზე კონკრეტული დაზარალებულების ან სხვა პირების განცხადებები ჟურნალისტების წინააღმდეგ ჯერ არ შესულა. შესაბამისად, არ ვიცით, როგორი იქნებოდა ქარტიის საბჭოს ვერდიქტი.

ქარტიის მე-10 პრინციპის მიხედვით, “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი”.

სამედიცინო დიაგნოზი და ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია ადამიანის პირადი ცხოვრების ნაწილია. შესაბამისად, ქარტიის ეს პრინციპი ცალსახად ავალდებულებს ჟურნალისტს, არ გაამჟღავნოს პირის ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაცია, თუკი არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.

რა შემთხვევაში შეიძლება იყოს გამართლებული საზოგადოებრივი ინტერესით პირის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაციის გასაჯაროება? - ეს საკითხი განსაკუთრებით აქტუალური გახდა მთელ მსოფლიოში, რომელიც უკვე ორი თვეა ჩართულია პანდემიასთან ომში, რომელიც COVID 19-ის სახით დაატყდა თავს.

ევროპის დამოუკიდებელი პრესის საბჭოების ალიანსში ბოლო დღეებში აქტიური განხილვის საგანი გახდა სწორედ ეს საკითხი, შეიძლება თუ არა მედიაში COVID 19-ით ინფიცირებული პირების ვინაობის გასაჯაროება?

როგორც გაირკვა, გერმანიის პრესის საბჭომ ამ კუთხით მიიღო უკვე პირველი საჩივარი ინფიცირებული წყვილისგან, რომლებიც ადვილად იდენტიფიცირებადი აღმოჩნდნენ სტატიაში, რომელიც ერთმა რეგიონულმა გაზეთმა გამოაქვეყნა. პრესის საბჭოს ჯერ გადაწყვეტილება არ მიუღია, თუმცა, გერმანიაში პრესისთვის მოქმედი ეთიკის კოდექსის მიხედვით, “ფიზიკური ან მენტალური დაავადება ან მიღებული ტრავმები პირის პირადი ცხოვრების სფეროა. როგორც წესი, პრესამ თავი უნდა აარიდოს დაავადებებისა და ტრავმების შესახებ რეპორტინგს, თუკი არ აქვს იმ პირთა თანხმობა, ვისაც ეს მასალა ეხება”.

ავსტრიაში შესაძლოა პრესის საბჭომ თვითინიცირებით განიხილოს საჩივარი ერთ-ერთ საქმეზე, როცა პაციენტის ვინაობა (ფოტო და სახელი) გასაჯაროვდა მედიაში. ის იყო ერთ-ერთი პირველი ადამიანი, რომელიც ავსტრიაში ამ ინფექციაზე შემოწმების შედეგად დადებითი აღმოჩნდა მას შემდეგ, რაც რამდენიმე დღე იმყოფებოდა საავადმყოფოში და მკურნალობდა გრიპზე.

ბოსნია-ჰერცეგოვინაში პრესის საბჭომ რამდენიმე საჩივარი მიიღო ისეთ სტატიებზე, რომლებიც ავრცელებდნენ ყალბ ან დაუდასტურებელ ცნობებს COVID 19-ზე როგორც ონლაინ, ისე ბეჭდურ მედიაში, მაგრამ ჯერ არ ყოფილა შემთხვევა, როცა პაციენტის იდენტიფიცირება მოხდა. ბოსნია-ჰერცეგოვინის პრესის საბჭოში მიაჩნია, რომ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ინფორმაცია არის პირის პირადი ცხოვრების საკითხი და არ არსებობს მიზეზი, ასეთ სიტუაციაშიც კი, როგორშიც დღეს არის მსოფლიო, რომ გასაჯაროვდეს დაავადებული ადამიანის ვინაობა: გამონაკლისია საჯარო პირები და ესეც უნდა მოხდეს მათი ნებართვით.

საფრანგეთის მედიასაბჭოში აცხადებენ, რომ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხი არის პირადი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი და ფრანგული მედია ამას ცალსახად იცავს. ჯერჯერობით მხოლოდ რამდენიმე პერსონა იყო დასახელებული მედიაში, ვისაც შეეხო კორონავირუსი. ესენია, მთავრობის 2 წევრი და 18 პარლამენტარი, რომლებიც აღმოჩნდნენ ინფიცირებულები. მათი უმრავლესობა კარანტინშია ან თვითიზოლაციაში. მათი ვინაობა მათივე ოფისების მიერ გასაჯაროვდა. საფრანგეთის პრესის საბჭოს ცნობით, ორივე შემთხვევაში გასაჯაროებით აიხსნა ის, თუ რატომ აღარ ჩანდნენ ეს პოლიტიკოსები საჯაროდ და მეორეს მხრივ, ეს იყო ერთგვარი დამხმარე მესიჯი იმისა, რომ არავინაა დაცული ამ ვირუსისგან. “ეს მიზეზები კი ნამდვილად არის საჯარო ინტერესის საგანი და შესაბამისად, პრესამ მათი სახელები გაასაჯაროვა”, - მიაჩნიათ საფრანგეთის პრესის საბჭოში.

კანადის პრესის საბჭოს შეფასებით, ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია არის პერსონალური ინფორმაცია, ხოლო დაავადებული ინდივიდების იდენტიფიცირება ემსახურება საზოგადოების ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას და არა საჯარო ინტერესს. მათი შეფასებით, ინფორმაცია ასაკზე, სქესზე, რეგიონზე ან საცხოვრებელ მუნიციპალიტეტზე ემსახურება საჯარო ინტერესს, რომელიც ეხმარება პანდემიის გავრცელების ბუნების გაგებას და შესაბამისად, ეს ინფორმაცია შუქდება მედიაში. ერთი გამონაკლისი შეეხებოდა კანადის პრემიერ-მინისტრის ცოლს, რომელმაც თავად მოახდინა თვითიდენტიფიცირება და განაცხადა, რომ თვითიზოლაციაშია. ამ ინფორმაციის მიწოდებით აიხსნებოდა ის, თუ რატომ გაქრა ის საჯარო სივრციდან.

ევროპის ქვეყნებში მოქმედი ქცევის კოდექსები მედიას უზღუდავს პირადი ცხოვრების გაშუქებას, დაავადების შესახებ ინფორმაცია კი არის პირადი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი.

ბელგიის პრესის საბჭოში მიიჩნევენ, რომ შეუძლებელია გაამართლო საჯარო ინტერესით ინფიცირებულის იდენტიფიცირება. მათი შეფასებით, ჟურნალისტებს შეუძლიათ თქვან, რომ ეს საჯარო ინტერესი არის ინფექციის გავრცელების რისკი. მაგრამ როცა უკვე დადასტურებულია კონკრეტული პირის დიაგნოზი ან მიღებულია ზომები და კარანტინში და იზოლაციაშია გადაყვანილი პირი, უკვე აღარ შეიძლება არგუმენტი იყოს ის, რომ ინფექცია გადამდებია.

“სხვა დაავადებებიც არის გადამდები, მაგრამ ჩვენ არ ვასაჯაროებთ კონკრეტული დაავადების მქონე ადამიანების ვინაობას, გავიხსენოთ თუნდაც აივ/ინფექცია”, - აცხადებენ ბელგიის პრესის საბჭოში.

შვეიცარიის პრესის საბჭოს განცხადებით, გამონაკლისი შემთხვევები, როცა შეიძლება COVID 19-ის დიაგნოზის მქონე პაციენტების გასაჯაროება, უკავშირდება საჯარო პირებს - პოლიტიკოსებს და მაღალი თანამდებობის პირებს. ანალოგიური მიდგომა აქვს შვედეთის პრესის საბჭოსაც. მათი შეფასებით, დაცული უნდა იყვნენ კერძო პირები, მაგრამ შესაძლოა იყოს საჯარო ინტერესი მაშინ, როცა ისეთი პირი ხდება ავად, რომელსაც საზოგადოების წინაშე აკისრია გარკვეული ვალდებულებები.

განსხვავებული პრობლემის წინაშე დგანან უნგრეთში ჟურნალისტები, სადაც სახელმწიფო უწყებები მალავენ ინფორმაციას ისეთ საკითხზეც კი, როგორიცაა ეპიდემიის გავრცელების გეოგრაფიული არეალი იმ მოტივით, რომ ამით დაირღვევა პერსონალური ინფორმაციის საიდუმლოება. ჟურნალისტები კი ითხოვენ ამ ინფორმაციას იმ მოტივით, რომ ეს საზოგადოებრივი ინტერესის საგანია, რომ ხალხმა იცოდეს, რომელ ქალაქებში ან ქვეყნის რა ნაწილშია ინფექცია გავრცელებული.

COVID 19-თან დაკავშირებით ზოგიერთმა ქვეყანამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და მედიას ამ თემების გაშუქებაზე სხვადასხვა სახის შეზღუდვები დაუწესა. თურქეთში რამდენიმე ჟურნალისტი დააპატიმრეს კიდეც. სომხეთში ნებადართული მხოლოდ ოფიციალური ინფორმაციის გავრცელებააა. საქართველოში ჟურნალისტებს საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა შეეზღუდათ. ამასთან, დაავადებულთა შესახებ გარკვეულ ცნობებს პერსონალურ მონაცემთა შესახებ კანონზე აპელირებით აღარ გასცემენ შესაბამისი უწყებები.

საქართველოში საგანგებო მდგომარეობა არ გამოცხადებულა, თუმცა მთავრობას დაწესებული აქვს გარკვეული შეზღუდვები ახალ კორონავირუსთან დაკავშირებით, რომელიც მედიის მუშაობაში ცვლილებებსაც მოითხოვს. გასული კვირიდან რედაქციების ნაწილმა ონლაინ-რეჟიმში მუშაობის სტილზე გადაინაცვლა. რას ცვლის ეს მედიაორგანიზაციების საქმიანობაში და როგორ უნდა მოახერხონ ჟურნალისტებმა დისტანციურად და ხშირად სახლიდან გაუსვლელად მოსახლეობის ინფორმირება, ეს ახლა მედიის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა. ამ კუთხით გამოცდილების გაზიარება ვთხოვეთ რადიო თავისუფლების ქართულენოვანი სამსახურის მმართველ რედაქტორს, ნინო ჯაფიაშვილს.

ახალ კორონავირუსთან დაკავშირებით მსოფლიოში მედიაორგანიზაციები მუშაობის ახალ სტილზე გადადიან, რომელიც უკავშირდება დისტანციურ მუშაობას. რა შეიცვალა ამ კუთხით რადიო თავისუფლებაში?

ჯერ კიდევ წინა კვირის დასაწყისში თეორიულად გავიარეთ ტექნიკური საკითხები, თუ როგორ შევძლებდით ონლაინ მუშაობას, თუკი ამის საჭიროება დადგებოდა: როგორ შეიძლებოდა აგვეწყო ტექნიკური სისტემა ისე, რომ დისტანციურად მონტაჟის საშუალება გვქონოდა - ძირითადად, ეს ეხებოდა ვიდეო პერსონალს, სამონტაჟოებზე როგორ უნდა ჰქონოდათ წვდომა სახლიდან.

წინა კვირის ბოლოს, პარასკევს, უკვე მივიღეთ გადაწყვეტილება კონკრეტული გეგმა შეგვექმნა იმის, თუ როგორ მოემზადებოდა ჟურნალისტების მთელი გუნდი დისტანციურად მუშაობისთვის. თან იმ პირობებში, როდესაც გვაქვს შეზღუდვები დაწესებული რეკომენდაციების სახით, მაგრამ არა გვაქვს საგანგებო მდგომარეობა. ჩვენ ვმუშაობდით ჩვენს ქვეყანაში შექმნილი სიტუაციის შესაბამისად, შეთანხმებით პრაღის გუნდთან.

ჩვენ ვთქვით - ყველას, ვისაც შეუძლია იმუშაოს სახლიდან, იმუშავებს ონლაინ. პირველი ხუთი ადამიანი, რომლებიც დავტოვეთ სახლში უკვე პარასკევს - ერთს ჰყავდა ორი პატარა ბავშვი, ერთი იყო ორსული, ერთი იყო თანამშრომელი, რომელიც რუსთავიდან დადის და დიდი დროის გატარება უწევდა საზოგადოებრივ ტრანსპორტში სამსახურამდე მოსვლისთვის და 2 იყო ვებ-რედაქტორი, რომლებსაც ისედაც აქვთ ონლაინ კომუნიკაციის გამოცდილება.

ამის პარალელურად განვსაზღვრეთ გუნდი, რომლის ყოფნაც აუცილებელი იყო ოფისში. ფაქტობრივად, 2 ჯგუფად გაიყო ჩვენი რედაქცია.

პატარა ნაწილი - მე, ტექნიკური კომუნიკაციის ხელმძღვანელი, ახალი ამბების მთავარი რედაქტორი, გადაცემების წამყვანები, ისეთი პირები, რომელთა ყოფნაც აუცილებელი იყო სამსახურში, ისინი სრული დატვირთვით ან ნაწილობრივ მუშაობენ ორშაბათიდან ოფისში. ნაწილობრივ ნიშნავს იმას, რომ მაგალითად ჩაწერენ გადაცემას რედაქციაში და შემდეგ წავლენ სახლში. ან დანიშნავენ გადაღებას, გადაიღებენ, დაამონტაჟებენ და წავლენ სახლში.

პირველი, რაც გავაკეთეთ, ავირჩიეთ პლატფორმა და პარასკევსვე დავტესტეთ, როგორ ვაწყობთ თათბირებს დილაობით. ორშაბათიდან გადავედით ასეთი შერეული სისტემით მუშაობაზე.

გადაღებებზე წასვლა არ შევწყვიტეთ. მთავარი ამოცანა იყო, რომ ამ რეჟიმში გავაგრძელოთ საზოგადოების ინფორმირება.

ტექნიკურად როგორ ახერხებთ, როდესაც სახლებში არიან ჟურნალისტი, ოპერატორი და უცებ აღმოჩნდება, რომ გადაღებაზე უნდა წავიდნენ?

წინა საღამოს ან დილას, ჩვენს ონლაინ თათბირზე, ჩვენ ვწყვეტთ რა გადაღება გვაქვს და ჯგუფი ან აქ მოდის და აქედან მიდის გადაღებაზე, შემდეგ ბრუნდება, მასალას ამონტაჟებს და მიდის სახლში, ან იღებს და გვიგზავნის მასალას, იმის მიხედვით, რა არის საჭირო. არანაირი გადაღება არ ჩაგვიშლია. მაგალითად, ვიცით ზუსტად, რომ ყოველ დილით, 10:30 საათზე, ჯერჯერობით სანამ სახელმწიფოს არ აქვს საგანგებო ზომები შემოღებული, ინფექციური საავადმყოფოს წინ გვაწვდიან ინფორმაციას ინფიცირებულთა მდგომარეობის ან ახალი შემთხვევების შესახებ. ჩვეულებრივად, ჩვენი გადამღები ჯგუფი მიდის და გვაქვს პირდაპირი ჩართვა.

პრესკონფერენციების გაშუქება გასაგებია, მაგრამ როდესაც შემთხვევის ადგილზე უნდა გაგზავნოთ გადამღები ჯგუფი, სადაც ადგილი ჰქონდა კორონავირუსით დაინფიცირებას ან სადაც არის ამ მხრივ სახიფათო ადგილი, როგორ იღებთ გადაწყვეტილებას?

წინასწარ ვმსჯელობთ და ვაფასებთ, სად ვაკონტროლებთ სიტუაციას და სად ვერ. თითოეული ისტორიის შესაბამისად ვწყვეტთ, არის თუ არა ეს გადაღება უსაფრთხო. ჯერჯერობით ასეთ შეზღუდვებს საჯარო სივრცეებში არ ვიწესებთ. მინიმუმამდე დაგვყავს კომუნიკაცია რესპონდენტებთან, მაგრამ აუცილებელს აუცილებლად ვიღებთ. რისი გაკეთებაც შეგვიძლია დისტანციურად - რესპონდენტის ჩაწერა ან თვითმხილველის კომენტარის ჩაწერა, ამას ვაკეთებთ პირველ რიგში დისტანციურად.

გადაცემების შემთხვევაში როგორ ხდება? - გასაგებია, რომ წამყვანები მოდიან რედაქციაში, მაგრამ სტუმრები?

პირველ რიგში დეზინფექცია გავაკეთეთ ოფისში, დავაყენეთ დისპენსერები, შესრულებული გვაქვს ყველა საჭირო მოთხოვნა და რეკომენდაცია ამ კუთხით. რაც შეეხება გადაცემებს: მაგალითად, დილის საუბრები ჩვეულებრივ გადის ეთერში, თუმცა სტუმრებს ვრთავთ დისტანციურად, სტუდიაში აღარ ვეპატიჟებით: ანუ არ შეგვყავს სტუდიაში, დახურული სივრცეში. სადაც შეგვიძლია skype, messenger, zoom, hang out გამოვიყენოთ, ამას ვიყენებთ: პირველ რიგში, ამ შესაძლებლობებს განვიხილავთ და თუ არ გამოდის, მერე ვგეგმავთ ფიზიკურ კონტაქტს, ისევ ღია სივრცეში უფრო მეტად და ნაკლებად დახურულში.

რამდენად გაართულა ჟურნალისტების საქმიანობა მუშაობის ასეთმა ფორმებმა?

ჯერ ახალი დაწყებული გვაქვს ამ ფორმატით მუშაობა და თანდათან ჩნდება სირთულეები. მაგალითად, უკვე გამოჩნდა, რომ აუცილებელია რედაქციაში იყოს ერთი მორიგე ჟურნალისტი მყისიერი რეაგირებისთვის. მაქსიმალურად ვცდილობთ არ შევამციროთ ვიდეოწარმოება, სხვა მხრივ, ჩვენი სპეციფიკიდან გამომდინარე, ძალიან რთული არ იყო დისტანციურად მუშაობა. დისტანციური კომუნიკაციის პრაქტიკა ისედაც გვქონდა, მაგალიტად ინტერვიუებს დიდ ნაწილს ტელეფონით ვწერდით. ანუ ძირითადად პრობლემა მაინც ვიდეოამბებთან დაკავშირებით იქმნება. ტელევიზია რომ ვიყოთ, გაცილებით გაგვიჭირდებოდა იმიტომ, რომ მათი წარმოების 100% არის ვიზუალური და ჩვენ გვაქვს შერეული და გვაქვს ეს არჩევანი.

რაც შეეხება სირთულეებს, აქ შემოდის ისეთი საკითხები, რამდენად აქვს ჟურნალისტს სახლში მუშაობისთვის საჭირო კომპიუტერი, ინტერნეტი, შესაბამისი პროგრამები ვიდეო ან აუდიო ფაილების ჩასაწერად, სათანადო სკამი, რომელზეც 8 საათი უნდა იჯდეს და ა.შ. ანუ ძალიან ბევრი საკითხი, რომელზეც მანამდე არ გვიფიქრია, უცებ შეიძლება აღმოჩნდეს ძალიან მნიშვნელოვანი.

რესპონდენტების მხრიდან ხომ არ გაქვთ რაიმე გართულებები - რომ გეუბნებიან, ვერ ჩაგერთვებით ან საერთოდ არ გამოდიან კონტაქტზე, თუ პირიქით, ისინიც გადმოეწყვნენ ახალ რეჟიმზე ურთიერთობის?

კი, გადმოეწყვნენ. თვითონაც სახლში არიან და ყველა ძალიან კარგად ხვდება სინამვდილეში ამის მნიშვნელობას.

საჯარო დაწესებულებების შემთხვევაში, ხომ არ აქვს ადგილი თავის არიდებას პასუხებზე, რადგან მათთანაც დისტანციურად ხდება მეტწილად კომუნიკაცია?

ჩვეულებრივად განვაგრძობთ მუშაობას, ახლა ყველა ძალიან გადატვირთულია და ამიტომაც ჩვენთვის მნიშვნელოვანია ფიზიკურად ვიყოთ პრესკონფერენციებზე (იქნება ეს საჯარო მოხელეების, თუ ბიზნესმენების, მედიკოსების, საკოორდინაციო ჯგუფის წევრების და ა.შ.), შეკითხვები თავად დავსვათ.

კონტენტის თვალსაზრისით, თუ მოხდა გარკვეული ცვლილების შეტანა და რაში გამოიხატება ეს?

ჩვენი სტრატეგია ახლა ასეთია - მაქსიმალურად მივაწოდოთ ადამიანებს ინფორმაცია, თუ როგორ უნდა მოიქცნენ ამ სრულიად არაორდინალურ სიტუაციაში: სიმპტომები აქვთ? - როგორ მიხვდნენ; მიხვდნენ? - რა უნდა გააკეთონ; აუცილებლად უნდა გავიდნენ საჯარო სივრცეში? - როგორ უნდა გააკეთონ ეს ; რისკ-ჯგუფს წარმოადგენენ? - როგორ დაადგინონ; რისკ-ჯგუფში თუ აღმოჩნდნენ როგორ უნდა მოიქცნენ; თუ რამის შეძენა უნდათ - ონლაინ რისი შესაძლებლობა აქვთ და ა.შ. საზღვარგარეთ დარჩნენ? - როგორ ჩამოაღწიონ საქართველოში; საქართველოში არიან და აუცილებლად უნდა წავიდნენ? - როგორ გააკეთონ. ანუ ჩვენი მაქსიმალური ძალისხმევა ახლა არის ამაზე მიმართული..

ანუ მთელი კონტენტი ეძღვნება კორონავირუსს?

მთელი არა. რა თქმა უნდა ვაშუქებთ სხვა თემებსაც, უბრალოდ ჩვენი მასალების ვიტყოდი აბსოლუტური უმრავლესობა ეხება ახალი კორონავირუსის პანდემიას. და ჩვენი სტრატეგია არის ასეთი - მაქსიმალური ინფორმირება, ადამიანებმა უნდა იცოდნენ როგორ და რა გააკეთონ სწორად, რა რეკომენდაციები აქვთ იმ საერთაშორისო ორგანიზაციებს, რომელბიც ახლა კორონავირუსის გავრცელების საწინააღმდეგო სტრატეგიაზე მუშაობს.

სხვა რაიმე დამატებითი გაიდლაინები თუ გაქვთ კორონავირუსის გაშუქების კუთხით?

გვაქვს გარკვეული შეზღუდვები კონკრეტული ტერმინების გამოყენებაზე. მაგალითად, არ ვიყენებთ სიტყვებს - პანიკა, კატასტროფა, საშინელება, შემზარავი, გამოუსწორებელი და სხვა მსგავს შეფასებებს. ეს სიტყვები შეიძლება იყოს ციტატებში, მაგრამ ხაზგასმით არა ჟურნალისტების ტექსტებში. ამასთან, სოციალურ მედიაშიც ვცდილობთ უფრო მეტი ყურადღებით მოვეკიდოთ იმას რასაც ვწერთ- ჩვენთვის სოციალური მედია არის საჯარო სივრცე და შესაბამისად არ ვწერთ იმას, რასაც არ დავწერდით რადიო თავისუფლების პლათფორმებზე.

---

გარეკანის ფოტო: ონლაინ თათბირი რადიო თავისუფლებაში.
ფოტოს ავტორი: ნინო ჯაფიაშვილი

კორონავირუსთან დაკავშირებით აშშ-ში საგანგებო მდგომარეობაა გამოცხადებული. ამან ცვლილებები შეიტანა მედიასაშუალებების მუშაობის სტილში. ამ საკითხებზე ვესაუბრეთ ჟურნალისტ ეკა გურგენიძეს, რომელიც ვაშიგნტონში ერთ-ერთი ონლაინ პუბლიკაციის მთავარი რედაქტორია.

- აშშ-ში საგანგებო მდგომარეობაა გამოცხადებული კორონავირუსთან დაკავშირებით. შეცვალა თუ არა ამან მედიის მუშაობის ფორმა და რაში გამოიხატება ეს?

საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებამდე ერთი კვირით ადრე მედიაორგანიზაციების უმრავლესობა თავის თანამშრომლებს სთხოვდა, რომ მაქსიმალურად, თუკი ჰქონდათ ამის საშუალება, ემუშავათ სახლიდან. ისეთმა ცნობილმა ნიუსრუმებმა, როგორიცაა Washington Post, cbsnews, NewYork Times, buzzfeed, NewYork Magazine, Politico და ა.შ. - თანამშრომლების უმრავლესობა გასული კვირიდან გადაიყვანა სახლიდან მუშაობაზე.

როდესაც საქმე ეხება გაზეთებს და ონლაინ გამოცემებს, ეს იმდენად დიდ სირთულესთან არ არის დაკავშირებული. ასევე, არ არის იმდენად პრობლემატური რედაქტორებისა და პროდიუსერების მუშაობა სახლიდან. თუმცა შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე, ჟურნალისტების მუშაობაც გადართულია ონლაინ რეჟიმზე. საბედნიეროდ, ინტერნეტი და ონლაინ აპლიკაციები იძლევა კარგ შესაძლებლობას რესპონდენტებთან აუდიო და ვიდეო ინტერვიუების ჩასაწერად.

ამას გარდა, მუშაობის ასეთ ფორმაზე გადასვლა მოითხოვა იმანაც, რომ ძალიან ბევრი ღონისძიება გაუქმდა ან გადავიდა ონლაინ რეჟიმში, კონფერენციები და სხვადასხვა სახის ღონისძიებები იმართება ონლაინ. ეს ყველაფერი ჟურნალისტებს აძლევს შესაძლებლობას, რომ ონლაინ რეჟიმში იმუშაონ.

- ონლაინ მუშაობის რეჟიმი, როგორც უკვე აღნიშნეთ, დიდ სირთულეს არ წარმოადგენს გაზეთებისა და ონლაინ გამოცემებისთვის, მაგრამ ტელევიზიების შემთხვევაში როგორ ხდება შემთხვევის ადგილიდან ვიდეომასალის ან კომენტარების მოპოვება?

რომ გადახედოთ ტელევიზიების მუშაობას, 90%-ის შემთხვევაში, თუ მეტი არა, რესპონდენტები იმყოფებიან სახლის პირობებში, თვითონ ერთვებიან საკუთარი სახლებიდან. საერთაშორისო კორესპონდენტებიც კი, მაგალითად, იტალიიდან თუ ნახავთ, ჩართვის დროს არიან აივანზე და საცხოვრებელ სახლთან ახლოს, ვიდეოდ ძირითადად იყენებენ ადგილობრივი მედიის მასალას. საერთაშორისო სააგენტოებს ამ მხრივ აქვთ უდიდესი მნიშვნელობა. მიუხედევად იმისა, რომ Associated Press-მა თავისი ოფისი ვაშინგტონში დახურა Covid 19-ის გამო, ამ სააგენტოს სხვა ოფისები მუშაობს აქტიურად და მის მასალებს აქტიურად ვიყენებთ სხვადასხვა ორგანიზაციები. მათ შორის მეც, ჩემი სტატიებისთვის აქტიურად ვიყენებ ამ სააგენტოს მასალებს, რომლებიც უწყვეტად მომდის.

- როდესაც Associated Press-ს დაკეტილი აქვს ვაშინგტონის ოფისი, როგორ აშუქებს მაგალითად ვაშინგტონის ამბებს?

ჩვეულებრივად აშუქებენ, ოფისია დაკეტილი, თორემ ჟურნალისტები ჩვეულებრივად დისტანციურად, სახლებიდან მუშაობენ და აშუქებენ ყველა მნიშვნელოვან მოვლენას.

- რა ტიპის უსაფრთხოების ღონისძიებებს მიმართავენ რედაქციები, რომ დაიცვან რეპორტიორების უსაფრთხოება, რომლებიც უშუალოდ ნიუსრუმში მუშაობენ?

ყველა რედაქციას ჰყავს რამდენიმე ისეთი თანამშრომელი, რომელიც აუცილებელია, რომ ადგილზე იმყოფებოდეს რედაქციაში, მათი მუშაობა სახლიდან შეუძლებელია. ვინაიდან ასეთი ადამიანების რიცხვი მცირეა, ოთახებში უკვე არის იმის შესაძლებლობა, რომ ისინი იზოლირებულად, საჭირო დისტანციის დაცვით ისხდნენ. ამას გარდა, საეთეროებში დამონტაჟებულია დისტანციური თერმომეტრები. ცვლილებებია დიდი შოუების ფორმატშიც. მაგალითად, ცნობილი შოუ Goodmorning America და სხვა ცნობილი შოუები უკვე დიდი ხანია ისე იწერება, რომ სტუდიაში აღარ ზის მაყურებელი, როგორც ეს ადრე იყო. CNN-ის და სხვა ტელევიზიების ეთერებს თუ დააკვირდებით, ნახავთ, რომ წამყვანები ერთმანეთისგან გარკვეული დისტანციის დაცვით სხედან.

თუმცა, არის შემთხვევები, როდესაც ჟურნალისტს ყველა ვარიანტში უწევს გარეთ გასვლა და ინფორმაციის ასე მოპოვება. ასეთ შემთხვევაში, როგორც “ნიუ-იორკ ტაიმსის” ერთ-ერთმა ჟურნალისტმა თქვა ამას წინათ, ჟურნალისტი აგრძელებს მუშაობას სიცოცხლის რისკის ფასად და ასეთი რისკის წინაშე დგანან ჟურნალისტები, როდესაც ისინი აშუქებენ ომებს, სტიქიურ უბედურებებს და ა.შ. შესაბამისად, გარკვეული რისკის ქვეშ ერთეულები იქნებიან, მაგრამ მაქსიმალური უსაფრთხოების ზომებს იღებენ მედიაორგანიზაციები ისე, როგორც სხვა დანარჩენი დაწესებულებები.

- რომელიმე მედიამ თუ შეაჩერა მუშაობა ან შეცვალა საეთერო ბადე?

ზოგიერთ გადაცემას, როგორც წესი, ახლავს რეპორტაჟები, რომლის მოსამზადებლად საჭიროა სხვადასხვა ადგილზე მოგზაურობა. ასეთი ტიპის სიუჟეტები გაუქმებულია და ძირითადად, სამაუწყებლო ბადეში დომინირებს კორონავირუსის თემა. თუმცა სხვა ცნობილი გადაცემები აგრძელებენ მუშაობას. ალბათ ყველაზე დიდი პრობლემა შეექმნება სპორტულ ამბებზე მომუშავე რეპორტიორებს, რადგან ხშირად ამერიკაში Breaking ამბები სწორედ სპორტს უკავშირდებოდა და ახლა ძალიან ბევრი სპორტული ღონისძიება არის გაუქმებული, თუმცა შესაძლოა, რომ ეს ღონისძიებებიც გაიმართოს ონლაინ ტრანსლაციის რეჟიმში, მაყურებლის გარეშე.

აქვე მინდა გითხრათ, რომ თეთრ სახლს, კონგრესს და ყველა სახელმწიფო უწყებას აქვს თავისი ტექნიკური შესაძლობლები, რომლითაც უზრუნველყოფს ტელევიზიებისთვის პირდაპირ ტრანსლაციას პრესკონფერენციებისა და მნიშვნელოვანი ღონისძიებების შესახებ, თუკი შეიზღუდება ჟურნალისტების დასწრება ამ ღონისძიებებზე ახლო მომავალში.

- თუკი ასეთ ფორმატში, ჟურნალისტების გარეშე მოხდება სახელმწიფო უწყებებიდან განცხადებების ტრანსლაცია, ეს ხომ არ შეუშლის ხელს მოსახლეობის სრულყოფილ ინფორმირებას, რომ ჟურნალისტები ვეღარ დასვამენ საჭირო შეკითხვებს და ამით ხომ არ ისარგებლებენ სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლებიც, რომლებსაც შეიძლება გაუჩნდეთ ინფორმაციის დამალვის სურვილი?

ჯერ არ ყოფილა ასეთი შემთხვევა, რომ ჟურნალისტებს შეეზღუდათ სადმე, სახელმწიფო დაწესებულებებში შესვლა და დასწრება. თუმცა იმის პრობლემა არ არის, რომ ჟურნალისტმა შეკითხვებზე პასუხი მოიპოვოს სხვა გზებითაც, გარდა პრესკონფერენციისა. ამისთვის არსებობენ პრესსამსახურები, რომლებთანაც ნებისმიერ დროს შეუძლიათ ჟურნალისტებს დარეკვა და შეკითხვების დასმა. ასევე, სოციალური მედიითაც შეიძლება ურთიერთობა - ყველა სახელმწიფო ორგანიზაციას და მოხელეებსაც აქვთ თავიანთი ექაუნთები თვითერზე და შეიძლება მათთან დაკავშირება.

- პირადად თქვენი მედია როგორი მუშაობის სტილზე გადავიდა?

ჩვენ ძირითადად საერთაშორისო ამბებს ვმუშაობთ, ამიტომ ჩემი ჟურნალისტები ფიზიკურად ამერიკაში არ არიან, არიან სხვა ქვეყნებში და ამ მხრივ, ჩემთვის პრობლემა არ არსებობს, იმიტომ, რომ მე სახლიდანაც შემიძლია მათ ვეკონტაქტო. თუმცა რადგან კორონავირუსია მთელ მსოფლიოშია გავრცელებული, ჩვენ ვეუბნებით ჩვენს ჟურნალისტებს, რომ მაქსიმალურად გამოიყენონ ინტერნეტ აპლიკაციების კომუნიკაციისთვის რესპონდენტებთან. თუ ძალიან აუცილებელია, შეუძლია თვითონ რესპონდენტმა ჩაწეროს ვიდეო და გამოაგზავნოს Viber ან Whatsapp-ის საშუალებით.

თუმცა გაცილებით უფრო მეტად პრობლემატურად მეჩვენება კონტენტის საკითხი. ფაქტობრივად, მხოლოდ კორონავირუსთან დაკავშირებული საკითხები შუქდება მაშინ, როცა ჩვენ უფრო სხვა ტიპის კონტენტზე ვმუშაობდით და ამან შესაძლოა გამოიწვიოს ჩვენი გაიდლაინების გადახედვა მომდევნო თვეების განმავლობაში.

ამას გარდა, ჩვენ, როგორც წესი, გვაქვს ხოლმე ე.წ. Staff meeting-ები, თათბირები, სადაც ვგეგმავთ კვირის განრიგს და ეს თათბირიც ამ კვირაში პირველად გვექნება ონლაინ, ერთერთი აპლიკაციის გამოყენებით და ვნახოთ, როგორ გაამართლებს.

- რა ტიპის სირთულეებს ქმნის მუშაობის ეს სტილი, თუ პირიქით, უფრო მოსახერხებელი აღმოჩნდა მედიასაშულებებისთვის?

ჩემ შემთხვევაში ვერ ვიტყვი, რომ მნიშვნელოვნად გაართულა ონლაინ მუშაობამ პროცესი. ერთადერთი პრობლემა არის ის, რომ როდესაც სახლში არიან ბავშვები, რა თქმა უნდა, რთულია ამ შემთხვევაში მუშაობა. მაგრამ სხვა მხრივ, ონლაინ რეჟიმში მუშაობა არის უფრო მოსახერხებელი რედაქტორისთვის, მაგალითად, მაგრამ ტელევიზიებზე იგივე შეიძლება ვერ ვთქვათ.

ჯერჯერობით ამერიკაში არის საგანგებო მდგომარეობა, მაგრამ თუკი სრული ჩაკეტვა, სრული იზოლაცია გამოცხადდება ქვეყანაში, როგორც ეს არის იტალიში, ალბათ კიდევ უფრო მეტი შეზღუდვები და აკრძალვები იქნება მედიის წარმომადგენლებისთვისაც.

ბოლო წლებში საქართველოში ჟურნალისტებს რამდენიმე მნიშვნელოვან საკითხზე ჰქონდათ პროტესტის გამოხატვის მცდელობები, თუმცა, მასშტაბურობისა და სოლიდარობის ნაკლებობის გამო, ეს მცდელობები უშედეგო აღმოჩნდა.

“მე/ჩვენ ივან გოლუნოვები ვართ” - ამ სლოგანმა დაიპყრო გასულ წელს მთელი რუსეთის მედია დაკავებული გამომძიებელი ჟურნალისტის, ივან გოლუნოვისადმი სოლიდარობის ნიშნად. სოლიდარულები აღმოჩნდნენ ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილი მედიებიც კი. შედეგი თვით ივან გოლუნოვისთვისაც კი მოულოდნელი აღმოჩნდა - იგი პატიმრობიდანაც გაათავისუფლეს და მის მიმართ შეთითხნილი საქმის გამოძიებაც შეწყდა. სისხლის სამართლის საქმე ნარკოდანაშაულს უკავშირდებოდა.

თავად ივანიც და “მედუზას” (გამოცემა, სადაც მუშაობს ივან გოლუნოვი) რედაქტორიც ღიად აცხადებენ, რომ საქმის ასეთი შემოტრიალება შესაძლოა მხოლოდ ერთადერთი რამით აიხსნას და ეს არის ჟურნალისტების სოლიდარობა და ერთსულოვანი პოზიცია, რომ ივანი უდანაშაულო იყო და ის მხოლოდ მისი პროფესიული საქმიანობის გამო ისჯებოდა.

ბოლოს ჟურნალისტების ასეთი ერთსულოვანი პოზიცია საქართველოში 2011 წლის ზაფხულში მომხდარმა ფაქტმა განაპირობა, როდესაც ხელისუფლებამ ჯაშუშობის ბრალდებით ფოტორეპორტიორები დააკავა. ფოტორეპორტიორები 7 ივლისს დააკავეს, რასაც მოჰყვა ჟურნალისტების მხრიდან არნახული სოლიდარობის გამოხატვა - ეს იყო საპროტესტო აქციები, სხვადასხვა სახის პერფორმანსები, განცხადებები და ა.შ. პროტესტი არ განელებულა ორი კვირის განმავლობაში, რის შემდეგაც ხელისუფლება იძულებული გახდა დაკავებულები სასამრთლო დარბაზიდან გაეთავისუფლებინა.

თითქმის 3 წელი გავიდა თბილისის ცენტრიდან აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის, აფგან მუხთარლის გატაცებიდან. ეს ფაქტი იმთავითვე გახდა საქართველოში მომუშავე ჟურნალისტების პროტესტი საფუძვლიანი მიზეზი, რადგან იმთავითვე იყო ცხადი, რომ მუხთარლის არანაირი მწვანე საზღვარი არ გადაულახავს ფულის გასათეთრებლად, რასაც დაკავების ოფიციალურ მიზეზად გვასაღებდა 2 ქვეყნის ხელისუფლება, არამედ ის მისი პროფესიული საქმიანობისთვის დასაჯეს. ამის მიუხედავად, ეს საქმე ვერ აღმოჩნდა ჟურნალისტებს შორის ერთიანობის, ფართო კონსესუსისა და სოლიდარობის მყარი საფუძველი - პროტესტი ვერ გახდა მასშტაბური, განგრძობადი და ამით კარგად ისარგებლა ხელისუფლებამ, რომელსაც დღემდე არ გაუცია პასუხი მთავარი შეკითხვისთვის - ვინ და როგორ გაიტაცა თბილისის ცენტრიდან ჟურნალისტი და გადაიყვანა აზერბაიჯანის საზღვარზე, სადაც დააკავეს და დღემდე პატიმრობაში იმყოფება.

სამწუხაროდ, ემპათიას ამ საქმისადმი მნიშვნელოვნად შეუშალა ხელი იმ ფაქტმა, რომ დაკავებული ჟურნალისტი არ იყო საქართველოს მოქალაქე და რომ გატაცების დანაშაულში მონაწილე მხარე იყო არა მხოლოდ საქართველოს ხელისუფლება. ამიტომაც პროტესტის გამომხატველ ჟურნალისტებს ხშირად მოუწოდებნენ ობივატელები, რომ “მხოლოდ ქვეყნის შიდა საქმეებისთვის მიეხედათ”.

ამას მოჰყვა ის, რომ ხელისუფლებამ ანტისაოკუპაციო აქცია დაარბია და განსაკუთრებული სისასტიკით ჟურნალისტებს გაუსწორდა. ამ ამბიდან უკვე რამდენიმე თვეა გასული, თუმცა დღემდე არ უცვნიათ ჟურნალისტები დაზარალებულად და არ დაუკავებიათ მათზე მოძალადეები. ჰო, ამ შემთხვევაშიც ძალიან სუსტი აღმოჩნდა ჟურნალისტებს შორის სოლიდარობის გამომხატველი აქციები, რადგან ის ვერ გახდა ვერც მასშტაბური და ვერც განგრძობადი, ვერ გამოიწვია ემპათია პირველ რიგში ჟურნალისტებს შორის და შესაბამისად, ვერ მთლიანად საზოგადოებაში.

მაშინაც ისმოდა ფრაზები - “მე მის გვერდით ან მის დასაცავად არ/ვერ დავდგები!” ჰო, ეს ფრაზები ხშირად გაისმის დღესაც, როდესაც აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელში ხელისუფლება წარმატებით ახორციელებს სპეცოპერაციას მის მიმართ კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის შესაცვლელად.



ჟურნალისტური სოლიდარობა ამ ბოლო შემთხვევაშიც საკმაოდ უსიცოცხლოა, არათანმიმდევრული იმის მიუხედავად, რომ უშუალოდ მაუწყებლის შიგნით ვხედავთ კარგად ორგანიზებულ წინააღმდეგობასა და პროტესტს ჟურნალისტების მხრიდან. თუმცა გარედან არასაკმარისი მხარდაჭერის გამო სულ უფრო სუსტდება შიგნით მებრძოლი ადამიანების პროტესტის გავლენა. ხელისუფლებამ მოახერხა ამ ადამიანების დათხოვნა, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ სარედაქციო დამოუკიდებლობას, ახლა მხოლოდ მათი შემცვლელების დანიშვნასთან შეგუების პროცესი დარჩა გასავლელი.

ფაქტია, რომ ხელისუფლება შესაშური ოსტატობით სარგებლობს სოლიდარობის დეფიციტით, რომლებიც არსებობს ჟურნალისტებს შორის როგორც ობიექტური, ისე სუბიექტური გარემოებებით. ობიექტურად შესაძლოა ჩანდეს ის მიზეზი, რომ პოლარიზებულ მედიაგარემოში სულ უფრო ვიწროვდება რეალურად მიუკერძოებელი მედიასაშაულებებისა და იქ დასაქმებული ჟურნალისტების წრე და შესაბამისად, უფრო ადვილია მათი მარგინალიზაციაც.

ამასთან, არსებობს სუბიექტური გარემოებებიც, როცა უშუალოდ ჟურნალისტთა კორპუსის შიგნით ხდება კიდევ უფრო მარგინალური ან დომინანტი ჯგუფების შექმნა და დაქსაქსულობა, სხვადასხვა მოტივით. და სანამ მედიის წარმომადგენლები ამ გათითოკაცებულ ჯგუფებში ნაწილდებიან, ხელისუფლება სწრაფი მოქმედების რეჟიმშია, რომ რაც შეიძლება სუსტად ან სულაც არ ისმოდეს კრიტიკული ხმა ამ ქვეყანაში.

იმის მიუხედავად, რომ “ინდუსტრიის გაერთიანებული კომიტეტი” შეიქმნა, ვერ მოხერხდა სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი კომპანიების გაერთიანება. ამის თაობაზე “მედიაჩეკერს” “თი ვი ემ არ საქართველოს” დირექტორმა ნინო გოგოლაძემ განუცხადა.

ერთი თვის წინ სწორედ ნინო გოგოლაძემ უთხრა “მედიაჩეკერს”, რომ ახალი წლიდან სატელევიზიო რეიტინგებს ახალი კომპანია დაითვლიდა, რომელშიც 50-50%-ით შევიდოდა ბაზარზე უკვე არსებული 2 კომპანია - “თი ვი ემ არ საქართველო” და “ტრი მედია ინტელიჯენსი”.

“სამწუხაროდ, ყველა შემოთავაზებულ ვერსიაში განიხილებოდა მეორე მხარის მიერ მხოლოდ “ტრი მედიას” არსებობა, ამიტომ გაერთიანება ვერ შედგა”, - უთხრა “მედიაჩეკერს” ნინო გოგოლაძემ.

18 დეკემბერს საჯარო რეესტრში ააიპ “ინდუსტრიის გაერთიანებული კომიტეტი” დარეგისტრირდა. კომიტეტის დამფუძნებლები არიან “საქართველოს ბიზნეს ასოციაცია”, “საქართველოს საბანკო ასოციაცია” და “საქართველოს სარეკლამო ასოციაცია”. აღნიშნული ასოციაციის წარმომადგენლებით დაკომპლექტდა კომიტეტის მმართველი საბჭო, ხოლო აღმასრულებელ დირექტორად “თი ვი ემ არ საქართველოს” დირექტორი ნინო გოგოლაძე დაინიშნა.

კომიტეტის დამფუძნებლებს შორის არ არიან სატელევიზიო არხების წარმომადგენლები, თუმცა წინასწარ გაცხადებული იყო, რომ კომიტეტში სამივე მხარე - რეკლამის დამკვეთები, საეტელევიზიო არხები და სარეკლამო სააგენტოები უნდა ყოფილიყვნენ ჩართულები.

წესდების მიხედვით, კომიტეტის მიზანია “საუკეთესო საერთაშორისო პრაქტიკაზე დაყრდნობით, სატელევიზიო და რადიო აუდიტორიის გაზომვების სტანდარტების შემუშავება, დანერგვა, სარეკლამო ინდუსტრიის განვითარება და გაჯანსაღება”.

სწორედ ინდუსტრიის კომიტეტს უნდა ემართა ახალი მთვლელი კომპანია, რომელიც “თი ვი ემ არ საქართველოსა” და “ტრი მედია ინტელიჯენსის” გაერთიანების საფუძველზე უნდა ჩამოყალიბებულიყო, თუმცა, როგორც ირკვევა, ამ უკანასკნელის პოზიციის გამო ეს გაერთიანება არ შედგა.

ეს ორი კომპანია 2016 წლიდან ითვლის საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს.

“ტრი მედია ინტელიჯენსის” (TMI) მფლობელები არიან მერაბ ფაჩულია (საზოგადოებრივი აზრისა და ბიზნესის კვლევის საერთაშორისო ცენტრის “გორბის” დამფუძნებელი) გიორგი თევდორაშვილი (პალიტრა მედია ჰოლდინგის დამფუძნებელი). „ტრი მედია ინტელიჯენსის“ ცნობით, ის კანტარ მედიას სატელევიზიო აუდიტორიის ტექნოლოგიის ექსკლუზიური ლიცენზიანტია საქართველოში. თავის მხრივ, კანტარ მედიას 50-ზე მეტი ქვეყნის სატელევიზიო აუდიტორიის გაზომვის გამოცდილება აქვს და 22,000-ზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს. TMI-ის კლიენტებს შორის ნაციონალური მაუწყებლებიდან არიან საზოგადოებრივი მაუწყებელი, იმედი, მაესტრო, ჯი დი ესი, პალიტრა.

“თი ვი ემ არ საქართველოს” 100%-ანი წილის მფლობელია კომანდიტური საზოგადოება თი-ვი ემ-არ (დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო). ეს კომპანია 2005 წლიდან აწვდის საქართველოს სატელევიზიო ბაზარს კვლევის შედეგებს. “თი-ვი ემ-არ საქართველო“ ამერიკული ნილსენის სატელევიზიო აუდიტორიის გაზომვების ოფიციალური ლიცენზირებული პარტნიორია. TVMR-ის კლიენტებს შორის ნაციონალური მაუწყებლებიდან საქართველოში არიან რუსთავი 2, მთავარი არხი, ტვ პირველი, ფორმულა, კავკასია, საზოგადოებრივი მაუწყებელი და სხვ.

სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი ორივე კომპანიის სანდოობის მიმართ სხვადასხვა დროს პერიოდულად გამოთქვამდნენ პრეტენზიებს მაუწყებლები. TVMR-ს წინა ხელისუფლების ინტერესების გატარებაში ადანაშაულებდნენ, TMI-ის კი - მოქმედი ხელისუფლების. თუმცა ამ ბრალდებებს ორივე კომპანიაში უარყოფდნენ.

• “დაიკეტოს ფრენები, რომ არ ჩამოვიდნენ საქართველოში ჩვენი დაუნდობელი მტრები!”
• “ქართველები გავრბივართ, თურქები, ირანელები, ჩინელები კი საქართველოში შემოდიან”...

ასობით ასეთ ქსენოფობიურ კომენტარს იხილავთ ტელეკომპანია “მთავარის” ფეისბუკის გვერდზე გაზიარებულ სიუჟეტზე საქართველოში ჩამოსული ირანელი ტურისტების შესახებ.

სიუჟეტის წარდგენის დროს “მთავარის” წამყვანი მაყურებელს აუწყებს:

“თეირანიდან ადამიანები, რომლებიც ჩვენმა კამერამ დააფიქსირა, ჩამოსულები არიან უჩვეულოდ ბევრი ბარგით, რაც სავარაუდოდ უნდა მიუთითებდეს იმაზე, რომ მათ საქართველოში დიდი ხნით სურთ დარჩენა”.

მოგვიანებით იგივე ორჯერ გაიმეორა სიუჟეტის ავტორმა ჟურნალისტმაც:

• “ჩვენი ეჭვი გამოიწვია იმან, რომ ეს ადამიანები არიან საქართველოში ჩამოსულები ძალიან დიდი რაოდენობის ტვირთით”
• “ირანიდან ირანის მოქალაქეები ჩამოდიოდნენ ძალიან დიდი რაოდენობით ბარგით”.

სიუჟეტი, რომელიც 3 წუთზე მეტ ხანს გრძელდება, მთლიანად ამ ეჭვზეა აგებული, რომ ირანიდან ჩამოსულ ტურისტებს დიდი რაოდენობით ბარგი აქვთ თან. საილუსტრაციოდ ნაჩვენებია 3-4 მგზავრის ბარგი, თითოეულის შემთხვევაში 3-4 ჩემოდანი.

“მთავარის” ჟურნალისტები იუწყებიან, რომ მგზავრებს არ სურდათ საუბარი, თუმცა ჩაწერილი 5 ინტერვიუს პასუხები ეხმაურება შეკითხვას, თუ რა ვითარებაა ირანში მას შემდეგ, რაც მკვეთრად დაიძაბა ამ ქვეყნის ურთიერთობა აშშ-სთან. სიუჟეტში არ არის ნაჩვენები, დაუსვა თუ არა ჟურნალისტმა ამ მგზავრებს შეკითხვა სიუჟეტში გამოთქმულ ეჭვზე ბარგთან და საქართველოში შესაძლო დარჩენასთან დაკავშირებით, შესაბამისად, არც ამ ეჭვებზე პასუხებია მოცემული.

“ფაქტია, რომ ირანიდან ავიარეისები ბოლო დღეებში ძალიან ინტენსიური გახდა”, - უთხრა მაყურებელს “მთავარის” წამყვანმა. თუმცა ამის დამადასტურებელი ფაქტები არც მას და არც სიუჟეტის ავტორს არ წარმოუდგენიათ.

ამას გარდა, საზღვრის კვეთის დროს ტურისტების ვიზიტის დეტალებზე სრულ ინფორმაციას იღებენ სახელმწიფო უწყებები, კერძოდ, იმაზე, თუ რამდენი ხნით და რა მიზნით კვეთენ ვიზიტორები საზღვრებს. შესაბამისად, ჟურნალისტს შეეძლო სიუჟეტში გამოთქმულ ეჭვებზე პასუხები მოეძიებინა შინაგან საქმეთა სამინისტროში, გაერკვია, რამდენი მგზავრი შემოვიდა ირანიდან, არის თუ არა ეს რაოდენობა გაზრდილი ბოლო დღეებში და ა.შ.

ამ კონკრეტულ კითხვებზე კონკრეტული პასუხების ნაცვლად, ჟურნალისტმა ვარაუდების ჟანრი აირჩია, რამაც გამოიწვია ჟურნალისტის მხრიდან მანიპულაცია ცხელი საერთაშორისო ნიუსით, რომელიც შეეხებოდა აშშ-სა და ირანს შორის დაძაბული ურთიერთობის გამწვავებას.

ხელისუფლების გავლენის ზრდა ტელევიზიებში, სამართალდამცველებისგან დაზარალებული ათობით ჟურნალისტი, გალაშქრება გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ დეზინფორმაციასთან ბრძოლის სახელით და სხვა. “მედიაჩეკერი” გამოყოფს 5 მნიშვნელოვან მოვლენას, რომლებმაც 2019 წელს საქართველოში მედიაგარემოს მკვეთრი ცვლილება გამოიწვია.

2019 წლის 18 ივლისს ადამიანის უფლებების ევროპულმა სასამართლომ დაადასტურა საქართველოს სამივე ინსტანციის სასამართლოების მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, რომლითაც ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ის მესაკუთრედ აღიარებული იქნა ბიზნესმენი ქიბარ ხალვაში.

ქიბარ ხალვაშმა სასამართლოს 2015 წელს მიმართა “რუსთავი 2-ის” წილებთან დაკავშირებით. ის ცდილობდა დაემტკიცებინა, რომ წილები ამორალური გარიგების საფუძველზე დაათმობინეს და არაკეთილსინდისიერი შემძენები იყვნენ ისინი, ვინც მომდევნო წლებში დაისაკუთრეს “რუსთავი 2”.

ხალვაშამდე 3 წლით ადრე, 2012 წელს, “რუსთავი 2-ის” წილების საქმეზე დავით დვალმა და ჯარჯი აქიმიძემ იჩივლეს, ოღონდ, ხალვაშისგან განსხვავებით, არა სასამართლოში, არამედ პროკურატურაში. პროკურატურაში ამ დრომდე მიმდინარეობს სისხლის სამართლის საქმის გამოძიება “რუსთავი 2“-ის დამფუძნებლების - დავით დვალისა და ჯარჯი აქიმიძის ქონებრივი უფლების იძულებით გადაცემის ფაქტზე. ამის პარალელურად, 2019 წლის ოქტომბერში თბილისის საქალაქო სასამართლომ წარმოებაში მიიღო დვალისა და აქიმის სარჩელი, რომლითაც ისინი კუთვნილი 60% წილის დაბრუნებას ითხოვენ ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ში” იგივე არგუმენტებით, რა არგუმენტებითაც უზენაესმა სასამართლომ ქიბარ ხალვაშს დაუბრუნა ტელევიზია.

სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ “რუსთავი 2-ის” ახალმა გენერალურმა დირექტორმა პაატა სალიამ ტელევიზიიდან დაითხოვა საინფორმაციო სამსახურის უფროსი და რამდენიმე მთავარი სახე, რის გამოც, ტელევიზია პროტესტის ნიშნად დატოვა ტელევიზიის თანამშრომლების საკმაოდ დიდმა ნაწილმა.

არხის საინფორმაციო პროგრამა “კურიერი” 1 თვის განმავლობაში არ გადიოდა ეთერში, ხოლო 25 სექტემბერს ეთერს ახალი წამყვანით დაბრუნდა - ნათია ლაზაშვილი მანამდე მთავრობის ადმინისტრაციასა და პროკურატურაში მუშაობდა კონსულტანტად.

“რუსთავი 2-ის” ყოფილმა გენერალურმა დირექტორმა ნიკა გვარამიამ ტელეკომპანია “მთავარი” დააფუძნა. “მთავარი” 9 სექტემბრიდან მაუწყებლობს და მის კონტენტს “რუსთავი 2-დან” წასული თანამშრომლების ნაწილი ქმნის.




 “რუსთავი 2-დან” წასული თანამშრომლების ნაწილი მუშაობს კიდევ ერთ ახალდაფუძნებულ ტელეკომპანიაშიც. “ფორმულა” 1-ლი ოქტომბრიდან მაუწყებლობს. “ფორმულაში” საკონტროლო წილს დავით კეზერაშვილი ფლობს, რომელიც “ნაციონალური მოძრაობის” ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში თავდაცვის მინისტრის პოსტზე მუშაობდა.  

აჭარის ტელევიზიაში 2019 წლის აპრილში დაწყებული პროცესები ნოემბერში ისე დასრულდა, როგორც ამას ტელევიზიის ჟურნალისტები და მედიაზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები პროგნოზირებდნენ და რის გამოც ისინი აქტიურად და ღიად გამოხატავდნენ პროტესტს:

ტელევიზიის გენერალური დირექტორის პოსტიდან აპრილში გადააყენეს ნათია კაპანაძე, რის შემდეგაც ტელევიზიის გენერალური დირექტორის მოვალეობას ნათია ზოიძე ასრულებდა, რომელიც ინარჩუნებდა აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელში ხელისუფლების ზეგავლენისგან დამოუკიდებელ სარედაქციო პოლიტიკას. ხელისუფლებისადმი კრიტიკული დამოკიდებულების გამო, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი მმართველი პარტიის გენერალური დირექტორის, ბიძინა ივანიშვილის სამიზნე გახდა მიმდინარე წლის ზაფხულში, როცა მან ტელევიზია “ნაციონალური მოძრაობის” ფილიალად მოიხსენია.

ნოემბერში, რამდენჯერმე ჩაშლილი კონკურსის შემდეგ, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალურ დირექტორად გიორგი კოხრეიძე აირჩიეს, რომელსაც იმთავითვე მოიაზრებდნენ სახელისუფლებო კანდიდატად. გიორგი კოხრეიძე - 2014-2018 წლებში იყო საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრი და იგი ამ პოზიციაზე აჭარის უმაღლესი საბჭოს წარდგინებით იყო არჩეული. აჭარის ტელევიზიის დირექტორის პოზიციაზე მუშაობას კოხრეიძე იმით შეუდგა, რომ ნათია ზოიძეს ხელშეკრულება შეუცვალა, რომლითაც სარედაქციო პოლიტიკის მართვის უფლება ჩამოართვა.

ჯერ უცნობია, შეძლებენ თუ არა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტები სამსახურის და სარედაქციო დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას. რას და როგორ შეცვლის ახალი გენერალური დირექტორი, ეს უკვე 2020 წელს გამოაშკარავდება.

რაც უკვე აშკარად ჩანს, ეს ტელეკომპანია “იმედში” გაძლიერებული პროსამთავრობო ვექტორია. ტელევიზიის გენერალურ დირექტორად ივანიშვილის “მე-9 არხისა” და ივანიშვილთან დაახლოებული ბიზნესმენის, ვანო ჩხარტიშვილის ყოფილი ტელეკომპანია “მზის” ხელმძღვანელი ელდარ მდინარაძე დაინიშნა. ამას მოჰყვა, ტელევიზიის აღმასრულებელი დირექტორის და საინფორმაციო სამსახურის უფროსის ცვლილება. არხის სარედაქციო პოლიტიკას არსებითად გენერალური დირექტორის მოადგილე, ნიკოლოზ ლალიაშვილი განსაზღვრავს, რომელიც საზოგადოების და თავად “იმედის” არხზე მომუშავე ჟურნალისტების კრიტიკის ობიექტი გახდა აგვისტოს ომზე მომზადებული პროპაგანდისტული ფილმის გამო. ფილმში ომის ერთადერთ და მთავარ დამნაშავედ საქარველოს მესამე პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი იყო წარმოჩენილი, ხოლო რუსეთის როლი განსაზღვრული იყო სააკაშვილის ქმედებებზე რეაქციად.

ხელისუფლებისა და ბიძინა ივანიშვილის მიმართ ერთგვარ დითირამბებს ეთმობა “იმედის” ახალი პოლიტიკური ტოქშოუ “არენა”, ხოლო თავად ლალიაშვილის გადაცემა “SWOT ანალიზი” ერთადერთია, რომელსაც ერთმანეთის მიყოლებით სტუმრობენ ხელისუფლების უმაღლესი თანამდებობის პირები, ბიძინა ივანიშვილის ჩათვლით და რომლებთანაც არასდროს აქვს კრიტიკული შეკითხვა გადაცემის წამყვანს.



25 ნოემბრიდან მაუწყებლობა დაიწყო ხელისუფლებასთან დაახლოებულმა კიდევ ერთმა ჯგუფმა - “პოს ტვ-მ”.


21 დეკემბერს ჟურნალისტებს კიდევ ერთხელ მოუხდათ მიკროფონებისა და დიქტოფონების ნაცვლად სასტვენების ხელში აღება და ამ ფორმით ხელისუფლების უმოქმედობის გაპროტესტება. საქმე ის არის, რომ ისევ გამოუძიებელია ჟურნალისტებზე თავდასხმის და პროფესიულ საქმიანობაში ხელშეშლის ფაქტები.

40-მდე ჟურნალისტი დაშავდა 20 ივნისის ღამეს აქციის დაშლის დროს, როცა მათ სამართალდამცავები დამიზნებით ესროდნენ რეზინის ტყვიებს. ეს საქმე ამ დრომდე გამოუძიებელია.

ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლის არაერთი ფაქტი დაფიქსირდა 2019 წელს, რომელთა დიდი ნაწილი, ასევე, გამოუძიებელია.

• იხილეთ ამ თემაზე ვრცლად: ჟურნალისტებზე ზეწოლის გახშირებული და გამოუძიებელი ფაქტები

ტელეკომპანია “მთავარის” 2 მესაკუთრის ნიკა გვარამიასა და გიორგი რურუას წინააღმდეგ ხელისუფლება სისხლის სამართლებრივ დევნას ახორციელებს. რურუა 18 ნოემბერს დააკავეს ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონოდ შენახვა-ტარების ბრალდებით (სსკ 236-ე მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილები) და 20 ნოემბერს პატიმრობა შეუფარდეს. იგი ამ დრომდე პატიმრობაში რჩება და თავს პოლიტპატიმრად მიიჩნევს. ამასთან, 25 დეკემბერს პროკურატურამ მას ახალი ბრალი წარუდგინა - სასამართლო გადაწყვეტილების შეუსრულებლობა (სსკ 381-ე მუხლის პირველი ნაწილი), ვინაიდან ბრალდებული უარს აცადებს დნმ-ის ნიმუშების ჩაბარებაზე.

მანამდე, 2019 წლის 9 აგვისტოს ნიკა გვარამიას ბრალი წარუდგინეს “რუსთავი 2-ში” გენერალური დირექტორის პოსტზე მუშაობის პერიოდში “საწარმოში ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების გამოყენებისთვის ამ ორგანიზაციის კანონიერი ინტერესის საწინააღმდეგოდ, სხვისთვის გამორჩენის მიღების მიზნით, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია” (სსკ 220-ე მუხლი). მას ამ საქმეზე აღკვეთის ღონისძიების სახით 40 ათას ლარიანი გირაო აქვს შეფარდებული. 1 ნოემბერს ამავე საქმეზე გვარამიას პროკურატურამ ბრალი დაუმძიმა, მას დამატებით ბრალი ედება “საწარმოში ხელმძღვანელობითი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებაში, ამ ორგანიზაციის კანონიერი ინტერესის საწინააღმდეგოდ, თავისთვის გამორჩენის მიღების მიზნით, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია”. 5 დეკემბერს გვარამია სუს-ში დაიბარეს გამოკითხვაზე, თუმცა უცნობია, ამჯერად კონკრეტულად რომელ საქმეს უკავშირდება მისი დაბარება. თავად გვარამია ვარაუდობდა, რომ ეს უკავშირდება მის ფეისბუკ პოსტს ხელისუფლების დამხობის შესახებ.

ტელეკომპანია “პირველზე” ზეწოლად შეაფასეს არხის წარმომადგენლებმა თიბისი ბანკის საქმის გამოძიების ფარგლებში, ტელევიზიის დამფუძნებლის ვახტანგ წერეთლის მამის - ავთანდილ წერეთლის მიმართ ბრალის წარდგენა. წერეთელს ბრალი წარედგინა “უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციაში დახმარების ფაქტზე, ჩადენილი ჯგუფურად, რასაც თან ახლდა განსაკუთრებით დიდი ოდენობით შემოსავლის მიღება” (სსკ 25-194 მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი). მას 500 ათას ლარიანი გირაო აქვს შეფარდებული.


საქართველოს მთავრობასთან დაკავშირებული ტროლების და ბოტების შესახებ Freedom Houses-ის ანგარიშში იყო საუბარი, რომელიც ნოემბრის დასაწყისში გამოქვეყნდა. რამდენიმე დღის წინ კი ფეისბუკმა განაცხადა, რომ100-ზე მეტი ქართული გვერდი წაშალა, რომელთა უკან საქართელოს მთავრობასთან დაკავშირებული ყალბი ანგარიშები იდგა. Facebook-ის ინფორმაციით, საქართველოში 39 ანგარიში, 344 გვერდი და 13 ჯგუფი გააუქმეს.

სწორედ დეზინფორმაციასთან ბრძოლის საბაბით ცდილობს მთელი წლის განმავლობაში ხელისუფლება საზოგადოების დარწმუნებას იმაში, რომ აუცილებელია ამ საკითხის კანონით რეგულირება, რაც მედიის სპეციალისტების შეფასებით, რეალურად გამოხატვის თავისუფლებისკენაა მიმართული და გააუარესებს მედიაგარემოს ქვეყანაში.

ამ მხრივ, საინტერესოა საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ მომზადებული კანონპროექტი, რომლითაც თვითრეგულირებიდან რეგულირების სფეროში ინაცვლებს მედიის შინაარსთან დაკავშირებული მთელი რიგი საკითხები, მათ შორის სიძულვილის ენის გამოყენება და ა.შ.

ამ კანონპროექტის მიღების აუცილებლობაზე წელს არაერთხელ ალაპარაკდა ხელისუფლება, სულ ბოლოს ფეისბუკიდან ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ტროლების წაშლის კომენტირებისას ყოფილმა პარლამენტის თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ განაცხადა, რომ აუცილებელია სატელევიზიო დეზინფორმაციასთან ბრძოლა, რაზეც პარლამენტში ინიცირებულია კანონპროექტი. მოგვიანებით გაირკვა, რომ სწორედ GNCC-ის მიერ მომზადებულ კანონპროექტზეა საუბარი.

კანონპროექტის მიღებამდე, GNCC უკვე ცდილობს მედიის შინაარსის განხილვაში ჩართვას, რისთვისაც ახალი პლატფორმა - mediacritic.ge აამუშავა. ამ ფონზე კიდევ უფრო საინტერესოა წლის ბოლოს კომუნიკაციების კომისიის წევრობის შესარჩევი ე.წ. კონკურსების ამბავი. კონკურსი ძნელად შეიძლება ეწოდოს პროცესს, როდესაც უცნობია, რა კრიტერიუმებით ხელმძღვანელობს შესარჩევი კომისია მთავრობის ადმინისტრაციაში, როდესაც პრეზიდენტს უგზავნის ან არ უგზავნის შერჩეული კონკურსანტების ნუსხას, ხოლო შემდეგ ასევე რის საფუძველზე ახდენს შერჩევას პრეზიდენტი, რომელსაც უნდა დაეთანხმოს პრემიერი და ბოლოს, როგორ არჩევს პარლამენტი სათანადო კადრს. სწორედ, ამ გაუგებარი და ჩაკეტილი სქემის შედეგად შეიძლება განვიხილოთ ის ფაქტი, რომ კომუნიკაციების კომისიის წევრად განმეორებითი ვადით დაამტკიცეს წლის ბოლოს კახა ბექაური, რომელიც მანამდე ივანიშვილის ტელევიზიის ხელმძღვანელი იყო. ასევე, ამ გაუგებარი სქემით შეიძლება აიხსნას ის ფაქტი, რომ მთავრობის ადმინისტრაციამ დაიწუნა კომისიაში კიდევ ერთი ვაკანტური ადგილის დასაკავებლად გამოცადებულ კონკურსში მონაწილე ხუთივე კანდიდატი.

2020 წლის 1 იანვრიდან სატელევიზიო რეიტინგებს საქართველოში, სავარაუდოდ, ისევ ერთი კომპანია გაზომავს, თუმცა მასში ბაზარზე დღეს უკვე მოქმედი ორივე მთვლელი მიიღებს მონაწილეობას.

“იქმნება ახალი კომპანია, რომელშიც 50-50%-ით შევა ბაზარზე უკვე არსებული 2 კომპანია - “თი ვი ემ არ საქართველო” და “ტრი მედია ინტელიჯენსი”. ის გააგრძელებს მუშაობას ბაზარზე ახალი წლიდან”, - უთხრა “მედიაჩეკერს” ნინო გოგოლაძემ, “თი ვი ემ არ საქართველოს” დირექტორმა.

მისივე თქმით, იქმნება ინდუსტრიის კომიტეტი (Joint Industrial Committee), რომელშიც ჩართული იქნებიან რეკლამის დამკვეთები, საეტელევიზიო არხები და სარეკლამო სააგენტოები.

“ანუ ყველა 3 მხარე იქნება ჩართული, რომელიც საერთაშორისო პრაქტიკის გათვალისწინებით, მართავს ინდუსტრიის კომიტეტებს. საუკეთესო საერთაშორისო პრაქტიკაა, რომ განვითარებულ ქვეყნებში ინდუსტრიის კომპანიები მართავენ მთვლელებს”, - ამბობს ნინო გოგოლაძე.

ინდუსტრიული კომიტეტი 3 წლის წინ შექმნა “რეგიონალურ მაუწყებელთა ასოციაციამ” საქართველოში. მასში მონაწილეობდნენ რეგიონული ტელევიზიების, სარეკლამო კომპანიების წარმომადგენლები და ბიზნესმენები.

“გამოვაცხადეთ ფასთა მოკვლევა, მივიღეთ 3 განაცხადი - თი ვი ემ არ-ისგან, ტრი მედია ინტელიჯენსისგან და კიდევ ერთი კომპანიისგან, რომელიც ინოვაციურ დათვლებს გვთავაზობდა. მესამეზე ვერ მოვიპოვეთ დონორის მხარდაჭერა, ხოლო პირველი ორის შემთხვევაში ერთი რეგიონი მაინც რომ დაგვემატებინა, სადაც საერთოდ არ ხორციელდება დათვლა, მაგალითად, კახეთი, ნახევარი მილიონი მაინც უნდა მოგვეძიებინა. ამიტომაც ამ მიმართულებით ფიქრი აღარც გაგვიგრძელებია,” - უთხრა “მედიაჩეკერს” ნათია კუპრაშვილმა, რომელიც მაშინ “რეგიონალურ მაუწყებელთა ასოციაციას” ხელმძღვანელობდა.

მისივე თქმით, აუცილებელია, რომ არსებობდეს ინდუსტრიული კომიტეტი, რომელშიც რეგიონული მაუწყებლებიც მიიღებენ მონაწილეობას, რომელიც ისეთ ტექნიკურ დავალებას გასცემს, რომ შესაძლებელი იყოს არა მხოლოდ ურბანული ცენტრების, არამედ რეგიონულ დონეზე სატელევიზიო რეიტინგების მონაცემების ჩაშლა.

2016 წლიდან საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს 2 კომპანია ითვლის.

“ტრი მედია ინტელიჯენსის” (TMI) მფლობელები არიან მერაბ ფაჩულია (საზოგადოებრივი აზრისა და ბიზნესის კვლევის საერთაშორისო ცენტრის “გორბის” დამფუძნებელი) გიორგი თევდორაშვილი (პალიტრა მედია ჰოლდინგის დამფუძნებელი). „ტრი მედია ინტელიჯენსის“ ცნობით, ის კანტარ მედიას სატელევიზიო აუდიტორიის ტექნოლოგიის ექსკლუზიური ლიცენზიანტია საქართველოში. თავის მხრივ, კანტარ მედიას 50-ზე მეტი ქვეყნის სატელევიზიო აუდიტორიის გაზომვის გამოცდილება აქვს და 22,000-ზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს. TMI-ის კლიენტებს შორის ნაციონალური მაუწყებლებიდან არიან საზოგადოებრივი მაუწყებელი, იმედი, მაესტრო, ჯი დი ესი, პალიტრა.

“თი ვი ემ არ საქართველოს” 100%-ანი წილის მფლობელია კომანდიტური საზოგადოება თი-ვი ემ-არ (დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო). ეს კომპანია 2005 წლიდან აწვდის საქართველოს სატელევიზიო ბაზარს კვლევის შედეგებს. “თი-ვი ემ-არ საქართველო“ ამერიკული ნილსენის სატელევიზიო აუდიტორიის გაზომვების ოფიციალური ლიცენზირებული პარტნიორია. TVMR-ის კლიენტებს შორის ნაციონალური მაუწყებლებიდან საქართველოში არიან რუსთავი 2, მთავარი არხი, ტვ პირველი, ფორმულა, კავკასია, საზოგადოებრივი მაუწყებელი და სხვ.

სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი ორივე კომპანიის სანდოობის მიმართ სხვადასხვა დროს პერიოდულად გამოთქვამდნენ პრეტენზიებს მაუწყებლები. TVMR-ს წინა ხელისუფლების ინტერესების გატარებაში ადანაშაულებდნენ, TMI-ის კი - მოქმედი ხელისუფლების. თუმცა ამ ბრალდებებს ორივე კომპანიაში უარყოფდნენ.

ნინო გოგოლაძის თქმით, ჯერ ახალი კომპანია, რომელიც ახალი წლიდან უნდა შეუდგეს სატელევიზიო რეიტინგების თვლას, ჩამოყალიბებული არ არის, თუმცა, მისი ინფორმაციით, წლის ბოლომდე უნდა დასრულდეს ინდუსტრიის კომიტეტის ჩამოყალიბება, რომელმაც უნდა შეიმუშაოს მეთოდოლოგია და პოლიტიკა, რომლითაც ახალი მთვლელი კომპანია იმუშავებს.

როგორ მუშაობენ არასამთავრობო ორგანიზაციები საქართველოში - დადებითად თუ უარყოფითად? - ამ თემის გამოკვლევას მიუძღვნა ტელეკომპანია “იმედმა” 26 ნოემბერს გადაცემა “არენაში” ინტერაქტივიც და გადაცემის მეორე ბლოკიც.

გადაცემის წამყვანებმა და შერჩეულმა სტუმრებმა, რომელთა შორის არავინ იყო განსხვავებული მოსაზრების, მაყურებელს ასეთი სქემა დაუხატეს: ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც ხელისუფლებას აკრიტიკებენ, რეალურად კი ე.წ. მოდარაჯე ნაგაზის ფუნქციას ასრულებენ, არიან პოლიტიკური აქტორები და ყოფილი სახელისუფლებო, ამჟამად კი ოპოზიციური პარტიის “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” მხარდამჭერები; საქართველოში მომუშავე გავლენიან საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციებს კი სათავეში უდგანან იგივე “ნაციონალური მოძრაობის” მხარდამჭერები და ლობისტები.

ამ კონსპირაციული თეზისის უკეთ წარმოსაჩენად “არენაში” შემოგვთავაზეს სიუჟეტი, რომლის მიხედვით, საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტი (IRI) საქართველოში ემსახურება “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” ინტერესებს. კერძოდ, სიუჟეტის მიხედვით, “ნაციონალურმა მოძრაობამ” ოქტომბერში ლობისტური მომსახურება შეისყიდა კომპანია “ორიონ სტრატეჯისგან”, რომლის სახელით ხელშეკრულებას ხელს აწერს რენდი შუნემანი, რომელიც იმავდროულად არის IRI-ის თავმჯდომარის მოადგილე.

“გამოდის, რომ შუნემანი, ერთის მხრივ, “ნაციონალური მოძრაობის” პიარით არის დაკავებული, მეორე მხრივ, IRI-ში მუშაობს, რომელიც საქართველოში საზოგადოებრივ აზრს იკვლევს და ამ რეიტინგების გამოქვეყნებას ხშირად ახლავს კითხვები”, - ნათქვამია სიუჟეტში.

“არენას” წამყვანის თქმით, უცნაურად დაემთხვა თბილისში პროპორციული არჩევნების მოთხოვნით მიმდინარე აქციებს IRI-ის კვლევის გამოქვეყნება, რომლის მიხედვით, გამოკითხულთა აბსოლუტური უმრავლესობა პროპორციული არჩევნების მომხრეა. რეალურად, ეს ორგანიზაცია საქართველოში რეგულარულად ატარებს კვლევებს, თუმცა რაიმე კონკრეტული დადგენილი თარიღი ამ კვლევების ჩატარება-გამოქვეყნებისთვის არ აქვს.

რენდი შუნემანის ნეგატიური პორტრეტის შესაქმნელად სიუჟეტში გამოყენებულია, მაგალითად, გაეროს განიარაღების კომისიის ყოფილი ხელმძღვანელის, სკოტ რიტერის შეფასებები მაშინ, როცა თავად რიტერი არაერთ საერთაშორისო სკანდალშია გახვეული თავისი განცხადებებისა და ქმედებების გამო.

ამასთან, სიუჟეტში ნეგატიური კონტექსტის გასაღრმავებლად გამოყენებულია ის ფაქტი, რომ შუნემანი მუშაობდა სენატორ ჯონ მაკკეინთან, რომელიც აშშ-ის მოქმედი პრეზიდენტის, დონალდ ტრამპის მოწინააღმდეგე იყო.

“იმედის” სიუჟეტის მიხედვით, შუნემანის მსგავსად, ღიად ანტიტრამპისტია IRI-ის კიდევ ერთი წარმომადგენელი დევიდ კრემერი, რომელიც გასულ წლებში Freedom House-ში მუშაობდა. იმის მიუხედავად, რომ კრამერის მუშაობის პერიოდს არ უკავშირდება, სიუჟეტის ავტორი გვიამბობს Freedom House-ის მიერ დაშვებულ შეცდომაზე საზოგადოებრივ მაუწყებელთან მიმართებაში და ცდილობს დაგვარწმუნოს, რომ ეს შეცდომა საქართველოში მოქმედი ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ მიწოდებული არასწორი ინფორმაციის გამო მოხდა.

IRI-ის მსგავსად სიუჟეტში მიკერძოებულობაშია დადანაშაულებული ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტიც (NDI), რომელიც, ასევე, პერიოდულად აქვეყნებს კვლევებს საქართველოში და რომლებსაც მოქმედი ხელისუფლება უნდობლობას უცხადებს. სიუჟეტის მიხედვით, ამ უნდობლობას იწვევს ის, რომ NDI-ისთვის საველე სამუშაოებს ატარებს “კომპანია, რომელიც ლევან თარხნიშვილის მიერაა დაფუძნებული”.

რეალურად, NDI-ის კონტრაქტორი 2008 წლიდან არის CRRC-საქართველო, რომელსაც ჯერ კიდევ 2014 წელს აქვს გაცემული “ოცნების” ბრალდებებზე პასუხი, რომ ლევან თარხნიშვილი 2007 წლამდე იყო ამ ორგანიზაციის დირექტორი.  ქარტიის საბჭოს 2015 წლის გადაწყვეტილებაშიც, საქმეზე CRRC-საქართველო ჯაბა ხუბუას წინააღმდეგ, აღწერილია, რომ  "CRRC-საქართველოს" "ნაციონალური მოძრაობის" წევრების: ლევან თარხნიშვილის და თინათინ ბოკუჩავას მიერ დაფუძნების შესახებ ინფორმაცია არაზუსტია”.

სიუჟეტში არ იყო წარმოჩენილი ენმ-სთან გარიგებაში ბრალდებული არც ერთი ადამიანის კომენტარი, რომელიც დააბალსანსებდა “არენას” ჯგუფის მიერ შეთხზულ კონსპირაციას, რაც მანამდე არაერთგზის მოგვისმენია ხელისუფლების მაღალი ეშელონებიდან, როდესაც მმართველი პარტიის ლიდერი ბიძინა ივანიშვილი დაესხა თავს არასამთავრობო ორგანიზაციების ცალკეულ ლიდერებს, ყოფილი პარლამენტის სპიკერი ირაკლი კობახიძე ფაშისტებად და გონგოებად მოიხსენიებდა მათ, როცა “ოცნების” წევრები ერთმანეთის მიყოლებით გმობდნენ საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ ჩატარებულ კვლევებს და ა.შ.

იგივე პათოსით გაგრძელდა გადაცემის სტუმრებთან საუბარი, რომელთა შორის იყვნენ მოქმედი ხელისუფლებისადმი ღიად გამოხატული სიმპათიების მქონე ანალიტიკოსი გია აბაშიძე, ფილოსოფოსი გური სულთანიშვილი, ისტორიკოსი ნუკრი შოშიაშვილი, ანალიტიკოსი სოსო მანჯავიძე და ჟურნალისტი ნუგზარ რუხაძე.

სტუმრების მთავარი ამოცანა იყო, რაც შეიძლება მკაცრად გაეკრიტიკებინათ კონკრეტული არასამთავრობო ორგანიზაციების ლიდერები და “გაეპრავებინათ” მათზე ხელისუფლების მიერ მიწებებული ე.წ. “მიშისტების”, მარგინალიზებული ჯგუფის იარლიყი.

• გური სულთანიშვილის შეფასებები არასამთავრობო ორგანიზაციებზე: “ეს არის ძალიან მყარად გადაჯაჭვული მიშიზმთან”; “ჩვენი არასამთავრობოები არ არიან ხალხის რეპრეზენტატორები”. “მათი დღის წესრიგი და რეალური დღის წესრიგი განსხვავდება”.
• გია აბაშიძის თქმით, ეკა გიგაური (საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს აღმასრულებელი დირექტორი) პოლიტიკური ფიგურაა და შესაბამისად, მის ორგანიზაციაზე პარტიების დაფინანსების კუთხით არსებული კანონი უნდა ვრცელდებოდეს. მანვე ურჩია ხელისუფლებას, იმუშაონ IRI-ისა და NDI-ის დონორებთან, რომ შეუწყვიტონ მათ დაფინანსება;
• ნუკრი შოშიაშვილმა ახალი ზედსართავი სახელი მოიფიქრა ამ ორგანიზაციებთან მიმართებაში - “NGO-ლიბერალური კლასი”, რომელიც ფიქრობს, რომ მხოლოდ ლიბერალები არიან პოლიტური სუბიექტები;
• “ეს არის ლიბერალების ხელწერა” - მიიჩნევს ნუგზარ რუხაძე, რომლის თქმით, IRI, NDI და სხვა შერისხული ორგანიზაციები არიან აშშ-ში დემოკრატიული პარტიის მიმდევრები არიან, ამიტომ უპირისპირდებიან ტრამპს, “რომელსაც სურს ამერიკა დაამსგავსოს ამერიკას”;
• მანჯავიძის თქმით, არასამთავრობოები არიან დესტაბილიზაციის წყარო საქართველოში, რომელთა იდეოლოგი და დონორია სოროსის ფონდი და ა.შ.

არასამთავრობოების დისკრედიტაციისკენ მიმართული გადაცემა დასრულდა ინტერაქტივის შედეგების გამოცხადებით, რომელშიც 7541 ზარი დაფიქსირდა და აქედან 93.7%-მა არასამთავრობოების მუშაობა საქართველოში უარყოფითად შეაფასა.

გადაცემის წამყვანმა გვითხრა, რომ მათ შეთავაზეს ერთ-ერთი არასამთავრობო ორგანიზაციის ხელმძღვანელს, მიხეილ ბენიძეს გადაცემაში მონაწილეობა, თუმცა მან ეს არ ისურვა. გადაცემაში არაფერი უთქვამთ, თუ რატომ არ მონაწილეობდა მასში არც ერთი სხვა წარმომადგენელი მესამე სექტორის, რომლებიც დადანაშაულებულნი იყვნენ დესტრუქციულ ქმედებებში და წინა ხელისუფლების წარმომადგენლებთან გარიგებაში. არ ყოფილა წარმოჩენილი ამის დამადასტურებელი მტკიცებულებები, უფრო მეტიც მანიპულაციურად იყო შერჩეული ცალკეული ფაქტები.

იგივე პრობლემები ჰქონდა გადაცემის პირველ ბლოკსაც, რომელიც ე.წ. გერმანული მოდელის განხილვას მიეძღვნა. დებატები “გერმანული მოდელის” მომხრე დავით უსუფაშვილსა და მოწინააღმდეგე ირაკლი კობახიძეს შორის გაგრძელდა აუდიტორიაში, რომელშიც მხოლოდ კობახიძის პოზიციის მომხრეები იყვნენ შერჩეული.

“შესაძლოა ამ სკამზე მჯდარიყო ბატონი ჯონის [ხეცურიანის] კოლეგა, ასევე, საკონსტიტუციო სასამართლოს ყოფილი თავმჯდომარე ავთანდილ დემეტრაშვილი, რომელსაც სხვა პოზიცია ექნებოდა, ასევე მჯდარიყო ბატონი ვახუშტი მენაბდე, რომელიც არა მგონია ბატონ ლადოზე [ბოჟაძე] ნაკლები სპეციალისტია ამ საქმეში და ასეთ შემთხვევაში ჩვენ ალბათ ორივე მხრიდან მოსაზრებებს მოვისმენდით, მაგრამ მე ეს არ მიკვირს”, - დავით უსუფაშვილის ამ შენიშვნას დუმილით უპასუხეს გადაცემის წამყვანებმა.

ახალისებს თუ არა მედია ლგბტქ თემის დისკრიმინაციას, როცა შეუზღუდავად უთმობს ეთერს ჰომოფობიური ჯგუფების განცხადებებს? უწევს თუ არა მედია ფაშისტურ იდეოლოგიას პოპულარიზაციას, როცა ულტრანაციონალისტური ჯგუფების საჯარო აქტივობებს აშუქებს? - ეს იმ შეკითხვების არასრული ჩამონათვალია, რაც კიდევ ერთხელ წამოსწია გასულ კვირაში განვითარებულმა მოვლენებმა, როდესაც რადიკალური ჯგუფები ქვიარ თემატიკაზე შექმნილი მხატვრული ფილმის “და ჩვენ ვიცეკვეთ” პრემიერის ჩაშლას შეეცადნენ.

2019 წლის მარტში ახალი ზელანდიის ქალაქ კრაისტჩერჩში მეჩეთსა და ისლამურ ცენტრზე ტერორისტული თავდახმის შედეგად 50 ადამიანი დაიღუპა. ერთ-ერთმა ულტრამემარჯვენე ტერორისტმა თავდასხმა სოციალურ ქსელში პირდაპირ ეთერში გადასცა. მანამდე კი მიგრანტების წინააღმდეგ მანიფესტი გამოაქვეყნა.

ამ ლაივიდან ფრაგმენტებს შეიცავდა ვიდეო, რომელიც ივნისში გერმანიაში ერთ-ერთმა ტაბლოიდმა ვებ-გვერდზე გამოაქვეყნა. დამონტაჟებულ ვიდეოში ნაჩვენები იყო, თუ როგორ იღებდა მანქანიდან იარაღს ტერორისტი, უახლოვდებოდა მეჩეთს, უმიზნებდა კარს იარაღს. ჩანდა სროლის პროცესი, მისი დაპატიმრება. სტატიაში, რომელიც თან ახლდა ვიდეოს, დეტალურად იყო აღწერილი კრიმინალური ამბავი, ნაჩვენები იყო სცენები, რაც ხდებოდა მეჩეთში თავდასხმის დროს. ასეთი გაშუქების გამო ამ გაზეთის 122-მა მკითხველმა საჩივრით მიმართა გერმანიის პრესის საჩივრების კომისიას. განმცხადებლები მიიჩნევდნენ, რომ გაზეთმა პრესის კოდექსის მე-11 მუხლი დაარღვია, რომელიც ამბის სენსაციურ გაშუქებას ეხება. მათი აზრით, მკვლელი თავისი ტერორისტული მიზნების განხორციელებას არა მხოლოდ იარაღით, არამედ მისი დანაშაულის მედიაში ტირაჟირებითა და პროპაგანდით ცდილობდა.

გაზეთის მთავარი რედაქტორი და სარედაქციო საბჭო არ დაეთანხმა საჩივარს. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ გააშუქეს ის, რაც მოხდა რეალურად. მათი აზრით, როდესაც კონკრეტული ქმედება საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილზე ხდება, საზოგადოების უფლებაა, მიიღოს ყოველმხრივი ინფორმაცია მედიისგან. მთავარი რედაქტორის თქმით, ჟურნალისტური თვალსაზრისით გაუმართლებელი იქნებოდა ამ ამბის ისე აღწერა, რომ ეს ვიდეო არ ეჩვენებინათ. მისი თქმით, სწორედ ის იქნებოდა პროპაგანდა, თუკი ჟურნალისტები დაიწყებდნენ ფაქტების შერჩევას და იმ დოკუმენტური მასალის სარედაქციო ჩარჩოში მოქცევას, რომელსაც ამხელა მსხვერპლი მოჰყვა.

გერმანიის პრესის საბჭომ მე-11 პრინციპის დარღვევად მიიჩნია გამოცემის მიერ ტერორისტის ვიდეოდან ამონარიდების ჩვენება. იქაური პრესის კოდექსის მიხედვით, მედია არ უნდა იქცეს დამნაშავეების ხელში იარაღად. მოცემულ შემთხვევაში, პრესის საბჭომ მიიჩნია, რომ რედაქციამ ტერორისტს ის საჯარო ტრიბუნა დაუთმო, რომელსაც ეძებდა.

“შინაური ტერორისტები” (Domestic Terrorists) - ასე მოიხსენია FBI-ის მაღალჩინოსანმა რამდენიმე თვის წინ რასისტულად განწყობილი ძალადობრივი ექსტრემისტული ჯგუფები. მისი თქმით, სწორედ ამ “შინაური ტერორისტების” ანგარიშზეა ბოლო წლებში არაერთი მასობრივი მკვლელობის და ძალადობის ფაქტი.

მოქალაქეების ცემა, ტაბურეტკებით და კომბლებით დევნა მათი გენდერული იდენტობის გამო, ეს საქართველოში კარგად ნაცნობი ბოლო დროის ამბებია. არის იგივე მოტივით მკვლელობის შემთხვევებიც.

ამ ფონზე მედიის მხრიდან შეუზღუდავი ტრიბუნის დათმობა იმ რადიკალური ჯგუფების წარმომადგენლებისთვის, რომლებიც ჰომოფობიური და ქსენოფობიური განცხადებებით გამოირჩევიან, ბევრ კითხვის ნიშანს ბადებს.

გასული კვირის ბოლოს თბილისსა და ბათუმში ფილმის “და ჩვენ ვიცეკვეთ” ჩვენების ჩაშლას რადიკალური ჯგუფები შეეცადნენ, მათ შორის, იყვნენ ულტრანაციონალისტური ჯგუფის - “ქართული მარშის” წარმომადგენლები, ამავე იდეოლოგიის მატარებელი ბიზნესმენის - ლევან ვასაძის მხარდამჭერები, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის რადიკალური ნაწილი და ა.შ. ისინი ეწინააღმდეგებიან ლგბტქ ადამიანების უფლებების დაცვას; მოიხსენიებენ მათ ავადმყოფებად მაშინ, როცა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ ჰომოსექსუალობა უკვე თითქმის 30 წელია ამოღებულია დაავადებათა ნუსხიდან; მანიპულირებენ რელიგიური მოტივებით და სეკულარულ სახელმწიფოში ითხოვენ “სოდომ-გომორის ცოდვასთან” ბრძოლას, მაშინ როცა დაუშვებელია ნებისმიერი ნიშნით ადამიანის დისკრიმინაცია და ა.შ. მათი განცხადებები და პოზიცია ამ საკითხებთან მიმართებაში კარგადაა ცნობილი მედიის წარმომადგენლებისთვის საქართველოში, შესაბამისად, ჩნდება კითხვა - როგორ უნდა აშუქებდეს პასუხისმგებლიანი მედია ამ ჯგუფების საჯარო აქტივობებს ისე, რომ ამ აბსურდული და თან საზოგადოების უსაფრთხოებისთვის საშიში მესიჯების ტირაჟირებისა და პოპულარიზაციის საშუალებად არ იქცეს?

BBC-ის ჟურნალისტი რეიჰან დემიტრი, რომელიც სამხრეთ კავკასიის ამბებს აშუქებს, ამბობს, რომ ყოველთვის ერთსა და იმავე კითხვებს უტრიალებს, როდესაც ულტრამემარჯვენე ნაციონალისტების აქტივობების გაშუქება უხდება.

“პარასკევს კინოთეატრ ამირანთან და საქართველოს სხვა კინოეთეატრებთან საპროტესტო აქცია ნიუსის სახით გავაშუქე BBC-ის რადიოს მსოფლიო ამბების სამსახურისთვის. ნიუსში აღწერილი იყო ის, რაც ხდებოდა ყოველგვარი პირდაპირი ციტატების გარეშე, რასაც რადიკალები ამბობდნენ, თუმცა გადმოცემული იყო ის, თუ რატომ იყო ფილმი მათთვის მიუღებელი, მაგალითად, ასე: “პროტესტის მონაწილეები ამბობდნენ, რომ ფილმი ერის შეურაცხყოფა იყო”, - გვითხრა რეიჰან დემიტრიმ.

მისი თქმით, როდესაც ულტრამემარჯვენე საკითხებთან დაკავშირებული ამბის გაშუქება უწევს, ცდილობს დაიცვას ბალანსი ისე, რომ თან აღწეროს მოვლენა და თან “საჯაროობის ჟანგბადად” არ იქცეს რადიკალური ჯგუფებისთვის:

“როდესაც ამ საპროტესტო აქციის გაშუქების გადაწყვეტილება მივიღე, ჩემთვის არგუმენტი იყო ის ფაქტი, რომ ეს ჯგუფები შეიძლება პოლიტიკაში ძლიერად არ იყვნენ წარმოდგენილნი, მაგრამ აქვთ საქართველოს მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილის მხარდაჭერა”.

ასეთი სენსიტიური საკითხები გაშუქების დროს BBC-ის ჟურნალისტები ხელმძღვანელობენ გზამკვლევით, რომლის მიხედვით, მიუკერძოებელი გაშუქება მოიცავს იმაზე მეტს, ვიდრე ეს მოიაზრება განსხვავებული მოსაზრებების “ბალანსში”. გზამკვლევის მიხედვით, მრავალმხრივი გაშუქება არ მოითხოვს აბსოლუტურ ნეიტრალიტეტს ყველა საკითხთან მიმართებაში ან დემოკრატიის ფუნდამენტური პრინციპებისგან დაშორებას, როგორიცაა არჩევნების უფლება, გამოხატვის თავისუფლება და კანონის უზენაესობა.

საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის (GIPA) ჟურნალისტიკისა და მედიამენეჯმენტის სკოლის დეკანი ნინო ივანიშვილი წლების განმავლობაში მუშაობდა “როიტერის” ტელევიზიის უფროსი პროდიუსერის თანამდებობაზე. მისი თქმით, რადიკალური ჯგუფები საკმაოდ საშიშია საზოგადოებისთვის. ამიტომაც თუკი ამ ჯგუფების მიერ ორგანიზებული აქტივობის გაშუქების გადაწყვეტილებას მიიღებს მედია, აუცილებელია არ მოხდეს ისეთი მესიჯების ციტირება, რომელიც შეიცავს ძალადობისკენ მოწოდებებს:

“არ უნდა იყოს პირდაპირი ციტირება ძალადობისკენ მოწოდების, არ უნდა დაუთმო მას ეთერი იმისთვის, რომ ათქმევინო, რომ გამოდით ახლა, ხალხო, და გადავუაროთ, დავხოცოთ, ჩავქოლოთ და ა.შ. მოწოდება არ უნდა იყოს ფიზიკური განადგურებისკენ. ცხადია, უნდა ვთქვათ, რა იყო პროტესტის მიზანი, მაგალითად, ის, რომ მათი აზრია, რომ დასავლეთიდან მოდის ყოველგვარი გარყვნილება და ა.შ.”

ნინა ივანიშვილის თქმით, თუკი პირდაპირ ეთერში გადაიცემა რადიკალური ჯგუფების ორგანიზებული აქცია, სადაც მედიისთვის წინასწარ არის ცნობილი, რომ მოსალოდნელია ჰომოფობიური განცხადებების გაკეთება, აუცილებელია, რომ ჟურნალისტები იყვნენ სათანადოდ მომზადებულები:

“ჩვენ ხომ ზუსტად ვიცოდით, გასული კვირის აქციებზე რას იტყოდნენ ამ აგრესიულად განწყობილი ჯგუფის წარმომადგენლები, ამიტომაც პირდაპირ ეთერში ჩართვის დროს ჟურნალისტს ხელში უნდა ეჭიროს შესაბამისი კონტრარგუმენტები, დოკუმენტები, ხოლო სტუდიაში მყოფი წამყვანი უნდა ხსნიდეს, რომ ამ ჯგუფის წარმომადგენლები კი ამბობენ, რომ, მაგალითად, ჰომოსექსუალობა ავადმყოფობაა, მაგრამ რეალურად ამა და ამ დოკუმენტის მიხედვით, ეს არ არის ავადმყოფობა და ა.შ.”

გააშუქებდა თუ არა თავად, როგორც პროდიუსერი პირდაპირ ეთერში, მაგალითად, ლევან ვასაძის გამოსვლას აქციაზე? - ამ კითხვაზე ნინა ივანიშვილი გვპასუხობს, რომ არა, თუმცა არ არის დარწმუნებული, მიიღებდა თუ არა ასე სწორ გადაწყვეტილებას:

“თუნდაც იმიტომ არ დავუთმობდი ლევან ვასაძეს პირდაპირ ეთერს, რომ არ ეთქვა, აბა, ახლა კომბლები მოიმარჯვეთ ხელში და წამოდით, გავანადგუროთ და დავარბიოთ ეს კინოთეატრი და იქ მყოფი ხალხი”.

მისი თქმით, როდესაც მსგავსი სირთულის წინაშე აღმოჩნდებოდა ხოლმე, როდესაც როიტერში მუშაობდა პროდიუსერად, საპროტესტო აქციას პირდაპირ ეთერში 2-3 წუთის დაგვიანებით გადასცემდა:

“2 წუთს ვწერდი და თუ რაღაცა კატეგორიულად მიუღებელი და საზოგადოებისთვის საფრთხის შემადგენელ მოწოდებას გავიგონებდი, იქ ვწყვეტდი და ვაკეთებდი ჩართვას. ეს გამიკეთებია არაერთხელ იმიტომ, რომ მთავარია ჩვენთვის, რომ უნდა მივაწოდოთ ინფორმაცია საზოგადოებას, საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რა ტიპის პოლიტიკური ჯგუფები არსებობს ქვეყანაში, რამდენად საშიშია თუ არაა საშიში, ან მისაღებია თუ არაა მისაღები მათთვის, ეს უფლება აქვს საზოგადოებას, იცოდეს რა ხდება მის ქვეყანაში, მაგრამ ამავდროულად უნდა დავიცვათ ის სტანდარტი, რომ არავითარ შემთხვევაში არ მოხდეს ფიზიკური ძალადობა პირდაპირ ეთერში და ამან არ გაამწვავოს სიტუაცია”.

ზოგადად, როდესაც მედია რადიკალური ჯგუფების მიერ ორგანიზებული აქტივობების პირდაპირ ეთერში გაშუქების გადაწყვეტილებას იღებს, მას გააზრებული უნდა ჰქონდეს ის ეთიკური დილემები, რაც ასეთ დროს წარმოიშობა, ესენია: ჰომოფობიის, ქსენოფობიის ან სხვა სახის დისკრიმინაციის წამახალისებელი კონტენტის ტირაჟირება, ძალადობისკენ მოწოდებები და ყალბი ინფორმაცია.

2000-ანი წლების დასაწყისში ქუთაისში 10-ზე მეტი ადგილობრივი გაზეთი გამოიცემოდა. ზოგი - ყოველკვირეული იყო, ზოგი - კვირაში 2-ჯერ ან მეტჯერაც იბეჭდებოდა. დღეს ამ ქალაქში ასეთი სტაბილური ბეჭდური გამოცემა აღარ არსებობს. თითქმის იდენტური ვითარებაა სხვა ქალაქებშიც. დასრულდა თუ არა რეგიონებში გაზეთების ეპოქა? რა გამოწვევების წინაშეა დღეს რეგიონული მედია? - “მედიაჩეკერი” ამ კითხვებზე პასუხების მოძიებას შეეცადა.

“გაზეთების ეპოქა დასრულდა, რა თქმა უნდა, ამას ჩვენ უკვე 2011 წლიდან მივხვდით და გადავედით ახალი მედიის მიმართულებით”, - გვითხრა შიდა ქართლის საინფორმაციო ცენტრის qartli.ge-ის დამფუძნებელმა საბა წიწიკაშვილმა, რომელიც წლების განმავლობაში გამოსცემდა გორში ადგილობრივ გაზეთს “ქართლის ხმა”.

მისი თქმით, ბეჭდური მედია ნაკლებად მნიშვნელოვანია ახალგაზრდებისთვის, თუმცა, განსხვავებული მდგომარეობაა სოფლად მცხოვრებ უფროსი თაობის მოსახლეობაში, რომლებისთვისაც გაზეთებია პრიორიტეტული: “აბა, მე ვერ ვნახავ ინტერნეტში; მე არაფერი ვიცი მაგეების“ - მოგვისმენია ხშირად. მიმაჩნია, რომ ამ თაობისთვის ნაადრევად დასრულდა გაზეთების ეპოქა. ისინი ხშირად ცენტრალურ პრესას ეცნობიან, რადგან რეგიონული გაზეთები თითქმის აღარ არსებობს”.

“გაზეთი ბათუმელები” ბოლო წლებში მხოლოდ ონლაინ პლატფორმებზე - batumelebi.ge netgazeti.ge მუშაობს. “ბათუმელების” მთავარი რედაქტორი ეთერ თურაძე იმ მიზეზებზე საუბრობს, რის გამოც, ბეჭდური გამოცემები ქრება მედიაბაზრიდან:

“ჯერ ერთი, ეს არის ძვირადღირებული პროდუქტი. მეორე - აუდიტორია, რომელიც გაზეთს არჩევს, რომ წაიკითხოს ბეჭდური ფორმით, უფრო და უფრო მცირდება. მესამე ის არის, რომ სოციალური მდგომარეობა მოქალაქეების უარესდება: ჩვენი მომხარებლები ძირითადად იყვნენ პენსიონერები და არსებული ინფლაციის ფონზე ადამიანებს უბრალოდ აღარ აქვთ შეძენის შესაძლებლობა. პლუს ამას, ინტერნეტი წამოვიდა დიდი დოზით ახალ თაობაში. ანუ ცალკე აღებული არც ერთი გარემოება არ მოქმედებს. ჩემი აზრით, ეს არის კომპლექსური ამბავი”.

გაზეთი „კახეთის ხმა“ ყოველკვირეულად აღარ გამოდის. როგორც მისი დამფუძნებელი მაია მამულაშვილი გვიყვება, 2019 წლიდან გაზეთი არარეგულარულად გამოიცემა და მხოლოდ საგანმანათლებლო და ვიწრო პროფილური სახით მზადდება: “მაგალითად, არჩევნების წინა პერიოდში ეთნიკური უმცირესობების, აზერბაიჯანულ ენაზე უკვე 15 წელია რეგულარულად გამოიცემა, ანდა რომელიმე პროექტის ფარლებში კონკრეტული მოწყვლადი ჯგუფისათვის, ვისაც არ აქვს ინტერნეტთან ხელმისაწვდომობა”.

“რეგიონული გაზეთების უმეტესობა ბაზრიდან გაქრა”, - ამბობს ია ბობოხიძე, “საქართველოს რეგიონული მედიის ასოციაციის” აღმასრულებელი დირექტორი, რომელიც რამდენიმე ათეულ მედიაორგანიზაციას აერთიანებს საქართველოს რეგიონებიდან. ია თავადაც გამოსცემდა ქუთაისში რეგიონულ ყოველკვირეულ გაზეთს - “ახალ გაზეთს”, თუმცა ბოლო წლებში ის ონლაინ პლატფორმით - newpress.ge ჩაანაცვლა.

“მიუხედავად იმისა, რომ მე პირადად, სულით ხორცამდე „მწერალი“ ჟურნალისტი ვარ და ბეჭდური მედია ჩემთვის ძალიან მშობლიურია, რეალობა სხვა სურათს გვაჩვენებს. ახალი მედიის განვითარების კვალდაკვალ გაზეთების ხანა მალე დასრულდება,” - ამბობს ია ბობოხიძე, თუმცა იქვე დასძენს, რომ რამდენიმე რეგიონში ბეჭდური მედია ისევ ცდილობს პოზიციების შენარჩუნებას.

ასეთი რეგიონია გურია, სადაც კვლავაც გამოიცემა, მაგალითად, გაზეთები “გურია ნიუსი” და “გურიის მოამბე”.

“მართალია, ბეჭდური ვერსია მილევადი ბიზნესია, მაგრამ არ ვთვლი, რომ ეპოქა დასრულდა,” - ამბობს ია მამალაძე, “გურია ნიუსის” გამომცემელი. ის რამდენიმე მიზეზს გამოყოფს: “1. ესაა გარკვეული ასაკობრივი ჯგუფისთვის მნიშვნელოვანი პლატფორმა; 2. ესაა სოციალური პროექტი, რადგან ხელმოკლე ადამიანებს, რომლებსაც უყვართ ინფორმაციის მიღება, არ აქვთ საშუალება შეიძინონ პერსონალური კომპიუტერი, მობილური და ამჯობინებენ თვეში 5 ლარად (“გურია ნიუსი” სახლში მიტანით ასე ღირს) მიიღონ ინფორმაცია; 3. თბილისიდან ასე ჩანს, მაგრამ ასე არაა, რომ ინტერნეტი ყველასთვის ხელმისაწვდომია - რეგიონების ცენტრებშიც კი არაა ყველგან ინტერნეტი (სოფლებში - მითუმეტეს) და თან ძვირია. ის, რომ გაზეთ “გურია ნიუსს“ 1500-1800 ხელმომწერი ყავს ახლაც, ამის გამოა სწორედ”.

გაზეთ “გურიის მოამბის” დამფუძნებელი ლადო მენაბდე ფიქრობს, რომ რეგიონში გაზეთების ეპოქა არ დასრულებულა:

“ეს განცდა დამეუფლა ბოლო ორი თვის განმავლობაში და რატომ? - ჩვენი ბეჭდური ვერსია ფინანსური პრობლემის გამო ბოლო ორი თვე 4-გვერდიან და შავ თეთრ ფორმატზე გადავიდა... ვერ აგიწერთ მდგომარეობას, რომელშიც ჩვენ ავღმოჩნდით... როგორც დისტრიბუტორების ე. "კრიკუნებისა" თუ დამტარებლების პირით, ასევე უშუალოდ უამრავი ადამიანი გვაკითხავდა ან სხვადასხვა ქსელით გვიკავშირდებოდა, რომ ძველ ფორმატს დავბრუნებოდით... თავისთავად გავითვალისწინეთ და ახლა ისევ 8-გვერდიანი და ფერადი ვართ. სამწუხაროდ, მოგვიხდა ფასის გაზრდა: ახლა ერთი თვის ღირებულებამ 2 ლარიდან აიწია 3.20 ლარზე”.

ბოლო პერიოდში რეგიონული მედიაორგანიზაციები აქტიურად ეძებენ ახალ კადრებს. რით არის ეს განპირობებული? ია მამალაძის თქმით, გადინებული კადრების დიდი ნაწილი საჯარო სამსახურში, პიარში ან კონფორმისტულ მედიასაშუალებებში მიდის, სადაც ნაკლები შრომა და მეტია ანაზღაურებაა.

“ეს ეხება ტექნიკური უნარების მქონე პერსონალსაც - IT სპეციალისტები, ოპერატორები და ასე შემდეგ. მედიასაშუალებებს ან/და საჯარო სამსახურებს, სადაც უსაფრთხო და გარანტირებული ჯამაგირია, ვერასდროს გაუწევს კონკურენციას მიუკერძოებელი (აქ პირველ რიგში, “უპატრონო“ მედიებს ვგულისხმობ - ვისაც არ სურს პოლიტიკური ან მსხვილი ბიზნესპატრონის საკუთრება იყოს) მედია, რადგან თუ ვთანხმდებით, რომ ეკონომიკა სავალალო დღეშია, სარეკლამო შემოსავლები, მითუმეტეს, პატარა მუნიციპალიტეტებში, არ არსებობს. აქვე დავამატებდი საერთაშორისო დონორების პასიურობას მედიის მიმართულებით”.

მამალაძის თქმით, პრობლემურია ახალი კადრების მოზიდვის საკითხიც:

“შეიძლება ითქვას, რომ ახალგაზრდები, რომლებიც ჟურნალისტიკით არიან დაინტერესებული ან მომიჯნავე სპეციალობებზე სწავლობენ, თითქმის არც ერთი არ ბრუნდება უკან; თუ უმაღლესი განათლების მქონე ახალგაზრდა დაბრუნდა რეგიონში, განსაკუთრებით პატარა მუნიციპალიტეტებში, ამჯობინებენ, რომ იმუშაონ საჯარო სამსახურებში, რომლებიც, სხვათაშორის “წელვადი“ და “უძიროა“ - საშტატო ერთეულების კატასტროფული მატებაა და უკვე დასაჯდომი კი არა, დასადგომი ადგილი აღარაა მუნიციპლიტეტების გამგეობებში, აიპებში და სახელმწიფო შპს-ებში. ეს იმიტომ, რომ სტაბილურობის მეტი განცდაა; “უსაფრთხო“ და “უწყეინებელი“ სამსახურია ჟურნალისტიკისგან განსხვავებით და ასევე, უშრომელი შემოსავალია - ყავის სმა და ბაასი (უმეტეს შემთხვევაში) არ მოითხოვს დიდ ძალისხმევას და შრომას ჟურნალისტის საქმიანობისგან განსხვავებით”.

“მთავარი პრობლემაა ადამიანური რესურსი. იმიტომ, რომ ახალგაზრდები მიდიან სასწავლებლად დედაქალაქში ან სხვა ქალაქებში და უკან აღარ ბრუნდებიან, იქვე რჩებიან სამუშაოდ. არაერთხელ გამომიცხადებია ვაკანსია, ნორმალური ანაზღაურებით, მაგრამ ვერ ვიშოვეთ შესაბამისი კადრი. ამას გარდა, გაყიდვების აგენტი რამდენჯერაც ავიყვანეთ, ყოველთვის სხვა სამსახურში გადავიდა - ერთხელ აფთიაქმა წაიყვანა და მეორეჯერ ბანკში გადავიდა, სადაც უფრო მეტ ხელფასს სთავაზობენ. ძალიან დიდი კონკურენაციაა ამ სფეროში ხელფასის მხრივ. ახლა არ გვყავს მაგალითად გაყიდვების მენეჯერი ამ პრობლემების გამო”, - ამბობს გერონტი ყალიჩავა, სამეგრელოში მოქმედი ონლაინ-გამოცემის, livepress.ge-ის დამფუძნებელი.

ლადო მენაბდის თქმით, მთავარი გამოწვევა დღეს რეგიონული მედიისთვის კვალიფიციური კადრების გადინებაა, ასევე, ფინანსური კრიზისი, ლარის დევალვაცია და გაზეთებზე ფასების ზრდა:

“ასევე ის, რომ გაზეთები რეგიონებში არ არის მომგებიანი. თვითკმარობა კი არ იძლევა განვითარების შესაძლებლობას”, - ამბობს მენაბდე.

ია ბობოხიძის აზრით, ფინანსური პრობლემები დიდ გავლენას ახდენს მედიის კონტენტის ხარისხზე, რადგან კარგი კონტენტის შექმნას ჭირდება კვალიფიციური კადრები, რომლის შენარჩუნებას ბევრი მედიაორგანიზაცია სწორედ ფინანსური პრობლემების გამო ვერ ახერხებს:

“პრობლემაა ისიც, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების მხარდაჭერით, რომელიმე მედია ორგანიზაცია ახერხებს მუდმივად იზრუნოს თანამშრომლების კვალიფიკაციის დონის ამაღლებაზე, ახალი უნარების შეძენა-განვითარებაზე სხვადასხვა ტრენინგების და სასწავლო პროგრამების დახმარებით. გაიზრდება ეს ახალი კადრი, შეიძენს გამოცდილებას, უნარებს და მიდის... წასვლის ბევრი მიზეზი შეიძლება არსებობდეს, როგორც ობიექტური, ასევე სუბიექტური”.

“ჩვენთვის სხვა გამოწვევები უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე კადრების გადინება” - ამბობს ეთერ თურაძე. მისი თქმით, აჭარის რეგიონში მათ ყავთ ისეთი კონკურენტები, რომლებსაც გარანტირებული ფინანსური შემოსავლები აქვთ:

“როცა ნიჩბიანი და მოტორიანი ნავი ეჯიბრება ერთმანეთს, ასეთი ამბავია. როცა შენს კონკურენტებს აქვთ უფრო მეტი ფულადი რესურსი, დახმარება და ა.შ. ეს ერთგვარად გასუსტებს შენ, მაგრამ ჩვენი ძლიერი მხარეა ის, რომ ვართ მიუკერძოებლები საერთაშორისო შეფასებებით და ადამიანები ჩვენს ინფორმაციას ენდობიან უფრო მეტად.”

მაია მამულაშვილის თქმით, პრობლემურია ის, რომ რეგიონში ვერ ვითარდება ბიზნესი, შესაბამისად, მედიისთვის მწირია სარეკლამო შემოსავალი. ამას ემატება საკადრო რესურსის სიმწირე: “რეგიონული მედიის დამოუკიდებელი განვითარებისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორია ღია სარეკლამო ბაზარი და პროფესიონალი კადრი, რისი დეფიციტიც, სამწუხაროდ, ყველაზე მეტად უშლის ხელს მედიის მდგრადობას”.

საბა წიწიკაშვილი კადრებთან მიმართებაში პრობლემად გამოყოფს საუნივერსიტეტო განათლების ხარვეზებს, რის გამოც მედიაორგანიზაციები ადეკვატური კადრებით ვერ მარაგდებიან:

“უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ჟურნალისტიკას სხვა მეთოდით ასწავლიან. როდესაც ეს ჟურნალისტები მიდიან რედაქციებში, აწყდებიან სხვა რეალობას. ახალგაზრდა ჟურნალისტს ვერ წარმოუდგენია, რომ შესაძლოა ამბავი მოყვე ისე, რომ არ გჭირდებოდეს ვრცელი ტექსტის დაწერა, ან რეპორტაჟის მომზადება ვრცელი ინტერვიუებით. ჩემი აზრით, სასწავლებლებში, სტუდენტებმა, რომლებსაც ზოგჯერ არაჩვეულებრივი განათლება აქვთ, იციან ქართული ენა და ლიტერატურა, დიდი დრო უნდა დაუთმონ აუდიტორიის შესწავლას. ამ მიმართულებით ნაკლებად მუშაობენ. ვერც კი ხვდებიან ხშირად, რომ თვითონ არიან ამ აუდიტორიის წარმომადგენლები. მაგალითად, იყო შემთხვევა, რომ ერთ-ერთმა სტუდენტმა ჟურნალისტმა სმარტფონით არაჩვეულებრივი ამბავი გადმოცა. ანალოგიურად, იქცევიან სხვებიც. მათი საერთო ინტერესის შესწავლით კი, ვიღებთ იმ სურათს, რომელიც შემდგომში რედაქციებმა უნდა გაითვალისწინონ. ამიტომ, მნიშვნელოვანია აუდიტორიის კვლევა”.

სწორედ კადრებთან დაკავშირებული პრობლემებით ხსნის “გურია ნიუსის” გამომცემელი იმას, რომ რეგიონული მედიის დიდ ნაწილში ადგილობრივი ამბები დეფიციტური გახდა.

“ადგილობრივი ამბების კვალიფიციურად გამშუქებელი და გაშუქებაა დეფიციტი და არა ადგილობრივი ახალი ამბები,” - ამბობს ია მამალაძე, მისი თქმით, კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რაკურსის შესახებაც ღირს საუბარი: “მუნიციპალიტეტებში მომუშავე ჟურნალისტებისთვის რეალური პრობლემაა შეჩვევა - უმწვავესი თემები, რომელიც გაშუქებას მოითხოვს, ეხება ადამიანებს, რომლებიც ჩვენ გვერდით ცხოვრობენ, ჩვენი ნათესავები ან კარგად ნაცნობები არიან. მათ შესახებ წერა, ხშირ შემთხვევაში, უსიამოვნებებს, კონფლიქტებს იწვევს, რასაც ყველა ვერ უძლებს და დროთა ვითარებაში, კონფორმიზმით, არასასურველი ფარული შეთანხმებებით მთავრდება; და ამ ფონზე, როცა ანაზღაურებაც, კვალიფიკაციაც, პროფესიული ღირსებაც, კრიტიკაზე სწორი და სახელმწიფოებრივი რეაგირებაც არაა საკმარისი, მხოლოდ ჟურნალისტების “ბრალეულობაზე“ რთულია საუბარი”.

მამალაძის თქმით, ამ მიზეზების გამო, ადგილობრივი მედიის ყურადღების მიღმა რჩება რეგიონებში ნეპოტიზმი, საკადრო პოლიტიკა, უნებართვო მშენებლობები და ბევრი სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი თემები.

“რეგიონული მედიის ასოციაციის” აღმასრულებელი დირექტორი მიიჩნევს, რომ რეგიონული მედია უნდა აშუქებდეს ადგილობრივ ამბებს, მთავარი აქცენტები უნდა კეთდებოდეს ადგილობრივ პრობლემებზე: “ადგილობრივი მედია უნდა მივიდეს ყველა სოფელში, თემში, ყველაზე ძნელად მიღწევად ადგილებში და ყვებოდეს მათ გასაჭირსა და პრობლემებზე. მაგრამ ამისთვის დიდი რესურსია საჭირო, როგორც ფინანსური, ასევე - პროფესიული. არსებული რეალობის გათვალისწინებით, რეგიონული მედიიის უმეტესობაც, როგორც დანარჩენი მედია, ცდილობს მკითხველის დაინტერესებას უფრო სკანდალური ამბებით”.

“ჩვენი ორიენტირი არის ვიმუშაოთ აფხაზეთის, სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონზე და შესაბამისად, ცენტრალური ამბებისთვის არ უნდა დავხარჯოთ ჩვენი მცირე ადამიანური რესურსი,” - ამბობს გერონტი ყალიჩავა.

მედია ჯგუფი „კახეთის ხმა“ ამჟამად 3 ონლაინ პლატფორმას მართავს, ესენია: საინფორმაციო ანალიტიკური გვერდი www.knews.ge, სოფლის მეურნეობის პროფილური გვერდი www.agromedia.ge, სამოქალაქო პლატფორმა www.Initiative.ge. მაია მამულაშვილის თქმით, მათ მედია პლატფორმაზე თითქმის 100% -ით არის წარმოდგენილი კახეთის რეგიონში არსებული ამბები და საკვანძო საკითხები.

“ამ თვალსაზრისით, ვიზიარებ იმ მედია მენეჯერების მოსაზრებას, რომლებიც თვლიან, რომ მკითხველისთვის ადგილობრივი ამბები უფრო მნიშვნელოვანია. სწორედ ამიტომ ჩვენი მედია ჯგუფი ვამზადებთ მულტიმედიურ მასალებს ისეთ თემებზე, რომელიც რეგიონული აუდიტორიისათვის უფრო მნიშვნელოვანი და ხელშესახებია”, - ამბობს მაია მამულაშვილი.

“იმ რეგიონულ მედიას, რომელიც დიდ დროს უთმობს დედაქალაქის ამბებს, ვფიქრობ, რომ საერთოდ არ აინტერესებს საკუთარი გარემო - ქალაქი და სოფელი”, - მიიჩნევს საბა წიწიკაშვილი. მისი თქმით, ყოველ ფეხის ნაბიჯზე შეიძლება ამბის გაგება - “რა თქმა უნდა, თუ გაინტერესებს, კონკრეტულ უბნის მოსახლეობას რა აწუხებს, რა უხარია. შესაძლოა, ერთმა ერთი შეხედვით, უმნიშვნელო ამბავმა მთელი რეგიონის აუდიტორია მოგიზიდოს”.

“მე მიმაჩნია, რომ რეგიონალური მედია ძირითადად უნდა იყოს დაკავებული ლოკალური ამბებით. ეს ჩვენი ნიშა იყო და ამაში უცხოელმა პარტნიორებმაც გამოგვარჩიეს და რამდენჯერმე დაგვაჯილდოვეს. ე.წ. თბილისური ამბები დასაშვებია იმ დოზით რა დოზითაც აინტერესებს ეს ჩვენს აუდიტორიას,” - ამბობს “გურიის მოამბის” გამომცემელი. მისი თქმით, გაზეთში მხოლოდ რეგიონულ ამბებს აშუქებენ, ვებ-გვერდზე კი, როგორც თვითონ ამბობს, დედაქალაქიდან ე.წ. ცენტრალურ ამბებს 30% უჭირავს და ადგილობრივს - 70%.

იმას, რომ რეგიონული ონლაინ პლატფორმები დიდ ადგილს უთმობენ უფრო მეტად საერთო ეროვნულ ამბებს და ნაკლებ ყურადღებას უთმობენ ადგილობრივ ამბებს, კონკურენციით ხსნის ია მამალაძე:

“ინტერნეტპლატფორმების არსებობამ, ერთმანეთის კონკურენტებად აქცია ყველა მედია, მიუხედავად იმისა, სად საქმიანობს. ამიტომ ჭარბია ცენტრალური ამბები და ლოკალური არეალისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ადგილობრივი ამბები სულ უფრო და უფრო მცირდება. ეს კიდევ უფრო მტკივნეული და თვალსაჩინო გახდება არჩევნების პერიოდში, როცა ადგილობრივი ამბები, პროცესის სრულად გაშუქების კონტექსტში, კიდევ უფრო დიდ მნიშვნელობას იძენს”.

“ჩვენ იმის გათვალისწინებით, რომ ვფიქრობდით, რომ ლოკალური ნიუსი უნდა იყოს ლოკალური ნიუსი, გავაკეთეთ ისეთი გამოცემა, როგორიცაა netgazeti.ge ნაციონალური ამბებისთვის. ვფიქრობთ, რომ ბათუმის მერიის, ქუჩების, ინფრასტრუქტურული პროექტების შესახებ ამბები არ არის მთელი ქართული საზოგადოებისთვის საინტერესო, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია ბათუმის მოსახლეობისთვის. ამიტომ ასეთი დახარისხება ინფორმაციის სწორია, რადგან ადამიანები ამ ზღვა ნაკადში მათთვის საჭირო ინფორმაციას უფრო მარტივად მოიპოვებენ, შესაბამისად კარგია, რომ იყოს გამიჯნული ამბები რეგიონის და ქვეყნის მასშტაბით. მაგრამ არც იმას ვფიქრობ, რომ ლოკალური გამოცემები არ უნდა აშუქებდნენ, მაგალითად, 20 ივნისის ამბებს. ჩვენ batumelebi.ge-ზე 30% მაინც გვაქვს წარმოდგენილი ნაციონალური ამბები”, - ამბობს ეთერ თურაძე.

ჩვენ ამჯერად რეგიონებში მოქმედი მხოლოდ ონლაინ და ბეჭდური გამოცემების წარმომადგენლებს გავესაუბრეთ. რეგიონულ მაუწყებლებში არსებულ პრობლემებზე “მედიაჩეკერი” შემდეგ მასალებში გიამბობთ.

• ბიძინა ივანიშვილის უპრეცედენტო მასშტაბის საქველმოქმედო ინვესტიცია;
• რუსთაველმა თქვა, “რასაცა გასცემ შენია, რაც არა დაკარგულიაო” და ამის გამოხატულება არის ბიძინა ივანიშვილი;
• განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია ბიძინა ივანიშვილის წვლილი, რომელიც მან შეიტანა ეკლესია-მონასტრების და კულტურული მემკვიდრეობის აღდგენის საქმეში;
• ბატონი ბიძინა განსაკუთრებულ ყურადღებას იჩენს სიძველეებისადმი;
• ის, რაც 30 წელი ვერ გააკეთა სახელმწიფომ და ბიზნესმა, ერთი ადამიანის ძალისხმევით კეთდება...

ეს ამონარიდებია “ტელეიმედის” ეთერში, 5 ნოემბერს გასული ახალი გადაცემიდან, სახელწოდებით “არენა”. მთელი გადაცემა, საერთშო ჯამში, 2 საათზე მეტი დრო, სწორედ ბიძინა ივანიშვილისადმი დითირამბებს მიეძღვნა დაახლოებით იმ სტილში, როგორც ამას აკეთებდა საბჭოთა ბელადებზე - “ვრემია”, პუტინზე - ტელეკომპანია “როსია” ან ჩრდილო კორეის ტელევიზია - კიმ ჩენ ინზე.

ეს სტილი გულისხმობს ერთხმად ბელადის ქებას, როდესაც ფაქტობრივად არ არის წარმოდგენილი განსხვავებული აზრი. განსხვავებული აზრის გაჟღერების სიმულაციას ქმნიდა “არენაში” ანალიტიკოს ნიკა ჩიტაძის მონაწილეობა.

რატომ იყო ეს სიმულაცია?

გადაცემის მესამე ბლოკი დაეთმო რუბრიკას “მედიარენტგენი”, რომლის ამოცანად წამყვანმა მაყურებელს დაუსახელა “ფეიკ ნიუსების” გამოვლენა და ამაზე “სიმართლის დაპირისპირება”.

მედიარენტგენში გაატარეს “მთავარი არხისა” და “ფორმულას” ჟურნალისტების მიერ მომზადებული მასალები აბასთუმანში ბიძინა ივანიშვილის პროექტებზე. გამოაცხადეს, რომ ეს მედიასაშუალებები არიან “ნაციონალური მოძრაობის” მხარდამჭერები, რომლებმაც “დაიწყეს შეტევა ბიძინა ივანიშვილზე”.

ამ “შეტევას” “კონტრშეტევით” უპასუხა ტელეიმედმა და გადაცემაში სამნაწილიანი ფილმი შემოგვთავაზა, რომელიც მიეძღვნა ბიძინა ივანიშვილის, როგორც აბასთუმნის ამღორძინებლის წარმოჩენას.

ფილმი იწყება ჟურნალისტის ასეთი ტექსტით:

“ნაციონალური მოძრაობის” და მისი განაყოფების, ასევე, მათი მედიარუპორების ქცევის წესი, ერთგვარი Modus Operandi ყოველთვის იყო სიცრუე და ძალადობა. ნაცმოძრაობის მიერ ტირაჟირებული ტყუილების დიდი ნაწილი ბიძინა ივანიშვილზეა. ამოცანაა, რაც შეიძლება დიდი და უტიფარი ტყუილით შეცდომაში შეიყვანონ საზოგადოება, შენებას ნგრევა უწოდონ, ხოლო ქველმოქმედებას - ანგარება…

… მას შემდეგ, რაც სტრასბურგის განაჩენმა სააკაშვილს მიტაცებული ტელევიზია დააბრუნებინა, “რუსთავი 2-დან” წამოსული პროპაგანდისტი ჟურნალისტები ორი პარტიული ტელევიზიით დაესხნენ თავს აბასთუმნის პროექტს”.

ასეთი შესავალით ჟურნალისტი აპრიორი აცხადებს პროპაგანდისტებად და ნაციონალური მოძრაობის რუპორებად “მთავარი არხისა” და “ფორმულას” ჟურნალისტებს, თუმცა არ გვთავაზობს არგუმენტებს, რას ეფუძნება ასეთი შეფასება, რომელ კვლევას, რომელ მედიამონიტორინგს და ა.შ.

ამის შემდეგ ფილმი სამ ეპიზოდზე ამახვილებს ყურადღებას და ცდილობს ყალბ ინფორმაციად წარმოადგინოს ამ ეპიზოდებზე ზემოთ აღნიშნული არხების ჟურნალისტების მიერ მომზადებული მასალები.

პირველი ეპიზოდი ვრცლად მიმოიხილავს აბასთუმნის შემოვლითი გზის ამბავს. “არენის” ვერსიით, ჟურნალისტები ავრცელებენ ცრუ ინფორმაციას, როცა, რეალურად, სპეციალისტების ნაწილზე დაყრდნობით აცხადებენ, რომ შემოვლითი გზა, რომელიც ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე გაივლის, დააზიანებს ეკოსისტემას, საფრთხეს შეუქმნის იქ არსებულ ფლორას და ფაუნას.

“იმედის” მიერ მომზადებულ ფილმში რესპონდენტებად გვხვდებიან მხოლოდ ამ პროექტის განხორციელებაზე მომუშავე ან მისი განხორციელების მომხრე ადამიანები: საავტომობილო გზების დეპარტამენტის წარმომადგენელი, სოფლის მეურნეობის და გარემოს დაცვის სამინისტროს წარმომადგენელი, “გეოგრაფიკის” წარმომადგენელი, რომელიც მუშაობდა აბასთუმნის განვითარების გენგეგმის პროექტზე და ამ გეგმის ფარგლებში გადაწყდა, რომ საავტომობილო გზამ უნდა აუქციოს გვერდი აბასთუმანს და ა.შ. არ იყო წარმოჩენილი არც ერთი ოპონენტი, მათ შორის გარემოს დამცველი არასამთავრობო ორგანიზაციებიდან, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ შემოვლითი გზის გაკეთების აუცილებლობას, საუბრობენ გზის გაყვანის შედეგად შესაძლო საფრთხეებზე და ა.შ.

ანალოგიური დისბალანსი იყო სტუდიაში მოწვეულ სტუმრებს შორის. სტუმრები (სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლები) საუბრობდნენ, რომ ბაღდათი-აბასთუმნის გზა უნდა აშენდეს ისე, რომ ამ გზამ არ გაიაროს არც აბასთუმანზე და არც საირმეზე, რადგან ეს აუცილებელია კურორტებისთვის. თუმცა არ დასმულა შეკითხვები, თუ რა პრობლემებს უქმნის ეს გზები ამ კურორტებს? არსებობს თუ არა რაიმე კვლევა, რომელიც დაადასტურებდა, რომ სატრანსპორტო ემისიებით ჰაერის დაბინძურება საირმესა და აბასთუმნისთვის იმდენად მნიშვნელოვანი პრობლემაა, რომ აუცილებელია ეროვნული პარკი გაიჭრას? ვინ, როდის და რა კვლევის საფუძველზე გადაწყვიტა ის, რომ აბასთუმანში მხოლოდ ელექტრომობილებისთვის უნდა იყოს გადაადგილება შესაძლებელი?

უფრო მეტიც გადაცემის ერთ-ერთი სტუმარი, სოფლის მეურნეობის და გარემოს დაცვის მინისტრის მოადგილე ადასტურებს იმას, რაზეც ე.წ. ფეიკ სიუჟეტების ავტორებად მოხსენიებული ჟურნალისტები საუბრობენ, რომ გზის გაყვანის შედეგად მოიჭრება ხეები ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე; მოხდება ცხოველების მიგრაცია, მაგრამ მინისტრის მოადგილის თქმით, ეს ყველაფერი ისე უნდა გაკეთდეს, რომ მაქსიმალურად ნაკლები ზიანი მიადგეს პარკს. ოპონენტები კი სწორედ ამის გამო ეწინააღმდეგებიან ეროვნულ პარკში გზის გაჭრას, რომ არ მიადგეს მას ზიანი, რადგან გზის გაყვანის აუცილებლობა კვლევებით არ არის დასაბუთებული. ეს აზრი “იმედის” გადაცემაში არ გაჟღერებულა, ოპონენტად გამოცხადებულ ანალიტიკოს ნიკა ჩიტაძეს (რომელიც არ არის ეკოლოგიის, გარემოს დაცვის სპეციალისტი) კი წამყვანი უტრიალებდა კითხვას - აბასთუმანში რაც კეთდება, ეს ცუდია?

მეორე ეპიზოდი შეეხებოდა აბასთუმანში საჰაერო ფრენების აკრძალვას:

“ნაციონალმა ჟურნალისტებმა მოიგონეს პრობლემა, დაუკავშირეს ის ბიძინა ივანიშვილს, ჩართეს მორალურად გაკოტრებული ბიზნესმენი”, - ასეთი ფრაზებით ცდილობდა ტელეიმედი მომზადებული ფილმით მაყურებლის დარწმუნებას, რომ “ფეიკ ნიუსი” იყო ის, რომ “იკეტება ცა თვითფრინავებისთვის” და ეს ბიძინა ივანიშვილის ახირებით კეთდება. “იმედი” გვარწმუნებდა, რომ აბასთუმნის ობსერვატორიის და არა ბიძინა ივანიშვილის მოთხოვნით იცვლება საჰაერო მარშრუტები და რომ ეს მარშრუტი უფრო მისაღებია. ამ შემთხვევაშიც წარმოდგენილი იყო მხოლოდ სამთავრობო სექტორიდან რესპონდენტები და არც ერთი ოპონენტი, მათ შეეძლოთ ავიაციის საერთაშორისო ორგანიზაციიდან წარმოედგინათ ვინმეს პოზიცია, რომელიც მიუკერძოებლად აუხსნიდა საზოგადოებას, რეალურად შექმნის თუ არა პრობლემას მარშრუტის ცვლილება და ა.შ.

მესამე ეპიზოდი ეძღვნებოდა იმის ჩვენებას, თუ როგორი აღმშენებლობა მიდის აბასთუმანში, როგორი კმაყოფილია მოსახლეობა და როგორ აყალბებენ ამ მხრივ ინფორმაციას “ნაციონალური მოძრაობის” “მსახური” ჟურნალისტები.

სიუჟეტში აღნიშნულია, რომ ბიძინა ივანიშვილი აშენებს მაღალი კლასის სასტუმრო პარაგრაფს ტუბსაავადმყოფოს ადგილზე, ხოლო ფილტვის ცენტრი გააკეთა სხვა ადგილზე, რომელიც კერძო პირისგან შეიძინა. იმის საილუსტრაციოდ, რომ ივანიშვილ საუკეთესო ადგილი არ დაუსაკუთრებია სასტუმროსთვის, სადაც ადრე ტუბსაავადმყოფო იყო, “იმედის” ფილმი გვთავაზობს მოსაზრებას, რომ ახალი საავადმყოფოს ადგილი ჯერ კიდევ საბჭოთა პერიოდის კლიმატოლოგებმა მიიჩნიეს საუკეთესოდ. თუმცა არ ისმის კითხვა და არც პასუხია შესაბამისად, მაშინ რატომ არ ააშენეს საბჭოთა პერიოდში ამ საუკეთესოდ მიჩნეულ ადგილზე საავადმყოფო? ან თავად ბიძინა ივანიშვილმა რატომ არ ააშენა სასტუმრო ამ საუკეთესოდ მიჩნეულ ადგილზე?

გადაცემის ამ ნაწილში “იმედმა” შემოგვთავაზა აბასთუმანში აღმშენებლობით კმაყოფილი და აღფრთოვანებული მოსახლეობის კომენტარები. ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ტელეიმედი ივანიშვილის პროექტებს მსგავს სიუჟეტებს უძღვნის. აბასთუმანზე წინა თვეებში არაერთი მსგავსი პათოსის სიუჟეტი გადაიცა ტელეიმედით. “არენაში” კი აბასთუმნის პროექტამდე წყალტუბოს “აღორძინების” პროექტზე გვიამბეს. ხოლო “არენამდე” ივანიშვილის გეგმები და წყალტუბოს მოსალოდნელი აღორძინება “იმედის” სხვა გადაცემების მთავარ თემად იყო წარმოდგენილი.

გადაცემა “არენა” საპატრიარქოს თემით გაიხსნა, უფრო სწორად იმის ჩვენებით, თუ როგორ შეეცადა “ნაციონალური მოძრაობა” საეკლესიო გადატრიალების მოწყობას და როგორ აირიდა ეს ქვეყანამ თავიდან. გადაცემის ავტორები ცდილობდნენ მაყურებლის დარწმუნებას, რომ პეტრე ცაავა აწყობდა საეკლესიო გადატრიალებას, როდესაც სინოდის სხდომის დასრულების შემდეგ პატრიარქი “პიდარასტიასა” და “მამათმავლობაში” დაადანაშაულა. ხოლო პეტრე ცაავა მოქმედებს “ნაციონალური მოძრაობის” დაკვეთით, რომლის საილუსტრაციოდ გადაცემაში შემოგვთავაზეს ამონარიდი მისი ინტერვიუდან, სადაც ის საუბრობს ახალაიების ოჯახზე დადებით კონტექსტში, თუმცა იქვე ეხება გადაცდომების თემას. ამასთან, წარმოაჩენენ, რომ პეტრე ცაავა ხმას არ იმაღლებდა ენმ-ს მმართველობის დროს ადამიანის უფლებების დარღვევის ფაქტებზეო და აქედან გამომდინარე, ასკვნიან, რომ სწორედ ენმ-მ დაუკვეთა საეკლესიო გადატრიალება.

გადაცემის ამ ნაწილშიც არ ყოფილა წარმოდგენილი არანაირი განსახვავებული აზრი, მხოლოდ ამ იდეის გარშემო გაერთიანებული რესპონდენტები საუბრობდნენ შეთქმულების თეორიაზე, რომელიც ფორმალურადაც კი არ იყო დაბალანსებული.

გადაცემის სწორედ ამ პირველ, გამხსნელ ნაწილში შემოგვთავაზა “არენის” წამყვანმა ინტერაქტივის შეკითხვა: ვის ინტერესშია პატრიარქის დისკრედიტაცია - ხელისუფლების თუ ნაციონალური მოძრაობის? როგორც წესი, ტელემედიები ინტერაქტივს იყენებს იმ გადაცემებში, რომლებიც პირდაპირ ეთერში გადაიცემა. ეჭვი იმის შესახებ, რომ “არენა” ეთერში წინასწარ ჩაწერილი გადაცემით გავიდა, მას შემდეგ გაჩნდა, რაც ერთ-ერთმა სტუმარმა ნიკა ჩიტაძემ ფეისბუკში საჯარო დისკუსიის დროს დაწერა, რომ ის გადაცემაში სტუმრად მისული იყო წინა დღით და არა მაშინ, როცა გადაცემა ეთერში გავიდა. ამასთან, ჩანაწერი, რომელიც “იმედის” ვებგვერდზეა განთავსებული, ინტერაქტივის გამოსახულების გარეშეა ატვირთული, ხოლო ეთერში გასულ გადაცემას თან სდევდა ინტერაქტივის ცხრილი, რომლის მიხედვით, ინტერაქტივში მონაწილე 96.7% ფიქრობდა, რომ პატრიარქის დისკრედიტაცია “ნაციონალური მოძრაობის” ინტერესში იყო. ეს მონაცემები გადაცემის წამყვანს არ გამოუცხადებია, მან თქვა, რომ ინტერაქტივის შედეგები გამოსახული იყო ეკრანზე.

გადაცემის წამყვანმა გამსხნელ ტექსტში აღნიშნა, რომ კიბერშეტევის გამო პრობლემები შეექმნათ, თუმცა გადაცემა მაინც დათქმულ დროში გავიდა ეთერში. მას არ უთქვამს, რომ მაყურებელი გადაცემის ჩანაწერს უყურებდა ეთერში.

“ყურადღების ცენტრში” (Spotlight) - ასე ჰქვია ამერიკულ ოსკაროსან ფილმს, რომელიც ჟურნალისტების მიერ კათოლიკურ ეკლესიაში პედოფილიის მხილებას ეხება. ფილმი ნამდვილ ამბავს ეფუძნება, რომელიც 2002 წელს მოხდა ბოსტონში.

ადგილობრივი გაზეთის, “ბოსტონ გლოუბის” (Boston Globe) გამომძიებელმა ჟურნალისტებმა კათოლოკური ეკლესიის მღვდელმსახურები პედოფილიაში ამხილეს, ხოლო მათ მფარველობაში ბოსტონის კათოლიკური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი ბერნარ ლოუ დაადანაშაულეს.

ჟურნალისტების მიერ საქმის გახმაურების შემდეგ ბოსტონის ეპარქია იძულებული გახდა გაეყიდა ქონება, რათა მილიონობით დოლარი გადაეხადა კომპენსაციის სახით 500-ზე მეტი დაზარალებულისთვის. კარდინალი ლოუ კი გადადგა.

ხუთშაბათს, საქართველოში მოქმედი მედიასაშაულებების ჟურნალისტებს მაღალი იერარქიის მღვდელმთავარმა პეტრე ცაავამ მიაწოდა ინფორმაცია, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქი ეწევა “ჭაბუკების გახრწნას” და რომ ამ ინფორმაციის გაჟღერებას მოჰყვა მისი დასჯა სინოდის კრებაზე, როდესაც იგი ჭყონდიდის ეპისკოპოსობიდან დაითხოვეს.

რამდენიმე ტელევიზია და ონლაინ მედია სინოდის სხდომას პირდაპირ ეთერში აშუქებდა. ამის გამო, საზოგადოებამ უშუალოდ პეტრე ცაავასგან შეიტყო ის ინფორმაცია, რომელმაც გააოგნა.

პეტრე ცაავამ თქვა: “საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი… ერს ჰყავს პიდარასტიის, მამათმავლური ცოდვით შეპყრობილი თავმჯდომარე სინოდის”.

როგორ შეხვდა ამ განცხადებას მედია, რომელიც ბოლო წლებია ფლობს ინფორმაციას, რომ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში გარკვეული ფირებით მიმდინარეობს შანტაჟი; რომ წინა ხელისუფლების დროს ჩაწერილი პირადი ცხოვრების ამსახველი ვიდეომასალების ნაწილი ეხება სასულიერო პირებსაც; რომ არსებობს “ციანიდის საქმისთვის” მსჯავრდებული დეკანოზ გიორგი მამალაძის წერილი, რომელშიც მსგავს ფაქტებზეა საუბარი და ა.შ.

მიუხედავად ამისა, მედია სრულიად მოუმზადებელი აღმოჩნდა ასეთი თემის სათანადო გაშუქებისთვის. პირველი რამდენიმე წუთის განმავლობაში ჟურნალისტები ვერც კი იმეორებდნენ პეტრე ცაავას მიერ პატრიარქისადმი გაჟღერებულ ბრალდებას.

მაგალითად, “მთავარი არხის” ჟურნალისტების პირველი რეაქცია ასეთი იყო:

“შოკისმომგვრელი განცხადებები მოვისმინეთ ჩვენ ახლა მეუფე პეტრეს მხრიდან. უმძიმესი ბრალდებები წაუყენა საქართველოს პატრიარქს. ის დაადანაშაულა ცოდვის ლობირებაში. ძალიან რთულია იმ ბრალდებების გამეორება. ეს იყო მართლაც ძალიან მოულოდნელი, რომლის ინტერპრეტირება ან შინაარსის გადმოცემა მე ძალიან მიჭირს”.

ტელეკომპანია “იმედმა” პეტრე ცაავას განცხადების პირველი ნაწილი შემოგვთავაზა პირდაპირ ეთერში, სადაც ის ზოგადად ეკლესიაში “მამათმავლობის მხილებაზე” საუბრობს და შემდეგ ყოველგვარი კომენტარის გარეშე, სხვა თემაზე გადავიდა საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი. რამდენიმე წუთის შემდეგ კი საპატრიარქოსთან მყოფი ჟურნალისტი ჩართო პირდაპირ ეთერში, რომელმაც მაყურებელს უთხრა, რომ არ გაიმეორებდა იმას, რაც პეტრე ცაავამ თქვა საჯაროდ:

“მე მირჩევნია ეს თავად მაყურებელმა უშუალოდ მეუფე პტრესაგან მოისმინოს, მე არ ვაპირებ მისი განცხადებების ციტირებას”.

პირდაპირ ეთერში მოუხდა პეტრე ცაავას განცხადების გაშუქება ტვ პირველსაც, საიდანაც, ასევე, პირველი რამდენიმე წუთის განმავლობაში ჟურნალისტები მაყურებელს აწვდიდნენ ინფორმაციას, რომ პეტრე ცაავამ ზოგადად ეკლესიაში მამათმავლობის მხილება დაასახელა მისი დათხოვნის მიზეზად. უფრო მეტიც, საპატრიარქოში მყოფმა ჟურნალისტმა პირდაპირ ეთერში ჩართვის დროს დაამახინჯა პეტრე ცაავას განცხადება და თქვა, რომ მან სინოდის მდივანი დაადანაშაულა და რომ უცნობია, ვინ იყო სხდომის მდივანი. რეალურად პირდაპირ ეთერში პეტრე ცაავამ ცალსახად განაცხადა, რომ მან პატრიარქი ამხილა, რომელიც არის სინოდის მუდმივმოქმედი თავმჯდომარე.

“ძალიან სკანდალური განცხადება გააკეთა მეუფე პეტრემ,” - ასე შეაფასა “რუსთავი 2”-ის ჟურნალისტმა პეტრე ცაავას განცხადება. ეს განცხადება "რუსთავი 2-მა" პირდაპირ ეთერში გადასცა.

პეტრე ცაავას მიერ პატრიარქის დადანაშაულების შესახებ განცხადების პერიფრაზისგან შეიკავა თავი ფორმულა ტვ-ის ჟურნალისტმაც. მან ჩართვის დროს მაყურებელს უთხრა, რომ პეტრე ცაავამ “სინოდის თავმჯდომარე ამხილა, თუ რაში ამას მოისმენთ, როდესაც მეუფე პეტრეს ინტერვიუ გავა ეთერში”.

საზოგადოებრივ მაუწყებელს სინოდის სხდომასთან დაკავშირებით საგანგებო ეთერი არ ჰქონია და შესაბამისად, პირდაპირ ეთერში არ გადაუცია პეტრე ცაავას განცხადებები. მოგვიანებით კი ჟურნალისტმა, რომელმაც საპატრიარქოსთან განვითარებული ამბები პირდაპირ ეთერში უამბო მაყურებელს, უთხრა, რომ მეუფე პეტრემ “სკანდალური განცხადებები” გააკეთა.

რას ნიშნავს, როცა მედია, ჟურნალისტები ვერ ბედავენ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქის მიმართ სხვის მიერ გაჟღერებული ბრალდების პერიფრაზსაც კი? მოიქცეოდნენ თუ არა ისინი ასე იმ შემთხვევაშიც, თუკი, მაგალითად, მძიმე ბრალდებას წაუყენებდა პრეზიდენტი პრემიერს? ვინმე ცნობილი მსახიობი ცნობილ კინორეჟისორს? კათოლიკე მღვდელი - კარდინალს და ა.შ. - ალბათ, არა, რადგან, ცხადია, ძნელია, ერთის მხრივ, “უწმინდესად და უნეტარესად” მოიხსენიებდე ადამიანს და მეორეს მხრივ, იმ ქმედებებში ბრალდებულად გამოაცხადო, რომლის გმობასაც ტაბურეტკებით და კომბლებით “შეიარაღებული” იცავს ის ეკლესია, რომლის მწყემსიცაა.

რა თქმა უნდა, ჟურნალისტური სტანდარტი გულისხმობს მაღალი პასუხისმგებლობის გამოვლენას და სიფრთხილეს ისეთი ფაქტების გასაჯაროების დროს, რომლებიც დადასტურებული არ არის. თუმცა, როდესაც ბრალდება ძალიან მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონეა, მედია ვალდებულია ყველა ღონეს მიმართოს ამ ბრალდებაზე მეტი დეტალების მოსაძიებლად.

მეტ დეტალებს მაყურებელი დღის შემაჯამებელ საინფორმაციო გამოშვებებში ელოდა, თუმცა ვნახოთ, რეალურად რა გავიგეთ:

• საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ცხრასაათიან მოამბეში შემოგვთავაზეს დღის განმავლობაში სინოდის სხდომის გარშემო გაკეთებული კომენტარების კოლაჟი. არ იყო წარმოდგენილი სიღრმისეული ანალიზი, არ დასმულა დამატებითი შეკითხვები პეტრე ცაავას მიერ გაჟღერებულ ბრალდებებზე და მთელი აქცენტი გადანატილი იყო იმის ჩვენებაზე, თუ როგორ შეურაცხყო მეუფე პეტრემ პატრიარქი. ჟურნალისტი გვთავაზობდა სინოდის წევრი მღვდელმთავრების პერიფრაზებს, რომ “ჭყონდიდის მიტროპოლიტი სინოდის სხდომაზე უხამსი სიტყვებით და შანტაჟის ენით საუბრობდა”;
  
  
• პეტრე ცაავას ნეგატიური პორტრეტის შექმნაში კიდევ უფრო შორს წავიდა ტელეკომპანია “იმედი”. კერძოდ, სარედაქციო და ჟურნალისტურ ტექსტებში ვხვდებოდით ასეთ პასაჟებს: “მან [პეტრემ] სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი უმძიმეს ცოდვაში დაადანაშაულა... მალევე გაირკვა, რომ [პეტრე] კი არ გამოვიდა [სინოდის სხდომიდან], არამედ ძალით გამოიყვანეს... [სინოდის წევრების მონათხრობით] პეტრე ცაავამ გაბედა და პატრიარქისკენ გაიწია… მან კიდევ ერთხელ დაადანაშაულა პატრიარქი სოდომ-გომორის ცოდვაში” და ა.შ. ასეთი კონტექსტის შექმნის შემდეგ “ქრონიკის” შემაჯამებელ გამოშვებაში ჟურნალისტებმა გვაუწყეს, რომ “პეტრე ცაავას მხარდასაჭერად სოციალურ ქსელში აქტიურობენ ნაციონალური მოძრაობის წარმომადგენლები და მათი მხარდამჭერები”. ამის საილუსტრაციოდ აჩვენეს ფეისბუკპოსტების სქრინები, თუმცა აქვე საინტერესოა ის ფაქტი, რომ არ უჩევენებიათ თავად ენმ-ს ლიდერის, მიხეილ სააკაშვილის პოსტი, რომელიც სწორედ რომ ილია მეორეს უჭერდა მხარს. ამას გარდა, იმედის ჟურნალისტი ცხარე ინტერესს ავლენდა პეტრე ცაავასგან იმის გამოსარკვევად, თუ აქამდე რატომ არ ასაჯაროებდა ამ ინფორმაციას და ახლა რატომ გადაწყვიტა მხილება;
  
  
• ფაქტობრივად სინოდის სხდომის მშრალი ქრონოლოგია და კომენტარები შემოგვთავაზა “ფორმულამაც” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში. ჟურნალისტი აქაც იყენებდა ტერმინს, რომ “სოდომურ ცოდვაში” ამხელდა პეტრე ცაავა პატრიარქს.
  
  
• "მთავარი არხი" , "რუსთავი 2" და "ტვ პირველი" დღის განმავლობაში თითქმის უწყვეტ რეჟიმში ცდილობდნენ სხვადასხვა აქტორის პირდაპირ ეთერში ჩართვით და ინტერვიუებით თემის გაშლას, ეს უფრო მეტად სენსაციურობის წარმოჩენას ეძღვნებოდა, ვიდრე კონკრეტულ ბრალდებაზე მეტი დეტალების მოძიებას.
  
  

მედიის მიერ დამატებით დასმული შეკითხვებიდან გავიგეთ, თუ რას გულისხმობდა პეტრე ცაავა, როდესაც თქვა, რომ პატრიარქი “მამათმავლობითა” და “პიდარასტიითაა” შეპყრობილი.

პეტრე ცაავამ თქვა: “ეკლესიურად ამ ცოდვას ჰქვია პიდარასტია, შენდობას ვითხოვ, არ მინდა ვინმემ ცუდად გაიგოს, ახალგაზრდა ჭაბუკის გახრწნა არის ეს.”

შეიცავს თუ არა ეს ბრალდება - “ახალგაზრდა ჭაბუკის გახრწნა” - პედოფილიაზე მინიშნებას, რაც სისხლის სამართლის დანაშაულია, - ეს კითხვა ჟურნალისტებს პეტრე ცაავასთვის არ დაუსვამთ.

პეტრე ცაავამ თქვა, რომ შეუძლია წარადგინოს სინოდის წინაშე 2-3 მოწმე, მოგვიანებით განაცხადა, რომ “შეიძლება 30-იც”. მან თქვა, რომ მედიას ვერ გაუმხელს ამ მოწმეებს, თუმცა ჟურნალისტებს უთხრა, რომ მისი ბრალის გამამყარებელი არგუმენტები შეუძლიათ ამოიკითხონ 1970-ანი წლებიდან დღემდე გასამართლებული სასულიერო პირების საქმეების შესწავლის შედეგად. მედიას ჯერ არც ამ მხრივ გამოუხატავს ამ თემის მიმართ ინტერესი.

საბოლოო ჯამში, ის, რასაც ამ ხნის განმავლობაში საქართველოში მოქმედი მედიასაშუალებები გვიჩვენებენ, არის პეტრე ცაავას ბრალდებები, რომლებიც რჩება ზეპირ განცხადებებად და არ ახლავს თან ფაქტები და მეორეს მხრივ, ვხედავთ პატრიარქის დამცველების ასევე ზეპირ, მხოლოდ რწმენაზე დაფუძნებულ განცხადებებს.

ჯერ მედიას ისიც ვერ გაურკვევია, რაში ადანაშაულებენ პატრიარქს - ეს არის სისხლის სამართლის კოდექსით დასჯადი დანაშაული პედოფილია თუ ჰომოსექსუალური ურთიერთობები, რაც ადამიანის უფლებაა სეკულარულ სახელმწიფოში და არა “სოდომური ან უმძიმესი ცოდვა”, როგორც ამას ჟურნალისტები იმეორებენ. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ მედიასპექტრში შევხვდით ისეთ გაშუქებასაც, როდესაც პეტრე ცაავას განცხადებებს იმ ნაწილში, როცა ის საუბრობს “მამათმავლობასა და სოდომ-გომორის ცოდვაზე” - მედიამ (მაგალითად, ნეტგაზეთი, პუბლიკა) დაარქვა თავისი სახელი - “ჰომოფობიური” და “სიძულვილის ენა”.

ესტონეთმა შესაძლოა დაკარგოს პრესის თავისუფლების რეიტინგში მოწინავე მე-11 ადგილი. ასე გამოეხმაურა რეიტინგზე მომუშავე ორგანიზაცია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე” ესტონეთის ერთერთი უმსხვილესი და უძველესი გაზეთის Postimees-ის მფლობელის მცდელობებს,  ჩაერიოს სარედაქციო საქმიანობაში.

აღნიშნულ გაზეთს ნორვეგიული კომპანია Schibsted ფლობდა, თუმცა 2013 წელს ის ესტონელმა ბიზნესმენმა, მარგუს ლინამიემ შეიძინა. პრობლემებმა სარედაქციო დამოუკიდებლობაში ჩარევის კუთხით 2017 წლიდან იჩინა თავი, 2018 წელს კი ზედიზედ ხუთი რედაქტორი გახდა იძულებული დაეტოვებინა გაზეთი.

“ახალი ამბების, ბიზნესის, გამოძიების, სპორტის, ოპედის განყოფილების რედაქტორებმა დატოვეს გაზეთი მარგუს ლინამიეს მცდელობების გამო, გადააქციოს გაზეთი თავისი კონსერვატიული და ნაციონალისტური მოსაზრებების პროპაგანდისტულ რუპორად”, - ნათქვამია ორგანიზაცია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს” მიერ გამოქვეყნებულ განცხადებაში.

უფრო ადრე ადგილობრივი მედია მფლობელის მიერ შექმნილ პრობლემაზე მიუთითებდა თავის ანგარიშში ორგანიზაცია “მედიაპლურალიზმისა და მედიის თავისუფლების ცენტრი”, რომელიც ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში მედიაპლურალიზმის მონიტორინგს ახორციელებს ყოველწლიურად ევროკომისიის დაფინანსებით:  “2013 წელს, როცა ნორვეგიულმა კომპანიამ Schibsted-მა გაყიდა Postimees და ახალი ესტონელი მფლობელი ჩაერია მთავარი რედაქტორის დანიშვნის პროცესში, რაც, როგორც ჩვენთვის ცნობილია, აქამდე არასდროს მომხდარა ესტონეთში. ეს აჩვენებს, რომ ნაციონალური, ადგილობრივი მფლობელი, როგორც ასეთი, არ უზრუნველყოფს სარედაქციო ჯგუფის დამოუკიდებლობას”.

1990-იან წლებამდე, ისე როგორც სხვა საბჭოთა ქვეყნებში, ესტონეთში მედიას სახელმწიფო ფლობდა და აცენზურებდა. თავდაპირველად უცხოური კომპანიები არ ინტერესდებოდნენ ესტონეთში მედიაბაზრით, ვინაიდან ტერიტორიით და მოსახლეობის რაოდენობით ძალიან მცირე სახელმწიფოს მედიაბაზარი არ ჩანდა რენტაბელურად. 1998 წელს კი 2 მსხვილი სკანდინავიური (შვედური და ნორვეგიული) კომპანია შევიდა, მათ დაიწყეს გაზეთების, ტელევიზიების, ონლაინგამოცემების ყიდვა-შექმნა. თუმცა რამდენიმე წლის შემდეგ წილები ადგილობრივ კომპანიებზე გაყიდეს. ამ ყველაფერმა ესტონეთში მედიის მდგომარეობა გააუმჯობესა, რასაც მოწმობს მედიის თავისუფლების ანგარიშებში მისი მოწინავე პოზიციები, თუმცა გამოიწვია მედია-მფლობელობის კონცეტრაცია 2 მსხვილი კომპანიის ხელში: Postimees Group და Ekspress Group ინაწილებენ წილებს გაზეთებში, ტელევიზიებში, ჟურნალებში, რადიოებში, ონლაინ გამოცემებში.

“მედია-მფლობელობის კონცენტრაცია მედია პლურალიზმისთვის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს რისკად რჩება და ბარიერს უქმნის ინფორმაციისა და მსოფლმხედველობის მრავალფეროვნებას”, - იუწყება მედიაპლურალიზმისა და მედიის თავისუფლების ცენტრი.

ორგანიზაციის ბოლო ანგარიში 2017 წლის მონაცემებს მოიცავს და ამ ანგარიშის მიხედვით, ევროკავშირის 6 ქვეყანაში (ბულგარეთი, ჩეხეთის რესპუბლიკა, ესტონეთი, ფინეთი, პოლონეთი და რუმინეთი) მედიაბაზრის მრავალფეროვნება მაღალი რისკის ქვეშაა და ევროკავშირის მხოლოდ 2 სახელმწიფოშია (გერმანია და საფრანგეთი) ამ მხრივ ყველაზე დაბალი საფრთხე.

მედიაბაზრის მრავალფეროვნებას ორგანიზაცია რამდენიმე კომპონენტით საზღვრავს, ესენია, მედია-მფლობელობის გამჭვირვალობა და კონცენტრაცია, მფლობელებისა და კომერციული გავლენა სარედაქციო შინაარსზე და ეკონომიკური პირობები, რომელშიც მედიას უწევს მუშაობა.

მედიაპლურალიზმის მონიტორინგი 2 სახის - ჰორიზონტალურ (როცა ერთი კომპანია მის კონკურენტებს ყიდულობს ბაზარზე) და მედიებს შორის (როცა ერთი კომპანია ფლობს სხვადასხვა სახის მედიაკომპანიას - რადიოს, ტელევიზიას, გაზეთებს, ინტერნეტ მედიას და ა.შ.) კონცენტრაციას გამოყოფს.

“ესტონეთში ჰორიზონტალური კონცეტრაციის მაღალი რისკი (83%) განპირობებულია, პირველ რიგში, სპეციფიკური რეგულაციების არარსებობით: მედიაკონცეტრაციის რისკი ყურადღების ქვეშ მოექცა ბოლო წლების განმავლობაში, როცა ძალიან გაიზარდა ბაზარზე Postimees (ყოფილი Eesti Meedia) წილი. მაღალია მედიებს შორის კონცენტრაციის რისკი - 88%”, - ნათქვამია მედიაპლურალიზმის მონიტორინგის ანგარიშში.

რამდენად მრავალფეროვანია ქართული მედიაბაზარი და უზრუნველყოფილია თუ არა მედიაპლურალიზმი?

• იხილეთ: მედიის მფლობელები საქართველოში
  
  

საქართველოში კანონით უზრუნველყოფილია მედიამფლობელების გამჭვირვალობა. შესაბამისად, ცნობილია, რომ ქართულ მედიაბაზარზე არ ოპერირებენ უცხოური კომპანიები და ძირითადად, ვხვდებით ხელისუფლებასთან ან ოპოზიციასთან კავშირში მყოფ პირებსა და კომპანიებს მედიის მფლობელებად. ეს კი გავლენას ახდენს კონკრეტული მედიაორგანიზაციების სარედაქციო პოლიტიკასა და მედიის თავისუფლების კუთხით ქვეყანაში არსებულ ვითარებაზე. 

საჯარო რეესტრში დაცული მონაცემების მიხედვით, ნაკლებად შეინიშნება კონკრეტული 1 ან 2 კომპანიის ხელში მედია-მფლობელობის კონცენტრაცია, თუმცა სხვადასხვა ორგანიზაციების მიერ ჩატარებული მედიამონიტორინგები აჩვენებს, რომ მედიასაშუალებების ნაწილი (მაგალითად, იმედი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი, მაესტრო) მოქმედი ხელისუფლების პოლიტიკის მიმართ ნაკლებად კრიტიკულია. მათ საპირწონედ, მთავარი ოპოზიციური გაერთიანების მიმართ ნაკლებად კრიტიკული იყო "რუსთავი 2", რომელიც ზაფხულიდან ახალი მფლობელის ხელშია და ჯერ ამ ტელევიზიის კონტენტის მონიტორინგი რომელიმე პროფესიულ ორგანიზაციას არ განუხორციელებია. ყოფილი "რუსთავი 2-ის" გუნდის ბაზარზე 2 ახალი ტელევიზია აღმოცენდა და შესაბამისად, ჯერ არც ამ ტელევიზიების მონიტორინგის შესახებაა რამე ცნობილი. თუმცა, ზედაპირული დაკვირვებით უკვე ჩანს, რომ ტელევიზიების რაოდენობის ცვლილებით, რეალურად კვლავაც სახეზე გვაქვს პოლარიზებული მედია, რაც ნაკლებად ემსახურება მედიაპლურალიზმს.

• არ ეტყობოდა, რომ შეურაცხადი იყო
• არ შეგვიმჩნევია ფსიქიკური აშლილობა
• არ შეიძლება გამოშვება! მკვლელ ადამიანს რაც ეკუთვნის, ისე უნდა დაისაჯოს

ეს იყო იმ გზავნილების არასრული ჩამონათვალი, რაც 18 ოქტომბერს “მთავარი არხის” ეთერში გასული სიუჟეტიდან მიიღო მაყურებელმა, სახელწოდებით “მკვლელი დედის საქმე”.

სიუჟეტი შეეხებოდა ექსპერტიზის დასკვნას, რომლის მიხედვით აღაიანში შვილის მკვლელობისთვის მსჯავრდებულ დედას შეზღუდული შერაცხადობა ჰქონდა. სიუჟეტში ცალმხრივად იყო წარმოჩენილი მსჯავრდებულის ქმრის და მისი ნათესავების პოზიცია, რომლის მიხედვით, გამოთქმული იყო ეჭვი, რომ გაყალბდა ექსპერტიზის დასკვნა, რათა მოხდეს “მკვლელი დედის” ციხიდან გათავისუფლება. ჟურნალისტმა გვაჩვენა ქმრის, ქმრის ნათესავების კომენტარები, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ მსჯავრდებულს არ ეტყობოდა რომ იყო შეურაცხადი, რომ მათ მისთვის ფსიქიკური პრობლემების ქონა არ შეუნიშნავთ და ა.შ.

სიუჟეტში ეს ნაწილი სრულიად დაუბალანსებელი იყო, არ იყო წარმოჩენილი პროფესიონალის შეფასებები ან კომენტარები ამ საკითხთან მიმართებაში.

მოკლული ბავშვის მამა წარმოჩენილი იყო საქმის ერთადერთ მსხვერპლად, მაშინ როცა გამოძიება მის მიმართაც აწარმოებს გამოძიებას არასრუწლოვნათან სექსუალური კავშირისთვის. მოკლული ბავშვის დედა ქორწინების დროს არასრულწლოვანი იყო.

მამის, როგორც საქმის ერთადერთი მსხვერპლისადმი მეტი სენსიტიურობისთვის სიუჟეტში ნაჩვენები იყო მოკლული ბავშვის ფოტოები, მათ შორის მამასთან ერთად, ნაჩვენები იყო, თუ როგორ ეფერება მამა გარდაცვლილი შვილის ტანსაცმელს, ტირის ბავშვის საფლავთან და ა.შ.

სიუჟეტის მთელი პათოსი მიმართული იყო “დამნაშავე დედის მთელი სიმკაცრით დასჯის” აუცილებლობისკენ. შედეგმაც არ დააყოვნა. “მთავარი არხის” ფეისბუკ გვერდზე აღნიშნული სიუჟეტის გაზიარების შემდეგ კომენტარებში ადამიანები მოითხოვენ ქალის რაც შეიძლება მკაცრად დასჯას, ზოგი მისი მკვლელობის მომხრეცაა, ნაწილი კითხულობს, თუ რატომ არ იყო იზოლირებული, თუ ქალს ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა.

ამდენად, გარდა იმისა, რომ სიუჟეტი ცალხმრივად აშუქებდა ამ მკვლელობის საქმეს, მან ასევე მოახდინა ფსიქიკური ჯანმრთელობის მქონე ადამიანების კიდევ უფრო სტიგმატიზაციაც.

ფეისბუკში, მხოლოდ 2 თვის მონაცემებით, 19.8 მილიონი ევროს ღირებულების პოლიტიკური რეკლამა განთავსდა. ეს თანხა მოიცავს მხოლოდ ევროკავშირის ქვეყნებიდან აღნიშნულ პერიოდში დაკვეთილ 343,736 პოლიტიკურ რეკლამას.

აღნიშნული მონაცემები თავად ფეისბუკმა მიაწოდა ევროკომისიას სპეციალურ ანგარიშში. სპეციალურ ყოველთვიურ ანგარიშებს ფეისბუკი ევროკომისიას 2019 წლის იანვრიდან აწვდის, მას შემდეგ, რაც დეზინფორმაციასთან ბრძოლის სამოქმედო გეგმის ფარგლებში შემუშავებულ ქცევის კოდექსს შეუერთდა.

დეზინფორმაციასთან ბრძოლის მიზნით, 2019 წლის მარტიდან ფეისბუკმა პოლიტიკური რეკლამის დამკვეთების ავტორიზაციის სისტემა აამუშავა. ავტორიზებულმა დამკვეთმა უნდა განათავსოს წარწერა “დაფინანსებულია” ისეთ რეკლამაზე, რომელიც ეხება პოლიტიკური პერსონებს, პოლიტიკურ პარტიებს, არჩევნებს, ან ისეთ საკითხებს, რომლებიც მნიშვნელოვანია ევროკავშირისთვის (მიგრაცია, პოლიტიკური ღირებულებები, სამოქალაქო და სოციალური უფლებები, უსაფრთხოება&საგარეო პოლიტიკა, გარემოს დაცვის პოლიტიკა, ეკონომიკა).

ავტორიზაციის სისტემის ამუშავების შემდეგ ფეისბუკმა პირველი ანგარიში გამოაქვეყნა ევროკავშირის ქვეყნების მიხედვით პოლიტიკური რეკლამების რაოდენობისა და მათზე დახარჯული თანხის შესახებ მონაცემები. მონაცემები 2019 წლის მარტის ბოლოდან 29 მაისამდე პერიოდს მოიცავს და ასე გამოიყურება:




როგორც ცხრილიდან ჩანს, ყველაზე მეტი პოლიტიკური რეკლამისა და მასზე დახარჯული თანხის წილი ევროკავშირის მასშტაბით გერმანიაზე მოდის. 2019 წლის მარტიდან 15 ოქტომბრამდე პერიოდში გერმანიიდან ფეისბუკში 120,798 პოლიტიკური რეკლამა განთავსდა და მასზე 6,183,365 ევრო დაიხარჯა.

რაც შეეხება ყალბ ანგარიშებს, როგორც ფეისბუკი იტყობინება, მათ გააუმჯობესეს ასეთი ანგარიშების ამოცნობის ტექნოლოგია.

“ჩვენ გავთიშეთ 2.19 მილიარდი ანგარიში 2019 წლის პირველ კვარტალში და მათი უმრავლესობა რეგისტრაციიდან რამდენიმე წუთში იქნა აღმოჩენილი ჩვენ მიერ,” - ნათქვამია ფეისბუკის მიერ ევროკომისიისთვის მიწოდებულ ანგარიშში.

დეზინფორმაციასთან ბრძოლის კუთხით ფეისბუკის კიდევ ერთი სამიზნეა ე.წ. კოორდინირებული არაუთენტიკური ქცევა, როდესაც ადამიანები ან ორგანიზაციები ქმნიან ყალბი ანგარიშების ქსელებს, რათა შეცდომაში შეიყვანონ სხვები იმაზე, თუ ვინ არიან ისინი ან რას აკეთებენ და თავიანთი სტრატეგიული მიზნებისთვის საჯარო დებატების მანიპულაციას ეწევიან.

“ჩვენ აქტიურად ვმუშაობთ ასეთი ტიპის ქცევის გამოვლენასა და მის აღკვეთაზე, რადგან არ გვსურს ჩვენი სერვისი გამოიყენებოდეს ადამიანების მანიპულაციისთვის. ჩვენ ვთიშავთ გვერდებს, ჯგუფებს და ანგარიშებს მათი ქცევიდან გამომდინარე,” - ნათქვამია ფეისბუკის ანგარიშში.

მაისის თვეში ფეისბუკმა კოორდინირებული არაუთენტიკური ქცევისთვის რუსეთიდან რამდენიმე გვერდი, ჯგუფი და ანგარიში წაშალა. ფეისბუკის ინფორმაციით, მათ 2 ასეთი ქსელი აღმოაჩინეს:

პირველი ქსელი მუშაობდა აღმოსავლეთ უკრაინაში, სირიაში, რუსეთსა და ევროპაში მიმდინარე პროცესებზე.

მეორე ქსელი ფოკუსირებული იყო ავსტრიაზე, ბალტიის ქვეყნბზე, გერმანიაზე, ესპანეთზე, უკრაინასა და გაერთიანებულ სამეფოზე. ისინი ასევე ავრცელებდნენ ინფორმაციას მიგრაციის, რელიგიურ საკითხებსა და ნატოზე.

“ჩვენ 118 გვერდი, ჯგუფი და ანგარიში წავშალეთ რუსეთიდან მოქმედი ამ 2 ქსელიდან,” - აცხადებენ ფეისბუკში.

კოორდინირებული არაუთენტიკური ქცევისთვის მხოლოდ მაისის თვეში ფეისბუკმა 265 გვერდი, ჯგუფი და ანგარიში წაშალა ისრაელიდან, ასევე, 51 ფეისბუკ ანგარიში, 36 გვერდი და ჯგუფი, 3 ინსტაგრამის ანგარიში, რომლებიც იმართებოდა ირანიდან.

უნდა გამოვიყენოთ თუ არა ტერმინი - “ყალბი ინფორმაცია”? ვინ და როგორ იყენებს სოციალურ ქსელებს დეზინფორმაციის გავრცელებისთვის? რა როლი აქვს ამ ყველაფერში კრემლს? როგორ უნდა ვებრძოლოთ დეზინფორმაციას? - ეს იმ საკითხების არასრული ჩამონათვალია, რაზეც საქართველოდან გერმანიაში გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში მონაწილე ჟურნალისტების ჯგუფი ერთი კვირის განმავლობაში იღებდა ინფორმაციას.

მიგრანტები, რელიგიური ჯგუფები, ლგბტ თემი, ნაციონალიზმი - ასეთია იმ საკითხების არასრული ჩამონათვალი, რაზეც ყველაზე ხშირად ვრცელდება ყალბი ამბები გერმანიაში.

ყალბი ინფორმაცია 13 წლის ლიზას გაუპატიურების შესახებ იყო პირველი რეზონანსული შემთხვევა, როდესაც გერმანიის მთავრობა პირისპირ შეეჯახა კრემლის პროპაგანდისტულ მანქანას. 2016 წელს გერმანიაში მცხოვრებმა რუსული წარმომავლობის ოჯახმა 13 წლის გოგონას გაუჩინარების შესახებ განაცხადა. გოგონა 30 საათის განმავლობაში იყო დაკარგული და შინ დაბრუნების შემდეგ განაცხადა, რომ ის მიგრანტებმა გააუპატიურეს. მოგვიანებით, გერმანიის პოლიციამ გამოარკვია, რომ მოზარდი სკოლაში შექმნილი პრობლემების გამო იმალებოდა და მასზე იმ პერიოდში სექსუალურ ძალადობას ადგილი არ ჰქონია, მითუმეტეს არანაირი მიგრანტების მხრიდან. ამის მიუხედავად, ლიზას გაუპატიურების შესახებ ყალბმა ამბავმა მოიცვა არა მხოლოდ გერმანიის საზოგადოება, იყო ორგანიზებული საპროტესტო გამოსვლები მიგრანტების წინააღმდეგ გერმანიაში და ა.შ.

გერმანიაში დეზინფორმაციის საკითხებზე მომუშავე სპეციალისტების შეფასებით, მიგრანტებთან მიმართებაში გაცილებით უფრო გავრცელებულია კრიმინალური ამბების მანიპულაციური გაშუქება - კერძოდ, ზოგიერთი მედიასაშუალება, რომელიც ემსახურება დეზინფორმაციის პროპაგანდას, მიზანმიმართულად აქვეყნებს იმ კრიმინალური შემთხვევების შესახებ ცნობებს, რომლებშიც ბრალდებულები ან მსჯავრდებულები არიან მიგრანტები. საქმე ის არის, რომ ამ ფორმით ხდება საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება, რომ მიგრანტები კრიმინალები არიან, თუმცა სტატისტიკური ანალიზი აჩვენებს, რომ რეალობა განსხვავებულია - მიგრანტების წილი საერთო დანაშაულების სტატისტიკაში გერმანიაში დაბალია.

ლუკა ჰამერი, სოციალური მედიის ანალიტიკოსი ამბობს, რომ საზოგადოებრივი აზრის მანიპულაციისთვის საუკეთესო ადგილია სოციალური მედია. მისი თქმით, ამას ხელს უწყობს სოციალური მედიის ის შესაძლებლობა, რაც თავისუფალ სივრცეს აძლევს საზოგადოებას. ამავდროულად, პრობლემას ქმნის ციფრულ ტექნოლოგიებთან მიმართებაში მომხმარებლების დაბალი წიგნიერების დონე, ასევე, ისეთი პლატფორმები, როგორიცაა დახურული ჯგუფები სოციალურ ქსელებში, სასაუბრო პროგრამები (ტელეგრამი, ვაიბერი და ა.შ.), რაც ართულებს კვლევის შესაძლებლობებს.

კაროლინ შვარცი გერმანიაში ფაქტების გადამოწმების სპეციალური პლატფორმებისთვის (მაგალითად, Faktenfinder) მუშაობს. მისი თქმით, გერმანიაში ყალბი ამბების გავრცელებისთვის ყველაზე აქტიურად “ტელეგრამი” გამოიყენება, რომლის კვლევა რთულია, რადგან ის სასაუბრო პლატფორმაა და მოკლებულია საჯაროობას. რაც შეეხება საჯარო კომუნიკაციებისთვის განკუთვნილ პლატფორმებს, როგორიცაა, მაგალითად, ტვიტერი, მასზე დაკვირვებით, კაროლინ შვარცი გამოყოფს რამდენიმე შტრიხს, რაც გამოიყენება ყალბი ცნობების გავრცელებისთვის, ესენია: ე.წ. თვითმხილველების პოსტები, ყალბი ანგარიშები სოციალურ ქსელებში, ფოტომონტაჟები, ყალბი ვიდეოები ე.წ. დიფფეიკები (DeepFakes), ფაბრიცირებული დოკუმენტები, ცნობილი ადამიანების ყალბი ციტატები, ე.წ. მეცნიერული დასკვნები, რომლებიც ყალბია და ა.შ.

“ყალბი ინფორმაციის გამავრცელებელს შეიძლება ჰქონდეს სხვადასხვა მოტივი. მაგალითად, პოლიტიკური მოტივის შემთხვევაში ამოცანაა ამომრჩევლების მობილიზაცია ან პირიქით, დემობილიზაცია, პოლიტიკური ოპონენტისთვის ზიანის მიყენება, პოლარიზაცია და ა.შ. შეიძლება, არსებობდეს მონეტიზაციის მოტივი - რაც უფრო მეტ მნახველს მოიზიდავს ყალბი ამბავი, მაგალითად, იგივე იუთუბზე, მეტი ფულადი შემოსავლის მიღების შანსი უჩნდება მის გამავრცელებელს და ა.შ.” - ამბობს კაროლინ შვარცი.

დეზინფორმაციის საკითხებზე მომუშავე სპეციალისტები გერმანიაში ფიქრობენ, რომ აუცილებელია საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება იმ ციფრულ ტექნოლოგიებზე, რაც აქტიურად გამოიყენება ყალბი ამბების პროპაგანდისთვის. მაგალითად, მოქალაქეებს უნდა ჰქონდეთ ინფორმაცია, თუ როგორ შეიძლება შეამოწმონ არის თუ არა ფოტო გაყალბებული, ან ვინ იმალება იმ მომხმარებლის მიღმა, რომელიც ავრცელებს ყალბ ინფორმაციას და ა.შ.

სოციალურ ქსელებში დეზინფორმაციასთან ბრძოლის მოტივით გერმანიაში 2017 წელს მიიღეს კანონი ინტერნეტ ქსელების გამოყენების შესახებ (NetzDG). ეს კანონი ავალდებულებს სოციალურ ქსელებს, როგორიცაა მაგალითად ფეისბუკი, 24 საათში ირეაგიროს საჩივარზე და წაშალოს სიძულვილის ენის შემცველი ან ე.წ. ყალბი ამბავი. ამასთან, ფეისბუკი ვალდებულია წარადგინოს კვარტალური ანგარიშები მის მიერ გაწეული საქმიანობის შესახებ ამ კანონის ფარგლებში. წინააღმდეგ შემთხვევაში გათვალისწინებულია სოლიდური ფინანსური სანქციები.

ფეისბუკის 2019 წლის პირველი კვარტლის ანგარიშის მიხედვით, 6 თვეში მათ NetzDG-ის ფარგლებში ჯამში 674 საჩივარი მიიღეს, აქედან ყველაზე მეტი - 370 საჩივარი ეხებოდა შეურაცხყოფას, საიდანაც წაიშალა 140, ხოლო ცილისწამებაზე შესული 212 საჩივრიდან, დაკმაყოფილდა და წაიშალა 39.

ორგანიზაცია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე” ინტერნეტ ქსელების გამოყენების შესახებ კანონს (NetzDG) ჯერ კიდევ მის მიღებამდეც აკრიტიკებდა და მიიჩნევდა, რომ ის საფრთხეს უქმნიდა გამოხატვის და მედიის თავისუფლებას. ორგანიზაციის ბერლინის ოფისის წარმომადგენელი ჯულია ლეგნერი ჩვენთან საუბარში ამბობს, რომ ამ კანონმა, როგორც მოსალოდნელი იყო, ვერ მოაგვარა ინტერნეტის საშუალებით დეზინფორმაციისა და სიძულვილის ენის გავრცელების საკითხი. მისი თქმით, სტატისტიკა აჩვენებს, რომ მსგავში შინაარსის ამბების რაოდენობა ინტერნეტ ქსელებში არ შემცირებულა.

როგორ ებრძვიან საქართველოში დეზინფორმაციას - ამ კითხვაზე პასუხების მისაღებად თბილისს გერმანელი ჟურნალისტების ჯგუფი ნოემბერში ეწვევა. პროექტი - “ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლა” - გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ დააფინანსა. პროექტს ერთობლივად ქართული და გერმანული არასამთავრობო ორგანიზაციები - “მედიის განვითარების ფონდი” და Deutsche Gesellschaft e.V. (“გერმანიის საზოგადოება”) ახორციელებენ. პროექტის შედეგად ჟურნალისტების მიერ დეზინფორმაციის თემატიკაზე მომზადებული მასალები “მედიის განვითარების ფონდი” თავის ონლაინ პლატფორმაზე - “მითების დეტექტორზე” გამოაქვეყნდება.

აუდიტორიის ზრდა, მკითხველთა წრის გაფართოება - ერთ-ერთი უმთავრესი გამოწვევა ონლაინ მედიისთვის. უკრაინის რეგიონული გაზეთის “ახალგაზრდა ბუკოვინელის” (Молодий Буковинець) ვებ-გვერდზე 1 წელიწადში 89%-ით გაიზარდა ვიზიტორების რაოდენობა. როგორ მოახერხა ეს რედაქციამ? - გამოცდილება ამ მედიაორგანიზაციის დამფუძნებელმა, სერგეი პერვოზვანსკიმ გაგვიზიარა.

“ტოპ ნიუსებს, რომლებიც შეადგენენ მთელი ახალი ამბების 11.5%-ს, მოაქვთ საიტზე საერთო ნახვების 49.2%, ამიტომ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი რედაქტორების და ჟურნალისტების ღვაწლის დაფასება, რომლებიც სწორედ ასეთ ტოპ ნიუსებს ქმნიან,” - ასეთია სერგეი პერვოზვანსკის ერთ-ერთი რეკომენდაცია.

მისი თქმით, მთავარი გამოწვევაა ე.წ. ჩვეულებრივი ნიუსების აუდიტორიის ზრდა.

“წარმოვიდგინოთ, რომ მაღაზიაში უნდა გავყიდოთ ჩვენი პროდუქცია. არის ორი გზა: 1. უბრალოდ მივიტანოთ და დავდოთ ჩვენი პროდუქტი დახლზე და დაველოდოთ, როდის გაიყიდება, ან დავაკვირდეთ მყიდველის ქცევას, ვნახოთ, როდის რას ყიდულობს და იმის შესაბამისად მივაწოდოთ ჩვენი პროდუქცია. პროდუქცია ჩვენს შემთხვევაში არის ახალი ამბები, ნიუსები,” - ამბობს სერგეი პერვოზვანსკი.

მისი თქმით, მათ მეორე გზა აირჩიეს - დაიწყეს მომხმარებლების ქცევის შესწავლა და ანალიზი. მაგალითად, დაიწყეს გამოქვეყნებული ნიუსების ნახვების ანალიზი საათობრივად, 24 საათის განმავლობაში - რამდენი მნახველი ჰყავდა თითოეულ ახალ ამბავს გამოქვეყნების მომენტში, გამოქვეყნებიდან 2 საათის შემდეგ და ა.შ.

ანალიზის შედეგად აღმოაჩინეს, რომ აუდიტორიის აქტივობა ხშირად არ ემთხვეოდა ნიუსების გამოქვეყნების დროს: “მაგალითად, ღამის 12 საათის შემდეგ უფრო მაღალი იყო ჩვეულებრივი ნიუსების ნახვების რაოდენობა, ამ დროს კი რედაქცია ძალიან ცოტა ასეთ ნიუსს აქვეყნებდა. ასევე იყო დილის საათებში,” - ამბობს პერვოზვანსკი.

მისი თქმით, ანალიზის შედეგად აღმოაჩინეს, რომ დღის მანძილზე საიტზე აქვეყნებდნენ ბევრ ახალ ამბავს, რომლებსაც შესაბამისი რაოდენობის ნახვები არ ჰქონდა. ეს განპირობებული იყო, ერთის მხრივ, იმით, რომ ახალი ამბების გამოქვეყნების დრო იყო არასწორად შერჩეული - ის არ ემთხვეოდა მომხმარებლის ქცევას და მეორეს მხრივ, მთავარი გამოწვევა იყო ის, თუ როგორ გაეხადათ საინტერესოდ “ჩვეულებრივი ამბები”.

“პირველ რიგში, შევცვალეთ სათაურები და დავიწყეთ წინასწარ დაგეგმილი “ჩვეულებრივი ნიუსების” გამოქვეყნება იმ დროისთვის, როდესაც მკითხველი შემოდიოდა ჩვენს საიტზე”, - ამბობს სერგეი პერვოზვანსკი.

ის რამდენიმე მაგალითს გვისახელებს: მაგალითად, 2018 წელს საიტზე “ჩვეულებრივი ამბების” ბლოკში აქვეყნებდნენ ახალ ამბავს ასეთი სათაურით: “დღეს საეკლესიო კალენდრით “ესა და ეს დღესასწაული” აღინიშნება” ან “არ გამოგრჩეთ მილოცვა: დღეს ანგელოზის დღეს აღნიშნავენ...”; 2019 წელს კი იგივე ამბები ქვეყნდება ასეთი სათაურით: “რომელ დღესასწაულს აღნიშნავენ დღეს საეკლესიო კალენდრით” ან “არ გამოგრჩეთ მილოცვა: ვინ აღნიშნავს დღეს ანგელოზის დღეს”. პერვოზვანსკის თქმით, ამ ცვლილებამ ასეთი ამბების ნახვის მაჩვენებელი 11%-დან 96%-მდე გაზარდა:

“ამას გარდა, დილის 8-დან 10 საათამდე, როდესაც ბევრი მკითხველი შემოდის საიტზე დავამატეთ ისეთი ნიუსი, როგორიცაა, ის თუ სად შეწყდება დღეს ქალაქში წყლის მიწოდება და უნდა გითხრათ, რომ ეს ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ნიუსია საიტზე”.

სერგეი პერვოზვანსკის თქმით, მონაცემების ანალიზის შედეგად მათ ასევე აღმოაჩინეს, რომ უქმე დღეებში მომხმარებელი ისეთივე ინტენსივობით მოიხმარს ახალ ამბებს, როგორც სამუშაო დღეებში. შესაბამისად, რედაქციამ ამ მიმართულებითაც გადახედა მუშაობის რეჟიმს.

“ამასთან, უქმეებზე საღამოს საათებში გაცილებით მეტი მომხმარებელი ჰყავს ჩვეულებრივ ნიუსებს, ვიდრე სამუშაო დღეების იგივე მონაკვეთში,” - ამბობს პერვოზვანსკი.

მისი თქმით, განსაკუთრებული ეფექტი გამოიღო სათაურების ცვლილებამ:

“დავტესტეთ და აღმოჩნდა, რომ ამბებს, რომლებსაც შევუცვალეთ სათაური, გაცილებით მეტი ნახვა ჰქონდა, ვიდრე პირვანდელი ვერსიის დროს”.

“ახალგაზრდა ბუკოვინელის” გამომცემელი ამბობს, რომ სათაურების ნაწილში მათ კომპიუტერულ პროგრამისტებს მიმართეს და ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით შექმნეს პროგრამა, რომელიც უკეთესი სათაურის შერჩევაში ეხმარება.

მაგალითად, ეს პროგრამა აჩვენებს, თუ რომ ამ სამი სავარაუდო სათაურიდან მესამე უფრო წარმატებული იქნება:

 

“ახალგაზრდა ბუკოვინელი” (Молодий Буковинець) უკრაინის ქალაქ ჩერნოვცში გამოიცემა. გამომცემელმა წარმატებულ გამოცდილებაზე თბილისში ამ კვირაში გამართულ საერთაშორისო კონფერენციაზე ისაუბრა. კონფერენცია შვედური Fojo Media Institute-ის ორგანიზებით ჩატარდა.

ვინ არიან საქართველოში ტელევიზიების, რადიოების, გაზეთებისა და ინტერნეტ გამოცემების მფლობელები? “მედიაჩეკერი” იმ მედია ორგანიზაციების მონაცემებს გაგაცნობთ, რომელთა საქმიანობასაც ბოლო, 2018 წლის არჩევნების დროს აკვირდებოდნენ ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის მიერ დაფინანსებული მედიამონიტორინგის ფარგლებში.

 ტელევიზიები და მათი მფლობელები

 შპს “სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2”-ის 60%-ანი წილის მფლობელი ქიბარ ხალვაშია, თუმცა ის გახლავთ, ასევე, რუსთავი 2-ის წილის 40%-ანი წილის მფლობელი კომპანია “პანორამის” მესაკუთრეც. კომპანიის გენერალური დირექტორი პაატა სალიაა. ხალვაშმა წილი ამ ზეფხულს, სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ დაიბრუბა, თუმცა არხის თავდაპირველი მესაკუთრეები - დავით დვალი, ჯარჯი აქიმიძეს და ეროსი კიწმარიშვილის ქვრივი, ია კიწმარიშვილი დღემდე უშედეგოდ იბრძვიან ტელეკომპანიის დასაბრუნებლად.

შპს “ტელეიმედს” “ჯორჯიან მედია პროდაქშენ გრუპი” ფლობს, რომლის 100%-ანი წილის მფლობელი ბადრი პატარკაციშვილის ქვრივი, ინა გუდავაძეა. “იმედის” გენერალური დირექტორი ელდარ მდინარაძეა, რომელიც წარსულში მმართველი პარტიის ამჟამინდელი თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის კუთვნილ ტელეკომპანია “მეცხრე არხზე” მუშაობდა. ასევე, ხელმძღვანელობდა ტელეკომპანია “მზეს”, რომლის მესაკუთრე ივანიშვილთან დაახლოებული ბიზნესმენი, ვანო ჩხარტიშვილი იყო. “ჯორჯიან მედია პროდაქშენ გრუპი” გახლავთ ტელეკომპანია GDS-ის მფლობელიც, რომელიც წარსულში ბიძინა ივანიშვილის შვილს, ბერა ივანიშვილს ეკუთვნოდა.

შპს “სტუდია მაესტროში” წილები ასეა გადანაწილებული: 5% - ეკატერინე აკობია, 15% - მამუკა ღლონტი, 25% - ნიდერლანდებში რეგისტრირებული შპს მედია ფინანს გრუპ ბი.ვი, რომლის მესაკუთრე მაკა ასათიანია. ყველაზე მეტს წილს - 55%-ს “უცნობი”, იგივე გიორგი გაჩეჩილაძე ფლობს. მფლობელებში ცვლილებები არ ასახულა, მაგრამ 2016 წლიდან “მაესტრო” და “იმედი” ერთ ჰოლდინგში არიან გაერთიანებულები.

“არასამეწარმეო მედიაკავშირი ობიექტივის” - ერთ-ერთი დამფუძნებელი წარსულში იყო “პატრიოტთა ალიანსის” ლიდერი ირმა ინაშვილი. ეს ტელევიზია, შეიძლება ითქვა, რომ “პატრიოტთა ალიანსის” პარტიული ტელევიზიაა, ვინაიდან გაშუქებაში დომინირებს ამ პარტიის წევრებისა და იდეოლოგიის მხარდაჭერა. დოკუმენტების მიხედვით, მედიაკავშირში გამგეობის თავმჯდომარეა ირაკლი ცილიკიშვილი, მდივანი - ზურაბ გოგიშვილი. კავშირის წევრები არიან: სოსო ზაალიშვილი და მამუკა გობეჩია.

შპს "ტელეკომპანია პირველის" 100%-ანი წილის მფლობელია ვახტანგ წერეთელი. ტელეკომპანია პირველში ხელისუფლების მხრიდან მათზე ზეწოლის მცდელობად აფასებენ ვახტანგ წერეთლის მამის, ავთანდილ წერეთლის წინააღმდეგ გამოძიებას. ავთანდილ წერეთელი ნახევარმილიონიანი გირაოს სანაცვლოდ იმყოფება თავისუფლებაზე მანამ, სანამ სასამართლო გამოიტანს განაჩენს მის საქმეზე. პროკურატურა მას თიბისი ბანკის დამფუძნებლების, ამჟამად კი საზოგადოებრივი მოძრაობა “ლელოს” ლიდერების - მამუკა ხაზარაძესა და ბადრი ჯაფარიძის მიერ უკანონო შემოსავლების მიღებაში დახმარებას ედავება.

საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხისა და აჭარის ტელევიზიის გარდა, 2018 წელს მედიამონიტორინგის ობიექტი იყო ასევე ტელეკომპანია იბერია, რომელმაც მაუწყებლობა 1 წლის წინ შეწყვიტა. თუმცა რამდენიმე დღის წინ ამ ტელევიზიის შენობიდან მაუწყებლობა ახალმა ტელევიზიამ - “მთავარმა არხმა” დაიწყო.


“მთავარი არხის” წილის 51%-ის მფლობელია “რუსთავი 2”-ის ყოფილი გენერალური დირექტორი ნიკა გვარამია, 46.5%-ს - კახაბერ ანჯაფარიძე ფლობს, ხოლო 2.5%-ს - გიორგი რურუა. არხი მას შემდეგ გაიხსნა, რაც რუსთავი 2-ში მფლობელის ცვლილების შედეგად ტელევიზია დატოვეს მთავარმა სახეებმა და კურიერის გუნდის დიდმა ნაწილმა.


 “ფორმულა” კიდევ ერთი ტელევიზია იქნება, რომლის გახსნაც რუსთავი 2-ში მფლობელის ცვლილების შემდეგ გადაწყდა. აღნიშნულ ტელევიზიაში წილის 51%-ის მფლობელი წინა ხელისუფლების დროს თავდაცვის მინისტრი დავით კეზერაშვილია. დარჩენილი წილი თანაბრად აქვთ გადანაწილებული მიხეილ მშვილდაძეს, ირაკლი საღინაძეს, ზურაბ გუმბარიძესა და გიორგი ლიფონავას.

ონლაინ გამოცემები და მათი მფლობელები

ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის ფარგლებში 2018 წელს განხორციელებული მედიამონიტორინგის ფარგლებში შერჩეული ონლაინ გამოცემებიდან 3 ერთი ჰოლდინგის - “პალიტრა მედიის” წევრია, ესენია - ambebi.ge, interpressnews.ge და palitravideo.ge.

ambebi.ge, იგივე შპს ახალი ამბების წილის 46%-ს ირაკლი თევდორაშვილი ფლობს, ხოლო 12%-ს ზაზა ბუაძე. თავის მხრივ, თევდორაშვილი და ბუაძე არიან “ახალი ამბების” 15%-ანი წილის მფლობელი შპს “კვირის პალიტრის” მესაკუთრეებიც. ხოლო შპს “კვირის პალიტრა” ფლობს, თავის მხრივ, “ახალი ამბების” 15%-ანი წილის მფლობელ შპს “ნიუსრუმს”. “ნიუსრუმი” გახლავთ palitravideo.ge-ს მფლობელი. შპს “ახალი ამბების” წილის 12% გიორგი თევდორაშვილის საკუთრებაშია. გიორგი თევდორაშვილი გახლავთ გახლავთ 50%-ანი წილის მფლობელი შპს “ტრი მედია ინტელიჯენსში”, რომელიც ბაზარზე 2016 წლიდან გამოჩნდა და სატელევიზიო რეიტინგებს ითვლის.


netgazeti.ge-ს 100%-ანი წილის მფლობელი შპს გაზეთი ბათუმელებია, სადაც წილებს თანაბრად ინაწილებენ: მზია ამაღლობელი, დავით გურგენიძე, მურად ამაღლობელი და ლეილა თურაძე.



liberali.ge-ს, იგივე შპს “ლიბერალის” წილის 100%-ს შორენა შავერდაშვილი ფლობს. 2019 წლის ივნისში “ლიბერალი” რედაქტორებისა და ჟურნალისტების ჯგუფმა დატოვა და ამის მიზეზად მფლობელთან უთანხოება დაასახელეს. საპასუხოდ “ლიბერალმა” ახალი გუნდი და ხედვა წარმოაჩინა და დააანონსა, რომ შემოდგომის ბოლოს ახალ პლატფორმას წარუდგენენ საზოგადოებას.


tabula.ge-ს დომეინი რეგისტრირებული აქვს შპს “ყოველკვირეულ საინფორმაციო-ანალიტიკურ ჟურნალ ტაბულას”, რომლის მფლობელები არიან: 51% - ოფშორული კომპანია იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი; 14% - თამარ ჩერგოლეიშვილი, 10-10% - ლევან რამიშვილი და ოთარ ჯახიძე, 5-5% - ანასტასია გონჩაროვა, ნატალია ზოლოტოვა და “სამოქალაქო განათლების ფონდი”.

on.ge-ს წილებს თანაბრად ინაწილებენ კომპანიები - “ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი” და “ომედია”. “ომედიაში” წილებს თანაბრად ინაწილებენ გიორგი ჯიბლაძე, ნოდარ დავითური და გიორგი გაფრინდაშვილი. “ფორმულა პროესკო ფროდაქშენში” კი წილები ეკუთვნით გიორგი ლიფონავას, მიხეილ მშვილდაძეს, ირაკლი საღინაძესა და ზურაბ გუმბარიძეს. ისინი, ასევე, არიან ტელეკომპანია “ფორმულას” დამფუძნებლები. ამასთან, საღინაძე და ლიფონავა, ასევე, არიან “ტაბულას” 5%-ანი წილის მფლობელი “სამოქალაქო განათლების ფონდის” წევრებიც.

ipress.ge-ს მესაკუთრეა “თავისუფალი გაზეთი +”, რომლის 100%-ანი წილის მფლობელი თამარ ლეფსვერიძეა.




marshalpress.ge-ს წილის 51%-ს ლუკა ანთიძე ფლობს, 49%-ს კი - ოთარ სტეფანიშვილი.




reportiori.ge-ს წილებს ინაწილებენ გიორგი მამაცაშვილი და ნუგზარ ფოფხაძე.

რადიოები და მათი მფლობელები

საზოგადოებრივი მაუწყბელის რადიო 1-ისა და აჭარის რადიოს გარდა, 2018 წლის მედიამონიტორინგის ფარგლებში აკვირდებოდნენ, ასევე, რადიო თავისუფლების მუშობას, რომელიც აშშ-ის კონგრესიდან ფინანსდება. ამასთან, რადიო იმედს იგივე მფლობელი ჰყავს, რაც ტელეიმედს, რადიო პალიტრაც, ასევე, პალიტრა ჰოლდინგის წევრია.

რაც შეეხება სხვა რადიოებს, მათი მფლობელების სია ასე გამოიყურება:

“პირველი რადიო”, იგივე შპს რადიო კომპანია პირველი რადიოა და მის 100%-ან წილს ვასილ კობაიძე ფლობს.

“ფორტუნაში” წილებს თანაბრად ინაწილებენ გურამ ჩიგოგიძე, ზურა ჩიგოგიძე და თამარ ჩიგოგიძე.

“აფხაზეთის ხმის” მფლობელია - ააიპ მედია ცენტრი ღია აფხაზეთისათვის, რომლის თავმჯდომარეა გიორგი კორახაშვილი. ხოლო წევრები არიან ქეთევან მირიანაშვილი, მარიამ ლორთქიფანიძე, ქეთევან ქოჩიაშვილი და დიმიტრი ჩხეიძე.

რადიო მაესტრო - კომუნიკაციების კომისიის ცნობით, შპს ქართული რადიოს ბრენდული სახელწოდებაა. “ქართული რადიოს” წილის 60%-ს ფლობს მამუკა ღლონტი, ხოლო 40%-ს ეკატერინე აკობია.

სამაუწყებლო კომპანია ჰერეთის წილის 100%-ის მფლობელი რამაზ სამხარაძეა.

 

 რადიო ათინათის გამგეობის თავმჯდომარა გია ხასია, მოადგილე ივეტა როდონაია, ხოლო წევრი - რუსუდანი ყალიჩავა.

გაზეთები და მათი მფლობელები

„ალიას“ მფლობელია შპს “გაზეთები ალია და კვირის ქრონიკა”, რომლის 100%-ანი წილი გიორგი ბრეგვაძის საკუთრებაშია.


„ასავალ‐დასავალის“ 100%-ანი წილის მფლობელი ლაშა ნადარეიშვილია.


„ახალ თაობაში“ წილები ასეა გადანაწილებული: იოსებ გოგინაშვილი - 45%, ზურაბ ბერიძე - 40%, ბექა გოგინაშვილი - 5% და მედეა სანაია - 10%.


შპს ყოველდღიური გაზეთი რეზონანსის 100%-ანი წილის მფლობელი ზურაბ მაჭარაძეა.

„ქრონიკა +“-ს- შპს მედიაჰოლდინგი ქრონიკა + გამოსცემს, რომლის 100%-ანი წილის მფლობელი ელისო კილაძეა. „საქართველო და მსოფლიოს“ გამომცემელი შპს “ისტორიული მემკვიდრეობაა”, რომლის მფლობელია ტარას გაგნიძე

მონიტორინგის ობიექტი იყო, ასევე, „კვირის პალიტრა“, რომელიც პალიტრა მედიის ჰოლდინგის წევრია.

არასრულწლოვანთა პორნოგრაფიის საქმის გაშუქების დროს რამდენიმე მედიასაშუალებამ დაზარალებული ბავშვების იდენტიფიცირება მოახდინა. ასევე, გასაჯაროვდა ამ საქმეზე ბრალდებული უცხო ქვეყნის მოქალაქეების ვინაობა. რატომ მიიჩნევენ სპეციალისტები, რომ მედიამ ამ შემთხვევაში არაეთიკურად იმოქმედა?

ორგანიზაცია “პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის” წლებია ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში მუშაობს. ორგანიზაციის ხელმძღვანელი ანა აბაშიძე “მედიაჩეკერთან” საუბარში ამბობს, რომ დანაშაულთან დაკავშირებული ბავშვის ვინაობა არ უნდა გამჟღავნდეს.

“არის ისეთი შემთხვევები, როცა ინტერესთა ბალანსის შედეგად, არაეთიკური გადაწყვეტილების მიღება მართლდება გარკვეული მიზეზით. ამ შემთხვევაში, უნდა იყოს ძალიან მკაფიო, რომ ბავშვის ინტერესი იყო აღმატებული და სწორედ ამ ინფორმაციის ამგვარი ფორმით გაშვების დროს ბავშვის მეტი დაცვის პრინციპით ვიმოქმედეთ”, - ამბობს ანა აბაშიძე და იქვე დასძენს, რომ ბავშვთა პორნოგრაფიის საქმის დაზარალებული არასრულწლოვნების გამჟღავნება ამ ინტერესს არ ემსახურებოდა.

“ამ თვალსაზრისით მედიის ქცევა არ შეესაბამებოდა ეთიკის ნორმებს,” - აცხადებს ანა აბაშიძე.

19 სექტემბერს შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლებმა არასრულწლოვნის ვაჭრობისა და არასრულწლოვნის გამოსახულების შემცველი პორნოგრაფიული ნაწარმოების დამზადება-გასაღების ქსელის გამოვლენისა და დანაშაულებრივი ჯგუფის 11 წევრის დაკავების შესახებ განაცხადეს. პოლიციის ინფორმაციით, დაკავებულ აშშ-ს და ავსტრალიის მოქალაქეებს დანაშაულებრივ საქმიანობაში, მშობლების თანხმობით, ჩაბმული ჰყავდათ 8-დან 14 წლამდე ასაკის 10-მდე არასრულწლოვანი გოგონა. შესაბამისად, დაკავებულთა შორის აღმოჩნდნენ დაზარალებული ბავშვების მშობლები, ნათესავები და ახლობლები.

შსს-ს ამ ოფიციალური განცხადების შემდეგ მედიამ დეტალების გავრცელება დაიწყო: ჯერ შევიტყვეთ, რომ დაკავებული აშშ-ს მოქალაქე პედაგოგად მუშაობდა საქართველოში, მოგვიანებით დაგვისახელეს სკოლა, სადაც ის ასწავლიდა; დაგვისახელეს სოფელი, სადაც ეს სკოლა იყო განთავსებული; გვითხრეს, რომ ამ სოფელში ცხოვრობს დაზარალებული და დაკავებული პირების ნაწილი. ზოგიერთი მედიასაშუალება კიდევ უფრო შორს წავიდა: მათ შინ მიაკითხეს დაზარალებულებისა და ბრალდებულების ოჯახებს და ინტერვიუები ჩაწერეს ნათესავებთან; დაგვისახელეს დაკავებული უცხოელების სახელები და გვარები და ა.შ.

მოგვიანებით, დღის შემაჯამებელ მთავარ გამოშვებაში ზოგიერთმა მათგანმა ეს ამბავი ისე გააშუქა, რომ აღარც სოფელი იყო დაკონკრეტებული და აღარც ახლობლები იყვნენ იდენტიფიცირებულები.

“მთავარმა არხმა” საღამოს, 9-საათიან გამოშვებაში უკვე პასუხი გასცა მისსავე შეცდომას, რაც კარგია: უკვე დაფარეს, აღარ იყო მითითება რომელი სოფელია, რომელი სკოლაა, თავად ამ ბავშვების ბაბუა. თვითონვე მიხვდნენ რა იყო არასწორი, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მათ არაეთიკურად არ გააშუქეს”, - ამბობს ანა აბაშიძე “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

ოჯახის ნათესავთან და თანასოფლელებთან ღიად ჩაწერილი ინტერვიუები “მთავარი არხის” გარდა, სხვა მედიასაშუალებებმაც გაავრცელეს, მათ შორის, იყო პალიტრა ტვ-ც. ბრალდებული უცხოელების ვინაობა გაასაჯაროვეს სხვა ტელევიზიებმაც. ამასთან, ეს მასალები ამ დრომდე იძებნება ონლაინ საძიებო სისტემებით.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში აღნიშნულია, რომ ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც ის არის ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი ან რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან.

სახელმძღვანელო მედიას ურჩევს გაითვალისწინოს, რომ ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირე­ბისთვის და რომ ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით.

“ამ შემთხვევაში, როდესაც ბრალდებულები იყვნენ დაკავებულები და მსხვერპლები იყვნენ უსაფრთხოდ, რეალურად ამ ბავშვების ვინაობის გამჟღავნების არანაირი საჭიროება არ იყო. შესაბამისად, რაც გააკეთეს, გამოვიდა ისე, რომ დაარღვიეს ცალსახად ბავშვის კონფიდენციალობის უფლება. ასევე, დამატებით გაჩნდა რისკები: პირველ რიგში, ბავშვის რეტრავმატიზაციის რისკი; ბულინგის რისკი; შესაძლოა, ბრალდებულთა ოჯახის წევრების ან მათთან დაკავშირებული სხვა პირების მხრიდან მოხდეს მსხვერპლებზე არასასურველი კომუნიკაცია და ა.შ.” - ამბობს ანა აბაშიძე.

მისი თქმით, იმ მედიასაშუალებებს, რომლებმაც ბავშვების ირიბი იდენტიფიკაცია მოახდინეს, გაუჭირდებათ რაიმე გამამართლებელი არგუმენტის მოძიება, ვინაიდან, როგორც ის ფიქრობს, ეს არ ემსახურებოდა საზოგადოებრივ ინტერესს და განპირობებული იყო მხოლოდ ცნობისმოყვარობის დაკმაყოფილებით და სენსაციაზე გამოდევნებით.

“რეალურად ვერანაირ ინტერესს ვერ დაასახელებენ საპირწონედ - რატომ იყო აუცილებელი ბავშვის ვინაობის არაპირდაპირ, მაგრამ პრაქტიკულად გამჟღავნება. არავის ინტერესს არ ემსახურებოდა, გაგვეგო, ვინ არიან ბავშვები. მაღალი ხარისხის მედიის ინტერესი არის საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე თემების გაშუქება”, - ამბობს ანა აბაშიძე.

იყო თუ არა აუცილებელი ბრალდებულების ვინაობის გასაჯაროება? - კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ მოამზადა, დანაშაულის გაშუქებისას, მედიამ არ უნდა მოახდინოს სავარაუდო დამნაშავის ან ბრალდებულის იდენტიფიცირება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მისი სახელი საზოგადოებისთვის ცნობილია ან საქმე საზოგადოებრივი ინტერესის მქონეა.

ამასთან, ამავე სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, როცა საქმე ეხება პედოფილიას, ან სექსუალურ ძალადობას, მაშინაც კი, როცა საგამოძიებო უწყებები ასახელებენ ბრალდებულის ვინაობას, მედიამ თავი უნდა შეიკავოს მათი იდენტიფიცირებისგან. ამ შემთხვევაშიც გამონაკლისია განსაკუთრებულად მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე საქმეები.

“ამ შემთხვევაში, ბრალდებულების ვინაობის გამჟღავნება არაეთიკურია, როცა მინიმუმ სამართალდამცავი უწყება არ ამჟღავნებს და თან, სრულიად შესაძლებელია, რომ ეს ადამიანები გამართლდნენ. ეს მედიას უნდა ესმოდეს,” - ამბობს ანა აბაშიძე.

არასრულწლოვანთა პორნოგრაფიის საქმეზე ბრალდებულების იდენტიფიცირება მედიამ მაშინ მოახდინა, როცა ჯერ აღკვეთის ღონისძიებაზეც არ ჰქონდა სასამართლოს ნამსჯელი. მათი ბრალეულობა საბოლოოდ სასამართლომ უნდა დაადასტუროს, სადაც ჯერ საქმის არსებითი განხილვის პროცესიც კი არ არის დაწყებული.

ბოლო პერიოდში საქართველოში ჟურნალისტებზე მუქარისა და პროფესიულ საქმიანობაში ხელშეშლის ფაქტები გახშირდა, თუმცა ეს საქმეები ამ დრომდე გამოუძიებელია.

გაზეთ “გურიის მოამბის” რედაქტორი თეა იოსელიანი დაახლოებით ერთი კვირაა, რაც პოლიციისგან იმ პირის დადგენის მოლოდინშია, ვინც შვილების დახოცვით დაემუქრა. ჟურნალისტი მუქარას მის პროფესიულ საქმიანობას უკავშირებს. მუქარის წერილი იოსელიანს ფეისბუკში “ბექა მელაძის” სახელით რეგისტრირებულმა მომხმარებელმა 28 აგვისტოს გაუგზავნა. ადრესატმა ის რამდენიმე დღის შემდეგ წაიკითხა და პოლიციას მიმართა. შსს-ში ჟურნალისტი 9 სექტემბერს გამოკითხეს და საქმის გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 151-ე მუხლით დაიწყეს, რაც მუქარას გულისხმობს. საქმე ამ დრომდე გამოუძიებელია.

• კოდექსის მიხედვით, სიცოცხლის მოსპობის ან ჯანმრთელობის დაზიანების ანდა ქონების განადგურების მუქარა, როდესაც იმას, ვისაც ემუქრებიან, გაუჩნდა მუქარის განხორციელების საფუძვლიანი შიში, – ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით 120-დან 180 საათამდე ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით 1 წლამდე ან შინაპატიმრობით ვადით 6 თვიდან 2 წლამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით 1 წლამდე, იარაღთან დაკავშირებული უფლებების შეზღუდვით ან უამისოდ.

მუქარის განმახორციელებელი იდენტიფიცირებულია ტვ 25-ის შემთხვევაში - ის სოფელ ღურტის საბავშვო ბაღის ყოფილი დირექტორი მედეა მამულაძეა. მუქარის მუხლით დაწყებული გამოძიება ამ დრომდე დაუსრულებელია. ბაღის დირექტორის მხრიდან თანამშრომლებზე განხორციელებულ სიტყვიერ და ფიზიკურ შეურაცხყოფაზე სიუჟეტი ტვ 25-მა 30 აგვისტოს გააშუქა. მამულაძე თავდაპირველად ამ სიუჟეტის მომზადების დროს დაემუქრა ტელევიზიის ჟურნალისტებს და ამ კონტექსტში მის მფარველებად მოიხსენია აჭარის რეგიონის მოქმედი მაღალჩინოსნები. სატელევიზიო სიუჟეტის ეთერში გასვლის შემდეგ მამულაძე თანამდებობიდან გაათავისუფლეს, რის შემდეგაც მან ფიზიკური ანგარიშსწორების შესახებ მუქარის შემცველი ტექსტური შეტყობინებები გაუგზავნა ტვ 25-ის ჟურნალისტ ეკა ბარამიძესა და საინფორმაციო სამსახურის უფროსს სულხან მესხიძეს.

თეა იოსელიანი და სულხან მესხიძე გამოძიების შედეგების მოლოდინში არიან, თუმცა უკვე 3 თვეა უშედეგოდ ელის დამნაშავე პოლიციელების დასჯას 40-მდე ჟურნალისტი, რომლებიც 20 ივნისის ღამეს პოლიციის მიერ ანტისაოკუპაციო აქციის ძალის გამოყენებით დაშლის დროს დაშავდნენ. ჟურნალისტებმა გამოძიების დაწყება და დამნაშავეების დასჯა ჯერ წერილობით მოითხოვეს, ხოლო შემდეგ აქციაც გამართეს შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან.

სამართალდამცავებმა 20 ივნისის ღამეს ჟურნალისტებს პროფესიულ საქმიანობაში შეუშალეს ხელი, როდესაც მათ დამიზნებით ესროდნენ. ამის მიუხედავად, გამოძიება ამ მუხლით არ დაწყებულა. პროკურატურა ამ საქმეს სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლით იძიებს, რაც სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებას გულისხმობს, თუმცა ისიც გამოუძიებელია: ჟურნალისტები დაზარალებულად ამ დრომდე არ უცვნიათ და არც დამნაშავე პოლიციელები გამოუვლენიათ.

ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლად შეაფასა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭომ Qartli.ge-ის რედაქტორთან დაკავშირებული შემთხვევა, რომელიც 10 ივნისს მოხდა: ჟურნალისტ საბა წიწიკაშვილს იმ ავტოავარიის გაშუქების დროს შეუშალეს პროფესიულ საქმიანობაში ხელი, რომელშიც სავარაუდოდ სამართალდამცავების მანქანა მონაწილეობდა. ჟურნალისტის ცნობით, ის პოლიციელებმა ძალის გამოყენებით გამოიყვანეს შემთხვევის ადგილიდან და შეუზღუდეს გადაღების უფლება. აღნიშნულ ფაქტს დღემდე იძიებს პროკურატურა, სადაც ჟურნალისტი 2 თვის წინ გამოკითხეს. გამოძიება ამ შემთხვევაშიც სსკ 333-ე მუხლით მიმდინარეობს, რაც სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებას გულისხმობს.

ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლად მიიჩნია კოალიციამ მედიის ადვოკატირებისთვის ტელეკომპანია “ოდიშის” წარმომადგენლებთან მიმართებაში 14 მაისს მომხდარი ინციდენტი, როდესაც ზუგდიდის მერობის ოპოზიციონერ კანდიდატთან, სანდრა რულოვსთან ინტერვიუს ჩაწერის დროს, გადამღებ ჯგუფს გარკვეული პირები დაუპირისპირდნენ და მათ ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს. ამის ნაცვლად, შსს-ს წარმომადგენლებმა პირიქით ტელეკომპანია “ოდიშის” ჟურნალისტი ლევან თორია დაადანაშაულეს და მას სსკ 126-ე - ძალადობის მუხლით წაუყენეს ბრალი.

“ჟურნალისტური საქმიანობის ხელშეშლა სისხლის სამართლის კოდექსით (მუხლი 154) დასჯადია, თუმცა, საქმეები რომელთა გამოძიებასაც ამ მუხლით ვითხოვდით, დასრულებული არ არის და საზოგადოებისთვის უცნობია საერთოდ ვინმე ისჯება თუ არა ჟურნალისტისთვის პროფესიულ საქმიანობაში ხელშეშლის გამო”, - ნათქვამია ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებაში, რომლითაც საბჭომ შსს-ს მიმართა და რეაგირება მოსთხოვა 8 ივლისს რუსთაველის გამზირზე ანტისაოკუპაციო აქციის კონტრაქციის მონაწილეების მხრიდან ჟურნალისტებზე განხორციელებული თავდახსმების აღკვეთის მოთხოვნით. ამის მიუხედავად, ამ დრომდე არ დასჯილან ჟურნალისტებზე თავდასხმელები, რომლებიც ბიზნესმენ ლევან ვასაძის მიერ ორგანიზებულ კონტრაქციაში მონაწილეობდნენ.

• სისხლის სამართლის კოდექსით, ჟურნალისტისათვის პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლა, ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით 120-დან 140 საათამდე ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით 2 წლამდე ანდა შინაპატიმრობით ვადით 6 თვიდან 2 წლამდე. სოლო იგივე ქმედება, ჩადენილი ძალადობის მუქარით ან სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით, – ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით 2 წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით 3 წლამდე ან უამისოდ.

ბოლოდროინდელი ფაქტები აჩვენებს, რომ პოლიცია ამ მუხლთან მიმართებაში სენსიტიურობას მაშინ იჩენს, როცა საქმეში პოლიტიკური გავლენის არ მქონე კერძო პირები იკვეთებიან: მაგალითად, ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლის მუხლით დაიწყო გამოძიება ბათუშმი 29 ივლისს მომხდარ ინციდენტზე, როდესაც ჟურნალისტებსა და ოპერატორებს იმ სამშენებლო კომპანიის წარმომადგენლებმა დაუშინეს ქვები, რომელთა მიერ აშენებულ კორპუსშიც ლიფტი ჩავარდა. ასეთივე შემთხვევად შეგვიძლია მივიჩნიოთ რუსთავი 2-ის ჟურნალისტების საქმეც: 23 მაისს ჟურნალისტებს ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს და პროფესიულ საქმიანობაში ხელი შეუშალეს 7 თვის შვილის მკვლელობაში ბრალდებული ქალის ახლობლებმა.

ჟურნალისტებზე მუქარის, ძალადობის ან პროფესიულ საქმიანობაში ხელშეშლის ფაქტები მეტწილად გამოუძიებელი რჩებოდა წინა ხელისუფლების პირობებშიც. ეს საქმეები, დაპირების მიუხედავად, არც მოქმედ ხელისუფლებას გამოუძიებია.

რა გამოწვევების წინაშე არიან დამოუკიდებელი ონლაინ-გამოცემები საქართველოში? როგორ აპირებენ ისინი აუდიტორიის გაზრდას იმ ფონზე, როდესაც ხელისუფლება ცდილობს ტელემედიაზე კონტროლის გაძლიერებას? ამ საკითხებზე “მედიაჩეკერი” “ნეტგაზეთის” მთავარ რედაქტორს, ნესტან ცეცხლაძეს ესაუბრა:

იმ ფონზე, როდესაც ქვეყნის ყველაზე გავლენიანი ოპოზიციური არხის, "რუსთავი 2-ის" მფლობელი შეიცვალა და შეჩერდა საინფორმაციო გადაცემები, საზოგადოებისთვის, რომლის უმრავლესობა ახალ ამბებს საქართველოში ტელევიზიით ეცნობა, ერთგვარი საინფორმაციო ვაკუუმი შეიქმნა? როგორ აისახა ეს პროცესი ონლაინმედიაზე? მაგალითად, თუნდაც ხომ არ იმატა თქვენი მომხმარებლების რაოდენობამ?

ცხადია, აგვისტოში "რუსთავი 2 -ში" განვითარებული მოვლენების შემდეგ, საინფორმაციო ვაკუუმი შეიქმნებოდა იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც ინფორმაციას მხოლოდ "რუსთავი 2-დან" იღებდნენ და რეიტინგების მიხედვით, ვიცით, რომ ეს ძალიან დიდი აუდიტორია იყო. თუმცა უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ აგვისტოში, რაც არ უნდა ცხელი იყოს ის პოლიტიკურად, ადამიანებს ისე ძალიან აღარ აინტერესებთ ახალი ამბები, როგორც სხვა დროს. ამიტომ აუდიტორიის ვრცელი და სიღრმისეული ანალიზისთვის უფრო მეტი დროა საჭირო და მონაცემი რაღა თქმა უნდა მთვლელების. თუმცა, ასევე არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მაშინ როცა "რუსთავი 2-ში" საინფორმაციო გამოშვებები შეწყდა, "Tv პირველი", "კავკასია" კვლავ ეთერში იყო, თუმცა ადამიანებისთვის, რომლებსაც ათი და მეტი წელი ინფორმაციის მიღების ერთი და იგივე წყარო აქვთ, რთულია ასე ჩქარა გადართვა.

რაც შეეხება კითხვის მეორე ნაწილს, თუ იმას გულისხმობთ, ამ ინფორმაციულ ვაკუუმში დარჩენილი აუდიტორია მიაწყდა თუ არა ინტერნეტს ინფორმაციის მისაღებად, ზუსტად ვერ გეტყვით ცხადია, მაგრამ არა მგონია. "ნეტგაზეთის" მკითხველების სტატისტიკა კი გაიზარდა, მაგრამ ეს ნელ-ნელა იზრდება სულ და მე პირადად ვერ ვხედავ კორელაციას "რუსთავი 2-ის" საინფორმაციო გადაცემების შეწყვეტასთან.

ასეთი მოლოდინი, მე პირადად მგონია, რომ არასწორია, რადგან ძალიან სხვადასხვანაირია ტელემაყურებლის და იმ ადამიანების ქცევა, რომლებიც ძირითადად ინტერნეტით იღებენ ინფორმაციას. და მგონია, რომ ეს ქცევა, ჩვევა, ასე სწრაფად არ იცვლება არც ჩვენთან და არც სხვაგან. თუმცა,  პირადად ჩემთვის საინტერესო იქნებოდა ამ ყველაფერზე კარგი კვლევის შედეგების გაცნობა. მათ შორის იმის გაზომვა, შემცირდა თუ არა მოქალაქეების ინფორმირებულობის დონე.




სატელევიზიო ბაზარზე გამოჩნდა უკვე ერთი ახალი არხი, ველოდებით კიდევ ერთი არხის გამოჩენას, უნდა დაბრუნდეს განახლებული "რუსთავი 2-ის" საინფორმაციო გამოშვებებიც. თუმცა ტელემედიის მფლობელებიდან გამომდინარე, არ არის მოლოდინი იმისა, რომ საზოგადოება მათგან მიიღებს მიუკერძოებელ ამბებს. რა გამოწვევების წინაშე აყენებს დამოუკიდებელ ონლაინ გამოცებს, როგორიც არის, მაგალითად, "ნეტგაზეთი", ასეთი რეალობა?

დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის მქონე ონლაინ გამოცემებისთვის ეს ვითარება ჩემი აზრით ახალი გამოწვევა არ არის. ეს გამოცემები ხომ სწორედაც რომ პოლარიზებული ტელემედიის და ინტერნეტის განვითარების გამო შეიქმნა. [თუ არ ჩავთვლით რადიო “თავისუფლებას”]. ასეთი გამოცემების მთავარი გამოწვევა ცხადია უფრო დიდი აუდიტორიის დაფარვა და გავლენის გაზრდაა.

გამოწვევებთან გამკლავებისთვის რა ნაბიჯები იდგმება? მაგალითად, რაიმე ახალ კონტენტს სთავაზობთ მომხმარებელს თუ უფრო ინფორმაციის მიწოდების ინოვაციურ მეთოდებზე მუშაობთ?

ამ თემაზე საუბარი ალბათ ძალიან შორს წაგვიყვანს. ახალი კონტენტი და მიწოდების ინოვაციური ფორმები მხოლოდ ნაწილია იმ საშუალებების, რაც დამოუკიდებელმა მედია გამოცემებმა შეიძლება გააკეთონ. ზოგადად, ჩემი აზრით, ზედმეტად ბევრს ვსაუბრობთ მიწოდების ინოვაციურ ფორმებზე და გვავიწყდება მთავარი - შინაარსი. ამიტომ ახლა ესაა ყველაზე მნიშვნელოვანი - ხარისხიანი ახალი ამბები და სიღრმისეული ანალიზი, რასაც შესაბამისი რესურსები ჭირდება. ამიტომ, როცა ვსაუბრობთ დამოუკიდებელი მედია გამოცემების მთავარ გამოწვევებზე, პირველ რიგში ესაა ბიზნეს მოდელები და მდგრადობის პრობლემა.

ბოლო პერიოდში ონლაინ მედია აქტიურად აცხადებს ვაკანსიებს ჟურნალისტების დასაქმებისთვის. ეს ნიშნავს, რომ ფინანსურად უფრო გაძლიერდა ეს მედიები, თუ სახეზეა კადრების გადინების პრობლემა? რა ქმნის ამ პრობლემას?

ვერ გეტყვით სხვა ონლაინ გამოცემებში რა ხდება, არა მაქვს საკმარისი ინფორმაცია, მაგრამ ჩვენს, "ნეტგაზეთის" შემთხვევაში ნამდვილად არის კადრების გადინების პრობლემა, თუმცა ესეც არ არის ახალი და რაიმე განსაკუთრებული. ჩვენ ძირითადად ახალგაზრდა რეპორტიორები გვყავს, რომლებიც შემდგომ სასწავლებლად საზღვარგარეთ მიდიან ხოლმე, ან უფრო მაღალანაზღაურებად სამსახურებში, ან უბრალოდ ბეზრდებათ ერთი და იგივე სამსახური. ჩვენნაირი პატარა გამოცემებისთვის ეს ცხადია პრობლემურია, თუმცა ზოგადად ეს ბუნებრივი პროცესია ცხადია.

მას შემდეგ, რაც შეიცვალა ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი ყველაზე გავლენიანი არხის მფლობელი და ეთერში აღარ გადის “კურიერი”, ქვეყანაში ერთგვარი საინფორმაციო ვაკუუმი გაჩნდა. რამ განაპირობა ასეთი რეალობა და როგორ უნდა დააკმაყოფილოს მედიამ საზოგადოების ინტერესი, მიიღოს ინფორმაცია, ამ საკითხებზე “მედიაჩეკერი” ჟურნალისტ ზვიად ქორიძეს ესაუბრა.

როგორ ფიქრობთ, შეიქმნა თუ არა ახალი ამბების დეფიციტი მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილმა მთავარმა სატელევიზიო საინფორმაციო პროგრამამ, “კურიერი” მაქვს მხედველობაში, გამოშვებები შეწყვიტა?

ის საინფორმაციო პოლიტიკა, რაც ჰქონდა “რუსთავი 2”-ს, დიამეტრალურად განსხვავებული იყო იმ არხებისგან, რომლებსაც აქვთ მეტ-ნაკლები ლოიალობა მთავრობის მიმართ. ის ამბები, რაც გადიოდა “რუსთავი 2-ის” ეთერში, ობიექტურად ხდებოდა, ეს არ იყო “რუსთავი 2-ის” მოგონილი. არ ვსაუბრობ ინტერპრეტირებაზე, აქცენტების დასმაზე, თავად ინფორმაციას და ფაქტებს ვგულისხმობ.

ეს ფაქტები, მაგალითად, “იმედის” ან “საზოგადოებრივი მაუწყებლის” ეთერში არ ხვდებოდა არა იმიტომ, რომ ის ჟურნალისტები ვერ ხედავდნენ, ხედავდნენ, უბრალოდ, ცდილობდნენ არ შეემჩნიათ. მათ სარედაქციო პორტფელში არ ხვდებოდა იმიტომ, რომ მათი სარედაქციო პოლიტიკა ზუსტად იყო აგებული იმაზე, რომ ეს ისტორიები არ გაშუქებულიყო, რადგან მათი მიდგომა იყო მთავრობისადმი ლოიალობის გამოჩენა

ამიტომაც, როდესაც “რუსთავი 2-მა” იმ სარედაქციო პოლიტიკით არსებობა შეწყვიტა, რეალურად ინფორმაცია დაიკარგა, სხვა საერთო ეროვნული არხები აღარ გახდნენ ამ ინფორმაციის მწარმოებლები. ის ტელევიზიებიც კი, რომლებიც დაახლოებით ისეთივე სარედაქციო პოლიტიკით გამოირჩეოდნენ, როგორც “რუსთავი 2”, ან ყოველ შემთხვევაში, იყვნენ მთავრობის მიმართ კრიტიკული შინაარსით გამორჩეულნი, იგივე “კავკასია” და “TV პირველი”, მზად არ აღმოჩნდნენ იმისათვის, რომ თვითონ გამხდარიყვნენ ამ ფაქტების მომპოვებელნი და გამშუქებელნი.

რატომ? რამ განაპირობა მსგავსი რეალობის შექმნა?

მგონია, რომ არსებითი იყო ის, რომ შეფასებები, ანალიზი ჰქონდა და აქვს “Tv პირველს” სიღრმისეული და ცდილობს, რომ ეს ფაქტები, რომელიც ამოტივტივდება ზედაპირზე, არ დატოვოს ანალიზის გარეშე. მაგრამ, თვითონ მოპოვება ამ ფაქტებისა, მე მიმაჩნია, რომ ამაზე არც იყო პროფილირებული “Tv პირველი” და აი, ახლა ნელ-ნელა ვაკვირდებით, რომ უფრო აქტიური ხდება მათი საინფორმაციო გამოშვება. თუმცაღა, მგონია, რომ აი, ასეთი ტიპის ფაქტების მოპოვებას სჭირდება მეტი წყაროების მოძიება, მეტი მუშაობაც გარეთ, მეტი პროფესიონალიზმი, სუფთა პროფესიული სტანდარტების თვალსაზრისით. არ მინდა, რომ ეს ნეგატიურად იყოს გაგებული იმიტომ, რომ არ იყო “Tv პირველის” და “კავკასიის” საინფორმაციო პროგრამები ორიენტირებული იმაზე, რომ მათ ეპოვათ მეტი ფაქტი.

ჩვენ შეგვიძლია გავაკეთოთ ანალიზი, მაგალითად, ბოლო ერთი წლის და დავინახოთ, რომ ახალი ამბები, ფაქტები მოდიოდა “რუსთავი 2-დან”, ისინი იყვნენ მომპოვებლები. ძალიან გაგვიჭირდება ისეთი ფაქტების გახსენება, რომელიც მოიპოვა “Tv პირველმა” ან “კავკასიამ” და პირველი მათ მოგვაწოდეს ან რაიმე ტიპის ჟურნალისტური გამოძიება, ან სიღრმისეული რეპორტაჟი, ან ისეთი ისტორია, რომელიც შეიძლება ზედაპირზეც დევს, მაგრამ უნდა შეამჩნიოს ჟურნალისტმა.

“რუსთავი 2-ის”, “კურიერის”, “P.S.-ის” ჟურნალისტები სწორედ ამაზე იყვნენ ორიენტირებულნი. ტოქშოუების და გამოკითხვების თვალსაზრისით “Tv პირველი” საკმაოდ სიღრმისეულად მუშაობდა, მათი ტოქშოუები უფრო ყურებადიც იყო, აუდიტორიის სხვადასხვა სეგმენტის ინტერესებს აკმაყოფილებდა და ბევრ შემთხვევაში შეიძლება უფრო კარგიც ყოფილიყო, ვიდრე “რუსთავი 2-ის”, მაგრამ ინფორმაციის მიმართ მგრძნობელობა “რუსთავი 2-ს” ჰქონდა უფრო მაღალი.

შეიძლება ეს ერთგვარი დათვური სამსახურიც იყო, რომელსაც “რუსთავი 2” უწევდა დანარჩენ მედიას, განსაკუთრებით კრიტიკული შინაარსის მქონე მედიასაშუალებებს, რომ მათი იყო პრიორიტეტი და უპირატესობა ინფორმაციის მოპოვებისა და ისინი ამას გვთავაზობდნენ. შემდგომ ეწყობოდა ამ ტელევიზიების სარედაქციო პოლიტიკა ზუსტად ამ ამბებზე. რაღაც პერიოდი ეს პაუზა გაჩნდა და ახლა ნელ-ნელა იწყება შევსება.

რით იყო განპირობებული ის, რომ “რუსთავი 2” იყო წამყვანი მედია ინფორმაციის მოპოვების თვალსაზრისით? პოლიტიკური გავლენებიც ხომ არ არის გადამწყვეტი ფაქტორი ახალი ამბების შექმნის პროცესისთვის საქართველოში?

როდესაც ასეთი ვაკუუმი ჩნდება საინფორმაციო სივრცეში, ამით წესით და რიგით უნდა ესარგებლა “იმედს” და განსაკუთრებით, “საზოგადოებრივ მაუწყებელს”. მაგრამ პირიქით, ისინი წავიდნენ თავისი ძველი, ჩვეული პოლიტიკით და ვერ გაითვალისწინეს ის, რომ ამ ვაკუუმს საზოგადოება არ შეეგუება.

ინფორმაცია თავისთავად არის, ზედაპირზე დევს, ფაქტები ხდება და ის, რომ მე არ ვიმჩნევ, არ ნიშნავს, რომ ფაქტი არ ხდება. ძალიან ბევრი ეს ფაქტი შეეხება კონკრეტულ ადამიანებს, სოციალურ ჯგუფებს და მათთვის არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რომ მეტ აუდიტორიაზე გავრცელდეს და საზოგადოებამ გაიგოს და როცა ხედავს, რომ ეს ტელევიზიები ამ ამბებს არ ავრცელებენ და არ აშუქებენ, მერე უფრო მეტი აგრესია ჩნდება ამ არხებზე, რომელთაც აქვთ საშუალება, მაგრამ სურვილი არა აქვთ, რომ გააშუქონ, უკვე მოთხოვნა უჩნდებათ კრიტიკული შინაარსის მქონე ტელეკომპანიების მიმართ, რომ ახლა თქვენი დროა და მაშინ თქვენ უნდა გააშუქოთ.

ეს არის ჩვეულებრივი პროცესი მოთხოვნისა და მიწოდების. საზოგადოება მიჩვეულია ინფორმაციას. ჩვენ ძალიან ბევრ ადამიანს ვიცნობთ ჩვენს გარემოცვაში, რომელიც არის ხელისუფლების მხარდამჭერი, მაგრამ “რუსთავი 2-ს” უყურებდა და უყურებდა ზუსტად იმ მოტივით, რომ მას ინფორმაცია აინტერესებდა. კი, მერე შეიძლება აგინებდა, ან აკრიტიკებდა “რუსთავი 2-ს”, მაგრამ ის ამ ინფორმაციას იღებდა იმიტომ, რომ სწორად იგებდა, რომ “იმედისა” და საზოგადოებრივი მაუწყებლის ამარა დარჩენილი მაყურებელი არის ნაკლებ ინფორმირებული მაყურებელი და მაყურებელს კიდევ სჭირდება ინფორმაცია.

აი, მაგალითად, როდესაც “რუსთავი 2” გაქრა, ტოქშოუებიც კი შვებულებაში იყო და უცებ ვერ მოახერხა გადასვლა “Tv პირველმა “ახალ რეჟიმში, უკვე ჩვენ დავინახეთ, რომ მაყურებელი გადაერთო აჭარის ტელევიზიაზე. კი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ნაწილია აჭარის ტელევიზია და რადიო, მაგრამ ცოტა განსხვავებული მიდგომა აქვს ახალი ამბების მიმართ, ვიდრე თავად საზოგადოებრივ მაუწყებელს და აჭარის ტელევიზიის მიმართ ინტერესი გაიზარდა. ეს გამოიკვეთა რეიტინგებშიც. იმიტომ, რომ იქ გაჩნდა ზუსტად ის ინფორმაცია, ის კითხვები და მცდელობა კითხვებზე პასუხების მოძიების, ეს სჭირდება ადამიანს.

თქვენ აღნიშნეთ, რომ “იმედმა” და “საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა” არ ისარგებლეს შანსით, შეევსოთ საინფორმაციო ვაკუუმი. უფრო მეტიც თუ დავაკვირდებით მათ ბოლოდროინდელ საინფორმაციო გამოშვებებს, ძირითადად, ეს არის სახელისუფლებო აქტივობების შესახებ ნიუსები, კრიმინალური შემთხვევები და უცხოეთის ამბები. რით ახსნით ამას - პოლიტიკური გავლენებით, თუ არაპროფესიონალიზმით?

მე მაინც მგონია, რომ ეს არის მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკური წნეხი, რომელსაც განიცდის ამ ტელევიზიების სარედაქციო პოლიტიკა. მე არ მჯერა, რომ იქ პროფესიონალები არ მუშაობენ, შეიძლება ყველა არ იყოს მაღალი პროფესიული სტანდარტების, მაგრამ ძალიან ბევრი კარგი ჟურნალისტი მუშაობს ერთ არხზეც და მეორე არხზეც.

ჩვენ, მაგალითად, ვხედავთ, რომ ჰქონდათ ჟურნალისტებს პროტესტი ტელეკომპანია “იმედში”, როდესაც გავიდა პროპაგანდისტული ფილმი აგვისტოს ომზე, იმიტომ, რომ მათ სწორად აღიქვეს, რომ რეაქცია ამ ფილმზე თანაბრად გადანაწილდებოდა მათზეც, იმიტომ, რომ ისინიც ამ სარედაქციო პოლიტიკის ნაწილი არიან. ამიტომ ამ ჟურნალისტებს, ვისაც აქვთ მგრძნობელობა ახალ ამბებზე, აქვთ სურვილი, რომ პროფესიულად გააკეთონ ნიუსები. ისინი რა თქმა უნდა, შეიძლება ცდილობენ, მაგრამ საბოლოო ჯამში ვიღებთ იმ პროდუქტს, რასაც სარედაქციო პოლიტიკა განსაზღვრავს. სარედაქციო პოლიტიკა ამ არხების კი ღიაა და ყველამ ვიცით, უკვე ჩანს შეუიარაღებელი თვალითაც, რომ ეს არის მთავრობის მიმართ ლოიალურად განწყობილი არხები. ამიტომ ისინი არ დაუშვებენ რაიმე, თუნდაც მცირედ კრიტიკული შინაარსის გათქმას.

ახლა, მაგალითად, ვაკვირდებოდი სოციალურ ქსელებს, როდესაც უცებ გაჩნდა ნეგატიური განწყობები ლევან იზორიას მიმართ, იმიტომ რომ უპირებენ დანიშნონ უსაფრთხოების საბჭოს მდივნად. მაგრამ ამ თანამდებობაზე ის უნდა დაინიშნოს მაშინ, თუ უკავია სათანადო პოზიცია. ამიტომ მინიმუმ დაზვერვის სამსახურის უფროსად უნდა დანიშნონ, რომ იმ თანამდებობაზე დარჩეს, თუ არადა, არათავსებადია. უცებ დავინახე, რომ წამოვიდა ტენდენცია: პირველ რიგში სოციალურ აქტივისტებში, რომ რა არის, მზითევში გვერგო ლევან იზორია?! მერე უცებ ნელ-ნელა ვხედავ, რომ სხვადასხვა სააგენტოებში კრიტიკული მოსაზრებები გამოითქმის ლევან იზორიასთან დაკავშირებით და ბოლოს უკვე საუბარია იმაზე, იყო თუ არა წარმატებული თავდაცვის სამინისტროს საქმიანობა.

ანუ ეს რას ნიშნავს? - ის კი არა, რომ კრიტიკულად ხარ განწყობილი რომელიმე მინისტრის საქმიანობის მიმართ, გუშინწინ ლევან იზორიას ჩანაცვლების საკითხი საერთოდ არ იდგა დღის წესრიგში, გუშინწინ გაგეკეთებინა სიუჟეტი თავდაცვის სამინისტროზე, ან დაეწერათ სააგენტოებს რამე ამ უწყებაზე და მინისტრზე პირადად. მაგრამ დღეს რაკი ეს ცვლილება მოხდა, ახლა ხომ უნდა დასაბუთდეს, რომ ირაკლი ღარიბაშვილის მისვლა და ლევან იზორიას შეცვლა მარტო ზოგადი პოლიტიკა კი არ არის, რომ ღარიბაშვილის დაბრუნება გვინდა სამთავრობო სივრცეში, არამედ იმიტომ, რომ თურმე თავდაცვის სამინისტროში რაღაცები ისე არ ყოფილა, როგორც უნდა ყოფილიყო.  აი, ეს ცოტა უფრო ეჭვის თვალით განგაწყობს ამ მედიების მიმართ, რომ ეს კრიტიკა კი არ არის, არამედ ეს არის უკან მიდევნებული ქვა, რომელსაც როგორც წესი მთავრობა და პოლიტიკური ჯგუფები იყენებენ ცალკეული თანადებობის პირების მიმართ, როცა მოხსნიან და მერე ზედ მიაყოლებენ მთელ კასკადს.

თუ, მაგალითად, იცი, რომ მინისტრობის დროს 700 მილიონს, პირობითად, იპარავს რამდენიმე მინისტრი და გაქვს წვდომა ამ ინფორმაციაზე, როგორც მთავრობასთან დაახლოებულ მედიას, მერე კი არ უნდა დაიწყო ამაზე მუშაობა, როცა პროკურატურა აღძრავს საქმეს, მინიმუმ როცა პირველად ინფორმაციას მიიღებ, უნდა დაიწყო გამოძიება.
ჩვენ გვახსოვს, მაგალითად, ქუთაისი-სამტრედიის საავტომობილო გზაზე რა ფულია მოპარული, ამაზე “რუსთავი 2-ს” ჯერ კიდევ როდის ჰქონდა სიუჟეტი გაკეთებული. მაშინ ამაზე მთავრობას ჰქონდა რეაქცია, რომ ეს არის ცრუ ინფორმაცია, ტყუილი. გადის რამდენიმე თვე და ვიგებთ, რომ ეს არ არის თურმე ტყუილი და პროკურატურა დაინტერესდა, კონკრეტული მინისტრებიც კი დაკითხვაზე დაიბარეს და ამის მერე დაიწყეს, მაგალითად, “იმედმა” და საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა სიუჟეტების კეთება - ნახეთ, უი-უი, რა ყოფილან ეს მინისტრები. ეს არ არის სარედაქციო დამოუკიდებლობის მაჩვენებელი, ეს არის უბრალოდ ის, რაც ჭირდება კონკრეტულ ეტაპზე მთავრობას, ის გააკეთო - დღეს აქო ის მინისტრი, ხვალ რომ მოხსნიან ან სხვაგან გადაიყვანენ, ქოქოლა დააყარო. აი, ეს უკვე პირდაპირ აჩვენებს იმას, რომ სარედაქციო პოლიტიკა პირდაპირ მართულია მთავრობისგან და საერთოდ არ არის მართული ჟურნალისტური თემისგან, რომელიც ამა თუ იმ ტელევიზიაშია.

ამიტომაც იყო მნიშვნელოვანი ის, რომ ისეთი კრიტიკული ტელევიზიების ლიდერი, როგორიც “რუსთავი 2” იყო, არსებობდა იმ სარედაქციო პოლიტიკით. იმიტომ კი არა, რომ ახლა შეიძლება ნაკლებ პროფესიული კადრები შეარჩიონ “რუსთავი 2-ში” და ნაკლები სარედაქციო განაცხადები ჰქონდეთ, უბრალოდ, რა თქმა უნდა, ასეთი კრიტიკული ტელევიზიის გაკეთება “რუსთავი 2-ს” დღევანდელი შემადგენლობით გაუჭირდება, იმიტომ, რომ მისი ამოცანაა სხვა. მისი ამოცანა არის შეალამაზოს ის სოციალური-პოლიტიკური-ეკონომიკური მდგომარეობა, რომელიც არის ქვეყანაში. თქვას, რომ კი, არის პრობლემები, მაგრამ მთლად ისეთიც არა, როგორსაც ოპოზიცია გვიკიჟინებს.

რომ შევაჯამოთ ჩვენი საუბარი, ჩვენ შევეხეთ მოთხოვნა-მიწოდების კავშირს, დღეს ფაქტია, რომ საზოგადოებაში არის ინფორმაციაზე მოთხოვნა, თუმცა მისი დაკმაყოფილება აუდიტორიას უჭირს. წინ გველოდება 2 ახალი სატელევიზიო არხის გახსნა, ასევე “რუსთავი 2-ზე” ახალი გუნდით საინფორმაციო გამოშვების ჩაშვება, მაგრამ ამ ტელევიზიებში მაინც პოლიტიკური გავლენები არის თავშივე ჩადებული, მფლობელებიდან გამომდინარე. დამოუკიდებელმა მედიამ რა უნდა ქნას, რომ ეს საინფორმაციო შიმშილი საზოგადოებას შეუვსოს, რომ პოლიტიკური დღის წესრიგის მქონე მედიასაშუალებები არ იყვნენ წამყვანი საინფორმაციო წყაროები?

თავისთავად რაღაც განზიდვას ეს გამოიწვევს, რომ ის ტელევიზიები, რომლებიც ახლა გამოჩნდება ბაზარზე, მაინც უფრო პარტიული ნიშნით იქნება დაღდასმული თავიდანვე. ამიტომ ამ ტელევიზიების მიმართ არ იქნება განსაკუთრებული ხიბლი აუდიტორიაში. რა თქმა უნდა, მათ ეყოლებათ თავისი სასტარტო აუდიტორია, არცთუ ისე ცუდი, მაგრამ შემდგომ კიდევ უფრო მეტად გაუჭირდებათ საზოგადოების გზადაგზა აკრეფა.

რა თქმა უნდა, როდესაც კეთდება ახალი ტელევიზია, ყველაზე მნიშვნელოვანი არის, რომ ამ ტელევიზიებს ჰქონდეთ ძალიან მაღალი საზოგადოებრივი ნდობა, რომელიც არ იქნება ასოცირებული რაიმე კონკრეტულ პოლიტიკურ ჯგუფთან. მე მგონია, რომ უმჯობესი იქნებოდა ამ გზით სიარული, მაგრამ ვიღებთ იმას, რასაც ვიღებთ და შესაბამისად, ჩვენ ახლა უნდა დაველოდოთ რა იქნება.

ეს ჩემი წინასწარი მოლოდინი სრულებითაც არ არის აპრიორი, რომ აუცილებლად ასე იქნება. შეიძლება სხვაგვარადაც იყოს, მაგრამ მე ასეთი მოლოდინი მაქვს, რომ სასტარტო აუდიტორია, რომელიც ეყოლება “მთავარს” და “ფორმულას”, ეს არ იქნება ძალიან მზარდი აუდიტორია, ეს იქნება ის აუდიტორია, რომელიც იქნება იმთავითვე და იქნება ბევრად ნაკლები, ვიდრე იყო “რუსთავი 2-ის” აუდიტორია თავდაპირველად.

ბევრი ფაქტორია, მათ შორის გარკვეული ტექნიკური პრობლემებიც. მე იმასაც ველოდები, რომ შეიძლება დღის წესრიგში დააყენონ მათ შორის საკითხი, ხომ არ გადაისინჯოს მასთ ქერის პრინციპი, ხომ არ მოძველდა ეს პრინციპი, იმიტომ, რომ ზოგადად იციან, რომ სხვადასხვა საკაბელო მაუწყებელში უნდა მოხვდნენ ეს ტელევიზიები და ეს კიდევ არ უნდა მთავრობას. ამიტომ ბევრი ხელოვნური წინაღობაც გაჩნდება, თუმცაღა მე მაინც მინდა, რომ ამ ტელევიზიებმა ეს ჩემი მოლოდინი გააქარვონ და პირიქით აჩვენონ, რომ მათი სარედაქციო პოლიტიკა იქნება უფრო მეტად მიუკერძოებელი და კრიტიკული ვიდრე ძალიან პარტიული.

მაგრამ რჩება ძალიან დიდი რესურსი, რომ უფრო გააქტიურდეს ონლაინ მედია, რომ მან მოიზიდოს მეტი აუდიტორია ახალი, საკუთარი შინაარსის გადასხვაფერებით და იმით, რომ უფრო მეტი მნიშვნელოვანი თემა მოგვცეს იმ ონლაინ საშუალებებში, რომლებიც დღეს არის პოპულარული საქართველოში. მათ, მე მგონი, რომ უჩნდებათ ეს საშუალება, იმიტომ, რომ აი, ასეთი გაბლარული სატელევიზიო სივრცის დროს ჩვენი აქტიური საზოგადოებრივი ნაწილი, რომელიც ისედაც ვიცით, რომ აქტიურია სოციალურ ქსელებში, დაიწყებს ამავე სოციალურ სივრცეში ინფორმაციის ძებნას და სწორად შერჩევას.

მე მგონი, მეტი აქტიურობის კარგი ფაზა უდგას ონლაინ მედიას და არ უნდა დაკარგონ ეს შანსი, კარგად უნდა გამოიყენონ. ეს დამოკიდებულია იმაზე, რომ მოზიდული აუდიტორიის სწორი მონეტიზაცია შეძლონ და მეტად გაძლიერდნენ. ახლა არის საუკეთესო დრო, იმიტომ რომ მ წინასაარჩევნო წელს ოთხოვნა ინფორმაციაზე არის ყოველთვის მზარდი და თანამედროვე აუდიტორიას მხოლოდ პროპაგანდისტული ინფორმაცია არ უნდა.

ხელისუფლებაში ყოფნის მეშვიდე წელს “ქართული ოცნების” ლიდერები თავს აღარ იწუხებენ ყოველთვიური, ან თუნდაც ყოველწლიური პრესკონფერენციებით. კრიზისულ თუ კრიტიკულ სიტუაციაში კი მხოლოდ ტელეჟურნალისტებს ესაუბრებიან. ამის პარალელურად სახელმწიფო ინსტიტუციები აქტიურად მუშაობენ კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიების რაოდენობის შესამცირებლად.

 ყოველთვიური პრესკონფერენციების ტრადიციას საფუძველი ბიძინა ივანიშვილმა მისი პრემიერობის პერიოდში ჩაუყარა. თუმცა, მოგვიანებით პრემიერის პოსტზე ივანიშვილის მემკვიდრეებმა ჯერ პრესკონფერენციების სიხშირე შეამცირეს, ხოლო შემდეგ საერთოდ შეწყვიტეს და მედიის წინაშე ანგარიშვალდებულების ახალი ფორმა დაამკვიდრეს: შეხვედრები მხოლოდ ტელევიზიების ჟურნალისტებთან ან სატელევიზიო ტოქშოების წამყვანებთან.

“მიდგომა, რომ მთავრობის მაღალჩინოსნები მნიშვნელოვან თემებზე მხოლოდ სატელევიზიო გადაცემების წამყვანებთან საუბრობენ, არის დისკრიმინაციული სხვა ტიპის მედიასაშუალებებთან მიმართებაში, რადგან მედია მხოლოდ ტელევიზია არ არის”, - ამბობს ინტერნეტ-გამოცემა netgazeti.ge-ს რედაქტორი დათო ქოქოშვილი.

ბიძინა ივანიშვილის პირველი პრესკონფერენცია, რომელსაც 200 ჟურნალისტი ესწრებოდა.
2011 წ, 1 ნოემბერი. ფოტო: რადიო თავისუფლება

 

“საქართველოს ხელისუფლება ავლენს უკიდურესად ჩამორჩენილ დამოკიდებულებას მედიის მიმართ, როდესაც მხოლოდ ტოქშოუს წამყვანებს იწვევს ხელისუფლების მაღალჩინოსნების მნიშვნელოვან პრესკონფერენციებზე”, - ასეთია “ტაბულას” მთავარი რედაქტორის, სალომე უგულავას შეფასება.

On.ge-ის ახალი ამბების მთავარი რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი ამბობს, რომ უკვე ტენდენციის სახე აქვს სახელისუფლებო პარტიისა და მთავრობის წარმომადგენლების მხრიდან მხოლოდ ტელემედიასთან თანამშრომლობას.

ბოლო ასეთი შემთხვევა 2 სექტემბერს მოხდა, როცა რამდენიმე საათით ადრე გადამდგარმა პრემიერ-მინისტრმა მამუკა ბახტაძემ პრეკონფერენციაზე მხოლოდ სატელევიზიო ტოქშოუების წამყვანები მიიწვია, თუმცა ისინიც არასრული შემადგენლობით. ტელეკომპანია “პირველის” ჟურნალისტის შეკითხვაზე, თუ რატომ არ იყო შეხვედრაზე მიწვეული “კავკასიის” ჟურნალისტი, მთავრობის პრესსამსახურმა უპასუხა, რომ მხოლოდ ეროვნული მაუწყებლების წარმომადგენლები იყვნენ შერჩეული.

“მეტ კვალიფიკაციას არც მოველოდი მთავრობისგან და მათი პიარისგან, მაგრამ მაინც რომ იცოდეთ: “კავკასია” არის ეროვნული ტელემაუწყებელი საქართველოს კანონმდებლობის და კომუნიკაციების კომისიის მიერ გაცემული დოკუმენტის მიხედვით. ახლა თქვენ სად აგიხსნათ, რომ ეროვნული ტელემაუწყებელი ერთ კონკრეტულ მულტიპლექსში ჩართვას არ ნიშნავს და ციფრულ საუკუნეში საქართველო შესაძლოა რამდენიმე მულტიპლექსით, თანამგზავრით და სხვადასხვა საშუალებებით დაფარო. ისე თუ გეპატარავებით თვალში ან უბრალოდ არ მოგწონვართ პირდაპირ თქვით, ან რამე სხვა მიზეზი მოიფიქრეთ სამომავლოდ”, - ასე გამოეხმაურა “ფეისბუკში” პრემიერის პრესსამსახურის განმარტებას ტელეკომპანია “კავკასიის” დირექტორი ნინო ჯანგირაშვილი.

მამუკა ბახტაძესთან, რომელმაც გადადგომის შესახებ მოქალაქეებს ონლაინ, ფეისბუკის საშუალებით აცნობა, შეკითხვების დასმის შესაძლებლობა არ მიეცათ ონლაინ გამოცემების ჟურნალისტებს. კითხვები ვერც ჟურნალ-გაზეთებისა და რადიოების წარმომადგენლებმა დასვეს იმ დროს, როდესაც ყოფილ პრემიერთან შეხვედრაზე მიწვეულებს შორის აღმოჩნდა ჟურნალისტი, რომელსაც საერთოდ არანაირი შეკითხვა არ ჰქონდა მასთან.

“ჟურნალისტის მთავარი ფუნქციაა კითხვების დასმა და ამ კითხვებზე პასუხის მიღება: ჩვენ, აი, ამ ძირითად ვალდებულებას გვიზღუდავენ სამთავრობო პიარები და სამთავრობო პარტიის პრესსამსახური”, - ამბობს გელა ბოჩიკაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

---

---

“ნეტგაზეთის” რედაქტორის თქმით, ის ფაქტი, რომ რეგიონულ მედიას, ონლაინ მედიას, რადიოებს, პრესას არ ეძლევა კითხვების დასმის შესაძლებლობა, აზიანებს საზოგადოების ინტერესს, მიიღოს მეტი ინფორმაცია და პასუხები.

“რაც მეტია მედიის წარმომადგენლობა პრესკონფერენციაზე, ცხადია, რომ კითხვებიც უფრო მრავალფეროვანია. თან, ეს ყველაფერი ერთგვარ ტენდენციად ყალიბდება, რადგან 20 ივნისის მოვლენების შემდეგ საზოგადოებასთან სასაუბროდ მაშინდელმა შს მინისტრმა გიორგი გახარიამაც იგივე ფორმატი აირჩია”, - ამბობს დათო ქოქოშვილი.

“ტაბულას” მთავარი რედაქტორის თქმით, ონლაინ მედიის აუდიტორია მნიშვნელოვნადაა გაზრდილი და ის გაცილებით მაღალი ეთიკური სტანდარტით გამოირჩევა, ვიდრე ბევრი ტელევიზია, განსაკუთრებით, პროსახელისუფლებო.

“ხელისუფლება ონლაინ მედიის არდაშვებით პრესკონფერენციებზე თავიდან ირიდებს დისკომფორტს - ამ გზით მაქსიმალურად ამცირებს მათ მიმართ კრიტიკული კითხვების რაოდენობას. ეს, ბუნებრივია, ხელს უშლის საზოგადოების ინფორმირებას. ბევრი მნიშვნელოვანი კითხვა რჩება არა მხოლოდ პასუხგაუცემელი, დაუსმელიც - კი. ონლაინ მედიის მიმართ დისკრიმინაციულია სხვა, უფრო დიდ პრესკონფერენციებზე, კითხვების რიგითობის განაწილებაც”, - აცხადებს სალომე უგულავა.

რატომ ესაუბრება ხელისუფლება მხოლოდ ტელემედიას? - ამას On.ge-ის ახალი ამბების მთავარი რედაქტორი ორი მიზეზით ხსნის.

“უფრო დიდი გავლენა აქვს ტელევიზიას და ამიტომ თავს აღარ იღლიან ონლაინ მედიას ელაპარაკონ. ურჩევნიათ, რომ, ასე ვთქვათ, “გამგებლებს” ელაპარაკონ და არა “მოქალაქეებს”, - აცხადებს გელა ბოჩიკაშვილი და მეორე მიზეზად ხელისუფლებისადმი ტელევიზიების ლოიალურ დამოკიდებულებას ასახელებს:

“საარჩევნო მონიტორინგს თუ გადავხედავთ, ტელევიზიების დიდი ნაწილი ხელისუფლების მიმართ იყო ლოიალური. სამი ტელევიზია იყო ნახსენები, როგორც ხელისუფლების მიმართ კრტიკული: რუსთავი 2, ტვ პირველი და აჭარის ტელევიზია. არჩევნების შემდეგ მედიაბაზარზე შეიცვალა ბევრი რამ: აჭარის ტვ-ში ძველი დირექტორი არ არის, ახალიც არ არის არჩეული, შესაბამისად, ვერ ვიტყვით შეიცვალა თუ არა რამე. ტვ პირველი ზეწოლად აღიქვამს მფლობელზე დაწყებულ გამოძიებას. რუსთავი 2-ში შეიცვალა მფლობელი”, - ამბობს On.ge-ის ახალი ამბების მთავარი რედაქტორი.

“ნეტგაზეთის” რედაქტორი დათო ქოქოშვილი მიიჩნევს, რომ ფორმატი, რომლითაც მმართველი გუნდი მედიასთან ხელისუფლებაში მოსვლის საწყის წლებში ურთიერთობდა, უფრო მისაღები იყო - როცა ღია პრესკონფერენციები ტარდებოდა და უფრო მეტ ჟურნალისტს შეეძლო შეკითხვის დასმა.

ზოგადად, მედიის და საზოგადოების წინაშე ხელისუფლების ანგარიშვალდებულებას ეწინააღმდეგება მოქალაქეების და ჟურნალისტების სეგრეგაცია რაიმე ნიშნით. ხელისუფლების ვალდებულებაა უზრუნველყოს თანაბარი მედია გარემო, სადაც ჟურნალისტებს, მათ შორის ყველაზე კრიტიკულად განწყობილი მედიასაშუალებების წარმომადგენლებს, აქვთ კითხვის დასმის შესაძლებლობა.

თუკი გუგლის საძიებო სისტემაში ჩაწერთ სიტყვათშეთანხმებას - “ბავშვის დაჭრა”, იხილავთ სხვადასხვა მედიასაშუალების მიერ გავრცელებული მასალების ბმულებს, რომელიც 27 აგვისტოს თბილისში მომხდარ შემთხვევას ასახავს. ყველაზე პოპულარული მასალების სათაურები ასე გამოიყურება:

• მძიმე კადრები, რომლებშიც დეტალურად ჩანს პეკინზე სამი წლის ბავშვის დაჭრის შემთხვევა
• კადრები, რომელიც იმ მომენტშია გადაღებული, როდესაც გამვლელმა ქალმა 3 წლის ბავშვი სახის არეში დაჭრა, ისმის ბავშვების განწირულ ხმა [გაფრთხილება: ვიდეო შეიცავს ემოციურად მძიმე კადრებს]
• შეიძლება უცხოელი იყო, რომელსაც თავის შვილს არ აძლევენ და ბავშვებს რომ ხედავს, ჭკუიდან იშლება - როგორ აღწერს მოქალაქე ქალს, რომელმაც პეკინზე ბავშვი დაჭრა და მიიმალა
• იძებნება! - ქალი, რომელმაც პეკინზე დანით 3 წლის ბავშვი დაჭრა

მასალებს თან ახლავს ქუჩის სათვალთვალო კამერების მიერ გადაღებული ვიდეომასალები, რომლებიც აღწერს, თუ როგორ უახლოვდება ქალი ქუჩაში გადაადგილების დროს დედ-მამას ორ მცირეწლოვან შვილთან ერთად; მივარდება ერთ-ერთ ბავშვს, აყენებს სახის არეში ჭრილობას, ცდილობს მეორე ბავშვის დაზიანებასაც; ისმის ბავშვების შემზარავი ტირილი; დაბნეული მშობლები ცდილობენ ბავშვების დახმარებას; ამ დროს მოძალადე ტოვებს შემთხვევის ადგილს და ახერხებს მიმალვას.

ამის შემდეგ მედიასაშუალებები, ასევე, ცალკეული მომხმარებლები სოციალურ ქსელებში ავრცელებენ სავარაუდო მოძალადე ქალის ფოტოანაბეჭდებს ამ ვიდეომასალებიდან და აცხადებენ ძებნას მასზე. საბოლოოდ, 28 აგვისტოს სამართალდამცავებმა ქალი დააკავეს, თუმცა მოქალაქეები არ წყვეტენ მომხდარის განხილვას: ქალს “შეშლილად” აცხადებენ და ითხოვენ მის “ცოცხლად გატყავებას”, შეურაცხყოფენ ბავშვის მამას და ამ ამბის შემსწრე ყველა ადამიანს, რომლებმაც ვერ შეძლეს ადგილზე მოძალადის დაკავება.

“წამების მსხვერპლთა ფსიქოსოციალური და სამედიცინო რეაბილიტაცის ცენტრის წარმომადგენელი, ფსიქოლოგი მაია ცირამუა მიიჩნევს, რომ მედიამ არ უნდა შეუწყოს ხელი ისეთ გაშუქებას, რომელიც კიდევ უფრო მეტად გააძლიერებს სტიგმას ფსიქიკური ჯანმრთელობის მქონე ადამიანების მიმართ.

“განსაკუთრებით მაღალი პასუხისმგებლობაა მედიაზე იმიტომ, რომ ჩვენ ხომ ვიცით, რომ წინსწრებად, სანამ არ არის ჩატარებული ფსიქიატრიული ექსპერტიზა, ზოგადად, მოტივები არ არის დადგენილი, არ უნდა შეუწყოს ხელი იმას, რომ საზოგადოებამ ერთმნიშვნელოვნად ამ ადამიანზე გამოიტანოს თავისი განაჩენი, თავისი დასკვნები. ჩვენ ვხედავთ რამხელა აჟიოტაჟია ამ საკითხან დაკავშირებით, ლამის საზოგადოება ითხოვს ლინჩის წესით მის გასამართლებას და ამასთანავე ძალიან ცუდი აქცენტები კეთდება ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანებზე, რომლებიც განიხილებიან, როგორც მოძალადეები. ანუ ყველა ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანი არის მოძალადე - დაახლოებით, აი, ასეთი აზრის განმტკიცებას შეუწყო ხელი მედიის დამოკიდებულებამ და გაშუქების სტრაგეგიამ, რომელსაც ჩვენ ვხედავთ ამ ამბის მოხდენიდან დღემდე”, - აცხადებს მაია ცირამუა “მედაიჩეკერთან” საუბარში.

უფლებადამცველი ანა არგანაშვილი “ფეისბუკში” გამოეხმაურა ამ საკითხს და აღნიშნა, რომ არარაციონალურია ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესაძლო პრობლემაზე პანიკური რეაქცია:

“იმ შემთხვევაშიც, თუ ამ ქალს [ბავშვის დაჭრაში ბრალდებულს] არ აღმოაჩნდა ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა, ჩვენი პანიკური რეაქციით გავაუარესებთ ქვეყანაში მდგომარეობას... თავი დავანებოთ იმას, რომ სტატისტიკურად ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანები გაცილებით მეტად ხდებიან დანაშაულის მსხვერპლი, ვიდრე ჩამდენი,” - წერს ანა არგანაშვილი.

მაია ცირამუას თქმით, მედია უნდა იყოს მოწოდებული იმისკენ, რომ აქცენტი გადაიტანოს ძალადობაზე, ძალადობრივი ქცევის პრევენციაზე, რომელიც სახელმწიფოს პრეროგატივაა.

“მედიის აქცენტი ეს უფრო უნდა იყოს და კიდევ ვფიქრობ, რომ მედიას ასევე შეუძლია ხელი შეუწყოს პირიქით, აი, ამ აღშფოთების, ბრაზის განეიტრალებას, რასაც ვხედავთ და ეს უკავშირდება იმ ადამიანებს, რომლებიც შეესწრნენ შემთხვევას. ჩვენ ვკითხულობთ უამრავ სტატუსს, კომენტარს სოციალურ ქსელებში, სადაც საუბარია იმაზე, რომ აი, მამა როგორ არ დაეხმარა საკუთარ შვილს, რომ ის არის მშიშარა, ასევე, იქ შემსწრე საზოგადოებაზე. მედიას შეუძლია უბრალოდ ამოიღოს მეცნიერულად დადასტურებული ინფორმაცია იმასთან დაკავშირებით, რომ აი, ასეთ, ადამიანის სიცოცხლისთვის საშიშ, მოულოდნელად თავს დამტყდარ სიტუაციებში გაშეშება არის ერთ-ერთი ბუნებრივი რეაქცია,“ - ამბობს მაია ცირამუა.

ნათია კუპრაშვილი, “ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის” წარმომადგენელი ფიქრობს, რომ ამბის ტირაჟირებითა და ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირთა სტიგმატიზებით სოციალური ქსელების მომხმარებლებმა გაასწრეს მედიასაშუალებებს.

“მედია, ასე ვთქვათ, აყვა “ტრენდს”. მშობლების ბულინგით დაწყებული, თვითმხილველთა შეურაცხყოფით, ლინჩის წესისა და სასტიკი წამების მოთხოვნით დამთავრებული კომენტარები არ დაკლებია ქართულენოვან სივრცეს. დამნაშავის მოძებნის მიზნით კადრების გავრცელებას ჰქონდა საფუძველი, არსებობდა საზოგადოებრივი ინტერესი, მაგრამ ეს ვერ ვრცელდება ვერც დასახიჩრებული ბავშვის კადრების და ვერც დანაშაულის ხმების გავრცელებაზე. დღეს ამ კადრებს დაკარგული აქვთ საზოგადოებრივი ინტერესიც, რადგან დამნაშავე დაკავებულია,”- აცხადებს ნათია კუპრაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში.

იგი ფიქრობს, რომ დაზარალებულ ოჯახს აქვს დავიწყების უფლება.

“ეს ევროსასამართოს მიერ არარერთგზის აღიარებული უფლებაა და იმედი ვიქონიოთ, რომ ამ უფლების რეალიზებისთვის დაზარალებულებს სასამართლოს პროცესი არ დაჭირდებათ. მიხარია, რომ რამდენიმე მედიასაშუალება უკვე გამოეხმაურა, მაგალითად, ტვ 25-მა საკუთარი თვითრეგულირების ფარგლებში აიღო შესაბამისი კონტენტი,” - აცხადებს ნათია კუპრაშვილი.

ნინო ჯაფიაშვილი, რადიო “თავისუფლების” ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორი გვიზიარებს, თუ რა საკითხებზე იმსჯელეს რედაქციის შიგნით, ვიდრე 27 აგვისტოს თბილისში მომხდარი ამ შემხთხვევის შესახებ ვიდეომასალას გამოაქვეყნებდნენ. მისი თქმით, მსჯელობის საგანი იყო ძალადობის შემცველი კადრების გამოყენება; მსჯელობის საგანი იყო ბავშვის იდენტიფიცირების საკითხი და ასევე, ის, ხომ არ მიადგებოდა ბავშვს რაიმე სახის ზიანი, თუნდაც მისი ვინაობის დაფარვის შემთხვევაში, ამასთან - კარდები არ იყო უშუალოდ რადიო თავისუფლების მიერ გადაღებული.

“ძალიან ცალსახა იყო ჩვენთვის ის, რომ თავდამხსმელი ქალის იდენტიფიცირებაც არ მოგვეხდინა, მითუმეტეს სოციალურ მედიაში შექმნილი ფონის და კონტექსტის გამო”, - უთხრა ნინო ჯაფიაშვილმა “მედიაჩეკერს”.

მისივე თქმით, მას შემდეგ, რაც პოლიციამ დააკავა თავდამსხმელი, რადიო თავისუფლებამ გამოქვეყნა 1 წუთიანი ვიდეო, რადგან რედაქციამ მიიჩნია, რომ ვიდეოფორმატით ამ ამბის მოყოლა იყო მნიშვნელოვანი და ეფექტური გზა საზოგადოების სწორი ინფორმირებისთვის.

“მთავარი ამოცანა იყო ის, რომ: 1. ბავშვის იდენტიფიცირება არ მოხდარიყო; 2 აუცილებლად წინასწარ გაგვეფრთხილებინა აუდიტორია, რომ ეს მასალა შეიცავს ძალადობის ამსახველ კადრებს და 3. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ მასალა არ გაგვეშვა სარედაქციო დამუშავების გარეშე, ანუ უკონტექსტოდ. ამოცანა იყო აუდიტორიისთვის კონტექსტი სწორად მიგვეწოდებინა. სენსაცია არ შეგვექმნა”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

მისივე თქმით, სარედაქციო გადაწყვეტილების მიღებას, თუ როგორ უნდა გაეშუქებინათ ეს საკითხი, წინ უძღოდა რედაქტორების განხილვა, ასევე, კონსულტაციები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის წარმომადგენლებთან.

იმის მიუხედავად, რომ მოგვიანებით რამდენიმე მედიასაშუალებამ წაშალა საკუთარი გვერდიდან სათვალთავლო ვიდეოკამერით მოპოვებული ვიდეომასალა და თავდამსხმელის ფოტოსქრინებიც, ისინი ვირუსულადაა გავრცელებულ სოციალურ ქსელებში და სხვა სახის ვებგვერდებზე.

ავტოსაგზაო შემთხვევების შედეგად დაღუპულთა და დაზარალებულთა სტატისტიკის მიხედვით საქართველოს ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი მაჩვენებელი აქვს. ამასთან ყოველწლიურად მზარდია ავტოავარიების მსხვერპლთა რაოდენობა. შესაბამისად, თითოეული ასეთი შემთხვევა მედიის აქტიურ ყურადღებას იქცევს.

ერთ-ერთი ბოლო ასეთი შემთხვევა 18 აგვისტოს მოხდა სოფელ ნოსირთან - ორი ავტომობილს შეჯახების შედეგად ცეცხლი გაუჩნდა, დაიღუპა ორი და სამი ადამიანი დაშავდა.

ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის "საინფორმაციო გამოშვება “კურიერში" მომხდარის გაშუქებისას ეთერში აჩვენეს კადრი, თუ როგორ გადააქვთ სამართალდამცავებს ერთ-ერთი გარდაცვლილის დანახშირებული გვამი. დამწვარი ადამიანის ფოტო დაურთო საკუთარ მასალას "პრაიმტაიმმა", თუმცა მოგვიანებით ფოტო შეცვალა. მისი იდენტური ტექსტი გაავრცელა mediamall.ge-მაც, თუმცა "პრაიმტაიმისგან" განსხვავებით მძიმე ფოტო არ შეუცვლია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, “მიზანშეწონილი არ არის დაზარალებულის, გვამისა ან დასახიჩრებული სხეულის, სისხლისა და სხვა მსგავსი სცენების ჩვენება მნიშვნელოვანი სარედაქციო დასაბუთების გარეშე. მათი გადაღება უნდა მოხდეს მხოლოდ გარკვეული მანძილიდან, რათა შეუძლებელი იყოს დაზარალებულის იდენტიფიცირება”.

“კურიერის” რეპორტაჟში, ისევე როგორც "პრაიმტაიმისა" და mediamall.ge-ს შემთხვევაში, არ იყო დასაბუთებული, თუ რა მიზანს ემსახურებოდა დანახშირებული გვამის ჩვენება. 

უბედური შემთხვევების გაშუქების დროს ჟურნალისტებს სიფრთხილისკენ მოუწოდებენ ევროპის ქვეყნების პრესის საბჭოები. მაგალითად, ნორვეგიაში ჟურნალისტების ქცევის კოდექსი აფრთხილებს მათ, რომ გაითვალისწინონ, თუ რა გავლენას იქონიებს უბედური შემთხვევისა და კრიმინალის კონკრეტული ფაქტის გაშუქება კონკრეტულ მსხვერპლსა და მის ახლობლებზე - “გამოიჩინეთ ყურადღება მწუხარებასა და შოკში მყოფი ადამიანების მიმართ,” - მიმართავენ ჟურნალისტებს. 

ბელგიაში ეთიკის კოდექსი ჟურნალისტებს მოუწოდებს, სიფრთხილე გამოიჩინონ უბედური შემთხვევის მსხვერპლებთან ან მათ ოჯახებთან მუშაობის დროს.

გერმანიაში პრესის ეთიკის კოდექსის მიხედვით, მედიამ თავი უნდა აარიდოს ძალადობის, სისასტიკის და ტანჯვის სენსაციურ გამოსახულებას: “პირველ გვერდებზე ძალადობისა და უბედური შემთხვევების გრაფიკული გამოსახულების განთავსების დროს პრესამ უნა გაითვალისწინოს ამის შესაძლო ზეგავლენა ბავშვებსა და ახალგაზრდებზე”.

შედგება თუ არა მორიგი ამორალური გარიგება სამაუწყებლო კომპანია “რუსთავი 2”-თან მიმართებაში და დაადგება თუ არა სფეროშიც “ოცნება” წინამორბედი ხელისუფლების მანკიერ გზას, რამდენიმე დღეში გაირკვევა.

“რუსთავი 2”-ის ამჟამინდელმა მფლობელმა ქიბარ ხალვაშმა, რომელმაც კომპანიაში წილები სტრასბურგის სასამართლოს 18 ივლისის გადაწყვეტილების შემდეგ დაიბრუნა, 12 აგვისტოს განაცხადა, რომ არხს ყიდის.

„ოცნების ხელისუფლება მისი წინამორბედის გზას დაადგა”, - ასე გამოეხმაურნენ რუსთავი 2-ის დამფუძნებლები დავით დვალი და ჯარჯი აქიმიძე კომპანიის მორიგი გადაყიდვის მცდელობას. მათ გააფრთხილეს პოტენციური მყიდველები, რომ ისინი ვერ გახდებიან კეთილსინდისიერი შემძენები, ვინაიდან “ტელევიზია უკანონოდ წაართვეს მის დამფუძნებლებს, რომლებიც მის დასაბრუნებლად იბრძვიან”.

2015 წელს, როდესაც ქიბარ ხალვაშმა სასამართლოს მიმართა “რუსთავი 2”-ის წილებთან დაკავშირებით, ის ცდილობდა დაემტკიცებინა, რომ მას წილები ამორალური გარიგების საფუძველზე დაათმობინეს და არაკეთილსინდისიერი შემძენები იყვნენ ისინი, ვინც მომდევნო წლებში დაისაკუთრეს “რუსთავი 2”.

საქართველოში სამივე ინსტანციის სასამართლომ გაიზიარა ხალვაშის არგუმენტები, რის შედეგად რუსთავი 2-ის მესაკუთრედ აღიარებული იქნა სწორედ ქიბარ ხალვაში. იგივე დადასტურდა სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებითაც.

თუმცა პარალელურად საქართველოს მთავარ პროკურატურაში 2012 წლიდან მოყოლებული მიმდინარეობს სისხლის სამართლის საქმის გამოძიება “რუსთავი 2“-ის დამფუძნებლების - დავით დვალისა და ჯარჯი აქიმიძის ქონებრივი უფლების იძულებით გადაცემის ფაქტზე.

გადავხედოთ ქრონოლოგიას:

• სამაუწყებლო კომპანია “რუსთავი 2” 1994 წელს შეიქმნა. რეგისტრაციის მომენტისთვის მფლობელებზე წილები ასე იყო გადანაწილებული: ჯარჯი აქიმიძე - 33.3%, დავით დვალი - 33.3% და ეროსი კიწმარიშვილი 33.3%;
• 2001 წლის ნოემბერში სამივე დამფუძნებელმა თანაბრად ჩამოიკლეს და გაყიდეს წილები ნიკოლოზ ტაბატაძეზე. შედეგად 30-30 პროცენტი დარჩათ დვალს, აქიმიძეს და კიწმარიშვილს, ხოლო 10%-ის მფლობელი გახდა ნიკა ტაბატაძე;
• 2004 წლის 16 ივნისს ნასყიდობის ხელშეკრულება გაფორმდა, რომლის მიხედვით პაატა კარსანიძემ შეიძინა აქიმიძის და დვალის 30-30 პროცენტიანი წილები. ხელშეკრულების მიხედვით, აქიმიძემ და დვალმა 100-100 ათას დოლარად გაყიდეს წილები. აქიმიძე და დვალი აცხადებენ, რომ წინა ხელისუფლება მათ დაემუქრა და ამ გზით აიძულა წილების დათმობა. კარსანიძე ნომინალური მყიდველი იყო;
• იმავე დღეს, 2004 წლის 16 ივნისს, კარსანიძისგან ეს 60%-ანი წილი იყიდა ქიბარ ხალვაშმა. ნასყიდობის ხელშეკრულების მიხედვით, ხალვაშმა 60%-ში 200 ათასი დოლარი გადაიხადა. თუმცა მოგვიანებით, ასევე, იკისრა აქიმიძესთან და დვალთან მიმართებაში 1 მლნ 200 ათასი დოლარის ღირებულების საკრედიტო ვალდებულების დაფარვა;
• 2004 წლის 22 ივნისს ეროსი კიწმარიშვილის 30%-ანი წილი შპს “პანორამამ” იყიდა, რომლის დამფუძნებელი ასევე ქიბარ ხალვაში იყო. დოკუმენტების მიხედვით, კიწმარიშვილს “პანორამამ” 50 ათასი დოლარი გადაუხადა. მოგვიანებით, როდესაც ქიბარ ხალვაშმა რუსთავი 2-ის საქმეზე სამართლებრივი დავა დაიწყო, ხალვაში ირწმუნებოდა, რომ ეროსი კიწმარიშვილს 6 მილიონი დოლარი გადაუხადა დამატებით, რასაც კიწმარიშვილი არ ადასტურებდა. უფრო მეტიც, კიწმარიშვილს სამართლებრივი დავა ჰქონდა ქიბარ ხალვაშთან იმაზე, რომ არც იმ 30%-ის გაყიდვისთვის გადასახდელი 50 ათასი დოლარი მიუღია. ამჟამად ამ 30%-ის დაბრუნებისთვის სამართლებრივ დავაში გარდაცვლილი ეროსი კიწმარიშვილის მეუღლე - ია კიწმარიშვილი ჩაერთო;
• 2004 წლის ოქტომბერში ნიკოლოზ ტაბატაძემ 10%-ანი წილი დათმო “პანორამას” სასარგებლოდ 200 ლარად და შედეგად “რუსთავი 2”-ის 100%-ის წილი მფლობელი გახდა ქიბარ ხალვაში. ტაბატაძე ამ 10%-ან წილზე რაიმე პრეტენზიას არ აცხადებს.
• 2012 წლის 8 დეკემბერს დავით დვალის და ჯარჯი აქიმიძის განცხადების საფუძველზე საქართველოს გენერალურმა პროკურატურამ გამოძიება დაიწყო სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2-ის დამფუძნებლების მიერ 2004 წლის 16 ივნისს ქონებრივი უფლების იძულებით გადაცემის ფაქტზე. გამოძიება მიმდინარეობს საქართველოს სსკ-ის 333-ე მუხლის მე-3 ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ნიშნებით, რაც გულისხმობს სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებას ძალადობით ან იარაღის გამოყენებით
• 2015 წლის 14 თებერვალს დავით დვალს და ჯარჯი აქიმიძეს დაზარალებულის სტატუსი მიენიჭათ. გამოძიება ამ დრომდე არ დასრულებულა.

დოკუმენტების მიხედვით, ხალვაშის სრულ მფლობელობაში რუსთავი 2 რჩებოდა 1 წელზე ცოტა მეტ ხანს. 2005 წლის 26 დეკემბერს ქიბარ ხალვაშმა “რუსთავი 2”-ის წილის 22% მიყიდა შპს “საქცემენტს”, ხოლო მოგვიანებით დარჩენილი 78% - შპს “გეო-ტრანსს”.

ხალვაშის ცნობით, იმ დროს, როცა მას რუსთავი 2-ის წილების 100% დაათმობინეს 268 997 დოლარად, სასაქონლო ექსპერტიზის დასკვნით, ეს ქონება 7 მილიონზე მეტი ღირდა. ამასთან, ხალვაშის მხარის ცნობით, მას არც ეს 268 997 დოლარი მიუღია.

პაატა სალიას განცხადებით, ქიბარ ხალვაშმა ჯერ კიდევ 2008 წელს მიმართა პროკურატურას რუსთავი 2-ის იძულებით ჩამორთმევის საქმის გამოძიების მოთხოვნით. მან იგივე მოითხოვა 2012 წელს, როცა ხელისუფლება ქართულმა ოცნებამ გადაიბარა. აქიმიძის და დვალისგან განსხვავებით, რომლებიც დღემდე პროკურატურის გამოძიების შედეგებს ელიან, ხალვაშმა სასამართლოს ამორალური გარიგების მუხლით მიმართა, რომელიც საპროცესო კოდექსის შესაბამისად, ბათილია.

შედეგიც სწორედ ამ სარჩელმა გამოიღო და არა პროკურატურაში დაკონსერვებულმა გამოძიებამ. მედიის სპეციალისტების ნაწილი ფიქრობს, რომ ეს მოქმედი ხელისუფლების და კონკრეტულად, ქართული ოცნების მოქმედი თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის ერთგვარი ხრიკი იყო, რომ “რუსთავი 2” მისთვის ადვილად კონტროლირებად მფლობელს გადასცემდა, რაც დვალი-აქიმიძის შემთხვევაში გართულდებოდა. ამის დადასტურებად შეგვიძლია მივიჩნიოთ ის ფაქტიც, რომ თავდაპირველად ხალვაში აცხადებდა, რომ 50%-ან წილს და მენეჯმენტს გადასცემდა აქიმიძე-დვალს, ხოლო მოგვიანებით მათ მხოლოდ 40%-ანი წილი შეთავაზა, რასაც ისინი არ დათანხმდნენ.

დვალისა და აქიმიძის შეფასებით, ის ფაქტი, რომ ქიბარ ხალვაშმა ტელევიზიის გაყიდვის შესახებ განაცხადა, ადასტურებს ხელისუფლების მიზანს, რომელიცაა „რუსთავი 2”-ის ივანიშვილთან დაახლოებულ, მისთვის უფრო საიმედო მფლობელისთვის გადაცემა”.

აღმოჩნდება თუ არა საბოლოოდ ტელეკომპანია რუსთავი 2 “ივანიშვილისთვის უფრო საიმედო მფლობელის” ხელში, ეს 19 აგვისტომდე უნდა გაირკვეს. სწორედ ამ დღეს იწურება ქიბარ ხალვაშის მიერ დადგენილი ერთკვირიანი ვადა, რომელმაც ღია კონკურსის წესით უნდა გამოავლინოს ტელევიზიის ახალი მფლობელების ვინაობა.

ხალვაში აცხადებს, რომ არხს მწვავე ფინანსური კრიზისის გამო ყიდის, ხოლო ამ კრიზისის განზრახ შექმნაში ყოფილ გენერალურ დირექტორს - ნიკა გვარამიას ადანაშაულებს, რასაც არ ეთანხმება გვარამია. მოქმედი გენერალური დირექტორის თქმით, არხის გაკოტრების თავიდან ასაცილებლად იქნა გაყიდვის გადაწყვეტილება მიღებული.

უცნობია, რა თანხის სანაცვლოდ გაყიდის ქიბარ ხალვაში “რუსთავი 2”-ს. ჯერ რაც მისგან შევიტყვეთ არის ის, რომ არხს 70 მილიონი ლარის დავალიანება აქვს, აქედან 27 მილიონი საბიუჯეტო დავალიანებაა. ხალვაშის თქმით, “რუსთავი 2”-ის აქტივები დღეს მისი დავალიანების, ანუ 70 მილიონის მესამედსაც არ შეადგენს. ხალვაში მზადაა რუსთავი 2-ის გაყიდვის საკითხზე გარიგება დადოს ნებისმიერ მყიდველთან, გარდა ქვეყნის მესამე პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილისა.

ჯარჯი აქიმიძისა და დავით დვალის გარდა, რუსთავი 2-ის წილზე დავა აქვს გაჩაღებული ეროსი კიწმარიშვილის მეუღლესაც. ისინი პოტენციურ მყიდველებს აფრთხილებენ, რომ თავი შეიკავონ სადავო ქონების შეძენისგან, რადგან ბრძოლას წილების დაბრუნებისთვის ბოლომდე აპირებენ.

რა საფრთხეს უქმნის გამოხატვისა და მედიის თავისუფლებას ხელისუფლების მიერ საარჩევნო კოდექსში ინიცირებული ცვლილებების პროექტი,  - ამ საკითხებზე "მედიაჩეკერი"  “საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს” მედია პროგრამების მენეჯერს, მამუკა ანდღულაძეს ესაუბრა.

 -  რატომ ფიქრობთ, რომ საარჩევნო კოდექსში ხელისუფლების მიერ წარმოდგენილი ცვლილებების პროექტი გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგაა მიმართული?

ეს არის იმ ტენდენციის გაგრძელება, რომელიც ბოლო წლების განმავლობაში მიმდინარეობს გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტების შესაზღუდად.

ჯერ იყო და ერთმანეთის მიყოლებით პრეზიდენტმა, პატრიარქმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, ასე ვთქვათ, საკვანძო ფიგურებმა, ერთ ქვაბში მოხარშეს სიძულვილის ენა, ცილისწამება, ყალბი ინფორმაცია და დაიწყეს საუბარი, რომ ჩვენ ეს უნდა შევზღუდოთ. მაშინ არანაირი კანონპროექტი არ ჰქონდათ, ხდებოდა სრულიად არარელევანტური აპელირება ევროპულ გამოცდილებაზე.

ქართული კანონმდებლობა გამოირჩევა როგორც ლიბერალური - ფართოდ იცავს გამოხატვის თავისუფლებას. ამ შემთხვევაში, საარჩევნო პაკეტთან დაკავშირებით მიმდინარე კანონპროექტში არის ჩადებული საკითხები, რომლებიც, სამწუხაროდ, პრაქტიკაში პირდაპირ იქნება მიმართული გამოხატვის თავისუფლების სტანდარტის შეზღუდვისკენ.

ყოველთვის ახლავს ამ საუბარს ხელისუფლების მხრიდან ის არგუმენტები, რომ “ჩვენ გვინდა გარემოს გაუმჯობესება”, “ჩვენ გვინდა სხვისი უფლებები დავიცვათ”, “ეს არ არის აბსოლუტური უფლება” და ა.შ. მაგრამ რეალობაში, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რა სასამართლო სისტემაც გვაქვს, რა კითხვებიცაა კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით, ეს საერთო ჯამში ქმნის ლეგიტიმურ საფუძველს, რომ შეიძლება შეიზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება.

-  თუ შეგიძლიათ კონკრეტული მუხლი მიგვითითოთ წარმოდგენილ ცვლილებებში, რომელიც შეზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას.

მაგალითისათვის შეგვიძლია დავასახელოთ ანტირეკლამის შეზღუდვა - 25%-მდე დაყვანა. ფაქტია, რომ 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მედიაკამპანია იყო ნეგატიურ კონტექსტზე აგებული, მაგრამ უნდა ითქვას, რომ, პირველ რიგში, პოლიტიკოსები და პარტიების წარმომადგენლები არ იყვნენ მოწოდების სიმაღლეზე. არაერთი კვლევა არსებობს იმაზე, რომ რამდენიმე ყალბი ამბავი შეიქმნა კანდიდატების დისკრიმინაციისთვის და რაოდენობრივად ხელისუფლება დომინირებდა.

ხშირად ხელისუფლება რასაც სიძულვილის ენას ეძახის, ეს არის კრიტიკა, რომელიც მისთვის მიუღებელია და საერთაშორისო სტანდარტით არ არის სიძულვილის ენა.

 

⇒   ამ თემაზე იხილეთ: საარჩევნო კანონმდებლობაში დაგეგმილ ცვლილებებში მედიისთვის საფრთხეებს ხედავენ

ამას გარდა, როდესაც საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინ პლაკატები გაიკრა ქუჩებში ოპოზიციური პარტიის წინააღმდეგ, ეს რომ ხელისუფლების წინააღმდეგ გაკეთებულიყო, ისინი ამას მიიჩნევდნენ სიძულვილის ენად. მაგრამ როდესაც თვითონ გააკეთეს, ერთი განცხადება არ გაუკეთებიათ, რომ ეს მიუღებელია. ისინი ამას არა მხოლოდ პოლიტიკური ოპონენტების მიმართ, არამედ სამოქალაქო სექტორის წინააღმდეგაც იყენებენ.

როდესაც ხელისუფლების წარმომადგენელი ხარ, პირველ რიგში, შენ თვითონ უნდა შექმნა სტანდარტი, არ გამოიყენო ის აგრესიული ტონი, რომლის გამოც სხვას უჩივიან და გამოხატვის თავისუფლება არ უნდა შეზღუდო.

-  ხელისუფლების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ სიძულვილის ენის განმარტება მოხდება ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციის შესაბამისად, ანუ მათი არგუმენტია, რომ არ დარჩება კანონით სიძულვილის ენის ფართოდ ინტერპრეტირების შესაძლებლობა. ამ შემთხვევაში მისაღები იქნება სიძულვილის ენის რეგულირება, თუ ის კვლავაც თვითრეგულირების სფეროში უნდა დარჩეს?

ჩვენი კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ ერთ-ერთი საუკეთესოა. თუმცა ამ შემთხვევაშიც კი, არსებული სასამართლოს პირობებში, თუკი არის პოლიტიკური ინტერესი, გამოხატვის თავისუფლება იზღუდება პოლიტიკურ თემებზე სასამართლოს ქვედა ინსტანციებში. მაგალითად, ეკა გიგაურის შემთხვევაში, პირველი ინსტანციის სასამართლომ ფართოდ დაიცვა გამოხატვის თავისუფლება, თუმცა ეკა ბესელია-ალეკო ელისაშვილის საქმის შემთხვევაში, სხვანაირად მოიქცა.

ამით იმის თქმა მინდა, რომ პრობლემა კანონის და ნორმის ცვლილებაში არ არის. პრობლემა ის არის, რომ ხელისუფლება რასაც ეძახის სიძულვილის ენას, ეს ხშირად არის კრიტიკა და მეორეც - ამ ცვლილებებს პრაქტიკაში სჭირდება განხორციელება და აქ არის ძაღლის თავი დამარხული.

---

ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაცია: "სიძულვილის ენა გამოხატვის ნებისმიერ ფორმას მოიცავს, რომელიც რასობრივი სიძულვილის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმის ან შეუწყნარებლობაზე დაფუძნებული სიძულვილის სხვა ფორმების გავრცელებას, წახალისებას, ხელშეწყობას ან სტიმულირებას ახდენს“ 

---

- პარლამენტის ყოფილმა თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ განაცხადა, რომ საარჩევნო კოდექსში სიძულვილის ენის რეგულირების საკითხი OSCE/ODIHR-ის რეკომენდაციის შედეგად აისახა.

 

მიხარია, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების კვლევებს პატივს სცემენ, მაგრამ თავად კობახიძე ფაშისტებს რომ ეძახის არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, თვითონ რა მაგალითს გვაძლევენ?! არაფერი პრობლემა ამაში არ არის, როდესაც ამბობენ, რომ სიძულვილის ენას უნდა ვებრძოლოთ, მაგრამ იქნებ თავადვე, ხელისუფლებაში შექმნან სტანდარტი, რომ სიძულვილის ენა ცუდია და ამას უნდა ვებრძოლოთ.

 

ამ ფონზე მახსენდება არაერთი შემთხვევა, როდესაც ხელისუფლების არა მხოლოდ ზედა, არამედ ქვედა რგოლშიც აქტიურად იყენებენ სიძულვილის ენას, მახსენდება ამ ბოლოს ინგა გრიგოლიას, სალომე ბარკერის მიმართ გაკეთებული ასეთი განცხადებები. თვითონვე, შიგნით იმსჯელონ ამ პრობლემებზე და მერე მიუთითონ სხვებს. .

-  ანუ თქვენ თვითრეგულირების მომხრე ხართ, როდესაც ვსაუბრობთ იმაზე, თუ როგორ უნდა ვებრძოლოთ სიძულვილის ენას?

ლეგიტიმური ეჭვი ძალიან მაღალია, რომ რეგულირება გამოყენებული იქნება გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ.

-  ხელისუფლება ხშირად აპილირებს ევროპულ გამოცდილებაზე, როდესაც ცდილობს დაასაბუთოს სიძულვილის ენის რეგულირების აუცილებლობა. სინამდვილეში რას ეფუძნება ევროპული გამოცდილება და საქართველოში რა საფრთხე შეიძლება წარმოიშვას?

სამწუხაროდ, ხშირად ხელისუფლების მხრიდან ევროპული მაგალითის მოყვანა ხდება, ვიწრო პარტიული ინტერესიდან გამომდინარე, მიკერძოებით. როდესაც დაიწყეს დებატები ცილისწამებაზე, ყალბ ინფორმაციაზე, სიძულვილის ენაზე, მთავარი პრობლემები დაასახელეს, ლოზუნგად ჰქონდათ, რომ ჩვენ ამას ვებრძვით და რეალურად მოტივაციით იგრძნობოდა, რომ აი, არჩევნების დროს ჩვენზე იყო თავდასხმები და ა.შ. კვლევები არსებობს, რომ როცა ტროლები ავრცელებდნენ ასეთ მიუღებელ ინფორმაციას, იმას არ კიცხავდნენ და თვითონვე აზიარებდნენ ხელისუფლების წარმომადგენლები.

როდესაც არსებობს ლეგიტიმური კითხვები ხელისუფლების შტოების მიმართ, კერძოდ სასამართლო ხელისუფლებაზე, პროკურატურაზე ანდა მარეგულირებელზე, ვინც კანონის იმპლემენტირება უნდა მოახდინონ, როდესაც საკითხი დგება გამოხატვის თავისუფლების რაიმე ფორმით შეზღუდვასთან დაკავშირებით და ეს მათ ხელშია, ეს არის ბერკეტი მოახდინონ კრიტიკული გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა.

სადაც კი მოწყვლადია დემოკრატია, იქ არის ეს ძალიან საშიში და ყოველთვის არის გამოყენებული გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად. გვაქვს ჩვენ რეალობა, როდესაც პოლიციის, პროკურატურის, მარეგულირებლის, სასამართლოს მიმართ გვაქვს მიკერძოების საკითხებზე კითხვები.

ევროკავშირში ევროპარლამენტის არჩევნების დროს პირველი, რაც გააკეთეს იყო ის, რომ ქსელი შექმნეს, სოციალური ქსელების დიდი კომპანიები ჩართეს თვითრეგულირების მექანიზმში, აქტიური კომუნიკაცია არის, რომ წაიშალოს ყალბი ამბები და ა.შ. არ ვიცი მე ჩვენს ხელისუფლებას რა კომუნიკაცია აქვს სოციალურ მედიებთან, მაგრამ თვითონ ავრცელებენ ყალბ ინფორმაციას, თვითონ არიან წყარო და როგორ დაუპირისპირდებიან ამას?

-  თქვენ საუბრის დასაწყისში ახსენეთ, რომ გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ ბრძოლის ტენდენციაა ბოლო წლებში...

დიახ, ეს არის მორიგი მცდელობა. ჩვენ პრაქტიკულად ყოველდღიურად ვართ ყაზარმულ რეჟიმში იმ კუთხით, რომ ნებისმიერი განცხადება, ნებისმიერი დოკუმენტი, რომელიც მზადდება მედიის და გამოხატვის თავისუფლების თემაზე, ხელისუფლების ამოსავალი წერტილი არის, რომ მოხდეს ისეთი ცვლილება, რომელიც მის მიმართ კრიტიკული გამოხატვის თავისუფლებას შეზღუდავს. ქვაკუთხედი იმისა, თუ რატომ იცავს მედია გამოხატვის თავისუფლებას, არის ის, რომ ვოჩდოგის ფუნქცია ჰქონდეს არა მხოლოდ მედიას, ასევე ნებისმიერ მოქალაქეს. მთავარი არსი იმისა, რომ გამოხატვის თავისუფლება, ინფორმაციის მოპოვების და გავრცელების უფლება იყოს დაცული, არის ის, რომ ვაკონტროლოთ და გავაკრიტიკოთ ხელისუფლება. აი, ამ ფუნდამენტს უპირისპირდება ხელისუფლება.

-  როგორ ფიქრობთ, რატომ ამოიღო ხელისუფლებამ მიზანში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა, ამ ცვლილებების მიზანი საბოლოო ჯამში რა არის?

გამოხატვის თავისუფლებას, მედიას დიდი ზეგავლენის შესაძლებლობა აქვს საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე. ამით უნდათ მანიპულირება მოახდინონ მათ სასარგებლოდ. ეს არის ვიწრო პარტიული, არადემოკრატიული მცდელობა. ფაქტობრივი კვლევები ადასტურებს, თუ რა მიმართულებით მიდის მათი მცდელობები: კვლევების მიხედვით, 72% მიიჩნევს ტელევიზიას ინფორმაციის მთავარ წყაროდ, მეორე ადგილზე ინტერნეტი, ინტერნეტი მზარდია. შესაბამისად, გამოხატვის თავისუფლების კუთხით ნებისმიერი პრობლემა როდესაც იქმნება, ეს პირველ რიგში იქმნება ტელევიზიებში და შემდეგ სოციალურ ქსელებში. სოციალურ ქსელებში ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ტროლების რაოდენობა იზრდება. ანუ ის სფერო, რომელიც იძლევა საშუალებას მოახდინო ზეგავლენა საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე, საიდანაც ხდება მოსახლეობის ინფორმირება მთავარ საკითხებზე, როგორიცაა არჩევნები, კორუფცია, ნეპოტიზმი, სასამართლო ხელისუფლება და ა.შ. ეს უნდა ხელისუფლებას, რომ შეზღუდოს. ეს არის ვიწრო პარტიული გათვლა, რომელიც არანაირად არ არის დემოკრატიულ თანაცხოვრებასთან თანმხვედრი.

-  ანუ დასავლეთის სახელით რეალურად ხელისუფლების მხრიდან მიდის დემოკრატიასთან ბრძოლა?

რასაც ესენი აკეთებენ, ანუ ამოფარებული, კონტექსტიდან ამოგლეჯილი მაგალითების მოყვანით... როდესაც გერმანიის მაგალითი მოჰყავთ, იქ სასამართლოს მექანიზმიცაა ჩადებული და შეადარონ ქართული და გერმანული სასამართლოების, პროკურატურის მიმართ ნდობა მიკერძოების და პროფესიონალიზმის კუთხით. ასევე კონტექსტი არის უმნიშვნელოვანესი. მაგალითად, ჰოლოკოსტის უარყოფის კუთხით ევროპას თავისი გამოცდილება აქვს და მის რეალურ გამოცდილებას ეყრდნობა ამ საკითხის რეგულირება.

განსხვავებული ვითარებაა ამ მხრივ აშშ-ში. ჩვენთან კი რა ხდება? - თვითონ როცა ავრცელებს ხელისუფლება სიძულვილის ენას და ყალბ ინფორმაციას, ამაზე არ საუბრობენ. პრობლემაც ეს არის: რომ არ იყოს სასამართლოს და მარეგულირებლის მიმართ კითხვები, სიძულვილის ენასთან ბრძოლის რეალური განაზრახვა რომ იყოს, მაშინ სულ სხვა საკითხი იქნებოდა. პროპაგანდის წინააღმდეგ ბრძოლის ერთ-ერთი ხაზი გადის მედიაზე, რომელმაც მოსახლეობის ინფორმირება უნდა მოახდინოს. როცა მედიას აკონტროლებს ხელისუფლება, ერევა მის საქმიანობაში, მოწყვლადს ქმნის მას და მერე რა თქმა უნდა უფრო მაღალი ეფექტურობა ექნება მოსახლეობაში პროპაგანდას, იგივე რუსეთის მხრიდან.

საქართველოში ყოველთვის, როცა კრიზისული ან კრიტიკული სიტუაცია იქმნება, გამოსავლად თუ ხსნად უცხოელი სპეციალისტების მოწვევა და დაქირავება ახსენდებათ. უახლოესი წარსულიდან მაგალითები კი აჩვენებს, რომ ეს პრობლემას ვერ აგვარებს.

საკითხი აქტუალური ამ რამდენიმე დღის წინაც გახდა, როდესაც ხელისუფლების გავლენისგან დამოუკიდებელ უმსხვილეს ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ს, მრავალწლიანი სამართლებრივი დავის შემდეგ, მფლობელი შეეცვალა. ტელევიზიაში მომუშავე რედაქტორებმა და ჟურნალისტებმა სარედაქციო დამოუკიდებლობის გარანტიები მოითხოვეს. ახალმა მფლობელმა საპასუხოდ განაცხადა, რომ მალე შეარჩევს და დანიშნავს “მა­ღა­ლი რე­პუ­ტა­ცი­ის და დიდი სა­ტე­ლე­ვი­ზიო გა­მოც­დი­ლე­ბის მქო­ნე ევ­რო­პე­ლ ან ამე­რი­კე­ლ მე­დია-მე­ნე­ჯე­რს”.

მოდით, გავიხსენოთ მფლობელებისგან დაქირავებული უცხოელი მედიამენეჯერების ღვაწლი საქართველოში და ის, თუ რამდენად უზრუნველყოფდნენ ისინი სარედაქციო დამოუკიდებლობას.

უცხოელი მრჩევლები ივანიშვილის ტელევიზიაში

2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე რამდენიმე თვით ადრე მაშინდელი ოპოზიციური კოალიციის “ქართული ოცნების” ლიდერის - ბიძინა ივანიშვილის ოჯახის კუთვნილმა ტელეკომპანია “მეცხრე არხმა” მაუწყებლობა დაიწყო.

არჩევნებამდე რამდენიმე კვირით ადრე “მეცხრე არხმა” საერთაშორისო მრჩეველთა საბჭოს შექმნის თაობაზე განაცხადა. საბჭოს, რომლის შემადგენლობაში იყვნენ, CNN-დან ლარი კინგი, “ნიუ-იორკ თაიმსიდან” ლეს გელბი და სხვები, უნდა უზრუნველეყო ივანიშვილის ოჯახის ტელევიზიის სარედაქციო დამოუკიდებლობა.

ვნახოთ, როგორ შეფასდა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ 2012 წელს ჩატარებული მედიამონიტორინგის მიხედვით “მეცხრე არხის” სარედაქციო საქმიანობა, გთავაზობთ რამდენიმე ამონარიდს ამ ანგარიშიდან:

• სიუჟეტებში მოკვლევის დაბალი ხარისხის მაჩვენებელია;
• საინფორმაციო გადაცემის უმთავრესი პრობლემა დაუბალანსებლობაა;
• მთავრობას, "ნაციონალურ მოძრაობას" უარყოფით, "ქართულ ოცნებას" კი დადებით ტონში აშუქებდა;
• პირადი ცხოვრებისა და პირადი ტრაგედიის ხელყოფის მაგალითები;
• ფაქტისა და კომენტარის გამიჯვნის პრობლემა;
• საინფორმაციო გადაცემების მიკერძოებულობა...

“არხს მნიშვნელოვანი ხარვეზები ჰქონდა ბალანსის, მოკვლევით მასალებში ფაქტებისა და კომენტარების გაუმიჯნაობის, წყაროთა ზუსტი იდენტიფიცირებისა და ფაქტების სიზუსტით მოწოდების თვალსაზრისით. ეს საბოლოო ჯამში იძლევა იმის საფუძველს, რომ არხის მიერ წინასაარჩევნო კამპანიის გაშუქება შეფასდეს, როგორც მიკერძოებული”, - ნათქვამია ქარტიის ანგარიშში.

პატარკაციშვილის ტელევიზია უცხოელების მართვაში

2007 წლის 7 ნოემბრამდე, ანუ ტელეკომპანია “იმედის” დახურვამდე დაახლოებით 1 წლით ადრე, ტელევიზიის დამფუძნებელმა ბადრი პატარკაციშვილმა ავსტრალიური წარმოშობის ამერიკელი მედიამაგნატის, რუპერტ მერდოკის კომპანია “ნიუს კორპთან” პარტნიორობის ხელშეკრულება გააფორმა და “იმედის” გენერალურ დირექტორად ამერიკელი ლუის რობერტსონი დანიშნა.

მოგვიანებით, 2007 წლის 6 ნოემბერს, როდესაც თბილისი საპროტესტო აქციების ტალღამ მოიცვა, რომელსაც ღიად უჭერდა მხარს ბადრი პატარკაციშვილი, ტელეიმედის 100%-ანი წილი მართვაში გადაეცა კომპანიას News Corp Europe.Inc.

უცხოურმა მენეჯმენტმა არხი დახურვისგან ვერ დაიცვა. მაშინდელმა ხელისუფლებამ პატარკაციშვილს ხელისუფლების დასამხობად შეთქმულების ორგანიზებაში დასდო ბრალი. ხოლო იმ მოტივით, რომ “ტელეკომპანია ხელისუფლების ჩამოგდების პროპაგანდას ეწეოდა”, დააყადაღეს “იმედის” ქონება, რასაც წინ უძღოდა ტელევიზიაში სამართალდამცავების შეჭრა, დარბევა და მაუწყებლობის შეწყვეტა.

დაახლოებით 1 თვეში ტელევიზიამ მაუწყებლობა აღადგინა, თუმცა რამდენიმე დღეში, მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებამ პატარკაციშვილის პოლიციის მაღალჩინოსან ერეკლე კოდუასთან საუბრის ჩანაწერი გაავრცელა, რაც მისი მხრიდან შეთქმულების ორგანიზებაზე მიუთითებდა, ტელეიმედი ჟურნალისტებმა დატოვეს და არხი ისევ გაითიშა.

იმედის მაუწყებლობა ბადრი პატარკაციშვილის სიკვდილის შემდეგ აღდგა, მალევე (2008 წლის 24 მარტს) გაუქმდა გარიგება წილის მართვის შესახებ “ნიუს კორპთან”.

სამწუხაროდ, იმ პერიოდში, როცა ნიუს კორპი მართავდა “იმედს”, პროფესიული ორგანიზაციები საქართველოში მედიამონიტორინგს არ აწარმოებდნენ, რომელიც მოგვცემდა იმის შეფასებას, თუ რამდენად იყო სარედაქციო დამოუკიდებლობა უზრუნველყოფილი. 2008 წლის 5 იანვრის ვადამდელ საპრეზიდენტო არჩევნებზე ანგარიში გამოაქვეყნა ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისმა. ამ ანგარიშში იმედი მოხსენიებულია “ოპოზიციის” მხარდამჭერად მიჩნეულ პოპულარულ კერძო ტელეკომპანიად”.

მიხნიკის ჯგუფი

“იმედის” დახურვის შემდეგ, 2007 წლის დეკემბრის დასაწყისში, ევროკავშირის, შეერთებული შტატებისა და პოლონეთის მთავრობის ინიციატივით, პოლონელი ჟურნალისტის ადამ მიხნიკის ხელმძღვანელობით ჩამოყალიბდა მედიამონიტორინგის ჯგუფი საქართველოში.

მიხნიკის ჯგუფის მუშაობას ხელი უნდა შეეწყო ტელეკომპანია ”იმედის” მუშაობის აღდგენისათვის. პარალელურად, ჯგუფს უნდა ჩაეტარებინა სატელევიზიო სივრცის მონიტორინგი იმის დასადგენად, თუ რამდენად თანაბარ მდგომარეობაში იმყოფებიან პრეზიდენტობის კანდიდატები.

საბოლოო ჯამში, 2008 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებმა ტელეკომპანია “იმედის” გარეშე ჩაიარა. ეუთოს მაშინდელი ანგარიშის მიხედვით, საქართველოში მედია “მესაკუთრეებისა და პოლიტიკური პატრონების ძლიერი გავლენის ქვეშ” იყო, საარჩევნო კამპანიის გაშუქების დროს ტელევიზიების მიერ არ იყო დაცული ბალანსი და ძირითად დროს უთმობდნენ მაშინდელ პრეზიდენტსა და სახელისუფლებო კანდიდატ მიხეილ სააკაშვილს.

უცხოელი მედიაომბუდსმენი

2017 წლის მარტში სტრასბურგის სასამართლომ “რუსთავი 2”-ის საქმეზე საქართველოს სასამართლოების მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების აღსრულება შეაჩერა, რომლითაც ტელევიზიის მფლობელობა ქიბარ ხალვაშს მიეკუთვნა.

სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებით გამოწვეული კრიზისული სიტუაციის განმუხტვის გზად ხელისუფლებამ, კერძოდ კი, მაშინდელმა პრემიერმა გიორგი კვირიკაშვილმა მედიის ომბუდსმენის ოფისის შექმნა შემოგვთავაზა, ისევ და ისევ უცხოელი მედიაექსპერტების მონაწილეობით.

“გამოვდივარ ინიციატივით, ჩამოვაყალიბოთ მედიაომბუდსმენის ინსტიტუტი, სადაც მოწვეული იქნებიან მსოფლიოში ყველაზე მაღალი რეპუტაციის მქონე მედიის უფლებადამცველები. მე დღეს საჯაროდ ვიწვევ სათანამშრომლოდ საერთაშორისო დონის მედიაექსპერტებს და სპეციალისტებს, რომლებმაც თავისი მოღვაწეობით და საქმით დაამტკიცეს საკუთარი პროფესიონალიზმი”, – განაცხადა კვირიკაშვილმა.

ამ ინიციატივამ სამართლიანი შეშფოთება გამოიწვია მედიაპროფესიონალებს შორის საქართველოში და არა მხოლოდ. ეუთოს მედიის თავისუფლების ინსტიტუტის შეფასებით, “ახალმა ინსტიტუტმა მედიასივრცეში არსებულ ინსტიტუციებს გამოწვევები არ უნდა შეუქმნას”. ასეთ ინსტიტუციებად კი მოხსენიებული იყო საქართველოში უკვე მოქმედი ომბუდსმენის ოფისი და ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია.

უცხოელი მედიამფლობელები თუ მენეჯერები?

სარედაქციო დამოუკიდებლობა სხვა არაფერია, თუ არა რედაქტორებისთვის მინიჭებული თავისუფლება, რომ გადაწყვეტილებები მედიამფლობელების ჩარევის გარეშე მიიღონ. ამ ჯაჭვში რედაქტორი და მედიამენეჯერი მნიშვნელოვანი რგოლია, თუმცა, რედაქტორად მუშაობის საკმაოდ ხანგრძლივი სტაჟის დაგროვების შემდეგ, ალბათ, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ სარედაქციო დამოუკიდებლობა დიდწილად სწორედ მედიამფლობელზეა დამოკიდებული - იმაზე, თუ რომელ ბიზნეს თუ პოლიტიკურ ჯგუფთან არის ის დაკავშირებული, რამდენად დივერსიფიცირებული აქვს შემოსავლები და ა.შ.

პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს შორის მედიის თავისუფლების ინდექსში მოწინავე ადგილი ესტონეთს უკავია. ესტონეთში მედიის გათავისუფლებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა სკანდინავიურმა ინვესტიციებმა მედიაში: ნორვეგიული და შვედური კომპანიები გახდნენ მთავარი გაზეთებისა და კერძო ტელევიზიების მფლობელები, რამაც მედია ადგილობრივი ოლიგარქების გავლენისგან დაიცვა.

სოციალისტური რეჟიმისგან გათავისუფლებულ აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებშიც მედიაბაზარზე დასავლური კომპანიების შესვლამ უზრუნველყო პრესის თავისუფლება: მაგალითად, ჩეხეთში, სადაც Freedom House-ის შეფასებით, პრესა სრულად თავისუფალია, ჟურნალების და გაზეთების 70%-ს გერმანული და შვედური კორპორაციები ფლობდა.

საქართველოში მედიაბაზარს, როგორც წესი, ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ბიზნესმენები ან ადგილობრივი ოლიგარქები ინაწილებენ. უცხო ქვეყნებიდან მედიაბაზარზე ღიად თუ ირიბად აქტიურად მონაწილეობს რუსეთი. სარედაქციო დამოუკიდებლობის მაღალ ხარისხს იმ გამოცემებში ვხვდებით, რომლებიც დასავლური ფონდებიდან ფინანსდებიან.