"არ მაქვს პოლიტიკური დღის წესრიგი. ერთადერთი ამოცანა მაქვს, უკეთეს ქვეყანაში ვიცხოვრო", — გვითხრა დიანა ტრაპაიძემ, ჟურნალისტმა, "ტვ პირველის" წამყვანმა.

ის 30 წელზე მეტია, ქართულ პოლიტიკას აშუქებს, ბოლო წლებში — თითქმის ყოველ დღე, "დღის ამბების" საავტორო ფორმატში.

დიანა ტრაპაიძეს ვესაუბრეთ პროექტ 64-სა და მედიაჩეკერის პოდკასტში "მედიასა და პოლიტიკაზე".

ჟურნალისტმა გვიამბო პროფესიულ მიდგომაზე, რაც, არსებითად, წონასწორობის, ზომიერების დაცვას გულისხმობს: "ჩემი გადასახედით, ამას სანამ ვინარჩუნებ, ამით ხელისუფლებასაც ვუგებ და ოპოზიციასაც", — გვითხრა მან.

პოდკასტში, ასევე, მოგვიყვა ბიძინა ივანიშვილთან და სალომე ზურაბიშვილთან ინტერევიუს გამოცდილებაზე და იმ ისტორიებზე მათთან ურთიერთობიდან, რაც კადრს მიღმა დარჩა.

უყურეთ ამ პოდკასტს აქ: დიანა ტრაპაიძე მედიასა და პოლიტიკაზე 



მოკლედ, რაზე გვესაუბრა — ციტატები:

• "ახლა რაც ხდება, კაცის კაცებისა და დუბლიორების პოლიტიკაა."

• "რამდენიმე თითზე ჩამოსათვლელი თვითკმარი პოლიტიკოსის გარდა, ადამიანები საკუთარ თავს არ წარმოადგენენ პოლიტიკაში."

• "დუბლიორების მიერ შემოტენილ, მდარე დისკუსიებში ვართ ჩაბმულნი."

• "მიჭირს ნავიგაცია და სულ ვცდილობ, გავერკვე, სად არის სიმართლე, სად — ტყუილი."

• "დღეს რომ სწორი მგონია, ხვალ აღმოჩნდება, რომ არ ყოფილა. ამაში გარკვევა რთულია."

• "მინდა, დავარწმუნო მაყურებელი — თუკი რაიმე შემშლია, შემშლია ჩემით და არანაირად — პოლიტიკური ინტერესთა ჯგუფების გავლენით." "ზოგი მეუბნება, შენი გაფილტრული ობიექტურობა ცოტა მოსაწყენიაო."

• "შვიდ ნოემბერზე საუბარი არ მიყვარს."

• "ტელემედიის პრობლემას იმაში ვხედავ, ცდილობს, ფარითა და მახვილით მიიტანოს ინფორმაცია და მე სულ ვფიქრობ, ინფორმაციის ნაკადის უკუეფექტი მისი უარყოფაა".

• "ვიდრე ჩემი გადაცემის ეთერის კომენტარებში ერთი მაყურებელი წერს, ქოცი ხარო და მეორე წერს — შენ ხარ ნაცი, ვებღაუჭები ამას, როგორც წონასწორობის საფუძველს."

• "წესიერად, კეთილსინდისიერად უნდა მოვუყვეთ მაყურებელს ამბები და ისინი თავად გაიგებენ."

• "თემა უნდა იცოდე, რომ დაიწრიტოს და შემდეგ, მხოლოდ საჭირო და სასარგებლო მიიტანო აუდიტორიამდე."

დღის წესრიგების ომში

დიანა ტრაპაიძე: "ყველა ცდილობს, თავისი დღის წესრიგი შემოიტანოს მედიაშიც და პოლიტიკაშიც. პროფესიულმა ცხოვრებამ ის მაჩვენა, რაღაც კონიუქტურაში რომ მოექცე, შეიძლება, სადღაც რაღაც გამოგეპაროს და "ასრიალდე". ამიტომ არსებობს მარტივი ჩარჩო — პროფესიული წესები და შინაგანი წესიერება.

ეს ორი რამ დაგიცავს ჟურნალისტს ქვეყანაში, სადაც სულ იყო და არის კიდეც, დღის წესრიგების ომი. მეც მიჭირს ნავიგაცია და სულ ვცდილობ, გავერკვე, სად არის სიმართლე, სად — ტყუილი. დღეს რომ სწორი მგონია, ხვალ აღმოჩნდება, რომ არ ყოფილა, და ამაში გარკვევა და სწორად მოძრაობა, რთულია.

ამისთვის არსებობს ამ პროფესიისთვის დაწერილი წესები და თუ მათ გაჰყვები, უკეთ დაგიცავს. შეიძლება, რაღაცები შეგეშალოს, და რა თქმა უნდა, მეც ბევრი რამ შემშლილა, მაგრამ მინდა, დავარწმულო მაყურებელი — თუკი რაიმე შემშლია, შემშლია ჩემით და არანაირად — პოლიტიკური ინტერესთა ჯგუფების გავლენით. ვცდილობ, არ მოვექცე ამ გავლენებში. ახლა მთავარი ამოცანა მაქვს, ჩემი გადარჩენის, ამ პროფესიაშიც და ამ გარემოშიც, რომ ვიყო სასარგებლო ტელემაყურებლისთვის."

თეორიების ომში

დიანა ტრაპაიძე: "როცა ხელისუფლება ამბობს, აბა, ომი გინდათ? მშვიდობაა მთავარიო, ამაზე ოპოზიციას ისეთი საპასუხო გზავნილები აქვს, მშვიდობის დემონიზება გამოსდით.

ამ გზავნილით, ხელისუფლებამ, კარგი ხაფანგი დააგო და მოიგეს, ჩემი აზრით. ამაზე მოწმობს სოციოლოგიური კვლევებიც, სადაც, ზოგიერთ შემთხვევაში, ომის შიში პირველ ადგილზე ავიდა, რაც გასაკვირი არც არის, რადგან ყველანი ვხედავთ, რა ეპოქაშიც ვცხოვრობთ.

როდესაც კალაძემ ნაძვის ხეს დააწერა "თბილისი — მშვიდობის ქალაქი", ზოგიერთმა ოპოზიციონერმა იქ აქცია გამართა, და ეს "იკითხება", როგორც მშვიდობის დემონიზება. შეიძლება, ხალხმა იფიქროს, ამათ არ უნდათ მშვიდობა და ჩვენ გვინდაო. ეს იყო ძალიან სერიოზული ხაფანგი, რომელშიც ძალიან ოსტატურად წამოეგო ბევრი."

***

 

"ქვეყანამ ერთი წელი იცხოვრა ამ ორი თეზისით: "სააკაშვილი სიმულიანტია" და "სააკაშვილს წამლავენ"; ორი, ერთმანეთისგან განსხვავებული დღის წესრიგი შეიქმნა ამ თეზისების შეჯახებით და ან ერთი მოცემულობა უნდა მიგეღო და "ქოცი" იყავი, ან მეორე და — "ნაცი". არადა, გიწევს დასვა შეკითხვა: მაჩვენეთ ლაბორატორიული დასკვნა, სადაც წერია, რომ სააკაშვილი მოიწამლა. როგორც კი ეს კითხვა შემომქონდა, "ამ ბანაკის" დინების წინააღმდეგ მოცურავე ვიყავი.

ყველა პროცესს ვუყურე, ნანახი მაქვს თავიდან ბოლომდე. ყურსასმენით დავდიოდი და 7 საათი რომ იყო პროცესი, შვიდივე საათს ვუყურებდი. ვუსმენდი არგუმენტებს, პასუხებს და ამით ვიქმნიდი აზრს, რადგან ძალიან მძიმე ამბავი იყო. მქონდა ძალიან ლოგიკური კითხვა, მაჩვენეთ ლაბორატორიული დასკვნა, სადაც წერია რა, და როგორ არის."

 

***

"ხანდახან მიწევს, ავყვე დღის წესრიგების ომს, რაღაც შემოგდებულ თემებს. აი, ყველა მხარე სულ შეთქმულების თეორიაში შედის, სხვათა შორის, ამ მხრივ, ოპოზიციაც. უთქვამთ, ეს თემა ხელისუფლების შემოგდებულია და საერთოდ არ ილაპარაკოთ ამაზეო. მაგალითად, ისეთ თემაზე, როგორიც პრეზიდენტი იმპიჩმენტი იყო.

მე არ შევდივარ მათ აღქმებსა და თეორიებში. მოცემულობაა, რომ საქართველოს ისტორიაში პირველად, პრეზიდენტის იმპიჩმენტის პროცესი იწყება და რატომ არ უნდა გავაშუქო? ოპოზიცია კი ამბობს, შემოგდებული თემაა, ჩვენი აქტივობები რომ გადაიფაროსო და მე ვეუბნები, დამანახეთ თქვენი არგუმენტები, მითხარით, სად შექმენით ხელისუფლებისთვის ისეთი პრობლემა, რომ მე იმპიჩმენტის გაშუქებით ის მივჩქმალე-მეთქი.

ვერ ვიმარჩიელებ და აღქმებს ვერ წავყვები, ფაქტები ზედაპირზე დევს. მე, ამ ფაქტების ჩემი პრიორიტეტების მიხედვით დალაგებითა და მიწოდებით უნდა ვაჩვენო საზოგადოებას და ის თავად გამოიტანს დასკვნას. არავინ იფიქროს, რომ ვინმემ რაიმე არ იცის, ვინმე ვერ ერკვევა და ვინმეს აღზრდის მისია გვაქვს; ჩვენ წესიერად, კეთილსინდისიერად უნდა მოვუყვეთ მათ ამბები და ისინი თავად გაიგებენ.

 

***

ერთი ამბის შესახებ ძალიან ბევრ ამბავს რომ ვეცნობი, მერე იქიდან რამდენიმე ახალ ამბავს კი არ ვუყვები მაყურებელს, არამედ ვცდილობ, მათთვის დავალაგო ეს ამბები, და არა — აღქმები. და ეს ამბები მივაწოდო, როგორც მე ვხედავ. მე არ მაქვს სხვა დღის წესრიგი. ჩემი გადაცემის პრომოსთვისაც ასეთი ფრაზა მოვიფიქრე: არა პოლიტიკური, არამედ — პროფესიული დღის წესრიგი. არ მაქვს პოლიტიკური დღის წესრიგი. ერთადერთ ამოცანა მაქვს, რომ უკეთეს ქვეყანაში ვიცხოვრო, ამიტომ, ამ ამოცანიდან გამომდინარე, ისე ვალაგებ ფაქტებს, როგორც საჭიროდ მივიჩნევ, მაგრამ ამას წინ უძღვის მუშაობა.

ვცდილობ, ყოველ დღე ვიმუშაო საკუთარ თავზე, ყოველდღიურად ვკითხულობ უამრავ რამეს. თემა უნდა იცოდე, რომ დაიწრიტოს და შემდეგ, მხოლოდ საჭირო და სასარგებლო მიიტანო აუდიტორიამდე."

"ახლა რაც ხდება, კაცის კაცებისა და დუბლიორების პოლიტიკაა"

დიანა ტრაპაიძე: "ძალიან დიდი ხანია, სხვადასხვა ფორმით ვაშუქებ: ჯერ კიდევ წინა საუკუნეში "მოამბეში" ვმუშაობდი, შემდეგ "იმედში", 2003 წლის ვარდების რევოლუციისას პარლამენტის დარბაზში ვიყავი და იქიდან ვაშუქებდი ამ ამბავს, და მას შემდეგაც, სულ ეთერში ვარ, ბოლოდ როს ყოველდღე. მთავარ დაკვირვებას გაგიზიარებთ, რომ თითქმის არ მახსენდება მთელი ეს დრო ასეთი მდარე სადისკუსიო თემები და ასეთი მდარე პოლიტიკური კლასი. რატომ, იცით? — თავიდან მთავარი გმირები, გადაწყვეტილების მიმღები პირები იყვნენ პროცესის მონაწილეები, ხოლო ახლა რაც ხდება, ეს კაცის კაცების და დუბლიორების პოლიტიკაა.

ადამიანს კითხვას რომ უსვამ, გრძნობ, რომ ის, როგორც პოლიტიკოსი, არ არის გადაწყვეტილების მიმღები. რამდენიმე თითზე ჩამოსათვლელი თვითკმარი პოლიტიკოსის გარდა, ადამიანები საკუთარ თავს არ წარმოადგენენ პოლიტიკაში და დუბლიორების მიერ შემოტენილ, მდარე დისკუსიებში ვართ ჩაბმულნი.

ხელისუფლებაც, რომელიც არ დადის ჩემს გადაცემებში, მიეჩვია იმას, რომ მედიისგან მიმართული ყველა ისარი ივანიშვილისკენ მიდის და ამ დროს ავიწყდებათ, რომ ჩვენ ყველა, ჩვენივე სახელი, გვარი და ბიოგრაფია ვართ და აი, ამის გათვალისწინებით, მე უშუალოდ მათ დავუსვამდი კითხვებს."

"სანამ წონასწორობას ვინარჩუნებ, ვფიქრობ, ამით ვუგებ ხელისუფლებას, ოპოზიციასაც"

დიანა ტრაპაიძე: "ყოველ დღე, როდესაც ამ პროფესიაში ვარ, ვცდილობ, შევინარჩუნო წონაწორობა. ზომიერება ჰქვია ამას. ამის გამო, ზოგი შუაშისტს მეძახის, ზოგი მეუბნება, შენი "გაფილტრული ობიექტურობა" ცოტა მოსაწყენიაო, ბრძოლაა, ომიაო. და ვპასუხობ, როდესაც ომია, პროფესიის შენარჩუნება მაშინ არის მნიშვნელოვანი -მეთქი.

ძალიან ბევრი გამოწვევაა და სანამ წონასწორობას ვინარჩუნებ, ვფიქრობ, ამით ვუგებ ხელისუფლებას, ოპოზიციასაც. ნახეთ, რა ქნა ხელისუფლებამ: ჯერ გარნენ ჩვენი [ხელისიფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზიები] ეთერებიდან, რითიც, ფაქტობრივად, გაგვანახევრეს, როგორც ჟურნალისტები. შემდეგ კი დაიწყო თავდასხმების სერია.

მახსოვს, ირაკლი კობახიძე [საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერი, პარტია ქართული ოცნების თავმჯდომარე] ამბობდა, გარყვნილი ჟურნალისტებიო, და ჩამონათვალში ჩემი გვარი რომ მოვისმინე, შოკში ჩავვარდი, მაგრამ ამის მიზანი ხომ ის იყო, დამრღვეოდა წონასწორობა და შემდეგ, ძალიან იოლად გადამისვრიდნენ რომელიმე ბანაკში.

მაგრამ ვიდრე ჩემი გადაცემის ეთერის კომენტარებში ერთი მაყურებელი წერს, ქოცი ხარო და მეორე წერს, რომ შენ ხარ ნაცი, ამას ვებღაუჭები, როგორც წონასწორობის საფუძველს."

მოუსმინეთ ამ პოდკასტს აქ:

ეს არის პროექტ 64-ის და მედიაჩეკერის ერთობლივი პოდკასტი - მედიასა და პოლიტიკაზე.

პოდკასტების ამ სერიაში ვესაუბრებით მათ, ვისი როლიც გადამწყვეტია მოქალაქის სწორ ინფორმირებაში.

პოდკასტის წინა ეპიზოდის მოსმენა შეგიძლიათ აქ — სტუმარი: შორენა შავედაშვილი

"სამწუხაროდ, ჩვენი სატელევიზიო მედია პარტიების გაგრძელებაა" — გვითხრა შორენა შავერდაშვილმა, მედიაჩეკერისა და პროექტ 64-ის ერთობლივ პოდკასტში "მედიასა და პოლიტიკაზე".

შავერდაშვილმა, წლების წინ დააფუძნა და ხელმძღვანელობდა მედიაპროექტებს:

• ჟურნალი "ცხელი შოკოლადი"
• რადიო "ცხელი შოკოლადი",
• ჟურნალი და ონლაინ-გამოცემა "ლიბერალი".

უყურეთ პოდკასტს აქ:




ვეცადეთ, ამ საუბარში, მასთან ერთად გაგვეანალიზებინა პარამეტრები, რამაც ქართული მედიაგარემო გააუარესა 2021 წლის შემდეგ.
შავერდაშვილი ფიქრობს, რომ არსებითად, დღეს გარემო მედიისთვის უკეთესია, ვიდრე — წლების წინ, 2012 წლამდე, რადგან მედია ახლა მეტად პლურალისტურია, მრავალფეროვანია.

მოკლედ, რაზე ვესაუბრეთ:

• ხელისუფლების მაღალჩინოსნების მიერ წაქეზებულ რიტორიკაზე, რაც მიზნად ისახავს პრესის დისკრედიტებას;
• ჟურნალისტებზე გახშირებულ თავდასხმებზე, 2021 წლის 5 ივლისის კონტექსტში;
• საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესაძლებლობებსა და სისუსტეებზე, და "მოამბის" სარედაქციო პოლიტიკასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე;
• მედიის როლზე, 2024 წლის არჩევნების წინ;
• მედია და პოლიტიკა — როგორ ურთიერთქმედებს საქართველოში ეს ორი სფერო ერთმანეთზე და საბოლოოდ — რიგითი მოქალაქის ცხოვრების ხარისხზე;
• რა არის პასუხისმგებლიანი მედია და რატომ არის მნიშვნელოვანი მედიასტანდარტი;
• როგორ შეუძლია გააჯანსაღოს კრიტიკამ პროფესიონალური მედია.

მოუსმინეთ პოდკასტს აქ:

---

პროექტის შესახებ: მედია განსაზღვრავს პოლიტიკას, ისევე, როგორც პოლიტიკა — მედიას. და შენზე, ერთ მოქალაქეზე, ამ ორი სფეროს ურთიერთგავლენა, ციფრული მედიის განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება.

• ეს არის პროექტ 64-ის და მედიაჩეკერის ერთობლივი პოდკასტი - მედიასა და პოლიტიკაზე.
• პოდკასტების ამ სერიაში ვესაუბრებით მათ, ვისი როლიც გადამწყვეტია მოქალაქის სწორ ინფორმირებაში.

პოდკასტის წინა ეპიზოდის მოსმენა შეგიძლიათ აქ — სტუმარი: ნოდარ მელაძე

მოკლედ: სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი ორგანიზაციის, Tri Media Intelligence (*TMI) -ის მიხედვით, 2023 წლის ახალ სატელევიზიო სეზონზე ტელევიზიების კვირის შემაჯამებელი საინფორმაციო გადაცემების რეიტინგში გადაცემა "იმედის კვირა" (იმედი) ლიდერობს.


მონაცემებში:

• იმედის კვირა, 10 სექტემბრის გამოშვება (იმედი) — 252.940 მაყურებელი
• ნოდარ მელაძის შაბათი, 9 სექტემბრის გამოშვება (ტვ პირველი) 109.810 მაყურებელი
• პოსტ ფაქტუმ, 10 სექტემბრის გამოშვება (მთავარი არხი) — 86.350 მაყურებელი
• კურიერი PS, 10 სექტემბრის გამოშვება (რუსთავი 2) — 62.210 მაყურებელი
• შაბათის ფორმულა, 16 სექტემბრის გამოშვება (ფორმულა) — 21.620 მაყურებელი
• კვირის მოამბე, 17 სექტემბრის გამოშვება (პირველი არხი) — 19.260 მაყურებელი

დეტალები:
TMI-ის მიხედვით,

• აქ ნაჩვენებია კვირის შემაჯამებელი გამოშვებების მხოლოდ სეზონის პირველი გადაცემის ტელეყურების ჯამური რაოდენობა - გადაცემის რეალურ დროში ან იმავე დღეს, გადახვევის ფუნქციით ყურების მიხედვით.

"მაგალითისთვის, 10 სექტემბერს გასულ "იმედის კვირას" წუთში საშუალოდ, საქართველოში მცხოვრებმა 18 წელს ზევით მყოფმა 250 ათასამდე ადამიანმა უყურა, როგორც რეალურ დროში, ასევე, იმავე დღეს, გადახვევის ფუნქციის გამოყენებით", — გვითხრა TMI-მ, ორგანიზაციამ, რომელიც ტელეყურების მონაცემებს ამუშავებს და აქვეყნებს 2016 წლიდან.

---

არქივი:

• ტელეყურება გადახვევით — რა შეცვალა ამ ტექნოლოგიამ საქართველოსა და მსოფლიოში
• ვინ და როგორ ზომავს ტელევიზიების რეიტინგებს - მოკლედ და დეტალურად

---

სტრიქონებს შორის:

• საკვირაო გადაცემების არსი, როგორც წესი, პოლიტიკურია და ამგვარ ფორმატებში ტელემაყურებელს შეუძლია ნათლად "ამოიკითხოს" კონკრეტული ტელევიზიის ძირითადი სარედაქციო პრიორიტეტები, ხედვები და პოზიციები.
• საქართველოს კონტექსტში, ხშირად, ტელევიზიების საკვირაო გადაცემები კონკრეტული პოლიტიკური პარტიის პრიორიტეტულ გზავნილებსაც იმეორებენ.
• ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ტელეარხების ამ ფორმატის ზოგიერთი გადაცემა საგამოძიებო ჟურნალისტიკაზე აცხადებს პრეტენზიას და აუდიტორიას ექსკლუზიურად სთავაზობს ამბებს, რომელიც ხელისუფლების მაღალჩინოსანთა მხრიდან, ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების შესაძლო შემთხვევების შესახებ უყვება-ხოლმე.

კონტექსტი:

• პოპულარული არხების საკვირაო გადაცემებისთვის, 2023 წლის ახალი სატელევიზიო სეზონის ძირითადი საინფორმაციო ნარატივი "ნოდარ მელაძის შაბათის" 9 სექტემბრის გამოშვებამ შექმნა რეპორტაჟით, რომელშიც საუბარია რომ პრემიერ-მინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა, გამოიყენა სამთავრობო თვითმფრინავი პირადი ვიზიტისთვის ამერიკის შეერთებულ შტატებში.

"ტვ პირველის" მიერ გახმაურებული ეს საკითხი სხვადასხვა არხმა სხვადასხვაგვარად განავრცო, მათ შორის, "იმედმაც", თუმცა,

• "იმედის კვირის" ტელემაყურებელმა მხოლოდ ამ ისტორიის მთავრობისავე მაღალჩინოსნების ვერსია შესთავაზა, რომელშიც სრულიად უგულებელყოფილი იყო საწინააღმდეგო აზრი.

იმედის კვირის კონტექსტი:

• გადაცემა "იმედის კვირა" 2023 წლის ყველაზე პოპულარული ოცდახუთი სატელევიზიო პროგრამის სიაშია და ამ რეიტინგში მას მხოლოდ გასართობი პროგრამები უსწრებს.

წყარო: betterflymedia.ge/analytics/


სარედაქციო აქცენტები:

• ეს საკვირაო გამოშვება, როგორც წესი, არ აღიარებს ხელისუფლების მუშაობის ხარვეზებს და არ სთავაზობს აუდიტორიას "ქართული ოცნების" საქმიანობის კრიტიკულ ანალიზს.
• მათი კრიტიკა მხოლოდ პარტია "ქართული ოცნების" ოპონენტებისკენ მიემართება, მათ შორის, მათკენაც, ვისაც ამავე გადაცემაში აშუქებდნენ პოზიტიური ტონით მანამ, სანამ მათ მიმართ მმართველი პარტია იყო კეთილგანწყობილი.
• ამის მაგალითია საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი გიორგი გახარია და დღეს უკვე "ოცნების" ხედვებისგან გამიჯნული სხვა ყოფილი თანამოაზრეები.

ამ სეზონის პირველ გამოსვებაშიც, "იმედის კვირამ" მაყურებელს შესთავაზა მხოლოდ ისეთი რეპორტაჟები, რომელშიც სარედაქციო აქცენტები ტრადიციულად, მხოლოდ მმართველი პარტიის საჯარო გზავნილებზეა მორგებული, ოპოზიციას კი წამყვანი "რადიკალებად" მოიხსენიებს, ხელისუფლების მაღალჩინოსნების მსგავსად მეტი

"შესაძლოა, მაკრიტიკებდნენ, რომ ჩემი თხრობის სტილი მედიის სახელმძღვანელოს წესებში არ ჯდება, ან თეორეტიკოსი ჟურნალისტისთვის არ ვიყო მისაღები", — გვითხრა ჟურნალისტმა ნოდარ მელაძემ, რომელიც 2020 წლიდან "ტვ პირველის" საინფორმაციო სამსახურს მართავს და ყოველკვირეულ გადაცემას, "ნოდარ მელაძის შაბათს" ქმნის, — "კი ბატონო, გასაგებია, მაგრამ ეს მე ვარ და არ მინდა ვიყო ისეთი, როგორიც სხვები არიან; არ მინდა, ვაკეთებდე გადაცემას ისე, როგორც სხვა."

მასთან ვისაუბრეთ "მედიაჩეკერისა" და "პროექტ 64"-ის ერთობლივ პოდკასტში — "მედიასა და პოლიტიკაზე".

უყურეთ ვიდეოს აქ: 




მოუსმინეთ პოდკასტს აქ:



მოკლედ:

• მელაძის გუნდის საგამოძიებო რეპორტაჟების "კოლექცია" გახმაურებულ საკითხებს მოიცავს. ზოგჯერ, ეს რეპორტაჟები პოლიტიკურ პროცესზეც ახდენენ გავლენას.
• თუმცა, ის ჯერ კიდევ რჩება იმ ჟურნალისტად, რომელსაც ამბების ზედმეტად დრამატულად გადმოცემის სატელევიზიო მანერის გამო აკრიტიკებენ.
• მისი გუნდის რეპორტაჟები ხელისუფლებას დისკომფორტს უქმნის-ხოლმე, რადგან გადაცემა ხშირად აქვეყნებს მასალებს, რომლითაც ჟურნალისტები მაღალჩინოსნების შესაძლო გადაცდომებზე საუბრობენ.
• სანაცვლოდ, მმართველი პარტიის პოლიტიკური ელიტა “მელაძის შაბათს” ფაქტების სიზუსტის პრობლემაზე მიუთითებს და "ქართული ოცნების" დაქვემდებარებაში არსებული მედიარესურსების დახმარებით, ამ საგამოძიებო რეპორტაჟებში მოყვანილი ფაქტების საწინააღმდეგო არგუმენტებს ავრცელებს-ხოლმე.

სტრიქონებს შორის:
ნოდარ მელაძე მართავდა გავლენიანი ტელეარხის, "რუსთავი 2"-ის ახალი ამბების განყოფილებას მაშინ, როდესაც ეს არხი ჯერ კიდევ ტელეყურების რეიტინგების ლიდერი იყო.

• 2019 წელს, "რუსთავი 2"-ზე მენეჯმენტის ცვლილების შემდეგ, ახალმა გენერალურმა დირექტორმა, პაატა სალიამ, მელაძე გაათავისუფლა "სამსახურებრივი მოვალეობის უხეში დარღვევის გამო."
• 2022 წელს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ მელაძის გათავისუფლება უკანონოდ ცნო და "რუსთავი 2"-ს მისთვის 80 000 ლარის გადახდა დააკისრა; 
• 2019 წელსვე, ის გახდა ახლად დაარსებული "მთავარი არხის" ნიუსრუმის ხელმძღვანელი, რომლის სარედაქციო შემადგენლობა "რუსთავი 2"-დან წასული ჟურნალისტებით დაკომპლექტდა; მეტი
• მელაძემ, ნიკა გვარამიას დაფუძნებული "მთავარი არხი" 2020 წლის აპრილში დატოვა და "ტვ პირველის" გენერალური პროდიუსერი გახდა; 
• 2021 წელს, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ გამოძიება დაიწყო ნოდარ მელაძისა და მისი საავტორო გადაცემის პროდიუსერისა და ჟურნალისტის, მაკა ჩიხლაძის სიცოცხლის შესაძლო ხელყოფის სავარაუდო ფაქტზე, მას შემდეგ, რაც ედუარდ შევარდნაძის მთავრობის ყოფილმა მაღალჩინოსანმა, ლევან მამალაძემ, სამთავრობო "იმედზე" თქვა, რომ ფლობს ინფორმაციას, თითქოს, ქვეყანაში არეულობის პროვოცირების მიზნით, ამ ჟურნალისტების ლიკვიდაცია იგეგმებოდა. მეტი

რაზე ვესაუბრეთ მელაძეს:

• კრიტიკული მედიის როლზე;
• პროექტზე "ნოდარ მელაძის შაბათი";
• იმაზე, თუ მისი აღქმით, რა შინაარსს აძლევს ჟურნალისტური საქმიანობით ქართულ პოლიტიკას და რას - მედიას;
• ფიქრობს თუ არა, რომ დრამატულობა, რაც ამბებს სენსაციურად ამძაფრებს, შესაძლოა, იყოს პრობლემა საგამოძიებო ჟურნალისტიკისთვის;
• მისი აღქმით, რამდენად შესაბამისად რეაგირებს პოლიტიკური კლასი და საზოგადოება "ნოდარ მელაძის შაბათის" გახმაურებულ საგამოძიებო რეპორტაჟებზე;
• რა პროფესიულ "ფილტრს" გადის საგამოძიებო რეპორტაჟი ეთერში გასვლამდე და პროფესიული შეცდომების ანალიზიც ვცადეთ.

რა გვითხრა მელაძემ:

• მისმა გუნდმა მოიპოვა, მაგრამ არ გამოაქვეყნა დოკუმენტები, რომელიც ზოგიერთი ჟურნალისტის სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურთან (სუს) შესაძლო თანამშრომლობაზე მიუთითებდა;
• გაგვიზიარა, რა რისკებს უქმნის პოლიტიკური გარემო საგამოძიებო ჟურნალისტიკას საქართველოში;
• ისაუბრა "მთავარი არხის" გენერალური დირექტორის, გიორგი გაბუნიას განცხადებაზე, რომლის მიხედვით, "ერთიან ნაციონალური მოძრაობას" ჰქონდა გავლენა "რუსთავი 2"-ისა და "მთავარი არხის" ახალი ამბების შინაარსზე;
• "იმედზე" მუშაობის იმ პერიოდზე, როდესაც არხი, სარედაქციო კურსით მხარს უჭერდა მიხელ სააკაშვილის პოლიტიკურ გუნდს, ხელისუფლებაში ყოფნისას
• და ნინო ჟიჟილაშვილის გადაწყვეტილებაზე, საავტორო პროექტის,"პოლიტმეტრის" გუნდთან ერთად წასულიყო "ტვ პირველიდან" მას შემდეგ, რაც არხის საინფორმაციო სამსახური ნოდარ მელაძის დაქვემდებარებაში მოექცა; მანამდე "ტვ პირველის" ახალი ამბების სამსახურს სწორედ ჟიჟილაშვილი მართავდა. ის ახლა "ფორმულასთვის" მუშაობს. მეტი

საუბარი დავასრულეთ პრობლემაზე, რაზეც, როგორც წესი, საჯარო დისკუსიები არ იმართება-ხოლმე: საქმე ეხება ტოქსიკურ სამუშაო გარემოს, რაც ზოგიერთი ტელევიზიის ნიუსრუმებისთვის მახასიათებლად იქცა.

მოკლედ:

• იმის მიუხედავად, რომ ბევრი ჩვენგანისთვის პოდკასტი არსებითად, აუდიო ფორმატი უფროა, ვიდრე ვიდეო, როიტერსის ინსტიტუტისა და "ოქსფორდის უნივერსიტეტის" კვლევების მიხედვით, ის სულ უფრო ვიზუალური პროდუქტი ხდება.
• პოდკასტების ვიდეოპროდუქტად ფორმირების პრაქტიკის ზრდის მიზეზია პოდკასტების პოპულარობის ზრდა Youtube-ზე.

მონაცემებში:

• ამერიკის შეერთებულ შტატებში, აუდიტორიის მიხედვით, პოდკასტების მოსმენის რაოდენობით Youtube-მა გაასწრო ისეთ აუდიოპლატფორმებს, როგორიცაა: Spotify, Apple Podcasts, Google Podcasts.

მაგრამ, იმავე მონაცემებით, ჯერ ისევ აუდიოპლატფორმები ლიდერობენ გაერთიანებული სამეფოში ავსტრალიასა და გერმანიაში.


რატომ ცვლის აუდიოს - ვიდეო?

მას შემდეგ, რაც ვიდეო საიტი YouTube აშშ-ში უზარმაზარ მოსასმენ პლატფორმად იქცა,

• ახლა პოდკასტები მეტწილად სტუდიებში იწერება, სადაც ტრადიციული მიკროფონის გამოყენება პოპულარული ელემენტია.
• თუმცა, ეს ცვლილება არ გულისხმობს არსებითად აუდიოპროდუქტის სატელევიზიო ადაპტაციას.

ეს ნიშნავს, რომ

• შინაარსი ზუსტად იგივეა, რაც აუდიოს შემთხვევაში. ვიდეოზე კი "დამატებითი" ის არის, მოსაუბრეებს ვხედავთ.

გამომძიებელ ჟურნალისტთა საერთაშორისო ქსელის (Global investigative journalism network) მიერ, ამ თემაზე მომზადებულ მასალაში მოყვანილია დინოს სოფოსის, BBC-ის პოდკასტების განყოფილების ყოფილი ხელმძღვანელის მოსაზრება, რომელიც ახლა The News Agents-თვის ბრიტანეთის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ პოდკასტ შოუს ქმნის.

• "ეს არ ნიშნავს, რომ აწარმოებთ სატელევიზიო შოუს. [ვიდეოსთვის] საჭირო ხდება დამატებითი ხარჯები: კამერა, განათება, მაკიაჟი, მაგრამ ეს გაცილებით მცირე დანახარჯებს ითხოვს, ვიდრე - ტელევიზია", — ამბობს ის.

სემ ოსტინი, საკომუნიკაციო სააგენტო Goodstuff-ის აუდიო მიმართულების ხელმძღვანელი, პოდკასტების შემქმნელებს ურჩევს, იპოვონ თავიანთი აუდიტორია იმ პლატფორმებზე, სადაც ახლა ხალხია:

• "პოდკასტი პოულობს ახალ აუდიტორიას ვიზუალურ პლატფორმებზე, როგორიცაა: Instagram და TikTok, სოციალური პლატფორმები მართლაც მნიშვნელოვანია", — განმარტა მან — "ხალხი ახლა სხვაგვარად უსმენს პოდკასტებს, რაც ყურებასაც გულისხმობს."

---

სტრიქონებს შორის:

"პოდკასტინგი ჯერ არ არის ყველაზე უფრო მასობრივი პროდუქტი, მაგრამ მისი აუდიტორია უკვე ძალიან საინტერესოა რეკლამის განმთავსებლებისთვის — წერს კვლევაში "როიტერსის ინსტიტუტი", რომელიც პოდკასტინგის განვითარებას 2018 წლიდან, მსოფლიოს ოც ქვეყანაში აკვირდება და სწავლობს — პოდკასტის მსმენელები, როგორც წესი, უფრო მაღალ შემოსავლიანები, უკეთ განათლებულები და ახალგაზრდები არიან."

---

კონტექსტი:

• ამ ფორმატმა განსაკუთრებული პოპულარობა მეტწილად, ზუსტად იმის გამო მოიპოვა, რომ მოსახერხებელია საინტერესო საუბრების მოსმენა ტრანსპორტირებისას, სეირნობისას, სამსახურში, თუ ძილის წინ.
• პოდკასტებმა განსაკუთრებულ პოპულარობას მიაღწია 2020 წელს, კოვიდ-19-ის პანდემიის დაწყებისთანავე.
• არსებითად, პოდკასტების პოპულარობის "ოქროს ხანა" 2014 წლიდან დაიწყო. მეტი

გიორგი გაბუნიას განცხადების შემდეგ, "მედიაჩეკერს" ჰქონდა არაერთი მცდელობა, მკითხველისთვის მიეწოდებინა დამაზუსტებელი პასუხები კითხვებზე, რასაც "მთავარ არხთან" დაკავშირებით, ამავე არხის გენერალური დირექტორის განცხადებები აჩენს, თუმცა, გიორგი გაბუნიამ ჩვენს ზარებსა და მესიჯებს არ უპასუხა.

---

რა ხდება?

• "ნაცების" ტელევიზია აღარ ვართ" — თქვა გიორგი გაბუნიამ, "მთავარი არხის" გენერალურმა დირექტორმა 2023 წლის 4 სექტემბერს, "მთავარი არხის" გადაცემაში "შენი შუადღე" — "ნაციონალურმა მოძრაობამ" აკეთოს საქმე და მე გავაშუქებ, რასაც ისინი გააკეთებენ, ან ვერ გააკეთებენ. უნდა მიხვდნენ, სად არის მათი ადგილი."

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?
ამ სატელევიზიო გამოსვლისას, "მთავარი არხის" გენერალურმა დირექტორმა, სხვა საკითხებთან ერთად, ისაუბრა:

• რა გავლენას ახდენდა "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა" არხის საინფორმაციო პოლიტიკაზე;
• საინფორმაციო სამსახურში არსებულ თვითცენზურაზე;
• "მთავარი არხის" კრიზისულ პერიოდზე, რომელიც კიდევ უფრო გაღრმავდა არხის დამფუძნებლისა და ყოფილი გენერალური დირექტორის, ნიკა გვარამიას დაპატიმრების შემდეგ;
• "არხის გადარჩენის მიზნით", კადრებისა და ხელფასების შემცირებაზე, რისკენაც მას "პარტნიორებმა" უბიძგეს;
• "ძალიან მაღალი ეშელონებიდან", მის მიმართ ზეწოლის მცდელობაზე, შეეჩერებინა "მთავარი არხის" მუშაობა;
• და რომ არხის ჟურნალისტები, შიდა შეხვედრისას "ტაშით შეხვდნენ" მის განცხადებას, რომ "მთავარი არხი" აღარ იქნება "ნაცების" ტელევიზია.

რა გავიგეთ ტელეარხის გენერალური დირექტორისგან, გიორგი გაბუნიასგან?

• მისი თქმით, ტელევიზიის ჟურნალისტური შემადგენლობა წლების განმავლობაში "ნაციონალური მოძრაობის" წნეხის ქვეშ იყო და აკეთებდნენ არა საკუთარ, არამედ — პოლიტიკური პარტიის საქმეს.

"რაღაცნაირად, ამ გუნდს სულ დაკისრებული ჰქონდა ვიღაცის [ენმ] საქმის კეთება. ჩვენ რამდენიც არ უნდა გვეთქვა, რომ ეს ასე არ არის, ყველა ხედავდა ამას".

გაბუნიამ "შენი შუადღის" წამყვანებს უთხრა, რომ მათთვის [სარედაქციო გუნდისთვის] გასაგები იყო, რომ "ნაცების ტელევიზიის" იარლიყს ტყუილად არ ატარებდნენ.

• "თუმცა, ახლა, ძალიან დიდი სიამაყითა და ბედნიერებით შემიძლია ვთქვა, ასეთი რამ "რუსთავი 2"-დან მოყოლებული არ მომხდარა: ჩვენ ნამდვილად აღარ ვართ "ნაცების" ტელევიზია. წლები დასჭირდება, რომ ხალხმა ეს დაიჯეროს და იმისთვის, რომ მაყურებელმა ეს დააფიქსიროს, სისტემატურად უნდა უყუროს ეთერს", — თქვა გაბუნიამ.

---

სტრიქონებს შორის:

• "მთავარი არხის" სარედაქციო შემადგენლობაშია იმ ჟურნალისტების ნაწილი, ვინც წლების განმავლობაში, 2019 წლის შემოდგომამდე მუშაობდა "რუსთავი 2"-ში, რომელსაც ნიკა გვარამია მართავდა, ვიდრე სტრასბურგის სასამართლო ტელევიზიას ქიბარ ხალვაშს მიაკუთვნებდა.
• 2019 წლის 20 აგვისტოს, "კურიერის" წამყვანებმა "რუსთავი 2"-დან წასვლის შესახებ პირდაპირ ეთერში განაცხადეს.
• "რუსთავი 2" სხვა ჟურნალისტებმაც დატოვეს, ზოგი წამყვანი ახალმა მენეჯმენტმა გაათავისუფლა და მალევე, მათ გააგრძელეს მუშაობა ტელეკომპანია "მთავარი არხისთვის", რომელიც დააფუძნა ნიკა გვარამიამ (წილის 51-%-იანი საკუთრებით) და კახაბერ ანჯაფარიძემ (წილის 49%-იანი საკუთრებით).

---

გიორგი გაბუნიამ ასევე, თქვა, რომ:

• მოუხდა შეემცირებინა კადრები და სახელფასო ანაზღაურება, რადგან ეს "პარტნიორების" მოთხოვნა იყო.

"გვითხრეს, გარკვეულ ნიშნულს გაძლევთ, ბიუჯეტს თუ დაწევთ ამ დონეზე, პრობლემა არ გექნებათ, დაგეხმარებითო… ჩვენ დავედით იმ ნიშნულზე, მაგრამ უცებ გვეუბნებიან, არა, მაინც არაფერი გამოდის, ვერანაირად დაგეხმარებითო", — გაბუნიას თქმით, ამის შემდეგ მან გუნდს გამოუცხადა, რომ არიან სრულიად მარტო და საკუთარ თავზე თავადვე უნდა იზრუნონ.

• ნიკა გვარამიას დაპატიმრების შემდეგ, გაბუნია "პარტნიორებისგან" განიცდიდა ზეწოლას, მიეღო გადაწყვეტილება ტელევიზიის დახურვის შესახებ

"მათი აბსურდული თეორია იყო, არხის დახურვა ნიკას დასჭირდება სტრასბურგშიო. ამბობდნენ, ის, რომ გვარამია არხის დასახურად დაიჭირეს, ახლა მხოლოდ თეორიაა, და რეალურად რომ დაიხურება, მერე ამას სტრასბურგი ფაქტად მიიღებსო".

რა ვერ გავიგეთ გაბუნიასგან?

გიორგი გაბუნიას მცდელობამ, ესაუბრა არხის ადმინისტრაციულ, თუ სარედაქციო დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებულ გამოწვევებზე, პასუხგაუცემელი კითხვებიც დატოვა. მაგალითად, ვერ გავიგეთ:

• ვინ არიან "მეგობრები", თუ "პარტნიორები", რომლებმაც მას ტელევიზიის დახურვისკენ მოუწოდებდნენ.
• ვის გულისხმობდა "ძალებში", თუ "მაღალ ეშელონებში", რომლებიც, მისივე თქმით, "არხის შიგნიდანაც ცდილობდნენ სიტუაციის არევას" და ეს უნდა გამოხატულიყო ჟურნალისტების მხრიდან "ბოიკოტით არხის მიმართ".

მისმა ნათქვამს, რომ არხის თანამშრომლები აქამდე "სხვებისთვის [ენმ] მუშაობდნენ", მოჰყვა წინააღმდეგობა ამავე არხის ანალიტიკური გადაცემის, "ღამის მთავარის" წამყვანისაგან — ჟურნალისტმა ეკა კვესიტაძემ საავტორო გადაცემის მონოლოგში თქვა, რომ გაბუნიას ეს ნათქვამი "უკიდურესად შეურაცხმყოფელი" იყო მისთვის, ისევე, როგორც ბევრი მისი კოლეგისთვის.


"მე არ ვიცი, რა შეხვედრაზე საუბრობს გიორგი, სადაც თურმე, [პოლიტიკური წნეხისგან] გათავისუფლების ცნობას დიდი ოვაციები მოჰყვა, მე ამ შეკრებას არც დავსწრებივარ და არც არაფერი გამიგია ამის შესახებ", — თქვა ეკა კვესიტაძემ და ტელემაყურებელს უთხრა, რომ არასდროს დაუმალავს კრიტიკული შეხედულება ენმ-ს ლიდერების და მათ შორის, მიხელ სააკაშვილის მიმართაც:

"სწორედ იმ პერიოდში ვწერდი სააკაშვილთან ყველაზე მწვავე ინტერვიუებს, რომელსაც გაბუნია არხის არათავისუფლების პერიოდს უწოდებს. არადა, ჩემი თავისუფლების გარანტი არხის იმ დროინდელი დირექტორი [ნიკა გვარამია] იყო; სხვათა შორის, თავად გაბუნიასიც, რომლის მონოლოგებს არაერთხელ გამოუწვევია სკანდალი არხის გარშემო და გვარამია მისი გამოხატვის თავისუფლებას ბოლომდე იცავდა", — პასუხობს წამყვანი არხის დირექტორს, გაბუნიას.

ნიკა გვარამიას პოზიცია

"მთავარი არხი" არის მეტი, ვიდრე "ნაციონალური მოძრაობა", — გვითხრა გვარამიამ "მედიაჩეკერის" პოდკასტში "მედიასა და პოლიტიკაზე", არხის საინფორმაციო პოლიტიკაზე პარტიის შესაძლო გავლენის კონტექსტში. გვარამიასთან ვისაუბრეთ მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტ ზურაბიშვილის შეწყალების აქტით, საპატიმრო დატოვა.

• იმავეზე მიუთითებს "ღამის მთავარში" სტუმრობისას და ამავდროულად ამბობს, რომ ტელემაყურებლისთვის არასდროს დაუმალავს არხის პოლიტიკური გემოვნების შესახებ, თუმცა:

"ის რომ ჩვენ რომელიმე პარტიის გაგრძელება ვიყავით, არ ყოფილა ასე. შესაძლოა, პირიქით უფრო ყოფილიყო", — ამბობს ის.


ვიდეო: "მთავარი არხი", გადაცემა "ღამის მთავარი ეკა კვესიტაძესთან ერთად"

კონტექსტი:

• 2022 წლის 18 იანვარს გიორგი გაბუნია "მთავარი არხის" საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი და იმავდროულად, გენერალური დირექტორის მოადგილე გახდა.
• მანამდე ის იყო "მთავარი არხის" საკვირაო გადაცემის, "პოსტ ფაქტუმის" წამყვანი.
• 2022 წლის 16 მარტს თბილისის საქალაქო სასამართლომ პატიმრობა შეუფარდა ნიკა გვარამიას 3 წლითა და 6 თვით. ამ დროიდან "მთავარი არხის" გენერალური დირექტორის პოზიცია დაიკავა გიორგი გაბუნიამ.
• 2023 წლის 22 ივნისს, როდესაც ნიკა გვარამიამ საპატიმრო დატოვა, თქვა, რომ ტელევიზიას აღარ უხელმძღვანელებს და რომ გენერალური დირექტორი მისი პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგაც გიორგი გაბუნია იქნება.

არქივი: როგორ აღიქვამს ნიკა გვარამია პოლიტიკურ პროცესს 1-წლიანი პატიმრობის შემდეგ და რა არის "მთავარი არხის" ფინანსური კრიზისიდან დაღწევის გეგმა


ვიდეო: მედიაჩეკერი და პროექტი 64, პოდკასტი "მედიასა და პოლიტიკაზე"

მოკლედ: რუსეთის იუსტიციის სამინისტრომ "უცხოელი აგენტების" სიაში დაამატა ცნობილი დამოუკიდებელი ჟურნალისტი, ნობელის პრემიის ლაურეატი, დმიტრი მურატოვი.

• მურატოვი ათწლეულებია, თავისი საქმიანობით რუსეთში სიტყვის თავისუფლებას იცავს.
• ის რუსეთში ამჟამად უკვე დახურული დამოუკიდებელი გაზეთის, "ნოვაია გაზეტას" ერთ-ერთი დამფუძნებელია. ხელმძღვანელობდა გამოცემას 1995 წლიდან.

დეტალები: რუსეთის იუსტიციის სამინისტრომ "უცხო ქვეყნის აგენტების სია" გასულ პარასკევს, პირველ სექტემბერს განაახლა და მურატოვთან ერთად, სიაში შეიყვანა სხვებიც — პოლიტიკოსები, ჟურნალისტები, აქტივისტები; ისინი, ვინც, კრემლის მტკიცებით, "მტრულად განწყობილი სახელმწიფოების სახელით მოქმედებენ".

საქმე ისაა, რომ

• "ნოვაია გაზეტამ" რუსეთში მუშაობა შეწყვიტა 2022 წლის მარტში, მას შემდეგ, რაც უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, კრემლმა მედიაზე მკაცრი კონტროლი დააწესა.

---

არქივი: რუსეთში Новая газета-ს ლიცენზია შეუჩერეს

---

• "ნოვაია გაზეტას" ჟურნალისტების ნაწილი გასულ წელს ლატვიაში გადავიდნენ  და ახალი ონლაინ გამოცემა, "Novaya Gazeta Europe" შექმნეს.

სწორედ გაზეთის ამ საქმიანობას უკავშირებს წარდგენილ ბრალს რუსეთის იუსტიციის სამინისტრო და აცხადებს, რომ მურატოვს ადანაშაულებს:

• "უცხოური აგენტების მიერ წარმოებული პროდუქტის შექმნასა და გავრცელებაში";
• რომ, ამისთვის, მურატოვმა "გამოიყენა უცხოური მედია მოსაზრებების გასავრცელებლად",
• მიზნად კი ისახავდა "რუსეთის შიდა და საგარეო პოლიტიკის მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას".

დიმიტრი მურატოვი, კრემლის წნეხის მიუხედავად, ისევ რუსეთში აგრძელებს ცხოვრებას.

---

არქივი: როგორ აკონტროლებს რუსეთის ხელისუფლება მედიის გზავნილებს ომის შესახებ

---

რუსეთის კანონი "უცხოელი აგენტების შესახებ", გულისხმობს, რომ:

• "აგენტად წოდებული" ნებისმიერი პირი რუსეთის იუსტიციის სამინისტროს ბაზაში უნდა დარეგისტრირდეს და აწვდიდეს მთავრობას დეტალებს საქმიანობისა და ფინანსების შესახებ, ყოველ ექვს თვეში ერთხელ.
• ასეთი პირის/პირების მიერ წარმოებული მასალა, მათ შორის, სოციალური მედიის პლატფორმები, უნდა შეიცავდეს შეტყობინებას, რომელიც მათი, როგორც უცხოური აგენტის სტატუსის შესახებ მიუთითებს.
• პირები, რომელთაც რუსეთის იუსტიციის სამინისტრო ე.წ. უცხოელ აგენტებად აცხადებს, პოლიციის მიერ ჩხრეკასა და სხვა სადამსჯელო ზომებს ექვემდებარებიან.

სტრიქონებს შორის:

• საქმე ეხება კანონს, რომლის ანალოგიური შინაარსი ღიად ანტიდასავლურმა "ხალხის ძალამ" საქართველოს პარლამენტს განსახილველად წარუდგინა 2023 წლის დასაწყისში.
• კანონპროექტს მხარს უჭერდა პარტია "ქართული ოცნება".
• ამას, მარტის დასაწყისში, თბილისში მასობრივი საპროტესტო აქციები მოჰყვა, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ძალის გამოყენებით დაარბია ორჯერ; შემდეგ კი, საზოგადოებრივი წნეხის გამო, მმართველმა პარტიამ კანონპროექტი ჩააგდო.

"ნოვაია გაზეტას" კონტექსტი:

• "ნოვაია გაზეტა" კრემლისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიაა და მუქარის, ძალადობისა და მკვლელობების მიუხედავად, აგრძელებდა დამოუკიდებელ სარედაქციო პოლიტიკას, მაგრამ რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, რუსეთში მიღებული კანონმდებლობის გამო, გაზეთმა, გადარჩენის მიზნით, ჯერ ომის გაშუქება, შემდეგ კი მთლიანად მუშაობა შეაჩერა.
• გაზეთის დაფუძნებიდან დღემდე მისი 6 ჟურნალისტია მოკლული, მათ შორისაა ანნა პოლიტკოვსკაია.
• 2021 წელს, დმიტრი მურატოვს გამოხატვის თავისუფლებისათვის გაბედული ბრძოლისათვის, მშვიდობის დარგში ნობელის პრემია გადასცეს ფილიპინელ ჟურნალისტ, მარია რესასთან ერთად.
• მურატოვს ნობელის პრემიის მინიჭება კრემლშიც მიულოცეს. მოგვიანებით ჟურნალისტმა უკრაინელი ლტოლვილების დასახმარებლად მედალი აუქციონზე გაყიდა.

მოკლედ:

• რუსეთის სასამართლომ 11-წლიანი თავისუფლების აღკვეთა დაუსწრებლად შეუფარდა ჟურნალისტებს, რუსლან ლევიევსა და მაიკლ ნაკის, რომლებიც აკრიტიკებენ რუსეთის ომს უკრაინაში.
• ისინი დამნაშავედ ცნეს "ომის შესახებ ფაქტების გაყალბების გამო". 
• არც ლევიევი და არც ნაკი არ იმყოფებიან რუსეთში.
• ინფორმაციას ავრცელებს დამოუკიდებელი რუსული გამოცემა Moscow Times, ტელეგრამის არხზე, Осторожно, новости-ზე დაყრდნობით.

რა ვიცით ამ ჟურნალისტების შესახებ?

მაიკლ ნაკი ჟურნალისტი, პოლიტოლოგი, ვიდეობლოგერია.

• უძღვება Youtube-ის არხს, სადაც 1,4 მილიონ გამომწერს ყოველღიურად უყვება უკრაინაში რუსეთის ომის შესახებ.
• 2015-დან 2020 წლის ივნისამდე მუშაობდა რადიოსადგურ "ეხო მოსკვიში" (Эхo Москвы) და მიჰყავდა დებატები და რამდენიმე გადაცემა.
• 2021 წლის ივნისში ცნობილი გახდა, რომ დატოვა რუსეთი და საცხოვრებლად გადმოვიდა საქართველოში.
• 2022 წლის მარტში გადავიდა ვილნიუსში.

რუსლან ლევიევი, ნაკისთან ერთად ერთად, Youtube-ის არხზე აანალიზებს ომის პროცესს.

• ის არის პროექტის "Conflict Intelligence Team"-ის დამფუძნებელი.
• ეს ორგანიზაცია დაარსდა 2014 წელს და ღია წყაროების გამოყენებით იძიებს სამხედრო კონფლიქტებს მათ შორის, უკრაინაში, სირიასა და ლიბიაში.
• ლევიევის ორგანიზაცია რუსეთის გენერალურმა პროკურატურამ "არასასურველ ორგანიზაციად" გამოაცხადა.

ორივე მათგანი — ლევიევიც და ნაკიც, კრემლის მიერ, "უცხოური გავლენის აგენტად" არის გამოცხადებული; ეს არის კანონი, რომლის ანალოგიური შინაარსით, საქართველოში, 2023 წლის დასაწყისში, ღიად ანტიდასავლურმა "ხალხის ძალამ" დააინიცირა კანონპროექტი და მას მხარს უჭერდა "ქართული ოცნება".

ჟურნალისტების - ლევიევისა და ნაკის წინააღმდეგ, "ფეიქების გავრცელების მუხლით", საქმის წარმოების მიზეზი გახდა ვიდეო, რომელშიც ისინი აანალიზებდნენ უკრაინის წინააღმდეგ, რუსეთის ომის მეცხრე დღის შედეგებს.

• არქივი: რას ამბობს "ფეიკების" შესახებ ახალი რუსული კანონი?

მოკლედ:

• გავლენიანი საერთაშორისო ორგანიზაცია "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" (*RSF) მიმართავს ლიბანის მთავრობასა და პარლამენტს, გაიწვიონ კანონპროექტები "ლგბტქი პროპაგანდის აკრძალვის" შინაარსით, რადგან, რეალურად, ინიციატივა მედიის თავისუფლების წინააღმდეგ არის მიმართული.
• ლიბანში, ლგბტქი (*ლესბოსელი, გეი, ბისექსუალი, ტრანსგენდერი, ქვიარი და ინტერსექს ადამიანები) თემის მზარდი რეპრესიების ფონზე, ორი ასეთი კანონპროექტია ინიციირებული, რაც "სექსუალური გადახრის ხელშეწყობის ფაქტების" კრიმინალიზებას გულისხმობს.

დეტალები:

• 2023 წლის 16 აგვისტოს, ერთ-ერთი ასეთი საკანონმდებლო ინიციატივა წარადგინა მოჰამედ მორტადამ, კულტურის მინისტრმა, რომელიც ჰეზბოლას მოკავშირე შიიტური მოძრაობის წარმომადგენელია.

ეს ინიციატივა გულისხმობს, რომ

• "ნებისმიერი ქმედება, რომელიც აშკარად ან ირიბად უწყობს ხელს არანორმალურ სექსუალურ აქტებს", იწვევდეს ჯარიმას, ან თავისუფლების აღკვეთას სამი წლის ვადით.

იმავე დღეს, პარლამენტს წარედგინა კიდევ ერთი კანონპროექტი, რომელიც კიდევ უფრო მკაცრ სასჯელს ითვალისწინებს — თავისუფლების აღკვეთას ხუთი წლის ვადით, მათთვის, "ვინც იცავენ, ან წააქეზებენ ჰომოსექსუალებს".

რა კავშირშია ეს საკანონმდებლო წინადადება მედიის თავისუფლებასთან?

• "შესაძლოა, საკანონმდებლო წინადადებები მთავრობამ გამოიყენოს იმ ჟურნალისტების წინააღმდეგ, რომლებიც ლგბტქი ადამიანების უფლებრივ საკითხებს აშუქებენ", — ამბობს იურისტი და მკვლევარი ნიზარ საგიე, არასამთავრობო ორგანიზაციის "Legal Agenda"-ს თანადამფუძნებელი — "ხელისუფლებას უფლება არ აქვს, შეზღუდოს საჯარო დებატები ამ საკითხებზე, რადგან ეს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პრაქტიკის დარღვევაა."

• "ლგბტქი ადამიანების დარბევისა და დევნის მზარდი ფაქტების ფონზე, ლიბანის გავლენიანი პოლიტიკური ლიდერები ბოროტად იყენებენ სექსუალური მორალის საკითხს პრესის თავისუფლებაზე ახალი თავდასხმების გასამართლებლად" — თქვა ჯონათან დაგერიმ, RSF-ის ახლო აღმოსავლეთის სამსახურის უფროსმა — "ჩვენი ორგანიზაცია შეახსენებს ლიბანის მთავრობას საერთაშორისო ვალდებულებებსა და კონსტიტუციით გარანტირებულ ვალდებულებას, იცავდეს ჟურნალისტური საქმიანობის უფლებას, რომ მედიას შეეძლოს საზოგადოების ინფორმირება ნებისმიერ საკითხზე, და მათ შორის, ლგბტქი პირებთან დაკავშირებულ თემებზე."

სტრიქონებს შორის:

• ჟურნალისტები, რომლებიც ლიბანში სექსუალობასთან და გენდერულ საკითხებთან დაკავშირებულ თემებზე მუშაობენ, კიბერ-თვალთვალისა და მუქარის სამიზნეებად იქცნენ.
• ჟურნალისტებზე შეტევის ეს კამპანია გაძლიერდა მას შემდეგ, რაც ჰასან ნასრალამ, რომელიც ჰეზბოლას ლიდერია ლიბანში, განაცხადა, რომ "ლიბანი უნდა ებრძოდეს ჰომოსექსუალობას" და მხარდამჭერებს მოუწოდა, ლგბტქი ადამიანების მოხსენიებისას გამოიყენონ ტერმინი "სექსუალური დევიანტები".

ასეთი ფაქტების თაობაზე RSF-თან ისაუბრა ჟურნალისტმა ჰუსეინ ჩააბემ, რომელმაც X-ის ანგარიშზე (*ყოფილი Twitter-ი) მმართველი პოლიტიკური ელიტა გააკრიტიკა სიძულვილის ენის გამო. საპასუხოდ კი მუქარის წერილები მიიღო. დაემუქრნენ საცხოვრებელი ადგილის მისამართის გასაჯაროებითაც.

იმავე პრობლემაზე საუბრობს ჯო ჯაული — ვაშინგტონში დაფუძნებული არაბულენოვანი ტელეარხის ახალი ამბების წამყვანი, რომელიც პირველი არაბი გეი ჟურნალისტია, ვინც საკუთარი სექსუალობის შესახებ საჯაროდ განაცხადა.

კონტექსტი:

• ლიბანში ჟურნალისტები ამბობენ, რომ მედიაზე პოლიტიკური ზეწოლა განსაკუთრებით 2019 წლის პროცესების შემდეგ გაძლიერდა.
• ქვეყანაში ყველაზე გავლენიან ტელეარხებს აკონტროლებენ მმართველ პოლიტიკურ ელიტასთან დაახლოებული პირები, რაც შინაარსობრივად, ამ მედიასაშუალებების მხრიდან ჰეზბოლას იდეების მხარდაჭერას გულისხმობს.
• ჟურნალისტების წინააღმდეგ თავდასხმები და სასამართლო პროცესები კიდევ უფრო გაძლიერდა ქვეყანაში ეკონომიკური კრიზისის დაწყებისა და ბეირუთის პორტის აფეთქების შემდეგ, 2020 წელს. უსაფრთხოების ძალებმა გამოიყენეს არაპროპორციული ძალა ჟურნალისტების წინააღმდეგ.

მოკლედ:

• დღეს, 22 აგვისტოს, დილით, "რუსთავი 2"-მა, ვებგვერდზე გამოაქვეყნა მასალა, სახელწოდებით — "კურიერის" ექსკლუზივი: თეა გოდოლაძე ოჯახურ ძალადობაშია ბრალდებული".
• თეა გოდოლაძე არის დედამიწის შემსწავლელ მეცნიერებათა ინსტიტუტისა და სეისმური მონიტორინგის ეროვნული ცენტრის დირექტორი, რომელიც, შოვის სტიქიის შემდეგ, ხელისუფლებას კატასტროფის რისკების შემცირების შესაძლებლობებზე, საჯარო განცხადებებით მიუთითებდა.

რა არის პრობლემა?

• "კურიერმა", აუდიტორიას არ მიაწოდა სრულყოფილი ინფორმაცია "ექსკლუზიურად მოპოვებული" ინფორმაციის თაობაზე;
• ინფორმაცია გაავრცელა ცალმხრივად, თეა გოდოლაძის კომენტარის გარეშე;
• და გავრცელებულ მასალაში არ ჩანდა საინფორმაციო სამსახურის მცდელობა, დაჰკავშირებოდა თეა გოდოლაძეს და მოეპოვებინა დამატებითი, დამაზუსტებელი კომენტარი.

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?

• ცალმხრივად გავრცელებული ინფორმაცია, რომელშიც არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, პატივი სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას - მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია, იძლევა მანიპულაციურ სურათს;
• ეს აჩენს ეჭვებს მასალის გავრცელების მადისკრედიტებელი მიზნების შესახებ.

რა არ უთხრა "რუსთავი 2"-მა საკუთარ აუდიტორიას, თავდაპირველად გავრცელებულ ინფორმაციაში?
ორგანიზაცია "საფარი", რომელიც საქმესთან დაკავშირებით, ერთ წელზე მეტია, გოდოლაძის ინტერესებს იცავს, აცხადებს, რომ:

• გოდოლაძე, თავად არის პარტნიორის მხრიდან ფიზიკური ძალადობის მსხვერპლი;
• მინიჭებული აქვს დაზარალებულის სტატუსი;
• ბრალდებულ კაცს 15 000-ლარიანი გირაო აქვს შეფარდებული და საქმის განხილვას სასამართლო მალე დაასრულებს.

"შურისძიებისა და ზეწოლის მიზნით, მოძალადემ თავად დაადანაშაულა დაზარალებულ ქალი ძალადობაში, თუმცა, თეა გოდოლაძის წინააღმდეგ გამოცემული შემაკავებელი ორდერი სასამართლომ გააუქმა.
ამის მიუხედავად, პროკურატურამ მას მაინც, სრულიად უსაფუძვლოდ, წარუდგინა ბრალი.
აღსანიშნავია, რომ მოძალადეების მხრიდან მსხვერპლი ქალის დადანაშაულება, სამწუხაროდ, დამკვიდრებული პრაქტიკაა."

გოდოლაძის პოზიცია
ფეისბუკზე, მის მიერ გამოქვეყნებულ საჯარო პოსტში წერია, რომ:

• "რუსთავი 2-ის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია შეეხება 2 წლის წინ მომხდარ შემთხვევაზე დაფუძნებულ შეთითხნილ ბრალდებას.
• ყოფილმა პარტიორმა, რომელიც ამჟამად ბრალდებულია ჩემს მიმართ განხორციელებულ ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ფაქტტთან დაკავშირებით, გენდერული დისკრიმინაციის მოტივით, შეთითხნა ცრუ ბლადებები მტკიცებულებების გარეშე, პროვოკაციის მოწყობის მიზნით.
• მისი გასაჯაროვებით ხელისუფლება ცდილობს გამაჩუმოს, რომ აღარ ვილაპარაკო შოვში მომხდარ ტრაგედიაზე და სხვა საფრთხეებზე.

ასე იყო 2021 წელს, ნამოხვანის დროსაც. მაშინაც ააგორეს კამპანია ჩემს წინააღმდეგ, ამიტომ ცხადია, რომ ეს ყველაფრი უკავშირდება შოვის, ჭიათურის და ზოგადად მშენებელობების თემებთან მიმართებაში გაკეთებულ ჩემ განცხადებებსა და პოზიციას. ჩემი შანტაჟი პირადი ცხოვრებით არ გამოგივათ! არ გავჩუმდები! ნუ ცდილობთ ჩემ გაშავებას და ყურადღების გადმოტანას ჩემზე. უპასუხეთ ხალხს!"

"კურიერმა" არ უპასუხა "მედიაჩეკერის" კითხვებს.
არაერთხელ ვცადეთ, ჩვენს მკითხველს "რუსთავი 2"-ის საინფორმაციო სამსახურის გადაწყვეტილების მიმღები პირებისგან მიეღო პასუხები კითხვებზე, რასაც მათ მიერ, "ექსკლუზიურად მოპოვებული ინფორმაცია" აჩენს.

დავუკავშირდით ნინო შუბლაძეს, საინფორმაციო სამსახურის უფროსს. მოუცლელობის გამო, გვთხოვა, მოგვიანებით დავკავშირებოდით, მაგრამ აღარ გვიპასუხა.
შუბლაძესთან წერილობითი კომუნიკაციითაც შევეცადეთ, პასუხი მიგვეღო ამ კითხვებზე:

• რა იყო არასრულყოფილი მასალის გავრცელების ინფორმაციული ღირებულება და მიზანი;
• რატომ თავდაპირველადვე არ შესთავაზეს აუდიტორიას თეა გოდოლაძის კომენტარი, რაც, ამ ამბის ირგვლივ სრულყოფილ ინფორმაციას მიაწოდებდა აუდიტორიას;
• რა პასუხი აქვს "კურიერს" საზოგადოების ნაწილის აღქმაზე, რომ გავრცელებული მასალა საზოგადოებრივად აქტიური მეცნიერის დისკრედიტების მცდელობას ემსახურებოდა შოვში მომხდარი მეწყრული კატასტროფის კონტექსტში, რადგან გოდოლაძე ხელისუფლებას კატასტროფის რისკების შემცირების შესაძლებლობებზე მიუთითებდა.

ასევე, ვცადეთ დავკავშირებოდით დღის კურიერის, ასევე, 9-საათიანი გამოშვების პროდიუსერებს.

არხმა მაყურებელს საინფორმაციო გამოშვებებში შესთავაზა თეა გოდოლაძის პოზიციაც, თუმცა, ამბის გაშუქებისას, ძირითად აქცენტს მათ მიერ "მოპოვებულ ჩვენებაზე" აკეთებს.

ინტერვიუ გიორგი თარგამაძესთან. ნაწილი 2. პოდკასტი "მედიასა და პოლიტიკაზე"

---

"სამთავრობო პროპაგანდისგან იზოლირებულ აუდიტორიაში შეღწევა ჩვენი ერთ-ერთი მიზანია, თუნდაც, საინფორმაციო სივრცეში ლიბერალური მედიისთვის არაკომფორტული, ნაკლებად საყვარელი ადამიანების შემოყვანის ფასად", — გვითხრა ტელეარხ "ფორმულას" გენერალური დირექტორის მოადგილემ, ჟურნალისტმა გიორგი თარგამაძემ.

მასთან ვისაუბრეთ 2023 წლის 7 აგვისტოს, მედიაჩეკერისა და პროექტ 64-ის ერთობლივ პოდკასტში - "მედიასა და პოლიტიკაზე".

• უყურეთ ვიდეოს აქ

• მოუსმინეთ პოდკასტს აქ

---

• თარგამაძესთან ინტერვიუს პირველი ნაწილი წაიკითხეთ აქ

---

მედიაჩეკერი: საზოგადოებრივი აზრის კვლევებში, გარკვეულწილად, ჩანს მიმღებლობა ახალი აქტორების მიმართ, პოლიტიკურ პროცესში.

ამის გათვალისწინებით, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ, რამდენად სწორად მიგაჩნიათ ეთერის მეტწილად კვლავ იმ პოლიტიკოსებისთვის დათმობა, ვისაც აქამდეც არაერთხელ მისცემია ტელეეთერებში საკუთარ ხედვებზე საუბრის შანსი?

გიორგი თარგამაძე: ბოლო თვეებია, ახალი სახეების წინ წამოწევას ვცდილობთ და ბევრმა მათგანმა გაამართლა კიდეც. ასეა როგორც პირადად ჩემს გადაცემაში, ასევე, "ფორმულას" სხვა თოქ-შოუებში, სადაც ახალგაზრდები ძველ პოლიტიკოსებზე 3-ჯერ და 4-ჯერ ხშირად ფიგურირებენ.

მაგრამ პოლიტიკური სივრცისა და ელიტის ხელოვნური სელექცია მედიის ფუნქცია არ არის.

საჭიროა, ერთი მხრივ, ხელი შეუწყო ახლების შემოსვლასაც და მეორე მხრივ, დრო დაუთმო ძველებიდან მათაც, ვისაც სათქმელიც აქვს და უსმენს და უყურებს კიდეც მაყურებელი. მათი საინფორმაციო-ანალიტიკური სივრციდან “გაწევა” არაბუნებრივი მოვლენაა.

პრობლემაა ისიც, რომ ქვეყანაში კონსერვატიული დღის წესრიგი სრულიად მონოპოლიზებული აქვს ხელისუფლებას.

მათ, ამ მიზნისთვის, საპატრიარქო პარტიულ დანაყოფად აქციეს. რა თქმა უნდა, ეს არ ეხება ჩვენი სამღვდელო დასის გარკვეულ ნაწილს, მაგრამ, ვინც ეკლესიის სახელით ამბიონებიდან საუბრობს, კობახიძის გზავნილების გამავრცელებლები არიან, იმავეს იმეორებენ, რასაც კობახიძე იტყვის.

---

• ამავე პოდკასტიდან: ნიკა გვარამია მედიასა და პოლიტიკაზე 

---

მედიაჩეკერი: რაც სულაც არ არის ახალი პრაქტიკა ეკლესიის ზოგიერთი წარმომადგენლისთვის.

გიორგი თარგამაძე: ასეთი მასშტაბით, ეკლესიისა და საპატრიარქოს ინსტრუმენტალიზების გამოცდილება საქართველოს უახლოეს ისტორიაში არ ყოფილა.

ეს მთავარი ინსტიტუტი, ამ ნაწილში, ჩაყენებულია რუსული ჰიბრიდული ომის სამსახურში და საზოგადოების ის ნაწილი, ვინც საერთოდ არ არის კეთილგანწყობილი რუსეთის მიმართ, მაინც ამ ფლანგზეა და როგორც მინიმუმ, ხდება მათი განეიტრალება აქტიური, კრიტიკული პოლიტიკური პროცესისგან.

დაგვრჩა ლიბერალურ-დემოკრატიული ღირებულებების მატარებელი საზოგადოება, რომელიც ბევრია ამ ქვეყანაში, მაგრამ გადამწყვეტი გარღვევის ენერგიის მატარებელი არ არის.

ნუ ველოდებით იმავე შინაარსის ცვლილებას, რაც 2012 წელს იყო. აქ სხვა ცვლილებაა, რაშიც წამყვანი როლი უკვე არა ასაკოვანმა ადამიანებმა, არამედ ახალგაზრდებმა უნდა ითამაშონ. ისინი ბუნებრივად არიან დასავლური ცივილიზაციის ღირებულებების მთავარი მატარებლები, რადგან თავისუფალ ქვეყანაში დაიბადნენ.

ჩვენ [ფორმულა] სწორედ მათთვის ხელის შეწყობისკენ ვართ მომართული და მიმაჩნია, რომ იმავე მიზნისთვის უნდა ხარჯავდეს ორგანიზაციულ, თუ ფინანსურ ენერგიას პოლიტიკური სპექტრიც. დღეს თუ რამეს აქვს აზრი, ეს სწორედ ახალგაზრდების მეტი ჩართულობაა პოლიტიკურ პროცესში — მხოლოდ ეს დემოგრაფიული და სოციალური ჯგუფი შეძლებს, უზრუნველყოს გარღვევა.

---

• ამავე პოდკასტიდან: თეონა ცხომელიძე მედიასა და პოლიტიკაზე 

---

მედიაჩეკერი: ამ მოცემულობის გათვალისწინებით, რა არის "ფორმულას" მთავარი მიზანი?

გიორგი თარგამაძე: 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ, "ფორმულას" გამოწვევაა, არ ჩავიკეტოთ რომელიმე ვიწრო, პარტიულ ჩარჩოში. ძალიან მნიშვნელოვანია ეს.

მედიაჩეკერი: არის ამის ცდუნება, თუნდაც, გარემოებების გამო?

გიორგი თარგამაძე: იმდენად ცენტრალიზებულია სახელისუფლებო პროპაგანდისტული ვერტიკალი, რომ მეორე მხარესაც საჭიროა მობილიზება, რაც ყოველთვის კარგი არ არის, რადგან დემოკრატიულ მედიაში განლადობაც ძალიან მნიშვნელოვანია.

ასევე, მიზანია, იმ აუდიტორიის ნაწილში შეღწევა, რომელიც დღეს სახელისუფლებო პროპაგანდას იზოლირებული ჰყავს. ეს უნდა შევძლოთ ნებისმიერი დათმობის ფასად, — მხედველობაში მაქვს, მათ შორის, საინფორმაციო სივრცეში ისეთი ადამიანების შემოყვანაც, ვინც, შესაძლოა, ლიბერალური მედიისთვის კომფორტული, ან საყვარელი არ იყოს.

ეს, ცხადია, არ ნიშნავს იმას, რომ მედიამ უნდა შეცვალოს გენერალური ხაზი, უბრალოდ, რამენაირად უნდა გავზარდოთ მოჭიდების რესურსი და არ შევიბორკოთ თავი ხელოვნურად ისე, რაც ჩაგვკეტავს სტატუს-კვოში, რადგან ასე ცვლილებას და გარღვევას ვერ მიაღწევ.

ამიტომ, ისეთი ადამიანების შემოყვანა თავისი პრობლემებით, ვინც არ არიან ლიბერალური დღის წესრიგის მთავარი მონაწილეები, იქნება უფრო მნიშვნელოვანი.

შეიძლება, ამ მიდგომამ შედარებით უფრო აქტიური სოციალური ჯგუფების ინტერესებს იმდენად არ უპასუხოს, მაგრამ, საბოლო ჯამში, სწორედ ამავე ჯგუფების ინტერესშია, რომ ქართული საზოგადოების რაც შეიძლება დიდი ნაწილი აღმოჩნდეს ჩართული ამ დემოკრატიულ პროცესში და დაინახოს, აღმოაჩინოს საკუთარი თავიც, სარგებელიც და გააცნობიეროს საფრთხეც.

არ უნდა დავრჩეთ მხოლოდ ლიბერალურ მედიად, მაგრამ ლიბერალური დემოკრატია კითხვის ნიშნის ქვეშ არ უნდა დადგეს.

ლიბერალური დემოკრატია, მათ შორის, ითვალისწინებს პოლიტიკურ პროცესში სწორედ სხვა მნიშვნელოვანი იდეოლოგიური ნაკადების შემოდინებასაც. მხოლოდ ლიბერალური დღის წესრიგი, მაგალითად: ადამიანის უფლებები, თუნდაც, მედიის თავისუფლების საკითხი და ა.შ. არ უნდა იყოს წამყვანი თემები; წამყვანი თემები უნდა იყოს, ის, რაც აწუხებს ამ ქვეყნის კონსერვატიულად განწყობილი საზოგადოების დიდ ნაწილს.

---

• ამავე პოდკასტიდან: თამარა ჩერგოლეიშვილი მედიასა და პოლიტიკაზე 

---

მედიაჩეკერი: საუბრობდით არხის მიმართ ხელისუფლების ბოიკოტზე, როგორც პოლიტიკური კორუფციის ერთგვარ სახეზე, და ამ პროცესის გავლენაზე "ფორმულას" რეიტინგებზე მაშინ, როდესაც რეიტინგის უკეთეს დინამიკას აჩვენებს მთავრობის ფრთის ქვეშ მყოფი, "ოცნების" დაქვემდებარებაში არსებული მედიარესურსები.

გიორგი თარგამაძე: როდესაც ბოიკოტზე ვსაუბრობთ, მხოლოდ მდინარაძის, ან კობახიძის სახის ნახვა კი არ მინდა "ფორმულაზე", მინდა ის ინფორმაცია, რომლის მატარებლებიც არიან გადაწყვეტილებების მიმღებები პირები მთავრობაში. ამ ნაწილშია მწვავე საკითხი პოლიტიკური კორუფციის კომპონენტი, რადგან ეს მოცემულობა რეიტინგულადაც ანიჭებს უპირატესობას სამთავრობო არხებს, და მეორე საკითხი, რაც ამ არხების რეიტინგებზე მოქმედებს, არის გასართობი კონტენტი და ასევე, დიდი ფული, რომელიც იქ ტრიალებს და ის არანაირად არ არის "მიბმული" ქართული სატელევიზიო ბაზრის ბუნებრივ დინამიკაზე.

ასევე, ხდება სპეციალური კანონების მიიღება საიმისოდ, რომ კრიტიკული არხებისთვის შემოსავლების წყაროები სხვადასხვა სფეროებიდან ხელოვნურად შეწყდეს.

მედიაჩეკერი: ვისაუბროთ ტელევიზიის დამფუძნებელის, საქართველოს თავდაცვის ყოფილი მინისტრის, დავით კეზერაშვილის ფაქტორზეც.

გიორგი თარგამაძე: სიახლეა, რომ ოფიციალურმა სახელისუფლებო სისტემამ, როგორც იქნა, დაარეგისტრირა წილის გადაფორმების პროცედურა და დღეს ოფიციალურად შეგვიძლია იმის თქმა, დავით კეზერაშვილი აღარ ფლობს არხის საკონტროლო პაკეტს — მან წილის 25 % "თავისუფლების ფორმულას" გადასცა. [*მეტი]

მედიაჩეკერი: რას შეცვლის ეს, არსებითად? მაგალითად, ვეღარ მოახდენს დავით კეზერაშვილის პოლიტიკური ფავორიტი თუნდაც, ირიბ გავლენას, არხის გადაწყვეტილებებზე?

გიორგი თარგამაძე: ეს არის ჩვენი პრობლემა და ამ ეტაპზე, ამას ვერ ავცდებით. ასეთია მოცემულობა. მაგრამ კარგია, რომ ეს ყველაფერი საჯარო სივრცეში ხდება. როგორც კი დავიწყებ ხელოვნურად რაიმეს შეზღუდვას, ეს პირდაპირ იმოქმედებს ჩემს რეპუტაციაზე, ნდობაზე, რეიტინგსა და გავლენაზე.

ჩვენ არ ვართ აბსოლუტურად სტერილურები პოლიტიკური პროცესის მიმართ, მით უფრო, იმ განწყობების მიმართ, რაც შესაძლოა, არხის დამფუძნებელს [დავით კეზერაშვილს] სხვა სუბიექტების მიმართ ჰქონდეს.

აქ, მნიშველოვანია არხის ხელმძღვანელისა და სარედაქციო, ჟურნალისტური შემადგენლობის განწყობები, პრინციპულობა, თანმიმდევრობა და მნიშვნელოვანია გაგება ზოგადად, მედიის როლისაც.

---

• ამავე პოდკასტიდან: მერაბ მეტრეველი მედიასა და პოლიტიკაზე 

მოკლედ:

• გამოცემები The Insider და Bellingcat საგამოძიებო მასალებში წერენ რუსეთიდან სხვადასხვა ქვეყნებში, მათ შორის, ევროპაში წასული დამოუკიდებელი ჟურნალისტების სავარაუდო მოწამვლის ფაქტების შესახებ.

მნიშვნელოვანია, რომ:

• Insider-ის მიხედვით, სავარაუდოდ, თბილისში მოწამლეს "ეხო მოსკვის" (Эхo Москвы) ჟურნალისტი ირინა ბაბლოიანი.

დეტალები: 2022 წლის ოქტომბერში, ირინა ბაბლოიანი მოსკოვიდან თბილისში გადმოვიდა. ცხოვრობდა სასტუმროში "კინგ თამარი".

• 25 ოქტომბერს ძლიერი სისუსტითა და თავბრურსხვევით გაიღვიძა; 26 ოქტომბერს, საღამოს, ხელისა და ფეხის არეში ძლიერი წვის შეგრძნება გამოუვლინდა.
• 27 ოქტომბრის ღამეს, სიმპტომების მიუხედავად, თბილისიდან ერევანში გაემგზავრა მანქანით. მისი მდგომარეობა სწორედ მაშინ გაუარესდა.

"ვერ ვკონცენტრირდებოდი, მქონდა ძლიერი შფოთვა" — უთხრა The Insiders ბაბლოიანმა — "ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს სხეული აღარ მეკუთვნოდა."

ერევანში, სასტუმროში მისვლის შემდეგ

• ბაბლოიანს ჰქონდა გულისრევის შეგრძნება, წითელი ლაქები კანზე, გრძნობდა სისუსტეს, ტკივილსა და აწუხებდა უძილობა.

The Insider-ის სტატიაში წერია, რომ

• თავდაპირველად ირინას არ მიუმართავს ტოქსიკოლოგისთვის, რადგან "ვერც კი იფიქრებდა, რომ ვინმეს მისი მოწამვლა მოუნდებოდა".

მოგვიანებით, ბერლინში გადასვლის შემდეგ,

• ტოქსიკოლოგიური ანალიზი გაიკეთა, ოღონდ ანალიზის შედეგები არ მიუღია. კლინიკაში უთხრეს, რომ მისი სისხლის სინჯები დაიკარგა. ცოტა ხნის წინ მან განმეორებით გაიკეთა ანალიზი, მაგრამ სიმპტომების გამოვლენიდან თვეების შემდეგ "თითქმის დაუჯერებელია ტოქსინების კვალის აღმოჩენა."

გამომძიებელი ჟურნალისტები ასევე იუწყებიან, რომ

• ერთი კვირით ადრე, ირინა ბაბლოიანის მსგავსი სიმპტომები გამოუვლინდა კიდევ ერთ რუს ჟურნალისტს, ელენა კოსტიუჩენკოს.
• ის მუშაობს დამოუკიდებელი რუსული გამოცემებისთვის — "ნოვაია გაზეტა" (Новая газета) და "მედუზა" (Медуза).
• ის, სავარაუდოდ, მოწამლეს მიუნხენში.

აღსანიშნავია, რომ

• გამოქვეყნებულ მასალაში The Insider მიუთითებს, რომ როგორც წესი, საკმარისი მტკიცებულებების მოპოვებამდე არ აქვეყნებენ საგამოძიებო მასალებს შესაძლო დანაშაულის, ან დამნაშავეთა შესახებ.

თუმცა, ამ შემთხვევაში, გამოცემის რედაქტორებმა თქვეს, რომ

• მიზანია, ამით, არსებული საფრთხის შესახებ გააფრთხილონ რუსეთიდან წასული სხვა აქტივისტები და ჟურნალისტები.
• ამ გადაწყვეტილების მიღებამდე კი, ესაუბრნენ სტატიაში დასახელებულ ჟურნალისტებსაც და გადაწყვეტილება მათთან შეთანხმებით მიიღეს.

"პოლიტიკური მიზეზების გამო, რუსეთიდან ემიგრაციაში წასულები ნაკლებად ზრუნავენ საკუთარ უსაფრთხოებაზე და ამიტომაც ისინი რუსული სპეცსამსახურების მარტივი სამიზნე ხდებიან", — წერს გამოცემა.

გამოცემა მიმართავს მათ, ვისაც მოწამვლის ანალოგიური მახასიათებლები გამოუვლინდა, რომ დაუკავშირდნენ რედაქციას და მოუყვნენ ამის შესახებ, რომ გამომძიებლებს ჰქონდეთ მეტი ინფორმაცია შესაძლო კრიმინალის შესახებ.

"მედიაჩეკერისა" და პროექტ 64-ის ერთობლივი პოდკასტის მეხუთე ეპიზოდში მედიასა და პოლიტიკაზე ვესაუბრებით ჟურნალისტ გიორგი თარგამაძეს, ტელეკომპანია "ფორმულას" გენერალური დირექტორის მოადგილეს, არხის საკვირაო ტელეჟურნალის — "დროებას" ავტორს, წამყვანსა და ხელმძღვანელს.

ვიდეოს შეგიძლიათ უყუროთ აქ:



პოდკასტს შეგიძლიათ მოუსმინოთ აქ:



მოკლედ, რაზე ვისაუბრეთ:

• მედიის, საშინაო, საგარეო პოლიტიკის და საზოგადოებრივი ცხოვრების ძირითად გამოწვევებზე ახლა, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ;
• რუსეთის "ჰიბრიდულ ომზე" საქართველოს წინააღმდეგ — ეროვნული უსაფრთხოების დამაზიანებელ ფაქტორზე, რაც, უპირველესად, მოსახლეობაში ანტიდასავლური განწყობების გაღვივებას ისახავს მიზნად (დადასტურებულია სუს-ის კონტრდაზვერვის ოფიციალურ ანგარიშებში 2015-22 წწ);

"ფორმულას" დირექტორის მოადგილეს ვკითხეთ,

• ამ კონტექსტის მიხედვით, რა არის ტელეარხის ძირითადი საინფორმაციო პრიორიტეტი.

და ისიც,

• რა გავლენას ახდენს დავით კეზერაშვილის ფაქტორი ტელევიზიის შინაარსზე.

---

სიახლე: რეესტრმა კეზერაშვილს "ფორმულას" წილის გადაფორმების ნება დართო

---

მედიაჩეკერი: როგორ უყურებთ თქვენს კვალს მედიასა და პოლიტიკაში? თქვენი ხედვით, სად უფრო შთამბეჭდავია ეს "ნაკვალევი"?

გიორგი თარგამაძე: ჟურნალისტიკაში, უდავოდ, და ეს, პირადად ჩემთვის, არც არის საკამათო საკითხი. მედიაში უფრო სრულფასოვნად ვავლენ საკუთარ შესაძლებლობებს.

თუმცა უაღრესად დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ პოლიტიკის როლს, განსაკუთრებით ახლა, როდესაც პოლიტიკური მიმართულებების ფორმირების, ზოგადად, პოლიტიკური სახელმწიფოს ჩამოყალიბების ეტაპია.

დიდ პატივს ვცემ ადამიანებს, ვისაც ჰყოფნის ენთუზიაზმი, შემართება, თავდადება, მოთმინება და გამბედაობა, იყოს ქართულ პოლიტიკაში, და ვისურვებდი, ამ თვისებებთან ერთად, მეტად კვალიფიციურიც იყოს პოლიტიკური კლასი.


მედიაჩეკერი: და ალბათ, მედიის მოვალეობაა, აჩვენოს აუდიტორიას პოლიტიკოსების შინაარსი, კვალიფიციურობა.

გიორგი თარგამაძე: არა მხოლოდ უნდა ვაჩვენოთ, ზოგადად, ჩვენზეა დამოკიდებული პოლიტიკური კლასის ზრდის პროცესი.

მით უფრო, გასათვალისწინებელია ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური გარემო — ავტორიტარულ რეჟიმებში პოლიტიკაში ყოფნა დიდ თავგანწირვასაც გულისხმობს.

რეპრესიულ სისტემაში, გადაწყვეტილება — იყო პოლიტიკაში, საკუთარი თავზე პასუხისმგებლობის აღებასთან ერთად, შენი ოჯახის წევრების, ახლობლებისა და სხვა ბევრი რამეს სასწორზე დადებასაც ნიშნავს.

მედიაჩეკერი: ფიქრობთ, რომ ამავე გამოწვევის წინაშეა დღეს მედიაც? შესაძლოა, "თავგანწირვა" ძალიან დრამატულად ჟღერდეს, მაგრამ, რეალურად, ეს ხომ იმ საფრთხეების აღიარებას ნიშნავს, რაც ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელ მედიაში მუშაობას თან ახლავს.

გიორგი თარგამაძე: ყველას გააზრებული გვაქვს რა საქმეშიც ვართ. ჩვენ უკვე თავგანწირვის, უფრო დაზუსტებით კი, მსხვერპლის კონკრეტული მაგალითები გვაქვს.

აქ, უპირველესად, ლექსო ლაშქარავას ვგულისხმობ. მართალია, არ შეიძლება, ლექსოს შემთხვევა სხვების ისტორიას შევადაროთ, მაგრამ ეს ოდნავადაც არ ამცირებს იმ ადამიანების მდგომარეობას, რომლებიც თუნდაც იმ დღეს [2021 წლის 5 ივლისს], "პოგრომში" (*ძალადობრივი თავდასხმა კონკრეტული სოციალური, რელიგიური, ან ეთნიკური ჯგუფის მიმართ) მოჰყვნენ.

ისინი ცოცხლები გადარჩნენ, მაგრამ რამდენჯერაც ამ საარქივო მასალების ყურება მიწევს, თუნდაც, როგორ ცდილობს ბრბოდან გამოღწევას რატი წვერავა, როდესაც მას ურტყამენ… ახლა ეს ერთი მაგალითი მოვიყვანე, მაგრამ ასეთი ხომ 50-ზე მეტი იყო.



რატი წვერავაზე თავდასხმის კადრები, არქივი - 2021 წ.

---

არქივი: მედიაგარემო 2021 წლის 5 ივლისიდან ორი წლის შემდეგ

---

გიორგი თარგამაძე: ხელისუფლებას ჟურნალისტების მსგავსად, გასანადგურებელ სამიზნედ ჰყავს მონიშნული პოლიტიკური კლასი. უნდათ, განდევნონ ისინი პოლიტიკური სივრციდან, რომ რაც შეიძლება ნაკლებ ახალ, კვალიფიციურ, პოლიტიკის მაფორმირებელი რესურსის მატარებელ ახალგაზრდას გაუქრონ პოლიტიკაში მოსვლის სურვილი.

ხელისუფლება საამისოდ ბევრ ხელოვნურ საფრთხეს აყალიბებს და იცით, ეს როგორ არის? აი, მყინვარი ხომ კვებავს მდინარეს. წარმოიდგინეთ, მყინვარი რომ აღარ არსებობდეს… ბიძინა ივანიშვილი არის უზარმაზარი მასშტაბის კლიმატური ცვლილება, გლობალური დათბობა კი არა, დასიცხვაა ქართული პოლიტიკის — მან შექმნა ისეთი გარემო, საიდანაც ახალი ძალების მოზიდვა პოლიტიკური სივრცისთვის თითქმის წარმოუდგენელია.

ამიტომაცაა, რომ პოლიტიკა ერთ ადგილზეც ტრიალებს, ერთი ადამიანების გარშემოც. მათ ირგვლივაც ძნელია კვალიფიციური რესურსის ადამიანების შემოყვანა და რომ დავაკვირდეთ, რაც არ უნდა უცნაურად ჟღერდეს, მედიაში მეტ-ნაკლებად ხერხდება ამ კვალიფიციურობის შენარჩუნება და ზოგჯერ ვიღებთ მოცემულობას, რომ მედიაში კვალიფიკაციური ადამიანების რაოდენობა აღემატება საშუალო სტატისტიკური პოლიტიკოსის მაჩვენებლებს, რაც ნამდვილად არ გვიხარია და არც იმას ვამბობ, რომ არ გვყავს კვალიფიციური პოლიტიკოსები, ოღონდ აქ პოლიტიკურ ოპოზიციას ვგულისხმობ, რადგან დარწმუნებული ვარ, სიტყვა "პოლიტიკოსზე" არც ჩვენი მკითხველი დაიწყებს საკუთარ თავში იმ ადამიანების გააზრებასა და ჩამოთვლას, ვინც მმართველ ძალაშია, რადგან მათ პოლიტიკოსებად არც აღვიქვამთ. ეს კი ამ ქვეყნისთვის კატასტროფაა, რადგან კვალიფიციური პოლიტიკური პროდუქტი შეიძლება შეიქმნას მხოლოდ კონკურენციაში, რომელშიც კვალიფიციური ადამიანები მონაწილეობენ.

მედიაჩეკერი: მნიშვნელოვანია "ფორმულას" როლი, "ედისონ რისერჩთან" თანამშრომლობით შესთავაზოს აუდიტორიას საზოგადოებრივი აზრის კვლევები. მაგრამ საინტერესოა, ამ მონაცემების ანალიზის მიხედვით, როგორ ფორმირდება არხის საინფორმაციო პრიორიტეტი?

გიორგი თარგამაძე: ჩვენთვის "ედისონ რისერჩი" არის დიდი ფუფუნება, კვალიფიციურად ავსახოთ სურათი და სარედაქციო პოლიტიკის პრიორიტეტების განსაზღვრისას გამოვეხმაუროთ, შევეხმიანოთ და გავამართლოთ ის მოლოდინები, რომელიც საზოგადოებაშია — როგორც ყველაზე უფრო მეტად აქტუალური, მნიშვნელოვანი, მტკივნეული თემების წინ წამოწევით, ასევე, შესაბამისი პლატფორმის შეთავაზებით იმ პოლიტიკური სუბიექტებისთვის, ვინც შესაძლოა, მანამდე აქტიურად არ ჩანდნენ თუნდაც "ფორმულაზე".

თუმცა, "ფორმულას" პოლიტიკა მაინც ყოველთვის მაყურებლისთვის მრავალფეროვნების შეთავაზებას გულისხმობდა, რასაც უბრალოდ ვერ ვახერხებთ მრავალწლიანი, უკვე ტრადიციული სახელისუფლებო ბოიკოტის შედეგად.

---

არქივი, 2021 წელი: როგორ ხსნის ხელისუფლება "ფორმულას" ეთერში მისვლაზე უარს 

---

მედიაჩეკერი: კვლავ გაქვთ მცდელობა, მონაწილეობდნენ ხელისუფლების წარმომადგენლები თქვენს დებატებში?

გიორგი თარგამაძე: არა მხოლოდ დებატები, ჩვენ შევთავაზეთ ყველანაირი ფორმა, რომელიც შესაძლოა, დებატიც კი არ ყოფილიყო.

რა თქმა უნდა, ნორმალურ სიტუაციაში ასეთ დათმობაზე წასვლა მიზანშეუწონელია, მაგრამ რამდენადაც ჩვენი ამოცანაა აუდიტორიის გაფართოება, ხელოვნურად იზოლირებული, "დაბაბლული", ჩაკეტილი, სტერილური სამაყურებლო აუდიტორიის გახსნა და ერთმანეთთან შერევა, მზად ვართ, წავიდეთ ასეთ მსხვერპლზე.

არადა დებატები ტელევიზიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი, ბასრი იარაღია, რომ გახსნა რესპონდენტი და მასთან, ოპონენტთან ერთად, მაყურებელს მეტი არჩევანის საშუალება და მეტი არგუმენტი მისცე, თუ რომლის იდეებია უკეთესი.

თანახმა ვართ, ჩავაყენოთ ისინი საქმის კურსში თემების, სალაპარაკო საკითხების შესახებ და ასევე, ეთიკის გარკვეულ ნორმებზე შევთანხმდეთ, რომლის დაცვის გარანტიასაც მათ მე ვაძლევ.

საქმე ისაა, რომ მედიები და ჟურნალისტები განვსხვავდებით სასაუბრო ეთიკითაც. ტერმინები, რომელსაც ვიყენებ, შესაძლოა, სხვა ჟურნალისტისთვის ძალიან კლასიკური იყოს და ასევე სხვა იყენებდეს ისეთ ტერმინოლოგიას, რაც არ ახასიათებს ჩემს ლექსიკას. ჩემი სასაუბრო ეთიკის ნაწილია ისიც, არ ვიყენებდე ფრაზებს, რაც, რომელიმე პოლიტიკური სუბიექტის აღქმით, მის ღირსებას შეურაცხყოფს.

მზად ვიყავით და ვართ, რომ ამ თვალსაზრისით შეთანხმებულად ვიმოქმედოთ სახელისუფლებო სპიკერებთან და ეს შეთავაზება დღემდე მაგიდაზე დევს.

სხვათა შორის, რა არ ვცადეთ, არა მხოლოდ პირადი კომუნიკაციით, ჩვენი იმ საერთაშორისო მეგობრების დახმარებითაც, ვინც ხშირად საუბრობს, დებატების შეთავაზებას პოლარიზაციის შემცირება შეუძლიაო.

ვის არ ვთხოვეთ, ვინ არ სცადა, მაგრამ მედიის მიმართ ხელისუფლების ბოიკოტი მათი გააზრებული პოლიტიკაა.

ისინი აღარ დადიან აღარც შედარებით შუალედურ-შუაშისტური პოზიციების მედიაში და არა მხოლოდ "ფორმულაზე", რომელიც გაყოფილი "ფრონტის ხაზზე" სადღაც ცალკე ფლანგზე ჰყავს ხელისუფლებას მონიშნული.

---

მერაბ მეტრეველი: ხელისუფლების წარმომადგენლები "პალიტრანიუსში" აღარ მოდიან

---

მედიაჩეკერი: მინდა, აუდიტორიას კარგად ავუხსნათ: უპასუხოს ხელისუფლებამ მედიისა და საზოგადოების კრიტიკულ კითხვებს, მათი მხრიდან რაიმე "წყალობად" კი არ უნდა მიგვაჩნდეს, არამედ სწორედ ეს არის ხელისუფლებაში ყოფნის "ტვირთი".

გიორგი თარგამაძე: გააჩნია რა მიზანი გაქვს და რა სივრცეში მოიაზრებ საკუთარ თავს. მიდგომა, რაზეც საუბრობთ, დემოკრატიული საზოგადოებისთვის არის დამახასიათებელი, მაგრამ დღევანდელი ხელისუფლება, საქართველოს წინააღმდეგ, რუსული "ჰიბრიდული ომის" იარაღად იქცა და მის ინტერესში არ არის, განსხვავებული აუდიტორიები ერთმანეთთან რაიმე შეხების წერტილს პოულობდეს;

საქართველოს მთავრობის ინტერესშია, მუდმივად ინარჩუნებდეს დაძაბულობის ტემპერატურას, კაპიტალიზებულია შიშსა და დეჰუმანიზებაზე, როგორც პოლიტიკაში, ასევე, მედიაში, რადგან მედია მათთვის ერთ-ერთი მთავარი საფრთხეა.

კონტროლი ნებისმიერ ხელისუფლებას სჭირდება და დემოკრატიულ საზოგადოებაში რამდენიმე ასეთი მექანიზმია: ეს არის არჩევნები, როდესაც შენ, მოქალაქე, ხელისუფლების მუშაობის ნაყოფს აფასებ — განსაზღვრავ, კვლავ მისცე საქმიანობის გაგრძელების საშუალება, თუ გაუშვა სათადარიგო სკამზე, მაგრამ ეს 4 წელიწადში ერთხელ ხდება.

ამავე კონტროლის ნაწილია თვითმმართველობის არჩევნებიც, როგორც გარკვეული სიგნალის მიმცემი, მაგრამ ხელისუფლების ყოველდღიური კონტროლი — მედიის როლია.

მედია, ამ შემთხვევაში, არის საზოგადოების წარმომადგენელი, საზოგადოების ხმა, მათრახი, წამახალისებელი შესაძლებლობაც. თუ მედია ამას ვერ აკეთებს, ხელისუფლებას უჩნდება დაუსჯელობის განცდა, ექცევა სრულ კომფორტში, ხდება მმართველობითი პოლიტიკური სისტემის დაჭაობება და ვიღებთ კრიზისებს ყველა მიმართულებით. არც წინა ხელისუფლება გამოირჩეოდა თავისი დემოკრატიული უნარების გამოვლინებით, მაგრამ პოლიტიკური გადაწყვეტილებები მიიღებოდა პოლიტიკური ჯგუფის მიერ.

აქ, ჩვენ გვყავს ადამიანი, რომელიც პოლიტიკური პროცესისგან შორს დგას და ამავდროულად, არ არის მის გარდა არავინ სხვა - მივიღეთ მხოლოდ პირველი [ბიძინა ივანიშვილი] და სხვა [მმართველი პოლიტიკური ელიტა] არის ნული.

ამიტომაც, მათ შორის, კრიზისულ სიტუაციებში, შედეგის სახით ვიღებთ დაგვიანებულ რეაგირებებსა და სხვა პრობლემებს, რაც ძალიან მძიმედ აისახება ადამიანების ცხოვრებაზე.

მედიაჩეკერი: შესაძლოა, ახალმა თაობამ არც იცოდეს, რომ 2012 წელს, "ქართული ოცნება" საკმაოდ რთულ, მისთვის წინააღმდეგობრივ პოლიტიკურ და მედიაგარემოში ცდილობდა თავის დამკვიდრებას, და შესაბამისად, მათი ერთ-ერთი პირობა მედიის თავისუფლების დაცვას გულისხმობდა. რა უნდა შევახსენოთ აუდიტორიას ამ ისტორიის შესახებ?

გიორგი თარგამაძე: პირველ რიგში, მოდი, დავუზუსტოთ ახალ თაობას, რადგან ამ საკითხზე კლიშეებს ისვრიან-ხოლმე და მათ, ვინც მაშინ პატარა იყო, შესაძლოა, არც იცოდნენ: როდესაც იმ პერიოდზე ვსაუბრობთ, ორ ნაწილად უნდა დავყოთ — 2007 წლის 7 ნოემბრამდე და მას შემდეგ.

2007 წლის 7 ნოემბრამდე არათუ იყო კრიტიკული მედია, არამედ, თუნდაც ის მედია, რომელსაც მე წარმოვადგენდი (*"იმედი"), არათუ არ ჩამოვარდებოდა გავლენით სახელისუფლებო ფლანგზე კონცენტრირებულ მედია საშუალებებს, ბოლო დროს აღემატებოდა კიდეც. იმ პერიოდში, ფინანსური და ტექნიკური საშუალებით, სერიოზულად ედგა მხარში ბატონი ივანიშვილი, მაშინდელ სახელისუფლებო მედიას.

ანუ, ასე არ არის, რომ "ნაცმოძრაობას" კომფორტი ჰქონდა პირველივე დღიდან, რადგან ასე არ ყოფილა.

მახსსოვს, ვარდების რევოლუციის შემდეგ, "დროებაში" რეკავდნენ ადამიანები, და როდესაც დრო მქონდა, მეც ვპასუხობდი-ხოლმე და ძირითადად მოდიოდა კრიტიკის ტალღა, აცადეთ, რას ერჩით, საქმეს აკეთებენ და რატომ გინდათ პრობლემები შეუქმნათ ხელისუფლებას საქმის კეთებაშიო.

ეს ის პერიოდი იყო, როდესაც სწორ რაღაცებს აკეთებდნენ, მაგრამ არასწორი ფორმით: ადამიანის უფლებების დარღვევის კომპონენტები იყო, სასამართლო გადაწყვეტილების გვერდის ავლით მასობრივი შოუ-დაჭერები და ასე შემდეგ, რაც ადამიანის ღირსებას ლახავდა. მათ [ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა] თავისი ამოცანა ჰქონდათ. ფიქრობდნენ, რომ დრო ჰქონდათ და ბევრი რამ სწრაფად უნდა გაეკეთებინათ, სისტემისგან გვერდის ავლით. ამან მოკლევადიან პერიოდში შედეგები მოიტანა იმ გაგებით, რომ მაგალითად, საფინანსო-საბიუჯეტო წესრიგი დამყარდა და ბიუჯეტი არა თუ შეივსო, გადაივსო, ჩრდილოვანი ეკონომიკა კი "გათეთრდა", გაჩნდა რესურსები იმისთვის, რომ შუქი ყოფილიყო, გზა დაეგოთ, პოლიციელს ჩაეცვა და ასე შემეგ, მაგრამ რის ხარჯზე?! — აი, ამ ნაწილს ვაკრიტიკებდით ჩვენ და ამის გამო ვიყავით კრიტიკის ქარ-ცეცხლში.

აღარაფერს ვამბობ შემდეგ პერიოდზე, როდესაც სერიოზული შეცდომები დაუშვეს და არ მიყვარს ამ თემით სპეკულირება და არსად ვახსენებ-ხოლმე, მაგრამ იქით მიდის საქმე, თითქოს ეს ყველაფერი არ ყოფილა და ვიღაცების დამსახურებაა, მაგრამ იგივე, რევაზ ცალანის ისტორია იქნება,

---

(*2005 წლის აგვისტოში გარდაიცვალა მოქალაქე რევაზ ცალანი მას შემდეგ, რაც 10 აგვისტოს ის სპეცრაზმელებმა სცემეს. მეტი)

---

თუ სანდრო გირგვლიანის მკვლელობა, ვინ გააკეთა ამ საკითხებზე რეპორტაჟები?! — დროებამ.

ჩვენ გამოვაქვეყნეთ, გავიდა ეთერში, რეზონანსი მოჰყვა. იმის თქმა, რომ "ნაცებს" ჰქონდათ კომფორტული გარემო მედიის მხრიდან, ასე არ იყო.

მაგრამ ბოლო დროს, როდესაც ციფრული მაუწყებლობის ელემენტები შემოვიდა, და შემოვიდა "მასთ-ქერი", ამან სურათი შეცვალა.

---

(*ე.წ. “MUST CARRY” და “MUST OFFER” არის ჩანაწერი კანონში (მუხლი 40/1) მაუწყებელთა "სავალდებულო ტრანზიტის" შესახებ. მეტი)

---

მედიისთვის გამოწვევები სხვადასხვა დროში სხვადასხვაგვარი იყო:

მაგალითად,

• 90-იან წლებში, როდესაც "იბერვიზიაში" ვმუშაობდი, გამოწვევა იყო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა; მთავარი იყო, "იბერვიზია" დეციმეტრული ანტენის გამოყენებით დაგეჭირა რამენაირად. მაშინ პრობლემა იყო არა ტელემაყურებლის ყურადღების მიპყრობა, არამედ — მასთან ტექნიკურად, ინფორმაციის მიტანა.
• დღეს სურათი აბსოლუტურად შეცვლილია და მედიას უწევს ბრძოლა ყურადღების მისაპყრობად, ეს გახდა მთავარი პრობლემა. ამ ყურადღებისთვის ბრძოლის ფაზაში კი, ისეთი მარკეტინგული მეთოდების გამოყენება გიწევს, რომელიც, თუ ზომიერად არ "მოიხმარე", აზიანებს შენს მთავარ ფუნქციასა და უპირატესობას — სანდოობას.

---

გიორგი თარგამაძესთან "მედიაჩეკერის" ინტერვიუს მეორე ნაწილი წაიკითხეთ აქ

მოუსმინეთ ამ საუბრის აუდიოჩანაწერს პლატფორმებზე:

---

პროექტის შესახებ: მედია განსაზღვრავს პოლიტიკას, ისევე, როგორც პოლიტიკა — მედიას. და შენზე, ერთ მოქალაქეზე, ამ ორი სფეროს ურთიერთგავლენა, ციფრული მედიის განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება.

• ეს არის პროექტ 64-ის და მედიაჩეკერის ერთობლივი პოდკასტი - მედიასა და პოლიტიკაზე.
• პოდკასტების ამ სერიაში ვესაუბრებით მათ, ვისი როლიც გადამწყვეტია მოქალაქის სწორ ინფორმირებაში.

პოდკასტის წინა ეპიზოდის მოსმენა შეგიძლიათ აქ — სტუმარი: თეონა ცხომელიძე

მოკლედ:

• ოციფიალურად — დავით კეზერაშვილი, საქართველოს თავდაცვის ყოფილი მინისტრი და ტელეკომპანია "ფორმულას" დამფუძნებელი, "ფორმულას" საკონტროლო პაკეტს აღარ ფლობს.

დეტალები:

• საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ შესაბამისი გადაწყვეტილება 2023 წლის 7 აგვისტოს დაარეგისტრირა და ამით დააკმაყოფილა კეზერაშვილის მოთხოვნა, მის მფლობელობაში არსებული წილის 51%-დან, "თავისუფლების ფორმულასთვის" გადაეცა 25%.

რა არის "თავისუფლების ფორმულა"?

• ორგანიზანია "თავისუფლების ფორმულა", არასამეწარმეო იურიდიულ პირის (ააიპ) სტატუსით, ტელეარხის თანამშრომლების ნაწილმა 2023 წლის 9 ივნისს დააფუძნეს.
• ორგანიზაციის დაფუძნების ეს პროცესი მოჰყვა ტელეკომპანია BBC-ის ჟურნალისტურ გამოძიებას, სადაც მიუთითებენ ტელეკომპანია "ფორმულას" მფლობელის კავშირებზე გლობალურ თაღლითურ სქემაში ჩართულ Milton group-ის კომპანიებთან.
• "თავისუფლების ფორმულა" ტელეკომპანიის 39-მა თანამშრომელმა დააფუძნა. მათ შორის არიან არხის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გადაცემების წამყვანები და ახალი ამბების პროდიუსერები.

თუმცა, ამ დრომდე პრობლემა იყო, რომ

• კეზერაშვილი ვერ ახერხებდა, სამართლებრივად დაემოწმებინა გარიგება — წილის 25 %-ის "თავისუფლების ფორმულასთვის" გადაცემის შესახებ. მის პირადობის მოწმობას ვადა აქვს გასული, ეს კი, სამართლებრივი ბარიერი იყო წილის ოფიციალურად გადაფორმებისთვის.

ამ გარიგების საჯარო რეესტრში ოფიციალურად დამოწმების შემდეგ,
"ფორმულას" მეწილეთა შემადგენლობა და წილების გადანაწილება ასეთია:
*2023 წლის 7 აგვისტოს მონაცემები

• მიხეილ მშვილდაძე - 12.25 %;
• ირაკლი საღინაძე - 12.25 %;
• ზურაბ გუმბარიძე - 12.25 %;
• გიორგი ლიფონავა - 12.25 %;
• დავით კეზერაშვილი - 26 %;
• არასამეწარმეო პირი "თავისუფლების ფორმულა" - 25 %.

არქივი:

• "ფორმულას" თანამშრომლებმა ახალი ორგანიზაცია დააფუძნეს - რა ვიცით

მოკლედ: 

• რუსეთიდან და სხვა ავტორიტარული ქვეყნებიდან, სახელმწიფოს მიერ მხარდაჭერილი პროპაგანდისტული საინფორმაციო გვერდები შეუზღუდავად ავრცელებენ დეზინფორმაციულ მასალებს მიკრობლოგინგის ახალ პლატფორმა "სრედსზე" (Threads).

მაგალითად,

• "სპუტნიკ ნიუსმა", რომელიც კრემლის სახელმწიფო პროპაგანდისტული პლატფორმაა, "სრედსზე" გავრცელდა ყალბი ვიდეო, რომ თითქოს, აშშ-ის პრეზიდენტი, ჯო ბაიდენი, მაღაზიაში ათვალიერებს წიგნს დემენციის შესახებ, სახელწოდებით - "ტვინის ვარჯიშები დემენციისთვის."

ფოტოზე: კადრი მანიპულაციურად დამუშავებული, პროპაგანდისტული რუსული მედიის მიერ გავრცელებული ვიდეოდან

რეალურად,

• ვიდეო, რომელიც "სპუტნიკმა" გასულ კვირაში, "სრედსზე" მანიპულაციურად გაავრცელა, დამუშავებულია.
• და სინამდვილეში, გადაღებულია 2012 წელს, მაშინ, როდესაც ჯო ბაიდენი იყო აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტი და "Costco"-ს მაღაზიას სტუმრობდა.
• ორიგინალ ვიდეოში არ ჩანს მანიპულაციურად დამუშავებულ ვიდეოში "დამონტაჟებული" აბრა, წარწერით — "ტვინის ვარჯიშები დემენციისთვის".
• ვიდეოს ორიგინალი ვერსიის ვრცელი ჩანაწერი დაარქივებულია აქ.

ფოტოზე: კადრი ვიდეოს ორიგინალი ჩანაწერიდან

სტრიქონებს შორის:

• ამერიკული ტელეარხის, ABC-ის თანახმად, 2020 წელს, შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმა დაადგინა, რომ რუსეთი ავრცელებდა დეზინფორმაციას ჯო ბაიდენის ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესახებ.
• რუსული სქემის მიზანი იყო, გაევრცელებინა ბრალდებები ბაიდენის "ცუდი ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესახებ" და ამით გავლენა მოეხდინა 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე შეერთებულ შტატებში.

რა არის პრობლემა?
რადგან "მეტა" არ იმეორებს "ფეისბუქსა" და "ინსტაგრამზე" დამკვიდრებულ მიდგომას, მომხმარებლის სწორი ინფორმირების მიზნით, სახელმწიფოს მიერ მართული მედია მონიშნოს შესაბამისი "იარლიყით", კომპანიის ახალი მიკრობლოგინგის პლატფორმა მიმზიდველი გახდა ისეთი პროპაგანდისტული გამოცემებისთვის, როგორებიცაა:

• Sputnik, RT (მართავს რუსეთი);
• CGTN, Xinhua News (მართავს ჩინეთი);
• Fars News (მართავს ირანის ისლამური რევოლუციის გვარდია).

მონაცემებში:

• ამ პროპაგანდისტულმა გამოცემებმა "სრედსის" გაშვებიდან მალევე მიიზიდეს 270 000-მდე მიმდევარი.
• ეს ბევრად ნაკლებია, ვიდრე მათ მიერ, წლების განმავლობაში "ტვიტერზე" მოპოვებული მილიონობით აუდიტორია.

რა საჭიროა იარლიყები პროპაგანდისტულ ანგარიშებზე?

• მეტამ, გუგლმა და ტვიტერმა, კრემლის მიერ კონტროლირებად მედიებს შეზღუდვები დაუწესეს მას შემდეგ, რაც რუსეთი უკრაინაში შეიჭრა. მეტი
• ამას წინ უძღოდა დამოუკიდებელი კვლევები, რამაც აჩვენა, რომ აშშ-ის 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ, კრემლისტური გავლენის კამპანიები სოციალურ ქსელებში მანიპულირებდნენ ამომრჩეველზე და მუშაობდნენ შეერთებული შტატების პრეზიდენტობის კანდიდატის, დონალდ ტრამპის კამპანიის გასაძლიერებლად.

• "ტვიტერმა", რომელიც რებრენდინგის შემდეგ მოიხსენიება, როგორც "იქსი", პროპაგანდისტული არხების მონიშვნა 2020 წლიდან დაიწყო და ასეთი გამოცემების ანგარიშებს დაურთო წარწერა — "სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი მედია".
• თუმცა, 2023 წლის აპრილში, სოციალური ქსელის ახალმა მფლობელმა, ელონ მასკმა, ასეთი გამაფრთხილებელი "იარლიყი" გააუქმა და საკუთარ თავს "სიტყვის თავისუფლების აბსოლუტისტი" უწოდა.

შესაძლოა, მარკ ზაკერბერგის ახალი პლატფორმის, "სრედსის" პოლიტიკა, არ მონიშნოს პროპაგანდისტული ანგარიშები, განპირობებული იყოს სწორედ ელონ მასკის "იქსთან" კონკურენციით,
რადგან

• "სავარაუდოდ, ამ ეტაპზე "მეტას" პრიორიტეტია მომხმარებელთა რაოდენობის ზრდა და კომპანია მოზომილია შინაარსის რეგულირების ნაწილში", — თქვა გამოცემა The Wall Street Journal-თან ნილ შაჰმა, ტექნოლოგიური ბაზრის კვლევის ფირმიდან Counterpoint Research.

მისი ვარაუდით, მეტას მოუწევს, მანიპულაციურ ანგარიშებს დაურთოს შესაბამისი ნიშანი.

• "ამის გარეშე შესაძლოა, პლატფორმა (სრედსი) "აფეთქდეს", თუ ყალბი შეტყობინებები და სიძულვილის ენა ვირუსული გახდება", — უთხრა გამოცემას ტექნოლოგიური კომპანიის ანალიტიკოსმა.

რას ამბობს მეტა?
რომ

• კომპანია "დაჩქარებულად" დაამატებს "იარლიყს" ახალ მიკრობლოგინგის პლატფორმაზეც.

კონტექსტი:
სოციალური მედიის კრიტიკოსების ნაწილი წლებია საუბრობენ იმის შესახებ, რომ ისეთი კომპანიები, როგორიცაა Facebook და Twitter, მეტს უნდა აკეთებდნენ დეზინფორმაციის გავრცელების თავიდან ასაცილებლად. ამ მოსაზრების საპირისპიროდ, სხვები ამბობენ, რომ პლატფორმების ამგვარი მიდგომა "ცენზურის პოლიციის" ტოლფასია.

• არქივი: ჩაანაცვლებს თუ არა „სრედსი“ „ტვიტერს“?

---

ინფოგრაფიკა: რით ჰგავს და რით განსხვავდება "სრედსი" "იქსისგან"? ნახეთ აქ

მოკლედ:

• სალომე ზურაბიშვილმა ხელი მოაწერა საპარლამენტო უმრავლესობის მიერ, სამი მოსმენით მიღებულ ცვლილებებს კანონში "მაუწყებლობის შესახებ".
• პრეზიდენტმა არ გაიზიარა მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციების მოსაზრებები და მოწოდება, გამოეყენებინა ვეტოს უფლება და მხარი არ დაეჭირა "ოცნების" საკანონმდებლო პროექტისთვის.

რა შეიცვალა?
სხვა ცვლილებებთან ერთად,

• გაუქმდა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭო;
• გაიზარდა პირველი არხის ბორდის შემადგენლობა 9-დან 11 წევრამდე, აჭარის უმაღლესი საბჭოსთვის მინიჭებული კვოტით, სადაც, პარლამენტის მსგავსად, უმრავლესობას "ოცნება" ფლობს.
• დაუქვემდებარა აჭარის საზმაუს მენეჯმენტი პირველი არხის ბორდს, რომელსაც ხელმძღვანელობს ვასილ მაღლაფერიძე — "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის ყოფილი მოადგილე და მმართველი პოლიტსაბჭოს ყოფილი წევრი.
• მეურვეთა უმრავლესობას შეეძლება უნდობლობა გამოუცხადოს მაუწყებლების დირექტორს.

რა კანონია?

• ეს კანონი ზოგადად, მედიამომსახურების სფეროში რეგულირების პირობებს განსაზღვრავს, და ამავდროულად, ადგენს საქართველოში მოქმედი საზოგადოებრივი მაუწყებლების ფუნქციონირებასთან დაკავშირებულ წესებს.

რატომ ითხოვდნენ ორგანიზაციები ვეტოს?

• "მედიაომბუდსმენის" არგუმენტით, "ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას, უპირისპირდება აჭარის ავტონომიურობის ცნებას, არ ითვალისწინებს აჭარის მაუწყებლის საჭიროებებს, გააღრმავებს უნდობლობას საზოგადოებრივი მაუწყებლების მიმართ და გამოიწვევს ახალ კრიზისებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის მართვის პროცესში." ორგანიზაციის ხელმძღვანელმა, ნათია კაპანაძემ, ეს მოსაზრებები პრეზიდენტ ზურაბიშვილს ღია წერილით მიმართვისას გაუზიარა.
• "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" არგუმენტით, "ეწინააღმდეგება საზოგადოებრივი მაუწყებლის არსებული მოწყობის პრინციპებს და აჭარის ტელევიზიას საზოგადოებრივ მაუწყებელს უქვემდებარებს". "ქარტიამ" ვეტოს დადების მოთხოვნით, საქართველოს პრეზიდენტს საჯარო განცხადებით მიმართა.
• მედიის ადვოკატირების კოალიცია (16 ორგანიზაციის გაერთიანება) მიიჩნევს, რომ ამით "გამოუსწორებელი ზიანი ადგება ქვეყანაში საზოგადოებრივი მაუწყებლის არსებულ მოდელს და სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარის ვასილ მაღლაფერიძის ძალაუფლების განმტკიცებას ემსახურება."

რა რისკებს შეიცავს ცვლილება?
შესაძლოა,

• მმართველი პარტიის სასარგებლოდ დაირღვეს წარმომადგენლობითი ბალანსი საზმაუს სამეურვეო საბჭოში, რომელთანაც ანგარიშვალდებულება ერთდროულად უკვე ორი საზოგადოებრივი მაუწყებლის მენეჯმენტს ექნება;
• და ხელისუფლებისთვის აღმოჩნდეს ბერკეტი, მოიპოვოს გავლენა სამეურვეო საბჭოს უმრავლესობაზე, რადგან, მეურვეთა არჩევის წესის მიხედვით, 3-3 კანდიდატის წარდგენის უფლება აქვს საპარლამენტო უმრავლესობასაც და აჭარის უმაღლეს საბჭოსაც, სადაც უმრავლესობას ასევე მმართველი პარტია ფლობს; ეს "ოცნების" მიმართ კეთილგანწყობილი ექვსი მეურვის არჩევას ნიშნავს, რაც საკმარისი რაოდენობაა ორივე მაუწყებლის პრიორიტეტების განსასაზღვრად მისაღები გადაწყვეტილებებისთვის, რადგან მეურვეთა დანარჩენი ხუთი კანდიდატიდან სამს საპარლამენტო უმცირესობა, ორს — სახალხო დამცველი წარადგენს, თუმცა, საბჭოს გადაწყვეტილებებზე ხუთი — ექვსის წინააღმდეგ, გადამწყვეტ გავლენას ვერ მოახდენს.

რას ამბობს კანონპროექტის ავტორი?

• არქივი: ინტერვიუ რატი იონათამიშვილთან, კანონპროექტის ერთ-ერთ ავტორთან

მედიაჩეკერისა და პროექტ 64-ის ერთობლივი პოდკასტის მეოთხე ეპიზოდში, მედიასა და პოლიტიკაზე ვესაუბრებით თეონა ცხომელიძეს, ჟურნალისტს.

ცხომელიძე გვიყვება, როგორ იცვლებოდა "კურიერის" სარედაქციო პოლიტიკა სხვადასხვა დროს, არხის მენეჯმენტზე სხვადასხვა პოლიტიკური პარტიის გავლენის კვალდაკვალ.

მოუსმინეთ პოდკასტს აქ:

• 2006-2021 წლებში, თეონა ცხომელიძე იყო ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ის საინფორმაციო სამსახურის, "კურიერის" კორესპონდენტი;
• 2019-2021 წლებში "კურიერის" წამყვანი და პროდიუსერი;
• 2021 წლის აგვისტოში, "მის ხედვებთან შეუსაბამო სარედაქციო პოლიტიკის გამო", ტელეკომპანია "რუსთავი 2" დატოვა.
• ახლა ის რადიო "კომერსანტის" სარედაქციო ხელმძღვანელი და არასამთავრობო ორგანიზაციის, "მედიახმის" აღმასრულებელი დირექტორია.

მოკლედ, რაზე ვისაუბრეთ:

• რა იყო "კურიერის" ძირითადი საინფორმაციო პრიორიტეტი, მისი მუშაობისას?
• რამდენად იაზრებენ ახალი ამბების ჟურნალისტები, მათი საქმიანობის გავლენას ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების პროცესზე?
• როგორ აღიქვამდა მოვლენებს "კურიერის" ნიუსრუმში, და როგორ აღიქვამს ახლა, როგორც დამოუკიდებელი ჟურნალისტი;
• რა ეთიკური, მორალური და ემოციური დილემა ჩნდება მაშინ, როდესაც ჟურნალისტის საქმიანობა ერთი კონკრეტული პარტიის ხედვებსა და ინტერესს ერგება?

"არც მე ვარ ანგელოზი, ჩემს კარადაშიც ბევრი "ჩონჩხია". როდესაც სამთავრობო არხზე ვმუშაობდი, თავს ვაჯერებდი, სამაგიეროდ, რაღაც უფრო დიდისთვის — სახელმწიფოსთვის მნიშვნელოვნისთვის ვიბრძვი-მეთქი.

ახლა არ მგონია, რომ ასეა. პირიქით, სახელმწიფოსთვის ის არის მნიშვნელოვანი, რომ შენ ამბობდე სიმართლეს."

ნახეთ საუბრის ვიდეოჩანაწერი აქ:

---

"არ ვიტყვი, რომ "კურიერში" მუშაობისას მიმაჩნდა, რომ ხალხის პრობლემებზე უნდა გვესაუბრა"

თეონა ცხომელიძე: ვიდრე "რუსთავი 2"-დან წამოვიდოდი, მეგონა, სხვა სამყარო არ არსებობდა. თუმცა, აღმოვაჩინე, რომ საერთოდ არ არის ასე. სინამდვილეში, სულ სხვა რაღაცებია უფრო მნიშვნელოვანი, მათ შორის, საზოგადოებისთვისაც, ვიდრე ეს საინფორმაციო სამსახურში მუშაობისას გგონია.

მივხვდი, რა რეალური საჭიროებები აქვს საზოგადოებას, რაზეც, როგორც წესი, ტელევიზიებში არასდროს, ან ძალიან ცოტას საუბრობენ, განსაკუთრებით — რეგიონების პრობლემებზე.

სამწუხაროდ, ცენტრალური მედია იმის გაშუქებით არის დაკავებული, რომელმა პოლიტიკოსმა რომელს მიაყენა შეურაცხყოფა და რა პასუხი გასცეს ამაზე და ეს იკავებს იმ ძალიან ძვირფას საეთერო დროს, რომელიც შეიძლებოდა, საზოგადოების ცალკეული ჯგუფების პრობლემებზე საუბარს დაუთმო.

არ მოვიტყუები და არ ვიტყვი, რომ "კურიერში" მუშაობისას მიმაჩნდა, რომ ხალხის პრობლემებზე უნდა გვესაუბრა. არა, მაშინ მე "ვიხარშებოდი" იმ ყველაფერში. მით უფრო, საპარლამენტო ჟურნალისტი ვიყავი და პოლიტიკას ვაშუქებდი. ეს იყო ჩემი საქმე და დიდად არ ვიღლიდი თავს იმაზე ფიქრით, როგორი უნდა ყოფილიყო არხის ზოგადი საინფორმაციო პოლიტიკა, მებარა ჩემი სფერო და მივდევდი მას.

"დასავლური ღირებულებაა, ჟურნალისტმა იმუშაოს ეთიკურად, არ მოიტყუო და ეს მოიტანს ნდობას"

თეონა ცხომელიძე: მგონია, რომ მედიის, და ზოგადად, რიგითი ჟურნალისტების ფოკუსი სულ სხვაგან არის. ხშირად მომისმენია კოლეგებისგან, რა დროს ეთიკა და დაბალანსებული პროდუქტია, ქვეყანა თავზე გვენგრევა, რუსი ოლიგარქი საქართველოს რუსეთს აბარებსო. შეიძლება, ამ ნაწილში ეთანხმებოდე კიდეც, თუმცა, არა იმაში, რომ "რა დროს ჟურნალისტური სტანდარტია".

სწორედ დემოკრატია და დასავლური ღირებულებაა, ჟურნალისტმა ეთიკურად იმუშაოს. შესაძლებელია ხელისუფლების პრობლემები ეთიკურადაც წარმოაჩინო, არ იცრუო და ეს მოიტანს ნდობას.

ზუსტად ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რომ შენი მაყურებელი დარწმუნებული იყოს, რომ კი არ ატყუებ, სიმართლეს ეუბნები. მაყურებელი ძალიან კარგად ხვდება, საით მიჰყავს ჟურნალისტს საუბარი, თხრობა, შესაბამისად, როდესაც მიიჩნევს, რომ შენ რაღაც პოლიტიკური მიზნები გამოძრავებს, ნდობა იკარგება.

თუ პოლიტიკური მიზანი გაქვს, ვერ მოჰყვები სიმართლეს ისე, როგორც არის. ალბათ, არ აცნობიერებენ ჟურნალისტები, რომ ღირსეულად უნდა გააკეთონ საკუთარი საქმე, მართლები იყვნენ საკუთარ თავთან და არ სჭირდებოდეთ საკუთარ თავთან გამართლება, ასე იმიტომ ვიქცევი, რომ სახელმწიფოს სჭირდებაო.

"ჩვენი და ჩვენი შვილების მთავარი მტერი რუსეთი და ყველა ის ადამიანია, ვინც ემსახურება რუსეთს"

თეონა ცხომელიძე: რუსთავი 2-ზე მუშაობისას, სხვადასხვა დონის წნეხი განმიცდია. ეს ტელევიზია იყო სამთავრობოც, მერე იყო ოპოზიციური, მერე კი — ახალი მთავრობის სამთავრობო არხი. არხზე სარედაქციო დამოუკიდებლობა გვქონდა 2012 წლის არჩევნების შემდეგ, მცირე პერიოდით.

მაშინ, როდესაც პოლიტიკური წნეხის ქვეშ ვმუშაობდით, მინახავს, როგორ აქებდნენ ჟურნალისტს პირდაპირ ეთერში გაკეთებული პოლიტიკური შეფასების გამო, რაც ჩემთვის კატეგორიულად მიუღებელია. როდესაც მას ამისთვის შეაქებენ, ის ცდილობს, რომ უკეთესად გააკეთოს ეს.

როდესაც ჟურნალისტი აკეთებს პოლიტიკურ შეფასებებს, მას აღარ ენდობიან. თუ მაყურებელმა ნახა, რომ მე რომელიმე პოლიტიკოსი არ მომწონს და ამას ღიად ვადასტურებ, მერე იმ პოლიტიკოსზე რაც არ უნდა მოვყვე, მაყურებლის თვალში მიკერძოებული ვარ.

რა თქმა უნდა, ყველას გვაქვს პოლიტიკური ხედვები, ვიღაც მოგვწონს და ვიღაც - არა, მაგრამ მთავარია, რომ ეს მაყურებელმა არ გაიგოს და შენ მიერ შექმნილ პროდუქტში არ იგრძნობოდეს; თანაბარ დროსა და ყურადღებას უთმობდე ყველა პოლიტიკოსს, იმის მიუხედავად, მოგწონს თუ არა ისინი.

ჩემთვის მხოლოდ პრორუს პოლიტიკოსებზე გადის წითელი ხაზი. ყოველთვის ვცდილობდი, მათი ხმა დიდი დოზით არ ყოფილიყო ჩემს მომზადებულ მასალებში, ეს ჩემი პირადი პოზიციაა და ასე იქნება ნებისმიერ დროს, რადგან ვფიქრობ, რომ ჩვენი და ჩვენი შვილების მთავარი მტერი არის რუსეთი და ყველა ის ადამიანი, ვინც ემსახურება რუსეთს. ამიტომ, ამ პოლიტიკოსებს პატივს არ ვცემ და შესაბამისად, მათ მიმართ მიკერძოებული ვარ.

"ვინც "კურიერის" დამოუკიდებლობას დამპირდა, ამის შესრულება ვეღარ შეძლეს"

თეონა ცხომელიძე: "რუსთავი 2" დავტოვე 2019 წლის მენეჯმენტის ცვლილებამდე ცოტა ხნით ადრე, ვიდრე არხს ნიკა გვარამია მართავდა. ვეღარ ვხედავდი საკუთარ თავს, რაღაცები ჩემთვის მიუღებელი იყო და მიმაჩნდა, მეც მიუღებელი ვხდებოდი მათთვის. შესაბამისად, მივიღე გადაწყვეტილება წასვლის შესახებ.

რაც შეეხება მენეჯმენტის ცვლილების შემდეგ, ჩემს არხზე დაბრუნებას, ბევრი ვიფიქრე ამაზე და ბევრი ადამიანი გავანაწყენე ამ გადაწყვეტილებით, რადგან მათთვის ეს გადაწყვეტილება ემოციურად ძალიან რთული იყო, თუმცა, ჩემთვის მთავარი იყო, მოგვეხერხებინა, შეგვექნა სივრცე, სადაც რეალური ჟურნალისტიკით დავკავდებით.

2019 წელს, როდესაც არხზე ირაკლი იმნაიშვილი მოვიდა, ასევე იყო ნინო შუბლაძე და პაატა სალია, მქონდა ძალიან ცალსახა დაპირება, რომ "რუსთავი 2" იქნებოდა თავისუფალი სივრცე.

მიზანიც ეს იყო - შექმნილიყო ნეიტრალური ტელევიზია, სამთავრობო და ოპოზიციური ტელებიზიების საპირწონედ, სადაც სიმართლეს მოვყვებით და დავკავდებოდით ნამდვილი ჟურნალისტიკით.

ალბათ, დაახლოებით ერთი წელი ასეც იყო, თუმცა, მერე ვხედავდი, როგორ სუსტებოდა არხზე იმ ადამიანების გავლენა, ვინც ეს პირობა მომცა; ვხედავდი, პირობის შესერულება აღარ შეეძლოთ. მერე ისევ მივიღე გადაწყვეტილება, წამოვსულიყავი.

ყველა ჟურნალისტისთვის ბევრად მარტივია, სიმართლე თქვას, ვიდრე "გადაფუთოს" და ქვეტექსტები "ჩააქსოვოს". არ მგონია, რომელიმე ჟურნალისტს მოსწონდეს, მიზანმიმართულად აფუჭებდეს საკუთარ ჟურნალისტურ პროდუქტს.

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე:

---

პროექტის შესახებ: მედია განსაზღვრავს პოლიტიკას, ისევე, როგორც პოლიტიკა — მედიას. და შენზე, ერთ მოქალაქეზე, ამ ორი სფეროს ურთიერთგავლენა, ციფრული მედიის განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება.

• ეს არის პროექტ 64-ის და მედიაჩეკერის ერთობლივი პოდკასტი - მედიასა და პოლიტიკაზე.
• პოდკასტების ამ სერიაში ვესაუბრებით მათ, ვისი როლიც გადამწყვეტია მოქალაქის სწორ ინფორმირებაში.

პოდკასტის წინა ეპიზოდის მოსმენა შეგიძლიათ აქ — სტუმარი: ნიკა გვარამია

მედიაჩეკერისა და პროექტ 64-ის ერთობლივი პოდკასტის მესამე ეპიზოდში, მედიასა და პოლიტიკაზე “მთავარი არხის” დამფუძნებელს, ნიკა გვარამიას ვესაუბრებით.

მოუსმინეთ პოდკასტს აქ:

 

მოკლედ, რაზე ვისაუბრეთ:

• როგორ აღიქვამს პოლიტიკურ პროცესს 1-წლიანი პატიმრობის შემდეგ;
• რა საფრთხეს ქმნის საქართველოში მკვეთრად გაზრდილი რუსული პროპაგანდა;
• ქვეყნის წინაშე არსებული გამოწვევების ფონზე, რა არის "მთავარი არხის" დიდი მიზანი;
• როგორია ტელევიზიის ფინანსური კრიზისიდან დაღწევის გეგმა;
• მისი ხედვით, რა ინსტრუმენტების გამოყენებით ხდება საზოგადოების პოლარიზება და რა გავლენა აქვს ამ პროცესზე სამთავრობო, თუ კრიტიკულ მედიას.

უყურეთ ვიდეოს აქ: 



"ვცდილობ, არ ვიფიქრო იმაზე, რაც მოხდა", — ამბობს "მთავარი არხის" დამფუძნებელი, პატიმრობაზე საუბრისას, — "კონტრპროდუქტიულია ტრავმებზე ფიქრი, რაც, თავისთავად ცხადია, იყო. გამოსვლის შემდეგ, ცოტა გაბრუებული ვარ, რადგან ბევრი ადამიანი და გაშლილი სივრცეები ცოტა უჩვეულო გახდა, მაგრამ ნორმალურად ვარ, ვცდილობ, მივეჩვიო ტემპს და ფორმაში ჩავდგე."

---

"მთელი ცხოვრებაა, საკუთარ თავში ზომიერებისთვის ვიბრძვი"

ნიკა გვარამია: ვამჩნევ ცვლილებებს საკუთარ თავში და ხელს ვუწყობ ამ ცვლილებებს. ეს მოაქვს ასაკსაც, მაგრამ ვითარებისა და კონტექსტის მიხედვითაც ახდენენ ადამიანები კორექციას. თუ ამას ვერ ახერხებენ, ეს პრობლემაა.

ჩემთვის ეს ცოტა უჩვეულო ცვლილებაა, რადგან ზოგადად, ტემპერამენტიანი ადამიანი ვარ. მაგრამ საეკრანო და საზოგადოებრივი სახე, გარკვეულწილად, შექმნილია. უბრალოდ, არ უნდა დაშორდეს ერთი — მეორეს, თორემ ამ შემთხვევაში, თამაშია. არ შეიძლება ზედმეტად ნატურალისტური იყო. მე, ალბათ, ამით "ვცოდავდი", რომ ზედმეტად ნატურალისტური ვიყავი, მაგრამ ხელოვნური სახის შექმნა, რაც ახასიათებს მედიასა და პოლიტიკას, ანუ გადამლაშება, არ არის ჩემი ხასიათის თვისება, არ მიყვარს და მარტივად ვხვდები, როდესაც ამას აკეთებენ ადამიანები.

ხშირად ვიყავი ისეთი, როგორიც ვარ, თუმცა, ადამიანმა საზოგადოებრივი სახის "შექმნის" დროს არ უნდა დაკარგოს ზომიერება. მთელი ცხოვრება ვიბრძვი ზომიერებისთვის საკუთარ თავში, ეს მიმაჩნია ადამიანში მთავარ სიქველედ და ამ თვალსაზრისით, მამა იყო ჩემთვის სამაგალითო, მაგრამ ხშირად დავკარგე ეს, ჩემი ტემპერამენტის, ხშირად — შექმნილი ვითარების გამო. ახლა ვცდილობ, დავიცვა.

თეატრალიზება პრობლემაა მედიისთვისაც და პოლიტიკისთვისაც. თეატრი სიყალბეა, თამაშია, და ამით არის საინტერესო. პოლიტიკა და მედია კი არ უნდა იყოს თეატრალიზებული, განსაკუთრებით, სატელევიზიო მედია, რადგან მაყურებელი ეგრევე ხვდება სიყალბეს. და თუ ეს სჭირდება, წავა თეატრში და არ შეხედავს ტელევიზორს, არ მოუსმენს პოლიტიკოსებს.

"ხელნაწერები არ იწვის" და ეთერი არ ქრება"

ნიკა გვარამია: ტემპერამენტი, ჩემს გუნდთან, ახლაც არ დამიკარგავს. ამ თვალსაზრისით არ "გავციებულვარ", კიდევ მეტად მიყვარს ჩემი თანამშრომლები, კიდევ უფრო მეტ პატივს ვცემ და მეტად ვაღიარებ. ამან [ტემპერამენტმა], რა თქმა უნდა, საერთო საქმისთვის, "მთავარი არხისთვის", შედეგი მოიტანა, მაგრამ ჩემთვის დამაზიანებელი იყო, როგორც საზოგადოებრივი აღქმის, ასევე, ოჯახის, ჩემი ჯანმრთელობის თვალსაზრისით.

ამან მთლიანად გამომაცალა ენერგია. ძალიან კომპლექსური ამბავია: ეკრანიდან ეს არის ტელემაყურებელთან კომუნიკაცია, რაც დიდ ძალისხმევას მოითხოვს, ხოლო არხს შიგნით — ტელევიზიის მშენებლობაა, ფინანსური სახსრების მოძიება და ნერვიულობა ტექნიკური უზრუნველყოფისთვის. ეს, ასევე, არის ფორს-მაჟორთან და თავდასხმებთან გამკლავება, მათ შორის, სიტყვიერთან, ფიზიკურთან.

ამას ემატებოდა სისხლის სამართლის საქმე, რომელიც, როგორც არ უნდა "გაატარო", "დამოკლეს მახვილივით" ჰკიდია, არაცნობიერზე მაინც მოქმედებს და ამან მძიმე პრობლემები მომიტანა. მაგრამ ეს ღირდა იმად, ქართული მედიისა და დემოკრატიისთვის, "მთავარი არხის" სახით რაც შედგა. ამ გზას ისევ დაუფიქრებლად გავივლიდი, თუმცა, შევიტანდი ცვლილებებს, მათ შორის, ზოგიერთ რამეს — ეთერში. იყო შემთხვევები, როდესაც გადაცემის დასრულების შემდეგ მიფიქრია, ეს არ უნდა მექნა-თქო, მაგრამ ეთერის ძალაც და პრობლემატურობაც იმაშია, რომ რაღაც იმ კონკრეტულ მომენტში ხდება და მისი გამოსწორება შეუძლებელია. "ხელნაწერები არ იწვის" და ეთერი არ ქრება.

"არ შეიძლება, ომში წასული ჟურნალისტის უსაფრთხოება ნაკლებად პრობლემატური იყოს, ვიდრე — მიტინგის გაშუქება საკუთარსავე ქალაქში"

ნიკა გვარამია: 5 ივლისი სახელმწიფოს მიერ განხორციელებული ძალადობა იყო, რაშიც ეჭვი არავის ეპარება. ეს იყო არა წახალისებული, არამედ, პირდაპირ ორგანიზებული, ორკესტრირებული, როგორც იდეოლოგიური, ასევე, ფინანსური თვალსაზრისით. დარწმუნებული ვარ, გაირკვევა ეს, მაგრამ არა ამ ხელისუფლების პირობებში, რადგან ეს მათი დანაშაულია.

დანაშაულია ამ საქმეების გამოძიებაზე უარის თქმაც და მიჩუმათებაც. დანაშაულია კონკრეტული თანამდებობის პირების, ვისაც პასუხისმგებლობა ეკისრება სამ ფაზაზე: პრევენცია, აღკვეთა და რეაგირება. როდესაც სამივე აღუსრულებელია და როგორც ხდება, პირიქით — ინსპირირებული და ორკესტრირებულია ხელისუფლების მიერ, ეს, თავისთავად ცხადია, დანაშაულია და ამას მოჰყვება-ხოლმე კონკრეტული სასჯელები, დღეს არა - ხვალ, ხვალ არადა - ზეგ.

5 ივლისის მოვლენები, ცხადია, ლგბტქი ჯგუფების მიმართ გამოხატული აგრესიაც იყო, მაგრამ მედია სპეციალური სამიზნე ჯგუფი  იყო და ისინი დაზარალდნენ, გარდაცვლილია ლექსო ლაშქარავა.

"ქართული ოცნებისთვის" ეს დღე იყო უკანდაუხევლობის წერტილი ხელისუფლების უზურპაციისკენ, რის გარეშეც საკუთარ თავს არა მხოლოდ პოლიტიკურ სივრცეში, საერთოდ, თავისუფლებაზე ვერ ხედავს; უსაფრთხოების გარანტიებს ვერ ხედავს, ქონების შენარჩუნების გარანტიებს ვერ ხედავს. ეს არის ოლიგარქიის ყველაზე მოკლე განმარტება — პირადი უსაფრთხოების დაცვა, ამიტომ ყველაფერს გააკეთებენ ხელისუფლების უზურპაციისთვის 2024 წელს, რაც არ უნდა დავუშვათ.

მედიამ, 2021 წლის 5 ივლისს ძალიან გარისკა თანამშრომლების ჯანმრთელობით და ახლა, ვფიქრობ, ჟურნალისტები ასეთი პირდაპირი ანგარიშსწორების ცენტრში აღარ უნდა მოხვდნენ, რადგან გაშუქება მნიშვნელოვანი ინტერესია, მაგრამ ადამიანების სიცოცხლე — კიდევ უფრო მეტად.

მოგვიწევს, გავიაროთ ზღვარზე გაშუქებასა და უსაფრთხოებას შორის. გაშუქება ჟურნალისტიკის მთავარი ინტერესია, მაგრამ ჟურნალისტი უნდა იყოს ხელშეუხებელი და მისი დაზარალების რისკი — მინიმალური.

არ შეიძლება, ომში წასული ჟურნალისტის უსაფრთხოება იყოს ნაკლებად პრობლემატური, ვიდრე მიტინგის გაშუქება საკუთარსავე ქალაქში. რეალურად, ასე ხდება.

"მთავრობა, მედიასთან ასეთი მწვავე დაპირისპირით აღიარებს მას, როგორც ყველაზე ეფექტურ მოწინააღმდეგეს"

ნიკა გვარამია: მედიამ არაერთხელ აჩვენა, რომ კრიტიკული მედია გაცილებით მძლავრი და მნიშვნელოვანი პლატფორმაა, ვიდრე, თუნდაც, არასამთავრობო ორგანიზაციები და პოლიტიკოსები, რომლებიც ასევე აკეთებენ საქმეს.

მედიის როლი დიდია, როგორც მოქალაქეებამდე სიმართლის მიტანის, ასევე, სამწუხაროდ, იმაშიც, რაც არ არის მისი პირველადი დანიშნულება. მაგრამ რას ვიზამთ, მზარდი ავტოკრატიის მოცემულობა განაპირობებს ამას და ნებსით, თუ უნებლიედ გვიწევს ჩართულობა პოლიტიკურ პროცესებში. ამაში არ ვგულისხმობ პოლიტიკურ ადვოკატირებას კონკრეტული პოლიტიკური პარტიებისთვის, არამედ — იმ პოლიტიკური პროპაგანდისა და გადაწყვეტილებების დაზიანებას, რაც, თავის მხრივ, ამ ქვეყანას და მის ევროპულ მომავალს აზიანებს. ამიტომ კარგად იცის ხელისუფლებამ, ვის უნდა დაუპირისპირდეს პირველ რიგში, და ეს არის მედია; მედიის მიმართ ასეთი მწვავე დაპირისპირება, არის იმის აღიარება, როგორც მთავარი და ყველაზე ეფექტიანი მოწინააღმდეგისა.

მაგრამ პოლიტიკურ პროცესებს მედია კი არა, პოლიტიკური პარტიები წარმართავენ. მედიები ქმნიან განწყობებს, აჩვენებენ კონტექსტს და მიაქვთ ინფორმაცია ადამიანებამდე, მაგრამ პოლიტიკურ ცვლილებებს ქმნიან და აფორმებენ პოლიტიკური აქტორები.

"სოციალური პოლარიზაცია ქმნის კომფორტს "ოცნებისთვის", 2024 წლის არჩევნების წინ"

ნიკა გვარამია: ის, რაც ახლა ხდება, არ არის პოლიტიკური პოლარიზაცია; ეს ავთვისებიანი, სოციალური პოლარიზაციაა, რომელმაც მთელი საზოგადოება მოიცვა, რადგან ასეთ გარემოში გაცნობიერებული, ინფორმირებული არჩევანის ნაცვლად, ე.წ. ცხოველური არჩევანის გაკეთება ხდება, რაც განპირობებულია შიშითა და თავდაცვით.

ეს, "ოცნებისთვის" ერთადერთი გამოსავალია და ამისთვის ქმნის წინაპირობებს — კოლექტიურ შიშსა და პანიკას, სოციალური დაპირისპირების კერებს.

"ჰიბრიდულ რეჟიმებში" სოციალური დაპირისპირება არ შედგება ქუჩაში გამოსული ორი ბანაკისგან და სროლით, როგორც ეს თბილისის ომისას ხდებოდა. იცვლება დრო და მეთოდები და როდესაც ქუჩაში ყოველდღიურად სცემენ ჟურნალისტებს, განსხვავებული რწმენის, სექსუალური ორიენტაციის ადამიანებს, ყოველდღიურია ოჯახური ძალადობის შემთხვევები ქალებზე თუ ბავშვებზე, ეს ამ ფონის შედეგია, რადგან ძალადობა არის ძალიან გადამდები; საშიში "ჯინია" და მისი ბოთლიდან გამოშვება არ შეიძლება, მაგრამ ეს უკვე მოხდა "ქართული ოცნების" პირობებში.


მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე:

---

პროექტის შესახებ: მედია განსაზღვრავს პოლიტიკას, ისევე, როგორც პოლიტიკა — მედიას. და შენზე, ერთ მოქალაქეზე, ამ ორი სფეროს ურთიერთგავლენა, ციფრული მედიის განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება.

• ეს არის პროექტ 64-ის და მედიაჩეკერის ერთობლივი პოდკასტი - მედიასა და პოლიტიკაზე.
• პოდკასტების ამ სერიაში ვესაუბრებით მათ, ვისი როლიც გადამწყვეტია მოქალაქის სწორ ინფორმირებაში.

პოდკასტის წინა ეპიზოდის მოსმენა შეგიძლიათ აქ — სტუმარი: თამარა ჩერგოლეიშვილი

"ტაბულას" დაარსება იყო რეაქცია "ნაციონალური მოძრაობის" იდეოლოგიურ გარდაქმნაზე, როდესაც 2008 წლიდან, ლიბერალური რეფორმებიდან უკანდახევა დაიწყეს", — გვითხრა თამარა ჩერგოლეიშვილმა, "ტაბულას" დამფუძნებელმა — "გამოცემის მიზანი იყო, შეგვექმნა იდეოლოგიური სიმძიმის ცენტრი, რომელიც, გარკვეულწილად, თავისუფალი ბაზრის პერსპექტივიდან დაარტყამდა ხელისუფლებას."

თამარა ჩერგოლეიშვილს ვესაუბრეთ "მედიაჩეკერისა" და "პროექტ 64"-ის ერთობლივი პოდკასტის მეორე ეპიზოდში.
მოუსმინეთ აქ:



ვსაუბრობთ: უყურეთ აქ:



ამონარიდები ჩერგოლეიშვილის მოსაზრებებიდან:

• "ჩემი თავი შეიძლება ვიპოვო მედიაშიც და პოლიტაკაშიც, ოღონდ, მედიაში მედიის წესებს დავიცავ, პოლიტიკაში -— პოლიტიკის";
• "ჩემი მიზანია, ვმონაწილეობდე ცვლილებებში ქვეყნის ისტორიული მისიის შესასრულებლად, გავხდეთ თავისუფალი სამყაროს სრულუფლებიანი, უსაფრთხო წევრი";
• "მედია რომ წარმატებული იყოს, უნდა იცავდეს წესებს და გააშუქოს ის, რაც საჯარო ინტერესის საგანია და არა — პატრონის, ან დამფუძნებლის";
• "სასოწარკვეთილება ყველაზე მავნე რამ არის, რაც შეიძლება მედიამ აფრქვიოს და ამას ვხედავთ ტელემედიიდან: შეიკრიბებიან-ხოლმე საღამოობით და აფრქვევენ სასოწარკვეთილებას";
• "მედიის დღის წესრიგში რიგითი მოქალაქე არ ჩანს".

"ტაბულას" დამფუძნებელი ამბობს, რომ მედიის პრიორიტეტი უნდა იყოს მეტი საუბარი ქართულ ღირებულებებზე, რადგან:

"ჩვენ გვჭირდება, აღვადგინოთ ხიდი ქართულ მემკვიდრეობასთან, რომელიც 1921 წელს ბოლშევიკებმა წაშალეს. ამას მუშაობა სჭირდება და არა მხოლოდ პოლიტიკური პარტიების — საჭიროა კულტურული სფეროს, Think tank-ების (*კონკრეტულ პრობლემაზე ფოკუსირებული ექსპერტთა ჯგუფი), მედიის ჩართულობა."

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე:

---

პროექტის შესახებ: მედია განსაზღვრავს პოლიტიკას, ისევე, როგორც პოლიტიკა — მედიას. და შენზე, ერთ მოქალაქეზე, ამ ორი სფეროს ურთიერთგავლენა, ციფრული მედიის განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება.

• ეს არის პროექტ 64-ის და მედიაჩეკერის ერთობლივი პოდკასტი - მედიასა და პოლიტიკაზე.
• პოდკასტების ამ სერიაში ვესაუბრებით მათ, ვისი როლიც გადამწყვეტია მოქალაქის სწორ ინფორმირებაში.

პოდკასტის წინა ეპიზოდის მოსმენა შეგიძლიათ აქ — სტუმარი: მერაბ მეტრეველი

დღეს, 3 ივლისს, საქართველოს პარლამენტმა მესამე მოსმენით დაამტკიცა ცვლილებების პროექტი კანონში "მაუწყებლობის შესახებ".

ამით, სხვა ცვლილებებთან ერთად:

• გააუქმა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭო;
• პირველი არხის ბორდის შემადგენლობა გაზარდა 9-დან 11 წევრამდე, აჭარის უმაღლესი საბჭოსთვის მინიჭებული კვოტით.
• აჭარის საზოგადოებრივი ტელევიზიისა და რადიოს მენეჯმენტი დაუქვემდებარა პირველი არხის ბორდს, რომელსაც ხელმძღვანელობს ვასილ მაღლაფერიძე, რომელიც ამ პოზიციაზე არჩევამდე მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის მოადგილე იყო.

"ეს ნიშნავს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სახელმწიფო ტელევიზიად გარდაქმნას, რადგან აძლიერებს ვასილ მაღლაფერიძის გავლენებს და მმართველ უმრავლესობას აძლევს დამატებით ბერკეტებს, მოიპოვოს უმრავლესობა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში", — ამბობს მარიამ გოგოსაშვილი, ორგანიზაცია "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" დირექტორი.

"ქარტია", საქართველოს პრეზიდენტს, სალომე ზურაბიშვილს მიმართავს, ვეტო დაადოს ცვლილებების პროექტს, რადგან:

• ეს, ეწინააღმდეგება საზოგადოებრივი მაუწყებლის არსებული მოწყობის პრინციპებს და აჭარის ტელევიზიას საზოგადოებრივ მაუწყებელს უქვემდებარებს;
• კანონის მიღება მოხდა სწრაფად და საზოგადოებას არ ჰქონია შესაძლებლობა, ჩართულიყო შეცვლილი კანონპროექტის განხილვაში;
• მეორე მოსმენამდე საზოგადოებისთვის ცნობილი არ ყოფილა მრჩეველთა საბჭოს გაუქმებასთან დაკავშირებით.

პოზიციები:

ნათია კაპანაძე, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოფილი გენერალური დირექტორი:

• "ვასილ მაღლაფერიძე და მისი გუნდი ოფიციალურად გახდნენ აჭარის მაუწყებლის შინაარსის და ფინანსების მმართველები;
• აჭარის ტელევიზია და რადიო აღარასდროს იქნება ავტონომიურობის ერთ-ერთი ნიშანი".

მარიამ გოგოსაშვილი, "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია":

• "ხელისუფლებას არ ესმის არც რეგიონული მედიის, არც — საზოგადოებრივი მაუწყებლის მნიშვნელობა."

მედიის ადვოკატირების კოალიცია (16 ორგანიზაციის გაერთიანება):

• "კანონპროექტი ცალსახად ეწინააღმდეგება საზოგადოებრივი მაუწყებლის ფუნდამენტურ პრინციპებს, გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს ქვეყანაში საზოგადოებრივი მაუწყებლის არსებულ მოდელს და სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარის ვასილ მაღლაფერიძის ძალაუფლების განმტკიცებას ემსახურება."

საკანონმდებლო ცვლილებების პროექტი "ქართულ ოცნებას" ეკუთვნის.

• მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციები, ისევე, როგორც ოპოზიციონერი დეპუტატები, ინიციატორებს განხილვის შეჩერებისკენ მოუწოდებდნენ, 

თუმცა, 

• საპარლამენტო უმრავლესობამ ეს არ გაითვალისწინა და ცვლილებების პროექტი მესამე მოსმენით, რიგგარეშე სესიის ფარგლებში დაამტკიცა.

დეტალები: რატომ არის საკანონმდებლო ცვლილებები პრობლემა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარედაქციო დამოუკიდებლობისთვის

მოკლედ: დღეს, 29 ივნისს, საპარლამენტო უმრავლესობამ მეორე მოსმენით დაუჭირა მხარი "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებების პროექტს, რაც, კანონად ფორმირების შემთხვევაში:

• აუქმებს აჭარის საზმაუს მრჩეველთა საბჭოს იმ 5-წევრიან შემადგენლობას, რომლებიც, კანონის არსებული რედაქციით, სხვა ფუნქციებთან ერთად, აჭარის მაუწყებლისთვის ბიუჯეტსა და პროგრამულ პრიორიტეტებს განსაზღვრავენ;
• აჭარის ტელევიზიის მენეჯმენტს უქვემდებარებს პირველი არხის სამეურვეო საბჭოს (*ბორდს), რომელსაც ხელმძღვანელობს ვასილ მაღლაფერიძე — პარტია "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის ყოფილი მოადგილე და პოლიტსაბჭოს ყოფილი წევრი.

მედიის საკითხებზე მომუშავე 16 ორგანიზაციის პოზიციით, ამით, "ხელისუფლება გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს ქვეყანაში საზოგადოებრივი მაუწყებლის იდეას”, რადგან:

• აფართოვებს გავლენას აჭარის ტელევიზიაზე და ასუსტებს მისი დამოუკიდებლობის ხარისხს;
• ცვლის და აზიანებს მაუწყებლის არსებულ მოდელსა და ინსტიტუციურ როლს;
• განამტკიცებს საზმაუს ბორდის თავმჯდომარის, ვასილ მაღლაფერიძის ძალაუფლებას ერთდროულად ორივე საზოგადოებრივ მაუწყებელში.

პარლამენტის დამოუკიდებელი დეპუტატი, ხატია დეკანოიძე, საპარლამენტო უმრავლესობას პროექტის განხილვის რეჟიმში დაბრუნებისკენ მოუწოდებდა, რადგან:

• "ხდება ორი საზოგადოებრივი მაუწყებლის შეერთება, რაც დიდი ცვლილებაა და საჭიროა, კარგად ავუხსნათ საზოგადოებას ამის შესახებ."

დეტალები:
"ქართული ოცნებიდან", დეპუტატ რატი იონათამიშვილის ინიცირებით წარდგენილი ცვლილებების პროექტით,

• საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ბორდს შეეძლება, აირჩიოს ან გაათავისუფლოს აჭარის ტელევიზიის გენერალური დირექტორი;
• განსაზღვროს როგორც პირველი არხის, ასევე, აჭარის მაუწყებლის ბიუჯეტი, პროგრამული და საინფორმაციო პრიორიტეტები;
• აუქმებს აჭარის ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს და, სანაცვლოდ, აჭარის უმაღლესი საბჭოს კვოტით ზრდის პირველი არხის ბორდის შემადგენლობას 9-დან 11 წევრამდე.

რა არის საფრთხე?

• ამით ჩნდება რისკი, მმართველი პარტიის სასარგებლოდ დაიღვეს წარმომადგენლობითი ბალანსი საზმაუს სამეურვეო საბჭოში, რომელთანაც ანგარიშვალდებულება ერთდროულად უკვე ორი საზოგაოდებრივი მაუწყებლის მენეჯმენტს ექნება;
• ეს, შესაძლოა, ხელისუფლებისთვის აღმოჩნდეს ბერკეტი, მოიპოვოს გავლენა სამეურვეო საბჭოს უმრავლესობაზე, რადგან, მეურვეთა არჩევის წესის მიხედვით, საპარლამენტო უმრავლესობას შეუძლია, წარადგინოს მეურვეთა 3 კანდიდატი და ასევე, სამი კანდიდატი — აჭარის უმაღლესმა საბჭომ.

იმ დაშვებით, თუ აჭარის უმაღლესი საბჭო ხელისუფლებისთვის სასურველ სამ კანდიდატს დაუჭერს მხარს, ეს "ოცნების" მიმართ კეთილგანწყობილი ექვსი მეურვის არჩევას ნიშნავს, რაც საკმარისი რაოდენობაა ორივე მაუწყებლის პრიორიტეტების განსასაზღვრად მისაღები გადაწყვეტილებებისთვის.

• მეურვეთა დანარჩენი ხუთი კანდიდატიდან სამს საპარლამენტო უმცირესობა, ორს — სახალხო დამცველი წარადგენს, თუმცა, საბჭოს გადაწყვეტილებებზე ხუთი — ექვსის წინააღმდეგ, ვერ მოახდენს გადამწყვეტ გავლენას.

გია ქარცივაძე ერთ-ერთია აჭარის მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს მოქმედი წევრებიდან, რომელმაც გვითხრა, რომ:

• საკანონმდებლო ცვლილების ინიციატორები არ იცნობენ აჭარის მაუწყებლის საჭიროებებს;
• ინიციატორებს არ გაუვლიათ კონსულტაცია საბჭოს არსებულ შემადგენლობასთან;
• "აჭარის ტელევიზიის საინფორმაციო პოლიტიკა არც ახლაა ნორმასთან ახლოს და, ამ ცვლილებებით, ძალაუფლების მქონე პირები სრულად დაიქვემდებარებენ მას."

აჭარის მაუწყებლის გენერალურ დირექტორს, ვლადიმერ ტატიშვილს ვკითხეთ, ხედავს თუ არა საკანონმდებლო ცვლილებაში აჭარის მაუწყებლის საინფორმაციო პოლიტიკაზე გავლენის რისკებს.

• "თავს შევიკავებ ასეთი შეფასებისგან, — გვითხრა მან, — რადგან ეს ფუნდამენტური ცვლილებაა და დრო გვიჩვენებს. წინასწარ ვერ ვიტყვი, ეს კარგია თუ ცუდი. ინიციატორებს არც ჩემთან გაუმართავთ კონსულტაცია."

---

რას ამბობს კანონპროექტის ავტორი?

• რატი იონათამიშვილს, "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებების წარმდგენს, სადავო ინიციატივასთან დაკავშირებული კითხვებით მივმართეთ.

მედიაჩეკერი: თქვენი ინიციატივა მეურვეთა ერთ შემადგენლობას ანიჭებს ბერკეტს, ორი სხვადასხვა საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის გადაწყვიტოს ისეთი საკვანძო საკითხები, როგორიცაა: გენერალური დირექტორის არჩევა/გათავისუფლება, ბიუჯეტის დამტკიცება და განკარგვა, შინაარსობრივი და საინფორმაციო პრიორიტეტების დადგენა… როგორ აისახება ეს ორი სხვადასხვა მაუწყებლის სარედაქციო დამოუკიდებლობაზე?

რატი იონათამიშვილი: პირიქით, ეს ინიციატივა აჭარის მაუწყებლის დამოუკიდებლობისა და ფინანსური გაძლიერების საკანონმდებლო გარანტიებს ქმნის. ცენტრალური საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში გაიზრდება აჭარის უმაღლეს საბჭოს წარმომადგენლობა ერთიდან სამ კვოტამდე, და ვფიქრობ, ეს კონფიგურაცია გააძლიერებს აჭარის ხმას როგორც ბიუჯეტის განსაზღვრისას, ასევე, სტრატეგიული გადაწყვეტილების მიღებისას, რაც, ცალსახად პოზიტიური და მნიშვნელოვანია.

ცვლილებები არ შეხებია მეურვეთა არჩევის წესს და ისევ მრავალდონიანი და მრავალ ეტაპიანი კონკურსი იქნება.

რაც შეეხება მოსაზრებას, დამოუკიდებელი ვერ იქნება სამეურვეო საბჭოს მიერ არჩეული გენერალური დირექტორიო, თუ არჩეული პირი ვერ იქნება დამოუკიდებელი, ეს, თავდაყირა აყენებს დემოკრატიის პრინციპს. მაშინ, ამ ლოგიკით გამოდის, რომ ნებისმიერი თანამდებობის პირი, რომელიც პარლამენტმა აირჩია, იმთავითვე ვერ იქნება დამოკიდებული.

მედიაჩეკერი: კანონში წერია, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვალდებულია, უზრუნველყოს სარედაქციო დამოუკიდებლობა სახელისუფლებო გავლენებისგან, მაგრამ დღევანდელი მოცემულობით, საზმაუს ბორდს ხელმძღვანელობს ვასილ მაღლაფერიძე, რომელიც იყო გავლენიანი პირი მმართველ პარტიაში.

რატი იონათამიშვილი: ეს შეფასებები თქვენთვისაც ცნობილია და ჩემთვისაც, მაგრამ მე არ ვიზიარებ მათ. ჩემთვის მხოლოდ ფაქტებია სანდო არგუმენტი, თუმცა, არ არსებობს ფაქტები, რომ ვისზეც თქვენ საუბრობთ, პოლიტიკური განზრახვით ერეოდეს სარედაქციო პოლიტიკაში.

• მაუწყებელში მაღლაფერიძის გავლენა ძლიერდება - ინტერვიუ პირველი არხიდან წამოსულ ქეთი თუთბერიძესთან

მედიაჩეკერი: ცვლილებები ასევე გულისხმობს, ერთი და იმავე პირმა შეასრულოს ანაზღაურებადი საქმიანობა ორივე საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის. ამ დაშვებით, შესაძლოა, მაგალითად, პირველი არხის ახალი ამბების ხელმძღვანელი პარალელურად მართავდეს აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალ ამბებს?

რატი იონათამიშვილი: ამგვარი დაშვება მხოლოდ ტექნიკური პერსონალისთვისაა. ამ ჩანაწერის მიღებისას, მთავარი მოტივაცია სწორედ ტექნიკური პერსონალის მხარდაჭერა იყო. ცვლილებების პროექტის თავდაპირველი ვერსია თანამდებობის პირისთვისაც ახდენდა ამგვარ დაშვებას, რამაც კითხები გააჩინა. ჩვენ ეს გავითვალისწინეთ და თანამდებობის პირზე მინიშნება ამოვიღეთ მეორე მოსმენის ფარგლებში.

მედიაჩეკერი: ეს ანეიტრალებს ზემოთ აღნიშნულ რისკს? არსებული ჩანაწერი მტკიცედ აზუსტებს, რომ უფლება — მუშაობდეს ერთი და იგივე პირი ორივე მაუწყებლისთვის, მიენიჭება მხოლოდ და მხოლოდ ტექნიკურ თანამშრომლებს?

რატი იონათამიშვილი: ყოველ შემთხვევაში, ჩვენი მიზანი ეს იყო, რომ ეს დაშვება მხოლოდ ტექნიკურ პერსონალზე ვრცელდებოდეს.

მედიაჩეკერი: თუმცა, თუ ეს არ კონკრეტდება კანონში, ნიშნავს, რომ არც გამორიცხავს დაშვებას, ერთი პირი ხელმძღვანელობდეს ორი მაუწყებლის ახალ ამბებს?

რატი იონათამიშვილი: მე ამას თეორიულადაც გამოვრიცხავ. აქ, თავიდანვე არ ყოფილა ჩვენი მიზანი თანამდებობის პირების წახალისება, მხოლოდ ტექნიკური პერსონალის წახალისება იყო და ამას ვაცხადებ ღიად და საჯაროდ.

მედიაჩეკერი: ცვლილებების პროექტის თავდაპირველი ვერსია გულისხმობდა, მარეგულირებელი კომისიის კვოტით გაზრდილიყო საზმაუს ბორდის შემადგენლობა, თუმცა, ამას პროტესტი მოჰყვა და ახალ ვერსიაში ამოღებულია ეს კომპონენტი. თუ ასეთივე წინააღმდეგობა ექნება თქვენს ახალ ინიციატივას, შესაძლოა, კვლავ გაითვალისწინოთ პოზიციები?

რატი იონათამიშვილი: თუ მხარეები მესამე მოსმენამდე გამოთქვამენ გარკვეულ პოზიციებს, გვაქვს ვალდებულება, მოვუსმენოთ განსხვავებულ აზრს. და თუ არ გავიზიარებთ მათ მოსაზრებებს, არგუმენტირებულად ვთქვათ, რატომ არ ვიზიარებთ.

---

პროცედურულად:

• კანონში "მაუწყებლობის შესახებ" შესატან ცვლილებებს საპარლამენტო უმრავლესობის მხარდაჭერა ორი მოსმენით აქვს.
• მესამე მოსმენის თარიღი უცნობია, რადგან პარლამენტმა საგაზაფხულო სესიები დაასრულა. არსებობს დაშვებამ, საკითხი რიგგარეშე სესიის ფარგლებში განიხილოს, სხვა შემთხვევაში — საშემოდგომო სესიებისას.

მოკლედ: საქართველო იმ ქვეყნებს შორისაა, სადაც რუსეთიდან იძულებით მიგრირებული ჟურნალისტები თავშესაფრისთვის მიემართებიან, — წერია ორგანიზაციის "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" (*RSF) კვლევაში, სახელწოდებით — "დევნილი ჟურნალისტების რუკა: გაქცევა ჩრდილოეთ ამერიკასა და ევროპაში".
თუმცა,

• RSF-ის კვლევაში არ არის აღნიშნული იმ ცალკეული შემთხვევების შესახებ, როდესაც საქართველოს სასაზღვრო პოლიციამ, დასაბუთების გარეშე, საზღვრის გადმოკვეთაზე უარი უთხრა კრემლის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ რუს და უკრაინელ ჟურნალისტებს.

რუსეთი, “დევნილი ჟურნალისტების რუკაზე”, ისეთი ქვეყნებს შორისაა, როგორიცაა:

• ავღანეთი, ბელარუსი, ირანი, ნიკარაგუა, სუდანი, მიანმარი, ჰონგ-კონგი (ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის სპეციალური ადმინისტრაციული რეგიონი) და სხვა.

RSF-ის გენერალური მდივნის, კრისტოფ დელოარის თქმით,

• ასეულობით რუს ჟურნალისტს მოუწია ქვეყნის დატოვება დაპატიმრების საფრთხის გამო, რომელიც უკრაინის წინააღმდეგ, რუსეთის ომთან დაკავშირებული თემების პირდაპირი, თუ ირიბი გაშუქების გამო ექმნებათ.
• "ბევრმა მათგანმა თავშესაფარი იპოვა მეზობელ საქართველოში, ასევე, ბალტიისპირეთის ქვეყნებში (ესტონეთი, ლატვია, ლიეტუვა), პოლონეთში, გერმანიასა და საფრანგეთში და ევროკავშირის სხვა სახელმწიფოებში", — ამბობს ორგანიზაციის ხელმძღვანელი.

სტრიქონებს შორის:

• რუსი ჟურნალისტების იძულებითი მიგრაცია დაკავშირებულია საკანონმდებლო ცვლილებებთან, რომელიც პუტინმა, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად, უკრაინაში შეჭრის შემდეგ აამოქმედა.
• ამას მოჰყვა იმ მედიასაშუალებების დახურვა, რომლებსაც კრემლისტური გავლენებისგან დამოუკიდებლობა სურთ. მეტი

ფართო სურათში: "დევნილი ჟურნალისტების რუკა" RSF-ის ბიუროების მიერ, ბოლო ხუთ წელში შეგროვებულ მონაცემებს ეყრდნობა და სხვადასხვა ქვეყნებიდან ჟურნალისტების იძილებითი მიგრაციის პრობლემის მასშტაბურობას აჩვენებს.

რას გაურბიან ჟურნალისტები? კვლევის მიხედვით: კრიტიკული, დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მიმართ არსებულ მტრულად განწყობილ პოლიტიკურ გარემოს, და ასევე, შეიარაღებული კონფლიქტებით გამოწვეულ საფრთხეებს.

მაგალითად:

• ავღანეთი: 2021 წლის აგვისტოს შემდეგ, როდესაც ქვეყანა კვლავ თალიბანის უღელქვეშ მოექცა, ქვეყნიდან გაქცევა ასობით ჟურნალისტს მოუხდა.
• მიანმარი: იძულებით დატოვა ქვეყანა ასობით ჟურნალისტმა 2021 წლიდან, მას შემდეგ, რაც ძალაუფლება სამხედრო ხუნტამ ჩაიგდო ხელში.
• ჰონგ-კონგი: გასულ სამ წელიწადში სულ მცირე, ასი ჟურნალისტი გაიქცა. მედიაგარემო განსაკუთრებით დაამძიმა “უსაფრთხოების კანონის” მიღებამ, რასაც დემოკრატიული პროცესების მხარდამჭერი გავლენიანი გამოცემის, Apple Daily-ის დახურვა მოჰყვა. მისი დამფუძნებელი, ჯიმი ლაი კი ერთ-ერთია კანონის მიღების შემდეგ დაკავებულ ათ ჟურნალისტს შორის.
• ნიკარაგუა: 2022 წელს, პრეზიდენტად დანიელ ორტეგას მეოთხე ვადით არჩევის შემდეგ, ჟურნალისტები იძულებული გახდნენ, გაქცეულიყვნენ ქვეყანაში არსებული მზარდი ავტოკრატიის გამო.

კვლევის ძირითადი მიგნებები:

• ჟურნალისტები თავშესაფრისთვის მეტწილად, ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში (აშშ, კანადა) მიემართებიან.
• სატრანზიტოდ იყენებენ მეზობელ ქვეყნებს, პოლიტიკურად უფრო სტაბილურ ქვეყნებში გადასასვლელად, რაც, ზოგ შემთხვევაში, საფრთხისშემცველია: ორგანიზაციას "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" ამის მაგალითად მოჰყავს ავღანეთიდან პაკისტანში და სირიიდან თურქეთში გაქცეული ჟურნალისტების შემთხვევა.
• "შესაძლოა, ზოგჯერ, თავშესაფარი საშიში გახდეს", — წერია კვლევაში ბელარუსელი ჟურნალისტების მაგალითზე, რომლებიც 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ, ლუკაშენკოს რეჟიმს უკრაინაში გაექცნენ. 2022 წელს უკრაინაში რუსეთმა ომი დაიწყო.

საერთაშორისო ორგანიზაცია "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" გამოქვეყნებულ მასალაში აღნიშნავს, რომ დევნილი ჟურნალისტების დახმარება მათი ერთ-ერთი პრიორიტეტია. რომ:

• 2022 წლიდან გაცემული 363 საგრანტო პროექტების 70% გადასახლებულ ჟურნალისტებზე გასცეს;
• ორგანიზაციამ, ქვეყნიდან გაქცეული ჟურნალისტებისთვის ვიზისა და თავშესაფრის მინიჭების მოთხოვნის მხარდასაჭერად ასობით მიმართვა მოამზადა.

დეზინფორმაციის მიზანია, საზოგადოებას დააჯეროს სიცრუე, რათა დამალოს სიმართლე. ამ ნიშნით, ბევრმა ქვეყანამ აღიარა ეროვნული უსაფრთხოების გამოწვევად და მასთან ეფექტური ბრძოლის გზებს ეძებს.

• გაერთიანებულმა სამეფომ, საფრანგეთმა, გერმანიამ, ისევე, როგორც ევროკავშირისა და ნატოს წევრმა სხვა სახელმწიფოებმა, ეროვნულ უსაფრთხოებაზე დეზინფორმაციის გავლენის ზიანის შესამცირებლად სპეციალური დანაყოფები შექმნეს.

• აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა დააარსა გლობალური ჩართულობის ცენტრი, რომელიც მოკავშირეებთან ერთად უპირისპირდება ისეთ დეზინფორმაციულ კამპანიებს, რომელსაც გავლენა აქვს პოლიტიკაზე, უსაფრთხოებასა და სტაბილურობაზე.

საქართველო, რუსეთის პროპაგანდისტულ ეკოსისტემაში

• სწორედ გლობალური ჩართულობის ცენტრის 2020 წლის ანგარიშშია მოხსენიებული საქართველო, როგორც "რუსეთის დეზინფორმაციული და პროპაგანდისტული ეკოსისტემის საყრდენი".

პრობლემაა, რომ:

• ანგარიშში დასახელებული რუსული პროპაგანდისტული "News Front"-ი, დღემდე ავრცელებს ქართულ ენაზე მასალებს ანტიდასავლური და პრორუსული გზავნილების გასავრცელებლად.
• საქართველოს ხელისუფლების მაღალჩინოსნებისა და მათთან დაკავშირებული პროპაგანდისტების ანტიდასავლური განცხადებები კი, მათი შინაარსის ერთ-ერთ ძირითად ნაწილად იქცა.

რა არის მიზანი?

• "დაპირისპირებისა და აგრესიის გაღვივება" და "პოლიტიკური პოლარიზაცია" — ვკითხულობთ “გლობალური ჩართულობის ცენტრის” დოკუმენტში ამ პროპაგანდისტული ვებგვერდის შესახებ.

საქართველო: ვაღიარებთ, მაგრამ არ ვებრძვით?

ის, რომ რუსული დეზინფორმაცია ძირს უთხრის საქართველოში დემოკრატიულ პროცესებს, ხელისუფლებაში მყოფმა "ოცნების" გუნდმა არაერთხელ აღიარა კონტრდაზვერვის სამსახურის მიერ მოპოვებულ დადასტურებულ ფაქტებზე დაყრდნობით.

ეს კი ის დოკუმენტია, რომელიც მოიცავს საქართველოს თავდაცვის სტრატეგიას 2021-2025 წლებისთვის. სამინისტრომ, 2021 წელს დაწერა, რომ:

• "რუსეთი გააგრძელებს პროპაგანდისა და დეზინფორმაციის გავრცელებას საქართველოში ეროვნული თანხმობის შერყევისა და საზოგადოებაში არსებული პროდასავლური საგარეო პოლიტიკური კურსის დისკრედიტაციის მიზნით".

პროგნოზი ახდა:

• 2022 წლიდან, უკრაინაში რუსეთის აგრესიული შეჭრის შემდეგ, საქართველოში რუსულმა დეზინფორმაციამ ახალი მასშტაბი მიიღო.

და თუ მანამდე "ოცნების" ხელისუფლება ოფიციალურ დოკუმენტებში ანტიდასავლური განწყობების დანერგვას საქართველოს წინააღმდეგ, რუსეთის მიზნად ასახელებდა, ახლა, იმავე ხელისუფლების გავლენიანი მაღალჩინოსნები იქცნენ ამ მიზნის რეალიზების ნაწილად, საჯარო განცხადებებითა და კონსტიტუციურ პრიორიტეტებს აცდენილი საგარეო კურსით, რამაც გააჩინა მნიშვნელოვანი დაბრკოლება სტრატეგიულ დასავლელ პარტნიორებთან ურთიერთობასა და ევროინტეგრაციის პროცესში.

• "დღეს, დეზინფორმაციული ოპერაციები ხორციელდება არა "გრუს" ან "ეფესბეს", არამედ "ოცნების" მეშვეობით, — გვითხრა თეონა აქუბარდიამ, პარლამენტის დამოუკიდებელმა დეპუტატმა, რომელიც თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილეა, — "რუსულ დეზინფორმაციას ეროვნულ დონეზე უნდა ებრძოდეს ეროვნული უსაფრთხოების საბჭო, რომელიც გვაქვს, მაგრამ არ მუშაობს."

• აქუბარდია პოლიტიკური ნების არქონას უკავშირებს სახელმწიფოს უმოქმედობას რუსული დეზინფორმაციის წინააღმდეგ.

ის იყო ეროვნული უსაფრთხოების საბჭოს მდივნის მოადგილე 2014-2018 წლებში და უშუალოდ იყო ჩართული პროცესში, როდესაც 2016 წლიდან, საქართველომ დასავლელ სტრატეგიულ პარტნიორებთან ერთად, სტრატეგიული კომუნიკაციების დეპარტამენტების შექმნა დაიწყო.

• ამის მიზანი რუსულ დეზინფორმაციასთან ეფექტური ბრძოლა იყო, მაგრამ თეონა აქუბარდიას შეფასებით, ახლა ეს სტრუქტურები ემსახურებიან მმართველი პარტიის და არა — ქვეყნის ეროვნულ ინტერესს.

რუსულ დეზინფორმაციასთან ეფექტური ბრძოლისკენ, რეკომენდაციებით მიმართა ორგანიზაცია "მედიაომბუდსმენმა" საქართველოს აღმასრულებელ ხელისუფლებას, პარლამენტსა და კომუნიკაციების კომისიას გასული წლის აგვისტოში, თუმცა, ამას უწყებებისგან ქმედითი ნაბიჯების გადადგმა არ მოჰყოლია.

რეკომენდაციები კომპლექსურია და მათ შორისაა,

• განახლდეს ჰიბრიდული საფრთხეების მარეგულირებელი პოლიტიკა სახელმწიფო უშიშროების და უსაფრთხოების მისაღწევად.
• პარლამენტმა რუსული დეზინფორმაციის და პროპაგანდის შესახებ ჩაატაროს თემატური გამოძიება, შედეგები კი, საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი გახდეს.

რა შეიძლება იყოს უმოქმედობის შედეგი?

დეზინფორმაციას შეუძლია:

• საზოგადოებაში განხეთქილების კერების შექმნა გახლეჩის, პოლარიზების მიზნით.
• ამით საფრთხეს უქმნის ქვეყნის სტაბილურობასა და უსაფრთხოებას.

დეზინფორმაციასთან წინააღმდეგობის გაწევა გადამწყვეტია ეროვნული უსაფრთხოების, დემოკრატიული პროცესების, სოციალური ერთობის დასაცავად.

• მასთან ბრძოლა უწყვეტი პროცესია.
• ევროკავშირის ქვეყნები, რომლებიც დეზინფორმაციას ეროვნულ საფრთხედ აღიარებენ, ამ გამოწვევის ეფექტურად დასაძლევად სტრატეგიების დახვეწას განაგრძობენ.

"პრობლემაა, რომ ტელევიზიებიდან, რომელსაც ფლობენ, ან აკონტროლებენ პოლიტიკოსები, ინფორმაციის ნაცვლად პროპაგანდას ვიღებთ — ახალი ამბებისგან არსებითად განსხვავებულ მედიაპროდუქტს, რადგან პროპაგანდა, მედიის ფუნქცია არ არის", — გვითხრა მერაბ მეტრეველმა, ტელეკომპანია "პალიტრანიუსისა" და რადიო "პალიტრას" პოლიტიკური თოქ-შოუს წამყვანმა პოდკასტში, რომელშიც მედიასა და პოლიტიკაზე ვისაუბრეთ, — "ეს იმას ჰგავს, ვაშლი რომ იყიდო და მსხალი აღმოჩნდეს. მედია, ტვინის გამორეცხვის საშუალებად აქციეს, განსაკუთრებით, ხელისუფლებამ."



მიიჩნევს, რომ მედიაგარემოს პოლარიზება ხელისუფლების ინტერესშია, რადგან 2024 წლის არჩევნების წინ, მიზანია, პოლიტიკის მსგავსად, მედიაც ორ დომინანტურ ცენტრად დახარისხდეს, რადგან:

• "ივანიშვილი ხვდება, რომ ნაციონალებს მარტივად ერევა და უნდა, ყველა "დაალაგოს" პრინციპით: ან ჩემკენ ხარ, ან მიშასკენ", — ამბობს მეტრეველი და ამას უკავშირებს მთავრობის მაღალჩინოსნების ბოლოდროინდელ შეტევას "პალიტრამედიაზე", მიზნით — შეავიწროოს ადგილი ნეიტრალური გამშუქებელი მედიისთვის.

---

"ქართული ოცნება" VS "პალიტრამედია" — რა მოხდა?

• 2023 წლის 27 მარტს ინტერნეტპორტალმა, რომლის შინაარსი პროსახელისუფლებო კურსზე მიანიშნებს, დაუსაბუთებლად დაწერა, თითქოს, მათთვის "ექსკლუზიურად გახდა ცნობილი", რომ დავით კეზერაშვილმა, სააკაშვილის ხელისუფლების ყოფილმა მაღალჩინოსანმა, რომელიც ახლა "ფორმულას" საკონტროლო პაკეტს ფლობს, "პალიტრა მედიას" დაფინანსება დაიწყო.
• ამან მიიღო ტირაჟირების კამპანიის სახე სამთავრობო მედიარესურსებისა და მთავრობასთან დაკავშირებული ექსპერტების მხრიდან.
• 28 მარტს, მმართველი პარტიის თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ, თქვა, რომ "ეს ტელევიზია [პალიტრანიუსი] ბოლო 2-3 თვის განმავლობაში თავისი სარედაქციო პოლიტიკით გახდა ფორმულა-2, ანუ კეზერაშვილის მეორე ტელევიზია."
• იმავე დღეს, 28 მარტს, პალიტრამედიამ ოფიციალურ განცხადებაში გავრცელებულ ინფორმაციას ცილისწამება და სიცრუე უწოდა.
• 25 მაისს გამოქვეყნდა მთავრობის მხარდამჭერის, ფილოსოფოსის, ზაზა შათირიშვილის წერილი და "პალიტრანიუსის" სარედაქციო კურსს “ფსევდოშუაშისტური” უწოდა: "თუმცა, "ოცნება" ჩანაფიქრს მალევე მიხვდა და ახალ "ფორმულად" ქცეულ "პალიტრას" დროულად გაემიჯნა", — დაწერა მან.

წერილის ამ ნაწილში შათირიშვილს მხედველობაში აქვს "ქართული ოცნების" გადაწყვეტილება, ბოიკოტი გამოუცხადოს "პალიტრანიუსს", თითქმის ერთადერთ არასამთავრობო არხს, რომლის თოქ-შოუებშიც რუსული კანონის წინააღმდეგ გამართულ მარტის აქციებამდე მონაწილეობდნენ.

• ზაზა შათირიშვილის წერილის გამოქვეყნებას, დროში დაემთხვა ტელევიზიის მენეჯმენტის გადაწყვეტილება, პოლიტიკური თოქ-შოუს, კოკა კვირკველიას "დილის ნიუსრუმის" დახურვის შესახებ. ამან გააჩინა კითხვები, ხომ არ მოახდინა გავლენა მთავრობის შემტევმა კამპანიამ არხის საინფორმაციო პოლიტიკაზე.

---

“პირდაპირ ვთქვათ, შათირიშვილის პირით პალიტრას ბიძინა ელაპარაკება”, — გვითხრა არხის პოლიტიკური თოქშოუს წამყვანმა, მერაბ მეტრეველმა პოდკასტში მედიასა და პოლიტიკაზე.

მასთან ვისაუბრეთ,


მედიაჩეკერი: რა ხდება დღეს პალიტრაში?
მერაბ მეტრეველი: რატომღაც ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, ჩვენზე მოიტანოს შეტევა. არადა, ჩვენ ვიყავით ერთადერთი დამოუკიდებელი არასახელისუფლებო მედია, სადაც მთავრობაც დადიოდა და ოპოზიციაც.

მედიაჩეკერი: რის გამო მოსწონდა "ოცნებას" პალიტრა მაშინ, როდესაც თქვენს თოქ-შოუებში მოდიოდნენ?
მერაბ მეტრეველი: მიაჩნდათ, რომ მხარე არ ვართ.

მედიაჩეკერი: ახლა რა შეიცვალა? რატომ მიმართეს ბოიკოტს?
მერაბ მეტრეველი: მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებამ პოლიტიკური წითელი ხაზები გადაკვეთა: დაიწყო ანტიდასავლური კამპანია, ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის საკითხის საბოტაჟი, რუსული კანონის მიღება, ჩვენც, პალიტრის ჟურნალისტებს, როგორც თავისუფალ ადამიანებს, გვქონდა ჩვენი რეაქცია.

ზოგს ისე ესმის, თითქოს, ნეიტრალური ჟურნალისტიკა ნიშნავდეს, ჩუმად იყო და ხმას არაფერზე იღებდე. ჩემი აზრით, ეს ნიშნავს, გქონდეს პოზიცია ყველაფერზე. იმათგან [პოლიტიკურ პარტიებთან აფილირებული მედიები] განსხვავებით, ერთი რომ მხოლოდ ოპოზიციას აკრიტიკებს და მეორე — მხოლოდ ხელისუფლებას, შენ ორივეს ცუდ საქციელზე გქონდეს რეაქცია.

იცით, რა განსხვავებაა ნეიტრალურ ტელევიზიებსა და არანეიტრალურ ტელევიზიებს შორის?

• სამთავრობო მედიას მხოლოდ ოპოზიციის ცუდ საქციელზე აქვს პოზიცია, ოპოზიციას "აშავებს" და ხელისუფლებამ რაც გინდა ქნას, ან ხმას არ იღებს, ან "აპრავებს". ასევეა ოპოზიციურ მედიაშიც — კრიტიკული პოზიცია აქვთ ძირითადად, ხელისუფლების მიმართ. "მთავარს", "ფორმულას" და სხვებს რომ ჰკითხო, გეტყვიან, კრიტიკული მედია ვართო. რას ნიშნავს კრიტიკული? შერჩევითი ხარ და მხოლოდ ხელისუფლების მიმართ ხარ კრიტიკული? ოპოზიციასაც კი წაკბენენ-ხოლმე შიგადაშიგ მწვავე კითხვებით, მაგრამ ეს სულ სხვა თემაა.
• როდესაც ნეიტრალური გამშუქებელი ხარ, შენი კრიტიკაც იმის შესაბამისია, როგორ იქცევიან პოლიტიკოსები. როცა ძალიან ცუდად იქცევიან, შენც უმატებ კრიტიკას და ახლა ისეთ რაღაცებს აკეთებს ხელისუფლება, ბუნებრივია, თუ ობიექტური მედია ხარ, მოვლენებს სახელი უნდა დაარქვა. იმის გამო, რომ პალიტრამ თავისი სახელი დაარქვა ხელისუფლების მცდელობას, მიეღო რუსული კანონი, გადაწყვიტეს, თქვენც ისეთივე რადიკალური მხარე გახდით, როგორც ოპოზიციური მედიაო.

უფრო მწვავე გახდა ჩემი კრიტიკა ფეისბუქზეც, და, ამის გამო, ვიღაცები მეუბნებიან, მერაბ, რატომ განაცდიო. მწვავე იმიტომ გავხდი, რომ ხელისუფლებამ მოუმატა სისულელეებს. ჩემი კრიტიკის სიმწვავე მათი ცუდი საქციელის პირდაპირ პროპორციულია. გადაკვეთეს წითელი ხაზი და მე ამას დავარქვი თავისი სახელი. ბევრი იმასაც ვარაუდობს, რომ ჩემი ეს მწვავე პოსტები გახდა პალიტრაზე ხელისუფლების თავდასხმის მიზეზი. პალიტრაშიც მარჩიელობენ…

მედიაჩეკერი: არა არხის შინაარსი, არამედ, პერსონალურად შენი პოსტების შინაარსი?
მერაბ მეტრეველი: ხო. ასევე, მაგალითად, მამუკა მდინარაძეს ჰქონდა პრეტენზია "ინტერპრესნიუსის" (*პალიტრამედიას საინფორმაციო სააგენტო) საპარლამენტო ჟურნალისტის, ნათია ინაურის კითხვებზე, შენც ისეთივე კითხვებს სვამ, როგორსაც მთავარი არხიო, ეჩხუბებოდა ამაზე ხშირად. აქედან დაიწყო კამპანია, ჯერ სტუმრად მოსვლაზე თქვეს უარი.

მედიაჩეკერი: როდიდან, მარტის აქციების შემდეგ?
მერაბ მეტრეველი: არა, მანამდე, როცა ანტიდასავლური პროპაგანდა დაიწყეს, და ბუნებრივია, პარლამენტში ნათია ინაურს გაუჩნდა კითხვები, ეთერში მე, ემა ტუხიაშვილს, კოკა კვირკველიას. ამას დაემატა ჩემი მწვავე ფეისბუქპოსტები. ეს ყველაფერი დაგროვდა და არ მოეწონათ…დაფიქრდნენ, რა ვქნათო და გადაწყვიტეს, ნაცად ხერხს მიმართონ და მიგვრიყონ იქით მხარეს, რომ თითქოს, ნაცები ვართ. პირდაპირ გამოაგდეს, კეზერაშვილის დაფინანსებულები ხართო. არადა, ჩვენთან უამრავი მასალა გამოქვეყნებულა მის დანაშაულზე, ყაჩაღს ვეძახდით…

მედიაჩეკერი: რაზე მიანიშნა პალიტრას ხელისუფლების ამ ბრალდებამ?
მერაბ მეტრეველი: მე ასე გავიგე, რომ მათთვის პალიტრა გახდა მიუღებელი და აქედან გამომდინარე, ჩვენ შევეცდებით თქვენს დისკრედიტაციასო. ეს შეიძლება ჯობია კიდეც იმას, რასაც პალიტრის წინააღმდეგ მიხეილ სააკაშვილი აკეთებდა, რადგან ჩვენ მათთვისაც, "ნაციონალური მოძრაობისთვისაც", მიუღებელი მედია ვიყავით. მაშინ, მიშა ღიად კი არ "დაგვეტაკა", შემოვლითი გზებით სცადა ჩვენი გაჩუმება და საგადასახადო შემოაგზავნა.

---

*სარედაქციო ჩანართი: 2011 წლის 7 ივნისს, როდესაც მთავრობას "ნაციონალური მოძრაობა" მართავდა, შემოსავლების სამსახურის საგადასახადო რევიზია "პალიტრა ჰოლდინგის" ერთდროულად ექვს სხვადასხვა ორგანიზაციაში შევიდა, რაც დამოუკიდებელ მედიაზე ზეწოლად შეფასდა.

ხელისუფლება ამბობდა, რომ პალიტრის კომპანიები რისკების მართვის კომპიუტერულმა პროგრამამ "ლოტოტრონის პრინციპით", შემთხვევით შეარჩია. მაშინ, მედიაჰოლდინგს მხარდაჭერა გამოუცხადეს ადგილობრივმა და საერთაშორისო არასამთავრობო სექტორმა, საელჩოებმა და ჟურნალისტებმა სხვადასხვა მედიასაშუალებებიდან. შემოსავლების სამსახურმა ფინანსური შემოწმების პროცესი თითქმის 6 თვის შემდეგ დაასრულა, მნიშვნელოვანი ხარვეზების აღმოჩენის გარეშე.

---

მედიაჩეკერი: იმდროინდელ პროცესში მნიშვნელოვანი იყო გამოხატული მხარდაჭერა, საელჩოების როლი.
მერაბ მეტრეველი: კი, ამერიკის საელჩომ გადაგვარჩინა. როდესაც ავტეხეთ ხმაური, რომ ხელისუფლებამ დახურვის განზრახვით შემოაგზავნა საგადასახადო, ამერიკის საელჩო ჩაერია. მიშა უსმენდა ამერიკის ელჩს და მათმა ჩარევამ იმოქმედა და გავიდნენ. ახლა სხვა სიტუაციაა, ამათ, "ქართულ ოცნებას", მტრად ჰყავს გამოცხადებული შეერთებული შტატების საელჩო. რაღაც რომ მოხდეს, ამერიკის ელჩიც ვეღარ გადაგვარჩენს. თუმცა, "ოცნება" ასეთ შემოვლით გზებს არ მიმართავს. რაკიღა ღიად დაგვარტყეს, შეიძლება, არ სცადონ ასეთი გზებით დახურვა.

მედიაჩეკერი: ხელისუფლების შემტევი კამპანიის გათვალისწინებით, როგორია თქვენი შანსები, შეინარჩუნოთ ნეიტრალურობის ნიშა? რა იქნება, თუ ხელისუფლების ეს თავდასხმა უფრო რადიკალურ ფორმებს მიიღებს?
მერაბ მეტრეველი: ერთადერთი, ხალხის იმედი გვრჩება. სააკაშვილს ამერიკის მაინც ეშინოდა და ამათ ამერიკაც ფეხებზე ჰკიდიათ, ლანძღავენ და შესაბამისად, ასე ვეღარავინ დაგიცავს. თუ გამოვა ხალხი, გამოვა არა მაინცდამაინც იმის გამო, რომ უყვარს, ან არ უყვარს პალიტრა, ეს იქნება იმის ნიშანი, რომ ხელისუფლება თავისუფალ მედიასაც დაერია. ეს იქნება პირდაპირი მინიშნება, რომ დიქტატურისკენ მივდივართ, რასაც დიდი ხმაური მოჰყვება და ვერ გაბედავენ ამას.

მედიაჩეკერი: განვიხილოთ ზაზა შათირიშვილის წერილი. როდესაც ვსაუბრობთ შათირიშვილის წერილზე, ამ დროს ვაანალიზებთ მთავრობასთან დაახლოებული ერთი ფილოსოფოსის მოსაზრებებს, თუ?..
მერაბ მეტრეველი: მოდი, პირდაპირ ვთქვათ, შათირიშვილის პირით საუბრობს ბიძინა ივანიშვილი. პირდაპირ ჩანს, რომ ბიძინას ახმოვანებს. ვერ ვიტყვი, ბიძინა წერს-მეთქი. შეიძლება, ერთად საუბრობდნენ და შემდეგ ფორმას აძლევდეს შათირიშვილი, მაგრამ ჩემთვის ცალსახაა, რომ ბიძინა გველაპარაკება. ახასიათებს ბიძინას ამოჩემება, და როგორც ჩანს, ახლა პალიტრა ამოიჩემა.

მედიაჩეკერი: რაც არ არის პატარა ამბავი, საყურადღებო ამბავია. აღიქვამთ ჰოლდინგში ამას სარედაქციო პოლიტიკაზე ზეწოლად?
მერაბ მეტრეველი: ეს, რა თქმა უნდა, არის ზეწოლა და დისკრედიტაციის მცდელობა. დისკრედიტაციას იმიტომ ცდილობენ, რომ შენ თავი უხერხულად იგრძნო და შენს თავს ჰკითხო, მეც ხომ არ გადავაჭარბე, ან არასწორად ხომ არ გადავიხარე, ან სადმე მართლა ზედმეტი ხომ არ მომივიდაო. უნდათ, გაგვიჩინონ ასეთი ეჭვები, რადგან აქამდე თანამშრომლობდნენ და ახლა დაგვეჯახნენ. დაგვაფიქრონ, რა მოხდა, რა ვქენით ასეთი, და გაგვიჩინონ კომპლექსი: როდესაც ნეიტრალურობასა და ობიექტურობაზე გვაქვს პრეტენზია, უცებ, მართლა ხომ არ გადავიხარეთ ოპოზიციისკენ? ამაზე გვქონდა მსჯელობა შიგნით, მაგრამ მე ვამბობ, რომ ჩვენ კი არ გადავიხარეთ, ხელისუფლებამ გადაკვეთა წითელი ხაზები.

ობიექტურობა იმას კი არ ნიშნავს, არაფერს დაარქვა სახელი. თუ, მაგალითად, ტელეფონი არის შავი, ამაზე რომ იტყვი შავიაო, ეს არ არის ცალმხრივობა, რადგან შავია და უნდა თქვა, რომ შავია. და თუ ხელისუფლება ამაზე ამტკიცებს, რომ თეთრია და შენ გამოხვალ და იტყვი, ხელისუფლება ამბობს, შავია, ოპოზიცია ამბობს - თეთრიაო და მოდი, მაყურებელო, თქვენ გადაწყვიტეთ შავია თუ თეთრიაო, სასაცილო იქნება, რადგან ფაქტია, რომ ეს ტელეფონი შავია და მე მაქვს უფლება, ვთქვა, რომ შავია.

მედიაჩეკერი: ანუ, პალიტრასთან მიმართებით, ფსევდოშუაშისტური კლიშეს დამკვიდრების მცდელობის მიზანია, რადიკალურ მხარედ მოგნიშნოთ? აღარ ჯდება მთავრობის ინტერესში ნეიტრალური მედიის არსებობა?
მერაბ მეტრეველი: ეს საინტერესო თემაა და ჩვენთანაც გაჩნდა შიგნით ამაზე მსჯელობა, რომ რამეს ხომ არ გადავაჭარბეთ.ზოგს გაუჩნდა მოსაზრება, რომ კი, ძალიან მწვავეები გავხდით, რომ ამ ბოლო დროს სადღაც გადავიხარეთ და მათაც ვუხსნი, რომ ჩვენ კი არ გადავიხარეთ, ხელისუფლება გადაიხარა. წავიდა სადღაც, გაიჭრა, ერთი კი არა, რამდენიმე წითელი ხაზი გადაკვეთა.

პოზიცია, რომ ვერაფერს ხედავ, მხოლოდ თვალების დაბრმავება იქნება, რაც არ არის ობიექტურობა. მწვავე კითხვები არ იმატებს იმის გამო, რომ მხარე გახდი, არამედ იმიტომ, რომ ხელისუფლების ცუდმა და სახელმწიფოს დამაზიანებელმა ქმედებებმა იმატა. ჩვენ, ყველა ვფიქრობთ, რომ დასავლეთის წინააღმდეგ შეტევა, რასაც ახლა აკეთებენ, დაუშვებელია. მესმის რუსეთის არგაღიზიანების პოლიტიკის და ვამბობ, რომ მოგყვებით ამაში, ფრთხილად უნდა ვიყოთ, მაგრამ რუსეთის არგაღიზიანება რატომ გულისხმობს ამერიკის გაღიზიანებას და ამერიკაზე თავდასხმას? რა საჭიროა? რა საჭირო იყო რუსული კანონის მიღება და ასე შემდეგ… ხომ უნდა დავსვათ ეს კითხვები.

და აი, შათირიშვილის წერილმა დაუსვა წერტილი ამ დავას, რაც ჩვენთან, შიგნითაც იყო. პირდაპირ გვითხრა, რატომ არ მოსწონთ პალიტრა:

• ის პრეტენზია კი არ აქვთ, რომ ჩვენ მხარე გავხდით, ის პრეტენზია აქვთ, რომ მხარე არ ვართ — ეს არ მოსწონთ.
• როგორც ჩანს, ბიძინას ახლა ძალიან გაუჭირდა და დაუბრუნდა 2012 წლის პოლიტიკას, როცა ამბობდა, შუა უნდა გაიკრიფოსო. უნდათ, ან ერთ მხარეს ვიყოთ, ან მეორე მხარეს. ვინც ნეიტრალურები ვართ და შუაში ვართ, აღარ მოსწონთ, აღარ აწყობთ. წერილით თქვეს, თუ ასე არ მოიქცევი, მიგრიყავ მეორე მხარეს და ფსევდოშუაშისტს დაგიძახებ, კეზერაშვილის დაფინანსებულსო.
• ბიძინას იმიტომ არ აწყობს შუა, რადგან იცის, რომ "ნაციონალურ მოძრაობას" მარტივად ერევა. ამ არჩევნებზე კვლავ დასჭირდება მიდგომა: ან მე, ან - მიშა. და უნდა, ყველა დაალაგოს პრინციპით: ან ჩემკენ ხარ, ან მიშასკენ.

მედიაჩეკერი: არის ეს შანტაჟის ენა მედიასთან? რა პასუხი აქვს პალიტრას დღეს მთავრობის ამ შემოტევის საპასუხოდ? ოფიციალური განცხადება არ იყო მწვავე.
მერაბ მეტრეველი: ჩვენ არ ვუპასუხეთ თავდასხმას თავდასხმით, რაც, ვფიქრობ, სწორი პოზიციაა. მშვიდად შევხვდით, "მშრალი" პასუხი დავწერეთ, რომ რა სისულელეა, რომ არ ავყვებით ამას, არასერიოზულია, სასაცილოდაც არ გვყოფნის ეს ბრალდება.

ჩვენ, ამ შემთხვევაში, ამას შევხედეთ ასე, რომ ეს არის ჩვენზე თავდასხმა, დისკრედიტაციის მცდელობა, მაგრამ ჩვენი, როგორც მედიის მიზანი არ არის ვიბრძოლოთ ვინმეს წინააღმდეგ და ვინმეს თავს დავესხათ, ეს განგვასხვავებს ჩვენ ე.წ. ოპოზიციური მედიისგან, იმიტომ, რომ ისინი ღიად პოზიციონირებენ ასე, რომ ჩვენ ვართ მებრძოლები, ჩვენ უნდა დავამარცხოთ ხელისუფლება, რომელიც ქვეყანას ანგრევს და ეს მათი უფლებაა.

ჩვენი მიზანი არ არის ვიღაცას ვებრძოლოთ, ჩვენი მიზანია ვთქვათ სიმართლე. უბრალოდ, აქ გაჩნდა კითხვა, ეს სიმართლის თქმა რას გულისხმობს. კიდევ ვიმეორებ, რაღაცებზე სახელის არ დარქმევას? მე მიმაჩნია, რომ პირიქით - უნდა თქვა, დაარქვა სახელი. ამიტომ არ დავიწყეთ იქით შეტევა ხელისუფლებაზე. ჩვენ არავის ვებრძვით.

მედიაჩეკერი: ეს იყო თქვენი განცხადების სირბილის არსი?
მერაბ მეტრეველი: ხო, ჩვენ დატაკება არავისთან გვინდა.

მედიაჩეკერი: მაგრამ ამას არ შეუცვლია შედეგი; ისინი არ მობრუნებულან თქვენს თოქ-შოუებში.
მერაბ მეტრეველი: არა, არა, პირიქით.

მედიაჩეკერი: შეიძლება, რაიმე კავშირში იყოს კოკა კვირკველიას დილის პოლიტიკური გადაცემის დახურვა, შათირიშვილის წერილთან? ძალიან ემთხვევა ეს გადაწყვეტილება დროში. მენეჯმენტი ამბობს, რომ ეს, რეორგანიზაციის გამო მოხდა.
მერაბ მეტრეველი: მე მენეჯმენტს არ წარმოვადგენ. საბოლოო ჯამში, ჩვენც, შიგნითაც გაგვიჩნდა კითხვები. ბუნებრივია, გვქონდა ამ თემის გარჩევა, მაგრამ მენეჯმენტი, როგორც ოფიციალურად, ისე ჩვენთან საუბარში, აბსოლუტურად უარყოფს ამ კავშირს. უბრალოდ, ასე დაემთხვა დროში.

გადაწყვეტილების პოლიტიზებულების ლოგიკას ვერც მე ვხედავ, რომ თითქოს, გადაცემის დახურვის მიზეზი კოკასთან ვიქტორ ყიფიანის (*ბიძინა ივანიშვილის ყოფილი ადვოკატი) სტუმრობა გახდა, რომელმაც ეთერში უთხრა, თეორიულად არ გამოვრიცხავ მომავალში პოლიტიკაში მოსვლასო და თითქოს, ამის გამო ახტა-დახტა ბიძინა თუ შათირიშვილი და სულ ფსევდოშუაშისტი ეძახა. ეს რატომ შეიძლება იყოს კოკას ბრალი, რა ლოგიკაა ამაში? ამის გამო რატომ უნდა გაეშვათ კოკა? ან რა კოკას გადასაწყვეტია, რას იტყვის სტუმარი პირდაპირ ეთერში. რაღაც ხელჩასაჭიდი ხომ უნდა იყოს, რომ კოკას რაღაც ისეთი ექნა, რის გამოც, შეიძლება, მას პოლიტიკური თვალსაზრისით მოედავო. ასე, ყოველ დღე მოდიან ჩვენთან ოპოზიციის წარმომადგენლები და ათას რამეს ამბობენ. მე ხომ ვერ ვაგებ მათ ნათქვამზე პასუხს? პასუხისმგებელი ვარ სტუმართან იმაზე, რომ დისკრედიტაცია არ მოახდინოს ვინმესი, ან არ მოიხსენიოს არაკორექტულად, და თუ ასე მოიქცევა, შევაჩერო.

მენეჯმენტი ამბობს, რომ დიდი ხანია, პრეტენზია აქვთ ამ გადაცემასთან, რეიტინგის, თუ რაღაც, დაახლოებით, ასეთის.

მედიაჩეკერი: დავაზუსტოთ — პალიტრანიუსი, ოფიციალურად, არ არის რეიტინგების მთვლელი კომპანიების კლიენტთა შორის, და შესაბამისად, რეიტინგის არგუმენტი არ არის მისაღები გადაცემის ავტორისთვის…
მერაბ მეტრეველი: კი, შეიძლება ეს იყოს არხის მფლობელის სუბიექტური შეხედულება, რომ რაღაც მიზეზით არ მოსწონდა გადაცემა, რასაც შეიძლება, ან დაეთანხმო, ან - არა, და ამას არ ეთანხმება კოკა, მაგრამ ის ჩვენგან არ წასულა და რადიოში მიჰყავს გადაცემა.

მედიაჩეკერი: ბევრს ვსაუბრობთ მედიის პრობლემებზე, რაშიც თავისი როლი აქვს ხელისუფლების მიზანმიმართულ კამპანიებს, პრესაზე შემტევ პოლიტიკას, რაც მიზნად იმასაც ისახავს, ჟურნალისტების მიმართ ნდობა შეასუსტოს. გვითხარი, რა სიკეთე მოაქვს კარგ ჟურნალისტიკას ქვეყნისთვის?
მერაბ მეტრეველი: პირველ რიგში, ტოქსიკური გარემოს შემცირება მოაქვს. როდესაც მედიის ფუნქცია არის პროპაგანდა და არა — ინფორმაციის მიწოდება, საბოლოოდ, ის ტოქსიკურია. პროპაგანდა მხოლოდ იმას კი არ გულისხმობს, რომ ვისკენაც შენ ხარ, ის წარმოაჩინო კარგად. უფრო მეტად იმაზეა მომართული, რომ მოწინააღმდეგე "გააშავო", დაარტყა. ალბათ, ბევრს წაუკითხავს ჯორჯ ორუელის "1984", იქ არის ზუსტად "სიძულვილის ორწუთეულები" — ყოველდღე უნდა აგინო ორი წუთი ოპოზიციას და შეაძულო მოსახლეობას და აქ, ორი წუთი კი არა, სახელისუფლებო არხი დილიდან საღამომდე აგინებს ხელისუფლებას, და ოპოზიციური — მთავრობას. ნორმალური ჟურნალისტიკა კი, დაცლილია ამისგან.

მიმაჩნია, ამ მედიაგარემოში, საზოგადოებრივი მაუწყებელი რომ იყოს დამოუკიდებელი მედიასაშუალება, მას ექნებოდა შესაძლებლობა, საკუთარ თავზე აეღო ფლაგმანის როლი. და პრობლემას ვხედავ მაყურებლის ქცევაშიც, ხელისუფლების მომხრე თუა, გულს იფხანს იმით, როგორ ლანძღავენ სახელისუფლებო არხები მიშას, ოპოზიციის მომხრე — ოპოზიციურს უყურებს, ასევე, გულის მოსაფხანად. ნეიტრალური და ობიექტური მედია არ აინტერესებთ.

---

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

პარლამენტი "ოცნების" მიერ, "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ინიციირებული ცვლილებების პროექტს განიხილავს. ინიციატივის მუხლებში "დამალული" საფრთხეები, რეალურად, ხილულია, მათი მიღების აუცილებლობა — დაუსაბუთებელი. ამის გამო, საპარლამენტო ოპოზიცია და მედიის საკითხებზე მომუშავე პროფესიული ჯგუფები განხილვის შეჩერებას ითხოვენ, მაგრამ ხელისუფლება უარზეა.

საფრთხეებია, რომ:

• სახელმწიფო ორგანომ, კომუნიკაციების კომისიამ, გავლენა იქონიოს გადასახადების გადამხდელთა დაფინანსებული მაუწყებლის შიდა საქმეებზე.
• ინიციატივა მათ მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში დამატებით ორი წევრის წარგენის შესაძლებლობას აძლევს, რაც შესაძლოა, გარდამტეხი აღმოჩნდეს საზმაუს ბორდში მთავრობის ერთგული უმრავლესობის ფორმირებისთვის.
• ეს საფრთხეა პირველი არხის სარედაქციო დამოუკიდებლობის პრინციპების დასაცავად და ზოგადად, საზოგადოებირივი მაუწყებლის იდეისთვის, რის საფასურსაც ყველა ჩვენგანი ვიხდით და წელს, 2023-ში, ეს თითქმის 86 მილიონია სახელმწიფო ხაზინიდან.

ამასთან,

• რეალური ხდება საფრთხე, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი პირველი არხის სარედაქციო "ორბიტაზე" აღმოჩნდეს.

რა ფაქტები და ფაქტორები მიანიშნებს, რომ შესაძლოა, საკანონმდებლო ინიციატივას პოლიტიკური ინტერესი ჰქონდეს, ამაზე ქვემოთ.
მანამდე გავიხსენოთ:

• რისთვის გვჭირდება საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რა არის მისი ინსტიტუციური როლი, რათა უკეთ გავიაზროთ — რა არის დასაცავი, რას ექმნება საფრთხე.

სტრიქონებს შორის:

• ქართული სატელევიზიო მედია, პოლიტიკის მსგავსად, პოლარიზებულია.
• მოსახლეობას აქვს უნდობლობა ტელევიზიების მიმართ:

საზოგადოებრივი აზრის 2023 წლის კვლევებით, (დოკუმენტები: 1.2.) გამოკითხულთა დიდი ნაწილი არც ერთ ტელეარხს არ ენდობა. მათ შორის, არც საზმაუს.

• NDI-ის შედეგით, ეს არის კვლევის მონაწილეთა 51%, IRI-ის მიხედვით — 23%.

რა არის პრობლემა?

• ინფორმაციის უნდობლობა ზრდის არაინფორმირებულობის რისკებს, რაც ნეგატიურ გავლენას მოახდენს რიგითი ამომრჩევლის არჩევანზე არჩევნების დღეს.
• ინფორმირებული მოქალაქის როლი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ქვეყნის დემოკრატიული, სოციალური და ეკონომიკური განვითარებისთვის, რადგან დემოკრატიის პრინციპი არჩევითობას ემყარება, არჩევანს კი, ინფორმირება განსაზღვრავს.

და რა კავშირშია ამ გამოწვევებთან საზოგადოებრივი მაუწყებელი?

საზმაუს ინსტიტუციური როლი, უპირველესად, სწორედ მიუკერძოებელი ინფორმირების უზრუნველყოფას ეყრდნობა.

"საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვალდებულია:

• უზრუნველყოს პროგრამების სარედაქციო დამოუკიდებლობა,
• სამართლიანობა და მიუკერძოებლობა;
• სახელისუფლებო, პოლიტიკური, რელიგიური და კომერციული გავლენისაგან თავისუფლება", — წერია საქართველოს კანონში "მაუწყებლობის შესახებ."

რა განასხვავებს მას კერძო მაუწყებლებისგან?

• კერძო მაუწყებლებს ასეთი ვალდებულება არ აკისრიათ. მათ აქვთ უფლება, თავად განსაზღვრონ სარედაქციო პოლიტიკური გემოვნება და ეს ასეა მთელ მსოფლიოში.
• ამან შექმნა სანდო და მიუკერძოებელი მაუწყებლის არსებობის აუცილებლობა, რომელსაც არა რომელიმე პოლიტიკური ჯგუფი, არამედ მოსახლეობა, ხალხი დააფინანსებდა.

მსოფლიოს პირველ საზოგადოებრივ მაუწყებლად მიიჩნევა BBC (*ბრიტანეთის სამაუწყებლო კორპორაცია), რომელიც 1922 წელს, კერძო მაუწყებლების არაკომერციულ ალტერნატივად, ამ პირობებით დაარსდა:

• უზრუნველყოს საზოგადოებისთვის დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი ახალი ამბები, განათლება და გართობა.

BBC-ის პრაქტიკამ საფუძველი ჩაუყარა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სისტემების განვითარებას მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში, მათ შორის, საქართველოში.

2004 წელს, პირველი არხის სტატუსი შეიცვალა და სახელმწიფო ტელევიზიიდან - საზოგადოებრივ მაუწყებლად ფორმირება მოხდა.

• თუმცა, მას შემდეგ, მუდმივად არსებობს მოსაზრებები, რომ არხის პოლიტიკას განკარგავს ის პოლიტიკური ძალა, ვინც მთავრობაშია. ასეთი მოცემულობა კი, აბსოლუტურ წინააღმდეგობაშია საზმაუს არსთან.

ეს რომ ასე არ ხდებოდეს, დაკანონდა მერვეთა საბჭოს მექანიზმი, რომლის ცხრა წევრიდან სამ-სამს საპარლამენტო უმრავლესობა და უმცირესობა წარადგენს, ორს - სახალხო დამცველი და ერთს - აჭარის უმაღლესი საბჭო. 

რა გავლენა აქვთ მეურვეებს?

• გადამწყვეტი.

ისინი განსაზღვრავენ "მაუწყებლობის პროგრამულ პრიორიტეტებს, საქართველოს საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ძირითადი პრიორიტეტული მიმართულებების, მათ შორის, ნატოსა და ევროკავშირში ინტეგრაციის საკითხებზე", — წერია კანონში.

არგუმენტები: რატომ უნდა გვაღელვებდეს მმართველი პარტიის ინიციატივა?

ახალი საკანომდებლო ინიციატივა აჩენს რისკს, ხელისუფლების სასარგებლოდ გაიზარდოს მეურვეთა რაოდენობა, რადგან, ინიციატორთა ჯგუფი, რომელთაც "ოცნებიდან" დეპუტატი რატი იონათამიშვილი წარმოადგენს, მიზნად ისახავს, კომუნიკაციების კომისიასაც შეეძლოს დამატებით ორი მეურვის კანდიდატის წარდგენა საზოგადოებრივ მაუწყებელში.

• კომუნიკაციების კომისია არის სახელმწიფო ორგანო, რომელსაც ხელმძღვანელობს კახა ბექაური, ბიძინა ივანიშვილის ტელევიზიის — "მეცხრე არხის" ყოფილი დირექტორი. მეტი
• ასევე, ბიძინა ივანიშვილის ტელევიზიაში მუშაობდა ვასილ მაღლაფერიძე, რომელიც ახლა სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარეა.
• "მედიაომბუდსმენი", მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაცია, ბექაურისა და მაღლაფერიძის მეგობრულ კავშირზეც მიანიშნებს: "საკანონმდებლო ცვლილება საბოლოოდ ჩამოაყალიბებს კლანურ მმართველობას საზოგადოებრივ მაუწყებლებში", — წერია მათს განხცხადებაში.

მარიამ გოგოსაშვილი, ორგანიზაცია "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" დირექტორი, ერთ-ერთია მედიის საკითხებზე მომუშავე პროფესიული ჯგუფებიდან, რომელიც საკანონმდებლო ინიციატივის საკომიტეტო განხილვებს ესწრებოდა, მაგრამ დეპუტატ რატი იონათამიშვილისგან ვერ მიიღო დასაბუთებული არგუმენტები, რა მიზანი აქვს მეურვეთა რაოდენობის გაზრდას, თანაც, მაინცდამაინც სახელმწიფო ორგანოს კვოტით.

სამეურვეო საბჭოს ფუნქციონირებისთვის აუცილებელია სრული შემადგენლობის უმრავლესობა ესწრებოდეს სხდომებს. დღევანდელი მოცემულობით, ეს არის ცხრიდან ხუთი წევრი.
მარიამ გოგოსაშვილმა გვითხრა, რომ შესაძლოა, მიზეზი ფუნქციონირებადი და ამავდროულად, მხოლოდ ხელისუფლების ინტერესების მიმართ ერთგული საბჭოს ფორმირება იყოს.
რით ხსნის ამას?

• "იმ დაშვებით, თუ "ოცნება" მხარს არ დაუჭერს საპარლამენტო უმცირესობისა და სახალხო დამცველის კვოტით წარდგინებულ კანდიდატებს, რისი პრაქტიკაც აქამდეც გვინახავს, კომუნიკაციების კომისიის კვოტით არჩეული ორი წევრის ხარჯზე, მათ ექნებათ შესაძლებლობა, მიიღონ ერთგული და ამავდროულად, ფუნქციონირებადი 6-წევრიანი ბორდი, რაც, წესის მიხედვით, საკმარისია გადაწყვეტილებების მისაღებად."

პრობლემაა ისიც, რომ თუ ამ ინიციატივას პარლამენტი მხარს დაუჭერს, პირველი არხის თანამშრომელს მიეცემა უფლება, იმავდროულად მუშაობდეს აჭარის ტელევიზიასა და რადიოშიც.
მაგალითად,
პირველი არხის საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი შესაძლოა, პარლალურად ხელმძღვანელობდეს აჭარის საინფორმაციო სამსახურს, რაც ორ სხვადასხვა საზოგადოებრივ მაუწყებელს ერთი პოლიტკური გემოვნების საინფორმაციო პრიორიტეტების ქვეშ მოაქცევს.

• "ეს დაშვებები აჩენს საფუძვლიან ეჭვს, ვიფიქროთ, რომ საკანონმდებლო წინადადება კონკრეტულ ინტერესებს ერგება", — ამბობს გოგოსაშვილი.

ინიციატივაზე “მაუწყებლობის შესახებ” კანონში ცვლილებების შეტანის შესახებ, სამართლებრივ შეფასებებს აქვეყნებს "მედიაომბუდსმენიც". დოკუმენტში ინიციატივის საფრთხეები მუხლობრივად არის განხილული.

ამავე თემაზე: სახელმწიფო მარეგულირებელი საზმაუს ბორდში? — ინიციატივა და საფრთხე

ა(ა)იპ "თავისუფლების ფორმულა" ოფიციალურად დაფუძნდა და გამგეობის თავმჯდომარედ ნინო ჟიჟილაშვილი არიჩიეს

რა ხდება?

• "ფორმულას" თანამშრომლებმა ორგანიზაცია "თავისუფლების ფორმულა" დააფუძნეს და სამართლებრივად, არასამეწარმეო იურიდიული პირის (ააიპ) სტატუსით, საჯარო რეესტრში უკვე დაარეგისტრირეს.
• არხის გენერალური დირექტორის, ზუკა გუმბარიძის თქმით, სწორედ ამ ორგანიზაციას გადასცა ტელევიზიის ერთ-ერთმა დამფუძნებელმა დავით კეზერაშვილმა კუთვნილი წილის ნახევარი — 25 პროცენტი და ეს უკვე ნოტარიულად დამოწმდა.

თუმცა, პრობლემაა, რომ გარიგების დარეგისტრირება საჯარო რეესტრში ვერ ხერხდება, რადგან:

• “კეზერაშვილის პირადობის მოწმობას მოქმედების ვადა გაუვიდა და სახელმწიფომ უარი უთხრა დოკუმენტის განახლებაზე, რადგან ის ძებნილია", — ამბობს გუმბარიძე.

როგორ აპირებენ ამ სამართლებრივი ბარიერის გადალახვას?

გენერალური დირექტორის თქმით, "სხვა გზებზე მუშაობენ", რასაც ცოტა ხანში გააცნობენ საზოგადოებას.

• "თუმცა, დარეგისტრირდება თუ არა დოკუმენტი, მას უკვე აქვს იურიდიული ძალა, რადგან ნოტარიულად დამოწმებულია კეზერაშვილის ნება, ამ ორგანიზაციას გადასცეს წილის ნახევარი", — გვითხრა ზუკა გუმბარიძემ.

დეტალები:
ორგანიზაციის დაფუძნების ეს პროცესი მოჰყვა ტელეკომპანია BBC-ის ჟურნალისტურ გამოძიებას, სადაც მიუთითებენ ტელეკომპანია "ფორმულას" მფლობელის კავშირებზე გლობალურ თაღლითურ სქემაში ჩართულ Milton group-ის კომპანიებთან.

• "თავისუფლების ფორმულა" ტელეკომპანიის 39-მა თანამშრომელმა დააფუძნა. მათ შორის არიან არხის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გადაცემების წამყვანები და ახალი ამბების პროდიუსერები.
• ორგანიზაციის მმართველობის ორგანო 11 წევრისგან შედგება.
• წესდებაში მითითებულია, რომ წევრებმა, "თავისუფლების ფორმულას" გამგეობის თავმჯდომარედ ნინო ჟიჟილაშვილი ერთი წლის ვადით აირჩიეს. ის არის პოლიტიკური თოქ-შოუს წამყვანი "ფორმულაზე".

მმართველობის ორგანოს შემადგენლობაა:

• ლევან ლომინაძე
• სალომე თავაძე
• მარიამ ბაჯელიძე
• ირაკლი კიკნაველიძე
• ნანა ინწკირველი
• ელისო ჯარიაშვილი
• ირაკლი ტაბლიაშვილი
• მარიამ ფანქველაშვილი
• სოფიო ხუნწარია
• რატი მუჯირი.

"თავისუფლების ფორმულას" შემადგენლობა ორგანიზაციის დაფუძნების ერთ-ერთ მიზნად მედიის ადვოკატირების მიმართულებას ასახელებს.

კომენტარები:
ზუკა გუმბარიძე, ტელევიზიის გენერალური დირექტორი:

• "ამით შევქმენით იურიდიული მექანიზმი, რამაც ისე შეცვალა დამფუძნებელთა სტრუქტურა, რომ ვერც ერთი კონკრეტული დამფუძნებელი ვეღარ მიიღებს ერთპიროვნულ გადაწყვეტილებებს".

გუმბარიძე განმარტავს, რომ ცვლილების მიზანია, "ფორმულას" სარედაქციო პოლიტიკა გახდეს უფრო დამოუკიდებელი და თავისუფალი პოლიტიკური გავლენებისგან.

• "რაც, აქამდეც ასე იყო, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ ახლა ამას იურიდიული ფორმაც ექნება", — თქვა მან "ბილტმორში" გამართულ ღონისძიებაზე, სადაც დაფუძნების შესახებ ოფიციალურად განაცხადეს.

ნინო ჟიჟილაშვილი, ჟურნალისტი, "თავისუფლების ფორმულას" გამგეობის თავმჯდომარე:

• "ახლა, ამ ორგანიზაციის დაფუძნებით, გამიჩნდა განცდა, რომ ეს იქნება დამატებითი შესაძლებლობა, სამართლებრივ ჩარჩოში მოვაქციოთ სარედაქციო დამოუკიდებლობის საკითხები".

არქივიდან: კეზერაშვილი ფორმულას წილებს თმობს, რა ხდება?

მოკლედ: "ქართული ოცნების” სურვილია, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში სახელმწიფო მარეგულირებელმა — კომუნიკაციების კომისიამაც წარადგინოს ორი წევრი, რაც ბორდის შემადგენლობას 9-დან 11 წევრამდე გაზრდის.

პარლამენტში უკვე ინიციირებულია ცვლილებების პროექტი კანონში "მაუწყებლობის შესახებ", რომლის ერთ-ერთი ნაწილიც სწორედ საზმაუს სამეურვეო საბჭოს წევრთა რაოდენობის ცვლილებაა.

კომუნიკაციების კომისია, რომელსაც უშუალოდ შეეხება ეს საკანონმდებლო ცვლილება, გვეუბნება, რომ კომენტარის გაკეთებას საჭიროდ არ მიიჩნევს.

• "ეს სავალალო მდგომარეობამდე მიიყვანს სარედაქციო დამოუკიდებლობას, რადგან მიზანი ბორდში მთავრობისთვის კიდევ უფრო ერთგული უმრავლესობის შექმნაა", — ამბობს IDFI-ის მედიის თავისუფლების მიმართულების ხელმძღვანელი, გიორგი დავითური, ამ კანონპროექტზე.

ფართო სურათში: მაუწყებელში სამეურვეო საბჭოს როლი მნიშვნელოვანია:

• მეურვეები იღებენ დებულებას სარედაქციო დამოუკიდებლობის უზრუნველსაყოფად, განსაზღვრავენ პროგრამულ პრიორიტეტებს, ამტკიცებენ ბიუჯეტს. მეტი

საბჭოს მნიშვნელობიდან გამომდინარე, დღევანდელი წესით, წევრებს პარლამენტი ირჩევს.

• კანდიდატებიდან ორს სახალხო დამცველი წარადგენს
• საპარლამენტო უმრავლესობა და ოპოზიცია - სამ-სამს
• ერთს - აჭარის უმაღლესი საბჭო.

რა არის პრობლემა? ახალ საკანონმდებლო პროექტში (*დოკუმენტები: 1.2) დაუსაბუთებელია:

• რატომ არ არის საკმარისი მაუწყებლის ეფექტური საქმიანობისთვის ცხრა წევრი;
• რა პრინციპით მიენიჭება ბორდში ორი კვოტა მაინცდამაინც კომუნიკაციების კომისიას, რომელიც სახელმწიფო ორგანოა.

"გაურკვეველია რას მოიტანს ცვლილება გარდა იმისა, რომ ეს მაუწყებლის დანახარჯებსაც გაზრდის" - ამბობს გიორგი დავითური.

სამეურვეო საბჭოს წევრები ხელფასს მაუწყებლის ბიუჯეტიდან იღებენ. 2023 წლისთვის, საბჭოსთვის 1.289,153 ლარი გამოიყო.

რამდენია და როგორ ნაწილდება საზმაუს 2023 წლის ბიუჯეტი?

"იდეა ჰარმონიზაციაშია საერთაშორისო სტანდარტებთან. არაერთ საინტერესო მოდელს გავეცანით, — გვითხრა ინიციატორმა, დეპუტატმა ქართული ოცნებიდან, რატი იონათამიშვილმა, მაგრამ მაგალითისთვის კონკრეტული ქვეყნები არ დაუსახელებია - "ალბათ, საუკეთესო განმარტებაა წარმომადგენლობითი მონაწილეობის მრავალფეროვნების უზრუნველყოფა."

როგორია საერთაშორისო პრაქტიკა? საზოგადოებრივ მაუწყებელში მეურვეების დანიშვნის წესი უნიკალურია თითოეული ქვეყნისთვის, მაგრამ:

• კომუნიკაციების კომისიის, ან მსგავსი მარეგულირებელი ორგანოს პირდაპირი ჩართულობა ევროპის ქვეყნებისთვის გავრცელებული პრაქტიკა არ არის.
• არის შემთხვევები, როდესაც მარეგულირებელ ორგანოებს გარკვეული ზედამხედველობა აქვთ დანიშვნის პროცესში, მაგრამ მათი წარმომადგენლების სამეურვეო საბჭოს წევრად არჩევა ნორმა არ არის.

მოსაზრებები:

• გიორგი დავითური, IDFI: "პირველ რიგში უნდა დავსვათ კითხვა, რამდენად მართებულია, მარეგულირებელი კომისია, როგორც ტელევიზიის მარეგულირებელი ორგანო, წარადგენდეს კადრებს ტელევიზიისავე მეურვეთა საბჭოში, რა ესაქმება კომუნიკაციების კომისიას მაუწყებელში? კომუნიკაციების კომისია არსად არავის წარადგენს და ნიშნავს."
• "ვერ დაასაბუთეს, რა ფუნქცია აქვს დამატებით ორ წევრს", — თქვა ოპოზიციონერმა დეპუტატმა ხატია დეკანოიძემ კანონპროექტის საკომიტეტო განხილვის შემდეგ — "ამიტომ მიმაჩნია, რომ ამ ცალსახად პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიზანია, ისე დაკომპლექტდეს ბორდი, რომ ხელი შეუწყოს არხზე სამთავრობო პროპაგანდის გაძლიერებას 2024 წლის არჩევნების წინ."

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარე, ვასილ მაღლაფერიძე "გემოვნების საკითხს" უწოდებს იმას, თუ რა რაოდენობის შეიძლება იყოს საზმაუს ბორდის წევრთა შემადგენლობა.

• ვასილ მაღლაფერიძემ პირდაპირ არ გვიპასუხა კითხვაზე, თუ რას ფიქრობს, სახელმწიფო მარეგულირებლის პირდაპირ ჩარევაზე მაუწყებლის ბორდში - "სხვადასხვა პრაქტიკები არსებობს და, ასეც შეიძლება იყოს და ისეც შეიძლება იყოს", — გვითხრა მან.
• ზოგადად, საკითხთან დაკავშირებულ არგუმენტებზე არ საუბრობს, რადგან, მისი თქმით, "ბორდთან დაკავშირებული საკითხები პარლამენტის გადასაწყვეტია".

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკაზე "ქართული ოცნების" შესაძლო გავლენის შესახებ კითხვებს ვასილ მაღლაფერიძის ფაქტორი აჩენს, რომელიც არხის გენერალური დირექტორი იყო, 2020 წელს გადადგა და პარტია "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის მოადგილე და პოლიტსაბჭოს წევრი გახდა. პარტიიდან წასვლის შემდეგ, 2022 წლის აპრილში მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარედ აირჩიეს.

მაუწყებლობის შესახებ კანონში შემავალი ცვლილებების პროექტის მიხედვით, ბორდის თავმჯდომარის არჩევის ვადა სამიდან ექვს წლამდე იზრდება.

"ინიციატივა აგრძელებს ხელისუფლების მიერ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიტაცების პროცესს და ზრდის "ოცნებასთან” აფილირებული ვასილ მაღლაფერიძის უფლებამოსილების ვადას", — აცხადებს 16 ორგანიზაცია "მედიაკოალიციიდან".

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკას დადებითად აფასებს "ქართული ოცნების" დეპუტატი, რატი იონათამიშვილი: "მაგალითისთვის შეგვიძლია გავიხსენოთ თუნდაც, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები, ასევე, თვითმმართველობის არჩევნები, სადაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის მუშაობა ძალიან მაღალი სტანდარტით შეფასდა ობიექტური მონიტორების მიერ, პირველ რიგში, ობიექტურობის კრიტერიუმის დაკმაყოფილების თვალსაზირით."

"მაუწყებლობის შესახებ" კანონში შესატანი ცვლილებების მისაღებად შესაბამისი პროცედურები უკვე დაწყებულია. ცვლილებებს დარგობრივი ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კომიტეტმა უკვე დაუჭირა მხარი და მას დეპუტატებმა საპარლამენტო სესიებზე უნდა უყარონ კენჭი.

დეტალები მაუწყებლობის შესახებ კანონში ინიციირებული სადავო ცვლილებების შესახებ

პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ საზოგადოებრივ მაუწყებელს მიუთითა კანონით ნაკისრ ვალდებულებებზე, რომ "მაუწყებელმა სათანადო მნიშვნელობა არ მიანიჭა ევროპის დღისადმი მიძღვნილი ღონისძიების გაშუქებას".

• ადმინისტრაციის პრეტენზიით, არხმა არ გაითვალისწინა მათი თხოვნა, პირდაპირ ეთერში გადაეცა ღონისძიების გახსნის პირველი წუთები.
• პასუხად, პირველი არხი აცხადებს, რომ პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ, ღონისძიების დაწყებამდე მხოლოდ ერთი საათით ადრე მიმართა მაუწყებლის პროდიუსერს. პირდაპირი ტრანსლირება კი სათანადო მომზადებას მოითხოვს.

დეტალები:

პრეზიდენტის ადმინისტრაციის განცხადებით,

• არხმა, ღონისძიება გააშუქა "მოამბის" ერთ-ერთ ბოლო რეპორტაჟად, პარაპლანით ფრენასთან დაკავშირებული რეგულაციების შესახებ მომზადებული სიუჟეტის შემდეგ, საინფორმაციო გამოშვების 27-ე წუთზე.
• "მაუწყებლის ვალდებულებაა, საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების, მათ შორის, ევროკავშირში ინტეგრაციის პოპულარიზაცია", — მიმართავს პრეზიდენტის ადმინისტრაცია მაუწყებლის გენერალურ დირექტორსა და სამეთვალყურეო საბჭოს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის განცხადებით,

• პირდაპირი ტრანსლირება სათანადო მომზადებას მოითხოვს და ამის მოკლე დროში ორგანიზება “სერიოზული სირთულეა”;
• შესაბამისი თხოვნით, ადმინისტრაციიდან პროდიუსერს ღონისძიების დაწყებამდე ერთი საათით ადრე, ტელეფონით მიმართეს;
• "თუმცა, არც მაშინ მოგვაწოდეს ზუსტი ინფორმაცია ქრონომეტრაჟის, კონკრეტული ეპიზოდის (ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის მიმართვა) დროის შესახებ", — რაც, მათი თქმით, პროგრამის დაგეგმვისა და ტექნიკური მომზადების პროცესისთვის აუცილებელი პირობებია.
• "პრეზიდენტის მიმართვა პირდაპირ ეთერში ვერ გავიდა, თუმცა, სრულად გავაშუქეთ საინფორმაციო გამოშვებაში", — წერენ განცხადებაში და შესაბამის ბმულებს მიუთითებენ.

მართლაც მხოლოდ ერთი საათით ადრე მიმართეს მაუწყებელს თხოვნით პირდაპირი ტრანსლაციის შესახებ?

•  არა — გვიპასუხა პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ სტატიის გამოქვეყნების შემდეგ, დამატებითი დეტალების გარეშე.  

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?

"მაუწყებლობის შესახებ“ კანონიდან პრეზიდენტის ადმინისტრაციის განცხადებაში ციტირებულ ჩანაწერთან ერთად, საზოგადოებრივ მაუწყებელს პროგრამული პრიორიტეტიც ავალდებულებს ევროატლანტიკურ ინტეგრაციასთან დაკავშირებული საკითხებისა და პროცესების გაშუქებას.

რამდენად ასრულებს მაუწყებელი ნაკისრ პრიორიტეტებს, ამას სამეურვეო საბჭო აფასებს და შესაბამის რეკომენდაციებს გასცემს.

რას ამბობენ სამეურვეო საბჭოს წევრები?

საზმაუს დირექტორთან ერთად, ზურაბიშვილის ადმინისტრაციის განცხადების ადრესატები სამეურვეო საბჭოს წევრებიც არიან. საბჭოს ცხრიდან ორ წევრს, ლაშა ტუღუშსა და ზაზა აბაშიძეს ადმინისტრაციის განცხადების შინაარსზე კომენტარი მანამდე ვთხოვეთ, ვიდრე პირველი არხი საპასუხო განცხადებას გამოაქვეყნებდა — მაუწყებელმა, პრეზიდენტს მხოლოდ 18 საათის შემდეგ უპასუხა. ბორდის წევრებს კი, ტელევიზიის პოზიციის ცოდნის გარეშე გაუჭირდათ ამ კონკრეტული შემთხვევის შეფასება, თუმცა, ზოგადად, მიიჩნევენ, რომ მნიშვნელოვანია:

• მაუწყებელი მაქსიმალურად ჯეროვნად ასრულებდეს ევროინტეგრაციისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების გაშუქებას.
• "ევროპის დღესთან დაკავშირებით, ქართველი ხალხისთვის შარლ მიშელის მიმართვა კი, სწორედ ასეთ შემთხვევად უნდა მივიჩნიოთ", — გვითხრა ზაზა აბაშიძემ.
• "ასეთი საკითხები მეტად პრიორიტეტული უნდა იყოს, — ამბობს ლაშა ტუღუში, — ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ევროინტეგრაციის საკითხების გაშუქების თაობაზე, პირველი არხის მიმართ კრიტიკულები შეიძლება იყვნენ ბორდის წევრები."

მეურვეები, მაუწყებელს კანონითა და პროგრამული პრიორიტეტებით ნაკისრ ვალდებულებს შეახსენებენ. ვკითხეთ, ამ და სხვა შემთხვევების გათვალისწინებით, ხომ არ ხედავენ პრიორიტეტებიდან გადახვევის რისკებს, რაზეც გვითხრეს, რომ შინაარსობრივად, მაუწყებლისთვის განსაზღვრული პროგრამული პრიორიტეტები “ფართო დიაპაზონს მოიცავს”, რაც შესაძლოა, ზოგ შემთხვევაში მეტად, ზოგჯერ — ნაკლებად სრულდებოდეს, თუმცა,

• "თუ ევროინტეგრაციის ნაწილში, ვინმე გაბედავს პრიორიტეტებიდან გადახვევას, ეს იქნება კანონის პირდაპირი და უხეში დარღვევა", — გვითხრა ზაზა აბაშიძემ.

ევროინტეგრაციის საკითხებზე არხის საინფოირმაციო პოლიტიკას აკრიტიკებს საბჭოს კიდევ ერთი წევრი, ლიკა ბასილაია-შავგულიძე, რომელმაც 2023 წლის 16 მარტს, ბორდის სხდომაზე გააკრიტიკა მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის ხელმძღვანელი, გიორგი გვიმრაძეზე და თქვა, რომ გვიმრაძე გადაცემებში, "მუდმივად ეჭვქვეშ აყენებს ქვეყნის ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის პროცესს." მეტი

ვცადეთ, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის განცხადების შინაარსზე შეფასება მოგვესმინა სამეურვეო საბჭოს ხელმძღვანელისგან, ვასილ მაღლაფერიძესგან, მაგრამ ჩვენს ზარებსა და მესიჯს არ უპასუხა.

რამდენია და როგორ ნაწილდება საზმაუს 2023 წლის ბიუჯეტი?

"საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა" 2022 წლის ბიუჯეტის შესრულების ანგარიში მოამზადა და დასამტკიცებლად პარლამენტს გაუგზავნა. დოკუმენტშია ინფორმაცია 2023 წლის ბიუჯეტის შესახებაც, რომლის მიხედვით:

• წელს მაუწყებელი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 86 მილიონამდე ლარს მიიღებს.
• თუმცა, მთლიანი ბიუჯეტი 161 მილიონზე მეტი იქნება, რაშიც წინა წლის კომერციული შემოსავლები, აუთვისებელი თანხა და შენობის გაყიდვით მიღებული 65 მილიონი ლარიც შედის.

ფართო სურათში:

• სახელმწიფო ხაზინიდან მაუწყებლისთვის გამოყოფილი წლევანდელი ბიუჯეტი იმაზე მეტია, ვიდრე 2022 წელს, საქართველოში არსებული ყველა ტელევიზიისა და რადიოს შემოსავლების საერთო ჯამი.

2023 წელს, ახალი და მიმდინარე ამბების წარმოება14 მილიონი ლარით დაფინანსდება. ის არხის ყველაზე მაღალბიუჯეტიანი განყოფილებაა.

• შარშანდელი ბიუჯეტი 12 მილიონ ლარზე მეტი იყო, მაგრამ მილიონით გადააჭარბეს "სამივლინებო ხარჯების ნორმის ცვლილებისა" და "უცხოური საინფორმაციო სააგენტოების მომსახურების, ასევე, სიგნალების გადმოგორების" გაზრდილი ღირებულების მიზეზით.

მოამბეს, ამ განყოფილების ძირითად პროდუქტს, რეიტინგის პრობლემა აქვს,

• რაც ნათლად ჩანს რეიტინგების მდგენელი ორგანიზაციის ანგარიშშიც, რომლის მიხედვით, 2022 წელს არხის საინფორმაციო გამოშვების რეიტინგი 0.65% იყო.
• გასულ ხუთ წელიწადში კი, საუკეთესო მაჩვენებელი 0.72% ჰქონდა.
• დაბალია არხის საერთო რეიტინგიც: წინა თვეში 2.1% იყო და მეცხრე ადგილზეა ყურებად ათ არხს შორის.

რაც შეეხება ნდობას,

• NDI-ის 2023 წლის კვლევით, მაუწყებელს გამოკითხულთა მხოლოდ 3% ენდობა.
• ხოლო მაუწყებლის მიერვე მომზადებული კვლევით, სრულ ნდობას რეგულარული მაყურებლის ნახევარიც კი არ უცხადებს (43.2%), უნდობლობის მაჩვენებლი კი 5.3%-ია.

იმავე კლვევისას, ცნობადობის შემოწმების მიზნით, გამოკითხულებს პირველი არხის ხუთი გადაცემის დასახელება სთხოვეს, რაც უმრავლესობამ ვერ შეძლო.

• საზმაუს ხუთი გადაცემის გახსენება მხოლოდ 11%-მა მოახერხა, მაგრამ მოამბე დასახელებული გადაცემების ხუთეულს მიღმაა.

ინტერვიუ გიორგი გვიმრაძესთან, პირველი არხის ახალი ამბების ბლოკის დირექტორთან

საზმაუს რეიტინგის გაზრდას ასახელებდა მთავარ მიზნად ყოფილი გენერალური დირექტორი, ვასილ მაღლაფერიძე, რომელიც ახლა სამეთვალყურეო საბჭოს ხელმძღვანელობს და პარლამენტში წლიურ ანგარიშსაც ის წარადგენს.

მისი ავტორობით მომზადებული ფილმი "მეფე ერეკლე — რეპორტაჟი ისტორიიდან", არხს 261 973 ლარი დაუჯდა.

საგულისხმოა, რომ:

• მაუწყებელმა, 2-საათიანი მხატვრულ-დოკუმენტური ფილმი მას შემდეგ მოამზადა, რაც ხელისუფლებამ ერეკლე II-ის თემა პროპაგანდისა და ოპონენტების მარგინალიზების საგნად აქცია.
• ამ ერთი ფილმის ბიუჯეტი მიახლოებულია არხის ზოგიერთი გადაცემის წლიურ ბიუჯეტთან — მაგალითად, "კაცების შოუ", "შარქთენქ საქართველო", და ზოგიერთი გადაცემის მთელის წლის ბიუჯეტზე მეტია.

სხვა დეტალები ანგარიშიდან:

• 2022 წლის ბიუჯეტიდან სესხის მომსახურებაში 11,333,058 ლარი დაიხარჯა.
• საუბარია 45-მილიონიან ვალზე, რომელიც ხუთი წლის წინ ტექნიკური გადაიარაღების მიზნით აიღეს.
• წელს გენერალური დირექტორისა და დაქვემდებარებული სამსახურებისთვის 4 მილიონ ლარზე მეტია გამოყოფილი.
• სამეურვეო საბჭოსთვის — 1 289 153 ლარი.

მაუწყებლის 2022 წლის ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშს სამეთვალყურეო საბჭოს ყველა წევრის ხელმოწერა აქვს, ლიკა ბასილაია-შავგულიძის გარდა.

პარლამენტში, მედიის აკრედიტაციის წესის ცვლილებიდან ერთი თვის თავზე, მედიის შვიდ წარმომადგენელს აეკრძალა პარლამენტში მუშაობა. ჟურნალისტებისა და მედიის თემაზე მომუშავე ორგანიზაციების შეფასებით, ეს მედიის საქმიანობის შეზღუდვის პირველი ეტაპია.

რა არის პრობლემა?

• პრაქტიკამ გვაჩვენა, რომ ეს ცვლილება, საპარლამენტო უმრავლესობის, "ქართული ოცნების" დეპუტატებისთვის იქცა ბერკეტად, არ უპასუხონ უშუალოდ მათ საქმიანობასთან, ან ზოგადად, ხელისუფლებისთვის არასახარბიელო საკითხებთან დაკავშირებით დასმულ შეკითხვებს.
• ბრძანების მიხედვით, მათი ერთი უარიც კი საკმარისი უნდა იყოს ჟურნალისტისთვის, დაუყოვნებლივ შეწყვიტოს ინტერვიუს ჩაწერა, წინააღმდეგ შემთხვევაში დასანქცირდება და პარლამენტში მუშაობის უფლება შეუწყდება თავდაპირველად ერთი თვით, განმეორებით შემთხვევაში — ექვსით.
• ჟურნალისტებს ჩამორთმეული აქვთ გასაჩივრებისა და პასუხის გაცემის უფლება.

როგორ დაიწყო ამბავი?

• 2023 წლის წლის 6 თებერვალს, პარლამენტის თავმჯდომარემ, შალვა პაპუაშვილმა, გამოსცა ბრძანება, რომლითაც ჟურნალისტებს საკანონმდებლო ორგანოში ქცევისა და მოქმედების წესები ისე განუსაზღვრა, რომ ცენზურის საფრთხეები გაჩნდა. მეტი

რა არის შედეგი?

• ბრძანების ამოქმედებიდან დღემდე, სანქცირებულია მედიის 7 წამომადგენელი — "ტვ პირველის", "მთავარი არხისა" და "ფორმულას" ჟურნალისტები და ოპერატორები. მათ, პარლამენტის აპარატმა, 1 თვით შეუწყვიტა შენობაში საქმიანობის უფლება.
• "პრაქტიკამ აჩვენა, რომ ეს გადაწყვეტილება ასრულებს თავის პოლიტიკურ მიზანს, დასაჯოს კრიტიკული ჟურნალისტები", — გვითხრა "მედიაომბუდსმენის" დირექტორმა, ნათია კაპანაძემ, რომელიც "ღია საზოგადოების ფონდის" დახმარებით, სამართლებრივად იცავს სანქცირებულ ჟურნალისტებსა და ოპერატორებს.

სარჩელით, ბრძანების გაუქმების მოთხოვნით, "მედიაომბუდსმენმა" პარლამენტის წინააღმდეგ თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიმართა.

• სასამართლომ საქმე წარმოებაში მიიღო,
• მაგრამ საქართველოს პარლამენტი სარჩელს არ სცნობს.
• დავას მოსამართლე ციცინო როხვაძე განიხილავს.

რატომ არის ეს ამბავი მნიშვნელოვანი?

მედიის გარდა, ეს შეზღუდვები აზიანებს, მკითხველს/მაყურებელს, ნებისმიერი მოქალაქის უფლებას, ხალხისგან არჩეული დეპუტატებისგან მიიღოს პასუხები მნიშვნელოვან, კრიტიკულ კითხვებზე.

რა არგუმენტებია პაპუაშვილის აქტის წინააღმდეგ?

• საქართველოს სახალხო დამცველი: პრობლემურია, რომ არ არის გაწერილი გასაჩივრების საკითხი. მოვუწოდებთ პარლამენტს აქტის ცვლილებისკენ ისე, რომ რეგულაცია არ იწვევდეს ჟურნალისტურ საქმიანობაში გაუმართლებელ ჩარევას.
• საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია: ამით იზღუდება ინფორმაციის მოპოვებისა და გავრცელების შესაძლებლობა. ჩნდება ეჭვი, რომ ეს უკავშირდება კონკრეტული მედიაპროდუქტის შინაარსს.
• მედიაომბუდსმენი: არღვევს მედიისა და საზოგადოების უფლებას, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია საკანონმდებლო ორგანოში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესების შესახებ.
• საერთაშორისო ორგანიზაცია "ჟურნალისტების დაცვის კომიტეტი" (CPJ): პარლამენტმა უნდა გააუქმოს კრიტიკული ჟურნალისტისთვის აკრედიტაციის შეჩერების გადაწყვეტილება და გაატაროს ახლახან მიღებული რეგულაციების რეფორმა.

---

რის გამო შეუჩერდათ აკრედიტაცია ჟურნალისტებს? — მოკლე ისტორიები

"ფორმულას" გამომძიებელი ჟურნალისტი სოფიო გოზალიშვილი, პარლამენტში, 3 დღის განმავლობაში ცდილობდა, უმრავლესობის წევრებისგან მიეღო პასუხი ბრალდებებზე შალვა რამიშვილის მიმართ, სექსუალური შევიწროების შესაძლო ფაქტების შესახებ.

• დეპუტატებისგან აინტერესებდა, იყვნენ თუ არა სოლიდარულები სავარაუდო მსხვერპლი ქალების მიმართ.
• სურდა, ამ თემაზე დეპუტატებისგან მიეღო კომენტარი პირადად და არა — საერთო ბრიფინგზე, რადგან ეს მათი გადაცემის სპეციალური თემა იყო.

გოზალიშვილის თქმით, მისმა კითხვამ განსაკუთრებით, ნინო წილოსანი აღაშფოთა:

• "რომელმაც მითხრა კიდეც: არ გამომეკიდოთ, თქვენს თავს ეცით პატივიო. მოგვიანებით მითხრეს, რომ ჩემთვის აკრედიტაციის შეჩერება მან და დაჩი ბერაიამ მოითხოვეს".

პაპუაშვილის ბრძანება აკრედიტაციის წესის ცვლილების შესახებ, აწესებს ლიმიტს სხვადასხვა ტიპის მედისთვის პარლამენტში აკრედიტებული წარმომადგენლების მაქსიმალურ რაოდენობაზე, რაშიც გოზალიშვილი კიდევ ერთ განსაკუთრებულ საფრთხეს ხედავს, რადგან:

• "ფორმულას" შემთხევაში განსაზღვრულია სულ 7 ადამიანი და წესის თანახმად, თუ ერთი სანქცირდება, მედია მას ვერ ჩაანაცვლებს სხვა ჟურნალისტით.
• აკრედიტაციას თავდაპირველად ერთი თვით გიუქმებენ, შემდეგ - ექვსით.

"რაც საბოლოოდ, დაგვტოვებს პარლამენტს მიღმა: ალბათ, ასე ნელ-ნელა გამოგვხშირავენ და დარჩებიან თავიანთ პროპაგანდისტულ მედიებთან ერთად, — ამბობს "ფორმულას" ჟურნალისტი, — ჩემთვის ეს პირდაპირ ცენზურის დაწესების პირობაა."

"მთავარი არხის" ახალი ამბების ჟურნალისტი თათია წოწონავა, 2023 წლის 5 აპრილს, როდესაც აშშ-მა საქართველოს ოთხ მოსამართლეს სანქციები დაუწესა, დილიდან ცდილობდა საკანონმდებლო ორგანოში მმართველი გუნდის დეპუტატებისგან მოესმინა, იზიარებდნენ თუ არა საკუთარ როლს სასამართლო სისტემის მიმართ. მასთან ერთად, იმავეს საკითხზე მუშაობდა "ტვ პირველის" ჟურნალისტი, რუსუდან დუმბაძე.

• "შენობა, თითქმის ცარიელი იყო. ერთადერთი, ვინც შემოვიდა, ელისო ბოლქვაძე იყო. მას არ გავკიდებივართ, ჩავწერეთ ლიფტთან, რაც ჩანს კიდეც კადრებშიც. ინტერვიუზე არ დაგვთანხმდა, მაგრამ არც მიდიოდა, შესაბამისად, არ ყოფილა ადევნება", — მაგრამ, ამის მიუხედავად, წოწონავამაც და დუმბაძემაც, დღის ბოლოს, პარლამენტის აპარატისგან მიიღეს წერილი აკრედიტაციის 1 თვის ვადით შეჩერების შესახებ.

ონლაინ-გამოცემა "პუბლიკას" რედაქტორი ნათია ამირანაშვილი პირველი ჟურნალისტი იყო, ვისაც პარლამენტის თავმჯდომარის ბრძანების ამოქმედების შემდეგ, საკანონმდებლო ორგანომ აკრედიტაცია 1 თვით შეუჩერა.

• მიზეზი: პარლამენტის შენობაში პროტესტის გამოხატვა.

2023 წლის 2 მარტს, რუსული შინაარსის კანონპროექტის საკომიტეტო განხილვების პარალელურად, ამირანაშვილი კოლეგებთან ერთად, პლაკატებითა და შეძახილებით აპროტესტებდა მმართველი პარტიის გადაწყვეტილებას — მიეღოთ კანონი, რომლითაც ჟურნალისტებს უცხო ქვეყნის აგენტებად გამოაცხადებდნენ.

• "ექსტრაორდინალური არაფერი ჩამიდენია, ვსარგებლობდი ჩემთვის, როგორც მოქალაქისთვის მონიჭებული გამოხატვის თავისუფლების უფლებით", — გვითხრა მან. შემდეგ, ამას მოჰყვა ზარი პარლამენტის პრესსამსახურიდან შეტყობინებით აკრედიტაციის შეჩერების შესახებ.

---

სასამართლო პროცესი.

• მოსამართლე ციცინო როხვაძეს, ამ ჟურნალისტების შემთხვევები უკვე სარჩელის სახით უდევს განსახილველად.
• ამავე საქმის ნაწილია "ტვ პირველის" ჟურნალისტის, ნატა ქაჯაიას შემთხვევა, რომელიც ჯერ კიდეც გასულ წელს, 2022 წლის მარტში გამოაძევეს პარლამენტიდან, ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე.
• ჟურნალისტების ადვოკატი, "მედიაომბუდსმენის" დამფუძნებელი ნათია კაპანაძეა.

რა წერია სარჩელში?

მოსარჩელე ითხოვს, სასამართლომ ნაწილობრივ, უმეტეს შემთხვევაში კი, სრულად ბათილად სცნოს პუნქტები საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის 2023 წლის 6 თებერვლის ბრძანებიდან.

"ეს დისკრიმინაციული და ცალმხრივი დოკუმენტია, რომელიც პრესას პასუხის უფლებას არ უტოვებს" - ამბობს ნათია კაპანაძე.

იურისტმა გამოითხოვა მონაცემები 2022 წელს პარლანტში დაშვებული საშვების შესახებ, სადაც გაირკვა, რომ მედიის წარმომადგენლებზე 20 000-ჯერ გაიცა საშვი (*რაშიც შედის ერთი და იმავე ადამიანზე რამდენჯერმე გაცემული საშვიც).

"მე, სასამართლოს ამით ვუმტკიცებ, რამდენად მასშტაბურია საკითხი." - ამბობს ნათია კაპანაძე.

რას ამბობს საქართველოს პარლამენტი?

• არაფერს.

უშედეგო აღმოჩნდა მცდელობა, მოგვესმინა საკანონმდელო ორგანოს ოფიციალური პოზიცია სარჩელთან დაკავშირებით.

"მედიაომბუდსმენის" მიხედვით, პარლამენტმა სასამართლოს უკვე წარუდგინა შესაგებელი, რომლის კითხვარში: "ცნობთ თუ არა სარჩელს", საკანონმდებლო ორგანოს პასუხია — "არა".

• "პარლამენტი არათუ არ აღიარებს, რომ პაპუაშვილის აქტით, გასაჩივრების უფლება ირღვევა, მეტიც, იმის უფლებასაც კი არ აძლევს ჟურნალისტებს, დარღვეული უფლებებისთვის ბრძოლა სასამართლოში გააგრძელონ", — თქვა ნათია კაპანაძემ.

რა ვიცით ამ საქმის მოსამართლის შესახებ?

• ციცინო როხვაძე, უვადო მოსამართლედ დაინიშნა 2020 წელს.
• ეს, მისთვის არ იქნება მედიასთან დაკავშირებული პირველი საქმე — 2022 წლის იანვარში განიხილა კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის საჩივარი "მთავარი არხის" წინააღმდეგ, რაზეც, თავდაპირველად, კრიტიკული მედიის სასარგებლოდ მიიღო გადაწყვეტილება, შემდეგ — შეცვალა და მარეგულირებელი კომისია გაამართლა.

დაბოლოს, "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ" მოამზადა დოკუმენტი, სახელწოდებით — "საერთაშორისო პრაქტიკა მედია აკრედიტაციასთან დაკავშირებით". მასში, განვითარებადი და განვითარებული ქვეყნების მაგალითებია მოყვანილი და საუბარია მედიის როლზე პარლამენტში.

• დოკუმენტის მიზანია, საერთო სურათის დანახვაში მეტად დაგვეხმაროს და მისი ნახვა შესაძლებელია აქ

სამ მაისს, მედიის ადვოკატირების კოალიციის ინიციატივით, პრეზიდენტის რეზიდენციასთან მედიის წარმომადგენელთა აქცია გაიმართა.

რა ხდება?

• პრესის თავისუფლების დღეს, დემონსტრანტებმა სალომე ზურაბიშვილს "მთავარი არხის" დამფუძნებლის, ნიკა გვარამიას შეწყალებისკენ მოუწოდეს.

დღესვე, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებმა გვარამიას საქმესთან დაკავშირებით ერთობლივი განცხადებაც გაავრცელეს:

• "მოვუწოდებთ პრეზიდენტს, ევროკომისიის რეკომენდაციების გათვალისწინებით, და საქმეზე საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციების, სახალხო დამცველის შეფასებების შესაბამისად, მიიღოს გადაწყვეტილება ნიკა გვარამიას შეწყალების თაობაზე", — წერია განცხადებაში, რომელსაც 42 ორგანიზაცია აწერს ხელს.

პრესის თავისუფლების დღის კონტექსტში, ნიკა გვარამიას პატიმრობის საკითხი ერთ-ერთ პრიორიტეტულ თემად დაასახელა ჰელსინკის კომისიამ, რომელიც ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ადამიანის უფლებათა დაცვის ორგანიზაციაა.

• კომისიამ, 28 აპრილს გამოქვეყნებულ ტვიტში, გვარამია მოიხსენია უსამართლოდ დაპატიმრებულ ქართველ ოპოზიციონერ ჟურნალისტად.

• 24 აპრილს, ჰელსინკის კომისიამ საქართველოს პრეზიდენტს, სალომე ზურაბიშვილს, "როგორც საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციისა და დემოკრატიის დაცვის ხმამაღალ მხარდამჭერს", ნიკა გვარამიას შეწყალებისკენ მოუწოდა.

დეტალები გვარამიას საქმეზე

• ნიკა გვარამია, 2022 წლის მაისში, უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისა და გაფლანგვის ბრალდებით დააპატიმრეს

• თუმცა, გავლენიანი ადგილობრივი თუ საერთაშორისო ორგანიზაციები და ინსტიტუციები, მის პატიმრობას პოლიტიკურად მოტივირებულად მიიჩნევენ.

• მედიის უფლებების დამცველი სხვადასხვა ორგანიზაციის შეფასებით, ჟურნალისტების მიმართ ბოლო წლებში გახშირებულ თავდასხმებთან, მედიაგარემოს დაზიანებისკენ მიმართულ საკანონმდებლო ინიციატივებთან თუ ჟურნალისტებზე უკანონო თვალთვალთან ერთად, გვარამიას, როგორც ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიასაშუალების დამფუძნებლისა და დირექტორის პატიმრობა "ნათლად ასახავს "ქართული ოცნების" ხელისუფლების განწყობას მათგან დამოუკიდებელი მედიასაშუალებების მიმართ."

ასევე, წაიკითხეთ:

• საქართველოში არ გაზრდილა პრესის თავისუფლების ხარისხი — პასუხი პრემიერ ღარიბაშვილს
• გვარამიას საქმე: პოლიტიკური მოტივის უპირატესობა და სასჯელი
  
  
  თავისუფალ მედიაგარემოს, როგორც ევროკავშირთან ინტეგრაციისთვის ერთ-ერთ მთავარ პირობას, საქართველოს ხელისუფლებას მუდმივად შეახსენებენ საერთაშორისო პარტნიორები განცადებებსა და რეზოლუციებში.

• ნიკა გვარამიას შეწყალების მოწოდებით, პრეზიდენტ ზურაბიშვილისთვის აქამდეც არაერთხელ მიუმართავთ, რასაც ის მისთვის კანონით მინიჭებულ დისკრეციულ უფლებაზე "გაუთავებელ ზეწოლად" აფასებს.

2023 წლის მარტში, ზურაბიშვილმა "ტვ პირველთან ინტერვიუში" შეკითხვას გვარამიას შეწყალებაზე, ასე უპასუხა:

• "ერთადერთი შემაფერხებელი არის ის გაუთავებელი რეკომენდაციები, თუ ზეწოლები, თუნდაც, ევროპარლამენტარების რეზოლუციები. [...] ამის უფლება არავის აქვს არცერთი ქვეყნის მიმართ. ჩვენ ვართ არანაკლებ თანასწორი ქვეყანა, როგორც სხვები. პრეზიდენტის დისკრეციული უფლება არის პრეზიდენტის დისკრეციული უფლება“.

პოლიტიკურად მოტივირებულ დევნასა და პატიმრობაზე წერია აშშ-ის საელჩოს განცხადებაშიც:

"შეერთებული შტატების საელჩო პატივს სცემს საქართველოში პრესის წევრებს, რომლებიც მუშაობენ საზოგადოების ინფორმირებისა და ინსტიტუციების ანგარიშვალდებულებისთვის, მიუხედავად მათზე ძალადობის, ძალადობის მუქარის, პოლიტიკურად მოტივირებული დევნის, პატიმრობისა თუ სხვა ზეწოლისა. მედიისთვის ზიანის მიყენების ან გაჩუმების ნებისმიერი მცდელობა არის თავდასხმა თავად დემოკრატიაზე."

მედიის თავისუფლების ხარისხის გაუარესებას, როგორც ფაქტს, არ აღიარებს საქართველოს ხელისუფლება.

3 მაისს, ირაკლი ღარიბაშვილის სახელით, საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციის ფეისბუქგვერდზე გამოქვეყნებულ განცხადებაში ვკითხულობთ, რომ "თავისუფალი, დამოუკიდებელი და პლურალისტური მედიასივრცე გვაქვს".

იმავე პათოსით იყო დაწერილი 21 მარტს, ქართული ჟურნალისტიკის დღესთან დაკავშირებით გამოქვეყნებული მისალოცი ტექსტიც.

რა ხდება?
2023 წლის 7-9 მარტის აქციების დაშლის საქმეზე, რა დროსაც ჟურნალისტები და ოპერატორები დაზარალდნენ, "მედიაომბუდსმენის" მოთხოვნის საფუძველზე, გენერალურმა პროკურატურამ კვალიფიკაცია დააზუსტა.

ეს რას ნიშნავს?

• ამ დრომდე, შსს-ს თანამშრომლების მიმართ, გამოძიება მხოლოდ სამსახურებრივი უფლებამოსილების ძალადობით გადამეტების მუხლით მიმდინარეობდა.
• დღეიდან ჟურნალისტებისთვის პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლის მუხლითაც გაგრძელდება.

დეტალები:

• 2023 წლის 2, 7,8 და 9 მარტის აქციებისას, რუსთაველის გამზირზე დაზარალებული ჟურნალისტების და ოპერატორების უფლებებს "მედიაომბუდსმენი" იცავს.
• 2023 წლის 7 აპრილს, ორგანიზაციამ საქართველოს გენერალურ პროკურატურას განცხადებით მიმართა და საქმეზე კვალიფიკაციის შეცვლა მოითხოვა.
• ამას წინ უძღოდა მედიის 21 წარმომადგენლის საგამოძიებო უწყებაში გამოკითხვა, რის შემდეგაც რვა მათგანს სავარაუდო მსხვერპლის სტატუსი მიენიჭა.

გუშინ, 2023 წლის 27 აპრილს "მედიაომბუდსმენმა" გენერალური პროკურატურისგან მიიღო წერილი, რომელშიც ნათქვამია, რომ ორგანიზაციის ხელმძღვანელის, ადვოკატის, ნათია კაპანაძის განცხადების საფუძველზე, საქმეზე კვალიფიკაცია შეიცვალა და გამოძიება გრძელდება შსს-ს ცალკეული თანამშრომლების მხრიდან, სამსახურებრივი უფლებამოსილების ძალადობით გადამეტებისა და ჟურნალისტისათვის პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლის ფაქტებზე, შესაბამისი მუხლებით.

• "მედიაომბუდსმენის" ხელმძღვანელმა, ნათია კაპანაძემ, გვითხრა, რომ სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს ხელახლა მიმართა მისი დაცვის ქვეშ მყოფი კიდევ სამი ჟურნალისტის, თამარ გეგიძის (On.ge), ვახო ქარელი (ფორმულა) და მიხეილ გვაძაბიასთვის (ნეტგაზეთი) ხელის შეშლის ფაქტზე, როდესაც ისინი 2023 წლის 2 მარტს ძალის გამოყენებით გააძევეს პარლამენტის შენობიდან და საქმეზე, მათ მიმართაც ითხოვს კვალიფიკაციის დაზუსტებას. დეტალები: პარლამენტიდან ჟურნალისტები ძალის გამოყენებით გააძევეს [02.03.2023]

რა უნდა გვახსოვდეს?

• 2023 წლის 2 მარტს, "ოცნების" მხარდაჭერილი რუსული შინაარსის კანონპროექტის საკომიტეტო განხილვებს არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და დამოუკიდებელი მედიის ნაწილის პროტესტი მოჰყვა, პარლამენტის შენობასთან. პროტესტმა, 7-9 მარტს მასშტაბური სახე მიიღო, რომელიც ხელისუფლებამ ძალის გამოყენებით დაშალა.

პრობლემაა, რომ:
მედიის წარმომადგენლებს, პროფესიული მოვალეობის შესრულებასა და კონსტიტუციით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობის პროცესში, მიზანმიმართულად ეშლებოდათ ხელი.

შედეგად, დაფიქსირდა:

• ჟურნალისტების საქმიანობაში ხელშეშლის 15 შემთხვევა;
• დაირღვა მედიის 21 წარმომადგენლის უფლება;
• სპეციალურმა საგამოძიებო სამსახურმა, სავარაუდო მსხვერპლის სტატუსი მიენიჭა 8 მათგანს: ალექსანდრე ქეშელაშვილს, მამუკა მგალობლიშვილს, რატი მუჯირს, გურამ მაისურაძეს, მაია თეთრაშვილს, ნიკოლოზ კოკაიას, გიორგი კვიჟინაძეს, ნიკა საჯაიას.

მთლიანობაში, 2023 წლის 2-9 მარტის აქციებისას, რუსთაველის გამზირზე დაზარალებული მედიის 21 წარმომადგენელია:

1. თამარ გეგიძე - On.ge, რედაქტორი
2. ვახტანგ ქარელი - "ფორმულა", ფოტორეპორტიორი
3. მიხეილ გვაძაბია - "ნეტგაზეთი", ჟურნალისტი
4. ალექსანდრე ქეშელაშვილი - "პუბლიკა', ჟურნალისტი
5. მამუკა მგალობლიშვილი - "პუბლიკა", ჟურნალისტი
6. რატი მუჯირი - “ფორმულა”, ჟურნალისტი
7. გურამ მაისურაძე - "მთავარი არხი", ჟურნალისტი
8. მაია თეთრაშვილი - "ფორმულა", ჟურნალისტი
9. ნიკოლოზ კოკაია - "ფორმულა", ოპერატორი
10. გიორგი კვიჟინაძე - "ფორმულა", ჟურნალისტი
11. ნიკა საჯაია - "ფორმულა", ჟურნალისტი
12. ნიკოლოზ კოკაია - "ტელეკომპანია პირველი", ოპერატორი
13. მარი წაქაძე - "ფორმულა", ჟურნალისტი
14. ირაკლი ბახტაძე - "მთავარი არხი", ჟურნალისტი
15. დავით მანია - "ფორმულა", ოპერატორი
16. სალომე ჩადუნელი - "ფორმულა", ჟურნალისტი
17. ჯამლეთ ბაკურიძე - "ფორმულა", ოპერატორი
18. ლუკა ლავრელაშვილი - "მთავარი არხი", ოპერატორი
19. დეა მამისეიშვილი - "მთავარი არხი", ჟურნალისტი
20. ზურაბ ჩხვირკია - "მთავარი არხი", ოპერატორი
21. გიორგი ჯაფარიძე - "ფორმულა", ოპერატორი

რუსეთის ფედერაციის შეიარაღებული ძალების მიერ ოკუპირებულ აფხაზეთში, მედიაგარემო მეტწილად, არ არის თავისუფალი. პოპულარულია კრემლისტური მედია, ქართულენოვანი პრესა არ ვრცელდება, ქართული ტელევიზიების ნახვა კი, მხოლოდ სატელიტით არის შესაძლებელი.

პრობლემაა, რომ:

აფხაზეთი, ინფორმაციული თვალსაზრისითაც, რუსული საინფორმაციო სივრცის ნაწილად იქცა: ახალი ამბების ძირითადი წყაროა რუსული არხები და აფხაზეთის არაღიარებული მთავრობის მიერ კონტროლირებადი აფხაზურ და რუსულენოვანი მედია.

• ოკუპირებულ რეგიონში, ქართულ ტელევიზიაზე წვდომა მიზერულია. ხელმისაწვდომია მხოლოდ სატელიტური ანტენის საშუალებით.
• პრესა ვრცელდება აფხაზურ და რუსულ ენებზე, და უმეტესად, დაცლილია კრიტიკისაგან;
• რადიომსმენელს არჩევანის გაკეთება შეუძლია აფხაზურენოვან, რუსულენოვან და თურქულენოვან რადიოსადგურებს შორის.
• ინტერნეტზე წვდომა, ზოგადად, მზარდია, თუმცა, გასულ წელთან შედარებით, იკლო: 2023 წლის იანვრის მონაცემებით, ინტერნეტის გავრცელების მაჩვენებელი მთლიანი მოსახლეობის 50,4 %-ს მოიცავს. ეს მონაცემი უფრო მაღალი იყო 2022 წლისთვის და მოსახლეობის 52%-ს ფარავდა.

სტრიქონებს შორის:
ძირითადი ქართულენოვანი სატელევიზიო საინფორმაციო სივრცე, მეტწილად, დაცლილია აფხაზური სიახლეებისგან — ტელემედია, ახალ ამბებსა და ანალიტიკურ პროგრამებში აუდიტორიას თითქმის არ სთავაზობს ინფორმაციას აფხაზების ინტერესებზე, საჭიროებებსა და მიზნებზე.

• გამონაკლისია რამდენიმე ქართული ინტერნეტგამოცემა.
• საზოგადოებრივი მაუწყებელი, აფხაზურ ენაზე ავრცელებს სიახლეებს ქართული და მსოფლიო პოლიტიკის შესახებ, თუმცა, სხვა მაუწყებლების მსგავსად, აუდიტორიას ნაკლებად ესაუბრება ოკუპირებული რეგიონის მცხოვრებთა ყოფით გამოწვევებსა და საჭიროებებზე, და როგორც მედიატორი, ნაკლებადაა ორიენტირებული ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტში მშვიდობის დამყარების მიზნებზე.

მედია დამოუკიდებელია?
მეტწილად, არა.

მედიაზე არაღიარებულ მთავრობას დიდი გავლენა აქვს — "სახელმწიფო მედია" მოიცავს პრესას, ტელევიზიას, რადიოს, ინტერნეტრესურსებს, სადაც ე.წ. პრეზიდენტისა და მმართველი პოლიტიკური ელიტის საქმიანობის პოზიტიური გაშუქება დომინირებს. მიიჩნევა, რომ ჟურნალისტები თვითცენზურას ექვემდებარებიან.

• "ფრიდომ ჰაუსის" მიხედვით, აფხაზეთის მედია ლანდშაფტზე, თავისუფლებასა და პლურალიზმზე, გავლენას ახდენს როგორც ე.წ. ხელისუფლების გავლენა, ასევე, რუსული მედიის გაზრდილი როლი.

თუმცა, არსებობს, "ოპოზიციური მედია", რომელიც არაღიარებულ მთავრობას აკრიტიკებს ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა, მაგალითად, სოხუმის ურთიერთობები მოსკოვთან და შიდა პოლიტიკური საკითხები.

• ზოგჯერ, "ოპოზიციური მედია" გავლენას ახდენდა პოლიტიკურ პროცესზე, მათ შორის, ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნებისას 2009-ში. აქ, მეტწილად, პრო-ოპოზიციური როლი ჰქონდა გაზეთებს: Novy Den-სა და Chegemskaya Pravda-ს.

ასევე, ტელეკომპანიას "აბაზა ტვ" — ერთადერთ კერძო ტელესადგურს, რომელიც ვრცელდება სოხუმსა და მის შემოგარენში. არხს ფლობს ბიზნესმენი და პოლიტიკოსი ბესლან ბურთბა. ის, როგორც კანდიდატი გამარჯვებისთვის იბრძოდა ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნებში, 2009 წელს. 2014-ში ე.წ. პრემიერ-მინისტრი გახდა, მაგრამ ერთ წელიწადში გადადგა.

დაფუძნებისას, 2007-ში, "აბაზა ტვ" დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის შესახებ აცხადებდა, რომ არ იქნებოდა არც ე.წ. ხელისუფლების და არც, ე.წ. ოპოზიციის მხარდამჭერი. მაუწყებლობს დღეში ორჯერ, რუსულ ენაზე.

ცენზურა

2022 წლის ნოემბერში, "აფხაზეთის ჟურნალისტთა კავშირმა" განცხადება გაავრცელა და შეშფოთება გამოხატა ე.წ. ხელისუფლების ჩარევის გახშირებულ ფაქტებზე მედიის საქმიანობაში, რაც, მათი შეფასებით, "მოქმედი კანონმდებლობის უხეში დარღვევაა."
რა თქვეს?

• "სიტყვის თავისუფლება ეროვნული საგანძურია და გამყარებულია კონსტიტუციით. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება მოქალაქეების, ჟურნალისტების, რედაქციების უფლებებისა და თავისუფლების შეზღუდვა."

ამასთან,
ადგილობრივი ჟურნალისტები აკრიტიკებენ "აფხაზეთის სახელმწიფო ტელე-რადიო კომპანიას”, გაზეთსა და საინფორმაციო სააგენტოს იმის გამო, რომ თავს არიდებენ გაავრცელონ ისეთი ამბები, რომელიც "ხელისუფლებისთვის არასახარბიელოა."

რუსეთის მიერ ოკუპირებულ აფხაზეთში სამართლებრივი შეზღუდვა ვრცელდება როგორც ტრადიციულ, ისე ონლაინ მედიაზე, მათ შორის, სისხლის სამართლის ცილისწამების წესდებაზე.

სოციალური მედია

რუსეთის მსგავსად, პოპულარული სოციალური ქსელები აფხაზეთშიც დაბლოკილია?

• არა.

მართალია, ოკუპირებულ აფხაზეთზე რუსეთი დიდ გავლენას ფლობს, მაგრამ სოხუმში ამბობენ, რომ არ არიან რუსეთის კომუნიკაციების მარეგულირებლის — "როსკომნადზორის" იურისდიქციის ქვეშ.
შესაბამისად,
არ გავრცელებულა "როსკომნადზორის" გადაწყვეტილება, უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ დაბლოკილიყო ისეთი პოპულარული სოციალური ქსელები, როგორიცაა: ტვიტერი, ფეისბუქი, ინსტაგრამი, ტიკტოკი.

დეტალები:
ახალი მედია — ინტერნეტგამოცემები და სოციალური ქსელები სულ უფრო პოპულარული ხდება, როგორც სიახლეების გავრცელების, აგრეთვე, დისკუსიებისთვის.

• Datareporta-ს კვლევის თანახმად, აფხაზეთში, სოციალურ მედიას 123.5 ათასი მომხმარებელი ჰყავს.
• Facebook: 2023 წლის იანვრისთვის ამ სოციალურ ქსელს ოკუპირებულ რეგიონში 60.7 ათასი მომხმარებელი იყენებს. Meta-ს მიხედვით, აქედან 58.9% ქალი, 41.1% კაცია;
• Facebook Messenger: 31,7 ათასი მომხმარებელი ჰყავს.
• Instagram: იგივე მონაცემებით, ინსტაგრამი უფრო პოპულარულია, ვიდრე — ფეისბუქი: 90.5 ათასი მომხმარებელი 2023 წლის იანვრისთვის, და აქედან 64.7% პროცენტი ქალი, 35.3% კაცია.

ანტიქართული განწყობების ორგანიზებული კამპანია სოციალურ ქსელებში:
უკრაინაში რუსეთის შეჭრიდან მალევე, ფეისბუქზე, ინსტაგრამსა და ტიკტოკზე, ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტთან დაკავშირებული ორგანიზებული კამპანია დაიწყო. ამ პროცესს რონდელის ფონდის მკვლევარი, ბადრი ბელქანია აკვირდებოდა და კვლევაში დაწერა, რომ:

• 2022 წლის მარტში, ზემოთ ჩამოთვლილ პლატფორმებზე, აფხაზი ინტერნეტმომხმარებლები, ანტიქართული განწყობებით აქვეყნებდნენ 1993 წლის ომთან დაკავშირებულ ისტორიებს ჰეშთეგებით: #abkhaziaisnotgeorgia, #abkhaziaisabkhazia, #weareabkhazia
• ისტორიები იწყებოდა საერთო შაბლონით: "ჩემი სახელია [...], დავიბადე აფხაზეთში".
• თხრობა, გრძელდებოდა შინაარსით — "დამოუკიდებელი აფხაზეთისა და ქართველების მხრიდან აფხაზების მიმართ ჩადენილი სამხედრო დანაშაულების" შესახებ.

"აფხაზების ონლაინკამპანიის პარალელურად, გააქტიურდნენ სოციალური ქსელების ქართველი მომხმარებლებიც, რომლებიც აფხაზების მიერ გავრცელებული ინფორმაციის საპირწონედ, აფხაზეთში „ქართველების წინააღმდეგ ჩადენილ სამხედრო დანაშაულებზე“, „რუსეთის მიერ აფხაზეთის ომში ქართველების წინააღმდეგ ბრძოლაზე“, „ქართველების აფხაზეთიდან ეთნოწმენდაზე“ და სხვა მოვლენებზე ლაპარაკობენ", — წერს კვლევის ავტორი.

სამშვიდობო გზავნილებს ეხება სოციალურ მედიაში, აფხაზეთის საინფორმაციო-ანალიტიკური ცენტრის ვიდეოსერიები: "მიამბე აფხაზეთზე" და "საერთო ისტორია", სადაც, ქართულ და აფხაზურენოვანი აუდიტორიისთვის საუბრობენ იმაზე, რაც ამ კულტურებსა და ხალხებს აერთიანებს.

მედიის როლი სამშვიდობო პოლიტიკაში
მედიასაშუალებებს, საკუთარი გავლენით შეუძლიათ დაამძიმონ, ან პირიქით — აწარმოონ სამშვიდობო პოლიტიკა.

მნიშვნელოვანია:

• მედიამ ხელი არ შეუწყოს სტერეოტიპების გამყარებას;
• არ გამოიყენოს შეურაცხმყოფელი, დამამცირებელი ტერმინები, რამაც შესაძლოა, გააქროს სამშვიდობო განწყობები;
• იფიქრონ კონფლიქტისა და პოსტკონფლიქტური ისტორიების მგრძნობელობაზე; კონტექსტის მნიშვნელობაზე;

ამ დროისათვის არ არსებობს ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მედია გაშუქების გაიდლაინი, თუმცა,
ზოგადი სტანდარტით, მედიის სამშვიდობო მიზნებისთვის, რეკომენდაციებია:

• არ იყოს მომართული რომელიმე მხარის "გამარჯვებაზე";
• მხარეების დაყოფაზე — "ჩვენ და ისინი."
• სამშვიდობო ჟურნალისტიკა აქცენტს აკეთებდეს ხალხზე, ვინც სამშვიდობო პროცესებშია ჩართული.
• კონფლიქტის გაშუქებისას, მხარეებს ჰუმანურად წარმოაჩენდეს.

რა ხდება?
19 აპრილს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ 2 200 ლარით დააჯარიმა ინტერნეტ-გამოცემა "ტაბულას" ჟურნალისტი, ბექა ჯიქურაშვილი.

• ეს გადაწყვეტილება მოსამართლე ნინო შჩერბაკოვმა მიიღო, რომელმაც გუშინ, 18 აპრილს, ანალოგიურ საქმეზე ასევე 2 200-ლარიანი ჯარიმა დააკისრა გამოცემა "პუბლიკას" დირექტორს, ზურა ვარდიაშვილს.

რატომ არის მნიშვნელოვანი?
მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციებს მიაჩნიათ, რომ აქციებზე ჟურნალისტების დაკავება და სასამართლოს მიერ მათთვის ჯარიმის დაკისრება ქმნის სახიფათო პრეცედენტს ჟურნალისტური საქმიანობისთვის, და ზოგადად, მედიაგარემოსთვის საქართველოში.

• რომ, შესაძლოა, სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებებმა, სამომავლოდაც გამოიწვიოს ჟურნალისტების პროფესიული საქმიანობის ხელშეშლა და შეზღუდვა.

პრობლემაა, რომ:

• შსს-მ, 2 მარტის ღამეს, ორივე მათგანის დაკავების მიზეზად ოქმში დაწერა, რომ "იყენებდნენ უწმაწურ სიტყვებს და იგინებოდნენ უმისამართოდ" და "არ ემორჩილებოდნენ პოლიციას",
• მაგრამ უწყებამ, სასამართლოში ვერ წარადგინა პოლიციელის სამხრე კამერით გადაღებული შესაბამისი ვიდეომტკიცებულება.
• "სამხრე კამერა დამივარდა, ძლივს ვიპოვე და ჩავიდე ჯიბეში — უთხრა პოლიციელმა მოსამართლეს — აღარ მიფიქრია გადაღებაზე, რადგან ვფიქრობდი, კამერა გადარჩენილიყო".

• შსს-მ, მათი დაკავებისას, ოქმში არ მიუთითა, რომ დაკავებულები ჟურნალისტები იყვნენ. სასამართლოში საქმის განხილვისას კი, პოლიციელმა მოსამართლეს უთხრა, რომ დაკავებულთა პროფესიის დადგენა შეუძლებელი იყო, რადგან "მათ მიკროფონი და კამერა არ ეჭირათ".

ამის საპირისპიროზე მოწმობს ვარდიაშვილის დაკავების მომენტში, გამოცემა "ბათუმელების" მიერ გადაღებული ვიდეომასალა, რომელშიც ისმის თბილისის საპატრულო დეპარტამენტის უფროსის, ვაჟა სირაძის მითითება: "რა ჟურნალისტია… დავაი, წაათრიეთ აქედან". ამ ვიდეომტკიცებულების მიუხედავად, მოსამართლე შჩერბაკოვმა არ დააკმაყოფილა დაცვის მხარის შუამდგომლობა, სასამართლოს, მოწმის სახით დაეკითა ვაჟა სირაძე.

სტრიქონებს შორის:

• თავდაპირველად, თბილისის საქალაქო სასამართლომ ორივე ჟურნალისტის საქმის განხილვა 2023 წლის 31 მარტის დღის 12 საათისთვის ჩანიშნა, მაგრამ საქმე არ განიხილა და ჟურნალისტებსა და მათ ადვოკატებს დილის 5 საათამდე მოუხდათ სასამართლოში ყოფნა.
• შემდეგ ცნობილი გახდა, რომ მოსამართლემ საქმის განხილვა 3 კვირით გადადო.

რას აპირებენ ჟურნალისტები?
საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებას სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრებენ.

• "მაგრამ, პოლიტიზებული სასამართლოსგან გვაქვს მოლოდინი, რომ სააპელაციო ძალაში დატოვებს საქალაქოს გადაწყვეტილებას", — თქვა ვარდიაშვილის ადვოკატმა, ილონა დიასამიძემ, გუშინ, 18 აპრილს, რომდესაც მოსამართლე შჩერბაკოვმა მისი დაცვის ქვეშ მყოფი ჟურნალისტის მიმართაც ანალოგიური გადაწყვეტილება მიიღო.

ბექა ჯიქურაშვილს "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო" იცავს;
ზურა ვარდიაშვილს — "საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია."

რა ხდებოდა 2023 წლის 2 მარტს?

• "ოცნების" მხარდაჭერილი რუსული შინაარსის კანონპროექტის საკომიტეტო განხილვებს არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და დამოუკიდებელი მედიის ნაწილის პროტესტი მოჰყვა, პარლამენტის შენობასთან.
• დღის ბოლოს, პარლამენტის შიდა ტერიტორიიდან, ძალის გამოყენებით გააძევეს ტელეკომპანია "ფორმულას" ფოტორეპორტიორი და ინტერნეტგამოცემების — "ნეტგაზეთისა" და On.ge-ს ჟურნალისტები.
• ღამით კი, სამართალდამცავებმა პარლამენტის შენობის მიმდებარე ტერიტორიაზე დააკავეს ვარდიაშვილი და ჯიქურაშვილი. ისინი გაათავისუფლეს შუა ღამეს, ხელმოწერის საფუძველზე.

რა ხდება?

• დავით კეზერაშვილი ამბობს, რომ "ფორმულას" საკონტროლო პაკეტს დათმობს. თავისი 51%-იანი წილის ნახევარს "ახლავე გადასცემს ტელეკომპანიის კოლექტივს."

კონტექსტი

• ტელეკომპანია BBC-ის ჟურნალისტური გამოძიება მიუთითებს ტელეკომპანია "ფორმულას" მფლობელის კავშირებზე, გლობალურ თაღლითურ სქემაში ჩართულ Milton group-ის კომპანიებთან.
• კეზერაშვილი ამ კავშირებს უარჰყოფს, თუმცა კომპანიის საკონტროლო პაკეტის დათმობის შესახებ ამ გამოძიების გამოქვეყნებიდან ერთ კვირაში გამოაცხადა.

რა თქვა კეზერაშვილმა?

• "მას შემდეგ კი, რაც დასრულდება ოლიგარქიული მმართველობა, "ფორმულას" კოლექტივსვე სრულად გადავცემ ჩემს დარჩენილი წილსაც."
• "ვწუხვარ, რომ თქვენგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო, ასეთ უსამართლო ბრძოლაში მოგიწიათ ყოფნა."

ვისზე გადანაწილდება არხის საკონტროლო პაკეტი?

არხის გენერალური დირექტორი, ზუკა გუმბარიძე ამბობს, რომ ამაზე მიმდინარეობს მსჯელობა, თუმცა, მათ შორის იქნებიან არხის ძირითადი სახეები და "ფორმულას" სხვა თანამშრომლები.

• "ეს არის ბერკეტი, რომ დასრულდეს სპეკულაციები, თითქოს, კეზერაშვილი რაიმე გავლენას ახდენს არხის საინფორმაციო პოლიტიკაზე".

კერაშვილის განცხადების მიხედვით, არც აქამდე ახდენდა გავლენას საინფორმაციო პოლიკაზე, თუმცა, ამ გადაწყვეტილებით არხს მისცემს "სრულიად ახალ და გამოცდილებით უნიკალური მედია-მოდელის" შექმნის შესაძლებლობას, რაც, კიდევ უფრო მაღლა აწევს სარედაქციო დამოუკიდებლობის თამასას".

ისევ დააფინანსებს კეზერაშვილი ფორმულას?

კეზერაშვილი გააგრძელებს არხის დაფინანსებას, — ამბობს ზუკა გუმრაძე - გავრცელებულ განცხადებაში იმავეზე მიანიშნებს კეზერაშვილიც.

რა ხდება?

• ტელეკომპანია "ფორმულამ", ფეისბუქ-გვერდიდან წაშალა ამბავი BBC Eye-ის საგამოძიებო მასალის შესახებ, რომელიც არხის დამფუძნებელსა და 51%-იანი წილით, საკონტროლო პაკეტის მფლობელს — დავით კეზერაშვილს შეეხება.
• მანამდე ციფრულმა პლატფორმამ გამოაქვეყნა შესაბამისი სიახლე არხის 12-საათიანი საინფორმაციო გამოშვებიდან.
• საქმე ეხება BBC-ის გამოძიებას, სახელწოდებით, "ნადირობა ბიზნესმენებზე, რომლებიც მრავალმილიარდიანი თაღლითური სქემის უკან დგანან", და მასში, გამომძიებელი ჟურნალისტები მიუთითებენ კეზერაშვილის კავშირებზე გლობალურ თაღლითურ სქემაში ჩართულ Milton group-ის კომპანიებთან.

საგულისხმოა, რომ

• არხის საინფორმაციო სამსახურმა, 12-საათიან გამოშვებაში BBC Eye-ის გამოძიება გააშუქა აქცენტით, "ბრიტანულმა გამოცემამ ვერ აღმოაჩინა ე.წ. ქოლცენტრების საქმეში დავით კეზერაშვილის მონაწილეობის პირდაპირი მტკიცებულებები",

თუმცა,

• ბრიტანეთის საზოგადოებრივი მაუწყებლის საგამოძიებო მასალაში, ჟურნალისტები წერენ კეზერაშვილის სოციალურ კავშირებზეც გლობალურ თაღლითობასთან დაკავშირებულ Milton group-ის ათობით თანამშრომელთან.

"საინფორმაციო გამოშვებაში გასული სიახლე ციფრული პლატფორმიდან წაიშალა, რადგან მივიჩნიეთ, რომ არასრულად ასახავდა BBC-ის საგამოძიებო სტატიის აქცენტებსა და სულისკვეთებას, ასევე, არ სთავაზობდა აუდიტორიას არხის დამფუძნებლის, დავით კეზერაშვილის კომენტარს", — გვითხრა მარიამ ბაჯელიძემ, "ფორმულას" ციფრული დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა.

ციფრული დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა თქვა, რომ არასრული სიუჟეტის გავრცელებას ამჯობინეს, მოამზადონ მასალა ყველა დეტალით, მათ შორის, დავით კეზერაშვილის კომენტარითა და ინფორმაციით იმ ჟურნალისტების შესახებაც, ვინც BBC Eye-ის ამ საგამოძიებო სიუჟეტისთვის იმუშავა.

ბაჯელიძე ამბობს, რომ:

• ტელევიზიისა და ციფრული პლატფორმისთვის ორი განსხვავებული ჯგუფი მუშაობს.
• ზოგადი სტანდარტით, სოციალური მედიის არხებზე აქვეყნებენ ახალ ამბებში გასული სიახლეებს, მაგრამ არის გამონაკლისი შემთხვევები, როდესაც ციფრული ახალი ამბების სარედაქციო ჯგუფი ამბის განსხვავებულად გაშუქების გადაწყვეტილებას იღებს.

"მიზანშეწონილად არ მივიჩნიეთ, ციფრულ პლატფორმაზე გაგვევრცელებინა 12-საათიანი გამოშვებაში გასული სიახლე, რომელიც სიჩქარის გამო, ამბავს არასრულად ჰყვებოდა და თითქოს, კონტექსტისგან იყო დაცლილი" — ამბობს მარიამ ბაჯელიძე — "ციფრული და სატელევიზიო პლატფორმებისთვის მზადდება სრულყოფილი ამბავი ამ ჟურნალისტური გამოძიების შესახებ."

---

დავით კეზერაშვილის პოზიცია:

ბიზნესმენმა, საქართველოს თავდაცვის ყოფილმა მინისტრმა, BBC-ის გამოძიების საპასუხოდ განცხადება ფეისბუქის პირად გვერდზე გამოაქვეყნა.

• ბრიტანეთის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ გამოქვეყნებულ ჟურნალისტურ მასალას მოხსენიებს, როგორც ინტერპრეტირებულს, მცდარს.
• აპირებს, გამოიყენოს სამართლებრივი ბერკეტები, რომლითაც "BBC-ის პლატფორმაზე გასულ მასალაში მასთან დაკავშირებულ უზუსტობას" დაამტკიცებს.

"ეს მასალა მაყენებს ზიანს, მითუმეტეს, როდესაც ჩემ წინააღმდეგ საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან ხორციელდება პოლიტიზებული მართლმსაჯულება. ჩემი მონაწილეობით შექმნილ ტელეკომპანია "ფორმულას" წინააღმდეგ კი, მმართველი პარტიის მხრიდან კამპანიური ხასიათის შეტევაა", — წერს კეზერაშვილი.

"მან, ქართველ ხალხში მიძინებული ეროვნული თვითშეგნება და სახელმწიფოებრივი აზროვნება გამოაღვიძა" — დაწერა ირაკლი ღარიბაშვილმა ილია ჭავჭავაძეზე, 2021 წლის 8 ოქტომბერს — "მისმა მრავალმხრივმა საზოგადო მოღვაწეობამ განვითარების ის გზა დასახა, რომელსაც დღესაც მივყვებით, და რომელიც კვლავაც დიდხანს იქნება ჩვენი უმთავრესი ორიენტირი."

"ქართული ოცნების" ილიასეული ორიენტირის ერთგულება ეჭვებს იწვევს ხელისუფლებაში მესამე ვადით მოსვლის შემდეგ, რასაც მედიაგარემოს მნიშვნელოვანი გაუარესება მოჰყვა. აზიანებს ხელისუფლება პრესის მდგომარეობას, ნიშნავს, აზიანებს დემოკრატიას. დემოკრატიული ინსტიტუტების შესუსტება კი, ქმნის ნიადაგს ავტორიტარიზმისთვის.

ჭავჭავაძის პრინციპების ერთგულებას განსაკუთრებით უქმნის საფრთხეს ხელისუფლების ანტიდასავლური რიტორიკა, რაც, რუსეთის უკრაინაში შეჭრიდან 1 წლის თავზე, სამთავრობო პროპაგანდის ძირითად ხაზად იქცა.

რადგან:

• ილია ჭავჭავაძის, ისევე, როგორც "თერგდალეულების" უმთავრესი ორიენტირი ევროპისაკენ სწრაფვა და რუსეთის იმპერიასთან ბრძოლა იყო.
• თვითშეგნებისა და სახელმწიფოებრივი აზროვნების გამოღვიძების აუცილებლობას, მეცხრამეტე საუკუნეში, სწორედ რუსიფიკატორული (*რუსული ენისა და სხვა რუსული თვისებების ნებაყოფლობით, ან ძალდატანებით მიღება) პოლიტიკა ქმნიდა.
• ამას, ჭავჭავაძე, ისევე, როგორც იმ დროინდელი პროდასავლური საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ჯგუფები, დასავლურ სამყაროსთან საზიარო ღირებულებებით აღჭურვილ, ქართული სახელმწიფოს იდეას უპირისპირებდა.

ამ დროს პრესა რუსულ ტოტალიტარიზმთან ბრძოლის ძირითადი ინსტრუმენტი იყო. იმდროინდელ რუსიფიკატორულ პოლიტიკას სწორედ გაზეთის ფურცლებით უპირისპირებდნენ დასავლურ ღირებულებებს, და ამას მოჰყვა ქვეყანაში ეროვნული თვითშეგნებისა და სახელმწიფოებრივი აზროვნების გამოღვიძება, რადგან, დასავლური, ევროპული ღირებულებების გავრცელება, უმთავრესად, გულისხმობდა თავისუფლებისკენ, კანონის უზენაესობისა და დემოკრატიისკენ სწრაფვას. ამიტომ ებრძოდა რუსული იმპერია პრესას საქართველოში.

ქვეყნის მთავარი მტერი, ამ საუკუნეშიც უცვლელია — სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის 2015/21 წლების დოკუმენტებში წერია, რომ საქართველოს წინააღმდეგ, რუსეთი აწარმოებს ჰიბრიდულ და საინფორმაციო ომს, და ოკუპაციასთან ერთად, ანექსიის (*ტერიტორიის მითვისება ძალით, ან მისი გამოყენების მუქარით) გეგმებიც აქვს.

პრობლემაა, რომ:

• საქართველოს ხელისუფლება, მტრად არა რუსეთს, არამედ, დასავლეთსა და პროპაგანდისთვის გამოგონილ არარსებულ "გლობალურ ომის პარტიას" განსაზღვრავს.
• და საზოგადოებაში ნერგავს ჟურნალისტების მიმართ ზიზღს, უნდობლობას. სამთავრობო პროპაგანდა მედიასა და საზოგადოების კრიტიკულ ჯგუფებს მოიხსენიებს ხალხის მტრად, რაც 20-30-იანი წლების საბჭოთა პრესის ფურცლებს გვახსენებს.

"ტრივიალურია, მაგრამ მუდმივად უნდა ვიმეოროთ, რომ არ არსებობს არანაირი თავისუფლება და მით უფრო, დემოკრატია, სიტყვის თავისუფლების გარეშე. ამიტომაც არის სიტყვის თავისუფლება არადემოკრატიული და ტოტალიტარული რეჟიმების ძირითადი სამიზნე: თუ ამ ველზე გაიმარჯვებს, ყველა სხვა სფეროში გამარჯვება გარანტირებული აქვს", — გვითხრა ირაკლი ხვადაგიანმა, "საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის" მკვლევარმა.

მასთან ვისაუბრეთ, როგორ უპირისპირდებოდა ქართული პრესა რუსული იმპერიის ცენზურას.

მოკლედ, ირაკლი ხვადაგიანის შესახებ:

• ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოქტორანტი;
• იკვლევს კავკასიას ევროპულ და გლობალურ კონტექსტში;
• მუშაობს კვლევებზე საზოგადოებრივი და პოლიტიკური პროცესების შესახებ, შემდეგ პერიოდებში: მეცხრამეტე საუკუნის ბოლო - მეოცე საუკუნის დასაწყისი, საქართველოს პირველი რესპუბლიკა (1918-1921 წწ), 1920-იანი წლების წინააღმდეგობის მოძრაობა.

---

ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის: ეროვნული და ევროპული იდეების გავრცელება

ირაკლი ხვადაგიანი: დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდეც და შემდეგაც, ქართული პრესა ყოველთვის დასავლური ყაიდის იყო.

იმპერიის ცენზურის მიუხედავად, ცდილობდნენ, სათქმელი მიეტანათ აუდიტორიასთან. პარალელურად, ყველა ეს მოძრაობა და რედაქცია აცნობიერებდა, რომ მათ ძალიან მნიშვნელოვანი საგანმანათლებლო ფუნქცია ჰქონდათ: ეს არ იყო მხოლოდ ახალი ამბების ჟურნალისტიკა, ან მხოლოდ პოლიტიკური პუბლიცისტიკა, ეს იყო საგანმანათლებლო რესურსი მოსახლეობისთვის, რომელიც ნელ-ნელა სწავლობდა წერა-კითხვას და პრესის წვლილი ამ პროცესშიც ძალიან მნიშვნელოვანია. და რაც მთავარია, პრესა ფარავდა იმ აუდიტორიასაც, რომელსაც თავად არ შეეძლო კითხვა, მაგრამ მათ სხვები უკითხავდნენ და ასეც გადასცემდნენ ინფორმაციას, ხშირად ზეპირმეტყველებით.

• მე-19 საუკუნის მეორე ნახევრისთვის პრესის როლი განსაკუთრებით იზრდება, რადგან ქვეყანაში მასობრივი ევროპული ტიპის პოლიტიკური მოძრაობები ჩნდება. იმდროინდელი მაქსიმალურად მკაცრი შემზღუდავი პოლიტიკის კვალდაკვალ, პრესა ცენზურისთვის გვერდის ავლის გზებს სწავლობს და ფაქტობრივად, იატაკქვეშა, არალეგალური გამოცემების წარმოება იწყება.
• დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ (1918 წ.), მდგომარეობა უმჯობესდება და ფაქტობრივად, გარანტირებულია ქვეყანაში სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება. ამან მოიტანა მრავალფეროვნება პრესაშიც და პოლიტიკაშიც.
• გამონაკლისი იყო ქვეყნის დამოუკიდებლობის მიმართ მტრულად განწყობილი ძალებისა და მოძრაობების ხელში იარაღად ქცეული ბოლშევიკური პრესა, რომლის მიმართ დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობას საკმაოდ მკაცრი პოლიტიკა ჰქონდა.

თუმცა, ზოგადად, მაშინდელი სტანდარტებით, ძალიან თავისუფალი და დემოკრატიული გარემო იყო მედიისთვის, რომელიც, რა თქმა უნდა, ფუნდამენტშივე განადგურდა და გაქრა საქართველოში საბჭოთა რუსული საოკუპაციო რეჟიმის დამკვიდრებისთანავე.

რუსული საოკუპაციო რეჟიმის ცენზურის პირისპირ

ფაქტობრივად, ომისა და ოკუპაციის პირველსავე დღეებში, როდესაც თბილისში საბჭოთა რუსული არმიის ნაწილები შემოდიან, დემოკრატიული რესპუბლიკის დროინდელი გამოცემები ქრება. დაიხურა როგორც ქართულენოვანი, ასევე, რუსულ- და სომხურენოვანი გამოცემები.

• არსებობის უფლებას აძლევენ მხოლოდ რამდენიმე ჯგუფს, რომლებიც კოლაბორაციას იწყებენ საოკუპაციო რეჟიმთან. ისინი, პოლიტიკური თვალსაზრისით ესაჭიროებოდა საბჭოთა რეჟიმს, რომ ეჩვენებინა, თითქოს, ქვეყნის შიგნით მოკავშირეები ჰყავდა, თუმცა, მალევე, 1921 წლის ბოლოსთვის, ამ გამოცემებმა ეს ფუნქცია შეასრულეს, და შესაბამისად, დახურეს.
• მოკავშირე გაზეთებში დასაქმებულთა ნაწილი რეპრესიის მსხვერპლი გახდა, ზოგი კი, წინააღმდეგობის გზას დაადგა, თუმცა, შემდეგ წლებში მათაც გაუსწორდნენ.
• მცირე ნაწილი, ყოფილი ესერები (*სოციალისტ-რევოლუციური პარტია) ფაქტობრივად, შეუერთდა ბოლშევიკურ პარტიას, მაგრამ ამ ჯგუფების ლიდერებიც ფიზიკურად გაანადგურა რუსულმა რეჟიმმა, 30-იანი წლების დიდი ტერორის დროს.

1921 წლის პირველი ოკუპაციისას, ბოლშევიკური რეჟიმის წარმომადგენელი ძალები ქვეყანაში არანაირ ლეგალურ გამოცემას არ ტოვებენ. ბრუნდება ცენზურა, თანაც, იმპერიის პერიოდის ცენზურაზე ბევრად უფრო მკაცრი.
სისტემა პრევენციულადვე მკაცრია: არაფერი იბეჭდება ცენზორთა გარეშე, და ეს ეხება არა მხოლოდ პრესას, ნებისმიერ მხატვრულ, მასობრივ ნაწარმოებსაც: თეატრში, კინოში, მუსიკაშიც კი, ანუ არის ტოტალური კონტროლი.
თუმცა, 20-იანი წლების ძალიან ძლიერი და მასობრივი წინააღმდეგობის მოძრაობა ცდილობს, იატაკქვეშა არალეგალური ბეჭდური გამოცემები ჰქონდეს.

რაც შეეხება იატაკქვეშა გამოცემების შინაარსს:

• წერდნენ, რა პროცესები ვითარდებოდა ევროპულ და მსოფლიო პოლიტიკაში. ასევე, პუბლიცისტიკა იყო მთავარი ელემენტი: აქვეყნებდნენ კონკრეტულ მაგალითებსა და მტკიცებულებებს, რეჟიმის მსხვერპლთა შესახებ.
• არალეგალური პრესა აერთიანებდა პოლიტიკურ მებრძოლთა სხვადასხვა ჯგუფის იდეებს, და ხელს უწყობდა კონსოლიდაციას, საოკუპაციო რეჟიმის დამხობისა და დამოუკიდებლობის აღდგენის ირგვლივ.
• თავისი ადგილი ეკავა ხელოვნებას, ლიტერატურას. იატაკქვეშა გამოცემებში ისევ იბეჭდებოდა ლექსები, ჩანახატები, მცირე ნოველების მსგავსი.

20-იანი წლების დასაწყისში, ძირითადად, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ახერხებს იატაკქვეშა გაზეთების გამოცემას, ასევე, პროკლამაციების ბეჭდვასა და გავრცელებას, თუმცა, 1924 წლის მარცხისა და აჯანყების ჩახშობის შემდეგ, ტოტალიტარული რეჟიმის გამკაცრებისა და პოლიტიკური ტერორის მასშტაბის გაღრმავების კვალდაკვალ, ეს სულ უფრო რთული ხდება.

ამის საკომპენსაციოდ, ევროპაში ემიგრირებული მთავრობა და პარტიები გამოცემების იქ დაბეჭდვას იწყებენ და არალეგალურად გზავნიან და ავრცელებენ საქართველოში.

30-იანების რეპრესიები

20-იანი წლების მეორე ნახევარში, ქვეყნის შიგნით, ეროვნული იდეებით დატვირთული რედაქციების არსებობა შეუძლებელი ხდება. პროევროპული პოლიტიკური ჯგუფები ძირითადად, იმასღა ახერხებენ, გამოსცენ ფურცლები, პროკლამაციები, რომელიც ეხმიანებოდა კონკრეტულ თარიღებს, როგორიცაა, მაგალითად, დამოუკიდებლობის დღე. შინაარსი შეახსენებდა მკითხველს, რომ სოციალ-დემოკრატიული პარტია იყო ქართული და დასავლური ტიპის მოძრაობა და უპირისპირდებოდა ბოლშევიკურ იდეებს.

ამის პარალელურად, რუსული ტოტალიტარული რეჟიმი კვლავ ცეცხლითა და მახვილით ებრძოდა იატაკქვეშა სტამბებს, ეძებდა და სპობდა მათ.
შედეგად,

• 30-იანი წლების მეორე ნახევრის შემდეგ, ფაქტობრივად, აღარ არსებობს ორგანიზებული წინააღმდეგობრივი საინფორმაციო პლატფორმები და დგება ინდივიდუალური მცდელობების დრო — კონკრეტული ახალგაზრდული ჯგუფები ერთიანდებიან იდეის გარშემო და ცდილობენ, გაავრცელონ პროკლამაციები და პერიოდული გამოცემები ხელნაწერების, ან იმდროინდელი კუსტარული ტექნოლოგიების საშუალებით. ინფორმაციას ავრცელებდნენ საფოსტო გზავნილებითაც, აგზავნიდნენ მათ კონკრეტულ მისამართებზე, უნივერსიტეტში და სტუდენტთა საერთო საცხოვრებლებშიც, თუმცა, ამას აფიქსირებდა რეჟიმი და სჯიდა მათ.

საბჭოთა პროპაგანდისტული პრესის მიზნები საქართველოში

როდესაც მთელი საინფორმაციო სისტემა საოკუპაციო ტოტალიტარული რეჟიმის ხელშია, ბოლშევიკურ-კომუნისტური რეჟიმი პირდაპირ ამბობს, როგორ უყურებს პრესას:

• მათთვის, პრესას არ გააჩნია ტრადიციული გაგება, იყოს საზოგადოების სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფის წარმომადგენელი, ან მმართველობის მაკონტროლებელი დარაჯი.
• საბჭოური ტოტალიტარული, რუსული დოქტრინით, მედია მასობრივი ორგანიზატორი, აგიტატორი და პროპაგანდისტია, და ამას ამბობდნენ პირდაპირ და ღიად.

საქართველოში, ეროვნული იდეების მქონე პრესის ცენზურის პარალელურად, რეჟიმის პროპაგანდის ამოცანაა, შექმნას ფაქტობრივად, ახალი ტიპის ადამიანი.

გზავნილია ახალი, უკლასო და აღმატებული საზოგადოების შენება, რეალურად კი, ეს გულისხმობდა უინიციატივო, მორჩილ, იოლად მართვად მასას, რომელიც მოქმედებს იმის შესაბამისად, რა სიგნალსაც მიიღებს მმართველობიდან.

ტოტალიტარული რეჟიმის პრესა გამოიყენებოდა, როგორც ორგანიზატორი სიძულვილის თესვის, მოწინააღმდეგის დეჰუმანიზების, განადგურების, იარლიყების მიკერების, მტრის ხატის შექმნის პროცესში. და ეს დაიწყო საქართველოს ოკუპაციისთანავე.

• თუმცა, 1937/38 წლებში, ეს რა თქმა უნდა, იღებს უფრო მასშტაბურ სახეს და საბჭოთა პრესიდან მძაფრდება ადამიანებისთვის ხალხის მტრების, ჯაშუშების, გამყიდველების, სამშობლოს მოღალატეების, მუშათა კლასის სისხლით მოვაჭრეთა იარლიყების "მიკერება".

ჩვენი, "საბჭოთა კვლევის ლაბორატორიის მკვლევარმა" გაანალიზა ტოტალიტარული სიძულვილის ენა ქართულ საბჭოურ კომუნისტურ პრესაში და ნათლად ჩანს, რომ სიძულვილის ენის მთელი ეს არსენალი არანაირად არ არის ქართული ენობრივი და სააზროვნო სივრცის პროდუქტი და ადგილობრივი პროპაგანდისტები თარგმნიდან ცენტრიდან — რუსეთიდან წამოსულ გზავნილებს.

საბჭოთა პროპაგანდის მეთოდები თანამედროვე ავტორიტარიზმში

ეს მონსტრი, რუსული პროპაგანდა, ტოტალიტარული ძალადობის ვერტიკალის საუკუნოვანი მემკვიდრეობის წიაღშია დაბადებული და შემდეგ თავს ახვევს ყველა ძალით დაპყრობილ და დამონებულ ერებსა და ხალხებს, და რა თქმა უნდა, ეს მემკვიდრეობა არსად წასულა და პირიქით — თანამედროვე რუსეთიც ამაზე დგას, რასაც არც უარყოფს პუტინიზმის პროექტი და პირიქით, ამაყობს კიდეც და წარმატების მოდელადაც განიხილავს, რომ აი, რაც ერთხელ უკვე შევძელით, უნდა შევძლოთ კიდევ და აღვიდგინოთ დიდება.

სოციალური ქსელები, მთელი ეს ინფორმაციული ეპოქა, ერთი მხრივ ტოტალიტარული კონტროლის შესუსტებისა და რღვევის საშუალებაა, მაგრამ მეორე მხრივ, თუ რეჟიმი აითვისებს მას, როგორც მექანიზმს, ინტერნეტიც, სოციალური ქსელებიც მის ხელში იარაღდება დემოკრატიისა და სიტყვის თავისუფლების წინააღმდეგ.

ამას უკვე ნათლად ვხედავთ ჩვენსავე ქვეყანაში, სადაც იმავე სქემით მუშაობს დღეს რუსეთის სატელიტი რეჟიმი. მათ, არსებითად, არაფერი გამოუგონიათ, იღებენ მზა გამოცდილებას და ამოცანაა, მოარგონ აქაურ რეალობას. იმავენაირად ცდილობენ შექმნან ვირტუალური რეალობა ტროლებისა და ბოტების არმიით და მათთან ერთად, სიძულვილის ენისა გავრცელების ინსტრუმენტად აქციეს ადმინისტრაციული რესურსებიც.

რუსულმა ტოტალიტარულმა რეჟიმმა, სოციალური ქსელების ეპოქაში დახვეწა პროპაგანდისტული მეთოდებით, ადამიანებზე ზემოქმედების ფორმები და მათი სატელიტი ადგილობრივი რეჟიმიც ცდილობს, რომ ზუსტად იგივე პრინციპით იმოქმედოს, რადგან აღარ გააჩნიათ ძალაუფლების სხვა გზების შენარჩუნების რეალური და ლეგიტიმური გზები.

განახლება: [4/22/2023 - 12:22] სტატია ჩასწორებულია. TRI Media-ს მიხედვით, მარტში პოსტივის რეიტინგი 6.3 %-ია და არა — 5.3%

---

რატომ არის მნიშვნელოვანი ეს თემა?

• 2023 წლის 20 მარტიდან, ანტიდასავლური "ხალხის ძალისა" და ასევე, მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" მხარდამჭერი ტელევიზიის — "პოსტივის" დამფუძნებელი და მეწილე, შალვა რამიშვილი, რამდენიმე ქალმა დაადანაშაულა სექსუალურ შევიწროებაში.

არხი ამბობს, რომ ეს არის მიზანმიმართული კამპანია მათი რეიტინგების ზრდის საპასუხოდ, და იმავეს იმეორებენ "ოცნების" ოფიციალური პირები.

მოკლედ, ამ სტატიის ძირითადი საკითხები:

• რეიტინგი განსხვავებულია ორი სხვადასხვა მთვლელი კომპანიის მონაცემებში.
• პოსტივის ძირითადი აუდიტორიაა მამაკაცები 63 წელს ზემოთ და პოპულარულია რუსული სერიალები.
• ამ ტენდენციით, პოსტივის აუდიტორია რუსული პროპაგანდისტული "პერვი კანალის" მიერ, საქართველოში ფინანსურად მხარდაჭერილი "პირველი გასართობის" აუდიტორიის მსგავსია.

მანამდე მოკლედ, სექსუალური შევიწროების ბრალდებებსა და დამტკიცებულ შემთხვევაზე, შალვა რამიშვილის მიმართ:

• 2018 წელს, სექსუალურ შევიწროვებაზე სასამართლო დავა მოუგო თათია სამხარაძემ, როგორც საქალაქო, ასევე, სააპელაციო სასამართლოში. მეტი
• 2023 წლის ახალ ბრალდებებში, ქალები მიუთითებენ, რომ გასაუბრებისას რამიშვილი მათ კარიერული წინსვლის სანაცვლოდ, სექსუალურ ურთიერთობაზე მიანიშნებდა.
• ამის დამადასტურებლად, რამიშვილთან მიმოწერის ასლსა და აუდიოჩანაწერსაც აქვეყნებენ.

რას ნიშნავს სექსუალური შევიწროება?
კანონით, განიმარტება, როგორც:

• პირის მიმართ არასასურველი სექსუალური ხასიათის ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან იწვევს მისი ღირსების შელახვას და უქმნის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ან შეურაცხმყოფელ გარემოს.

რამიშვილის სექსუალურ შევიწროებაში დადანაშაულების ახალ შემთხვევებს მოჰყვა თათია სამხარაძისკენ მიმართული დისკრედიტების კამპანია სახელისუფლებო პროპაგანდისგან. ეს, პრეზიდენტმა ზურაბიშვილმა სპეციალურ ბრიფინგზე დაგმო მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტს დახმარებით თავად თათია სამხარაძემ მიმართა.

რაც შეეხება "პოსტივის" რეიტინგს:

29 მარტს, ქართული ოცნების ლიდერმა, ირაკლი კობახიძემ, მედიის კითხვას, გმობს თუ არა სექსუალურ შევიწროებას, ასე უპასუხა:

• "პოსტივი გადავიდა მესამე ადგილზე, გაასწრო მთავარ არხსა და ყველა ოპოზიციურ არხს, და რა თქმა უნდა, ეს არ მოსწონს ოპოზიციას. აქედან გამომდინარე, დაიგეგმა კამპანია შალვა რამიშვილის წინააღმდეგ, რომელიც არის პოსტივის ერთ-ერთი სახე. ეს არის პოლიტიკური მოტივი".

ეს განცხადება აბსოლუტურ თანხვედრაშია პოსტივის ოფიციალურ პოზიციასთან.

საქართველოში, სატელევიზიო აუდიტორიას ორი სხვადასხვა საერთაშორისო კომპანიის წარმომადგენლობა ზომავს, თუმცა, მათი მონაცემები ერთმანეთს არ ემთხვევა-ხოლმე და, ტელევიზიებიდანაც ნდობას ზოგი ერთს უცხადებს, ზოგი — მეორეს.

• Nielsen — ამერიკული კომპანიაა, რომლის ლიცენზირებული პარტნიორიც საქართველოში კომპანია "TV MR საქართველოა".
• Kantar Media კი, ბრიტანული კომპანიაა. საქართველოში მისი ექსკლუზიური ლიცენზია "Tri Media Intelligence"-ს ეკუთვნის.

ორივე კომპანიის მიმართ არსებობს მოსაზრებები შესაძლო კავშირების შესახებ პოლიტიკურ ჯგუფებთან, ან ამ ორგანიზაციების მფლობელთა პოლიტიკური განწყობების მიმართ.

• "TV MR საქართველო" გოჩა ცქიტიშვილმა დააარსა და ბაზარზე 2005 წლიდან ოპერირებს, როგორც აუდიტორიის მთვლელი კომპანია.
• "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობის პერიოდში მათ მთავრობის ინტერესების გატარებაში ადანაშაულებდნენ, ხელისუფლებაში "ქართული ოცნების" მოსვლის შემდეგ კი კომპანიას პრობლემები შეექმნა — 2014 წელს შემოსავლების სამსახურის აუდიტის სამსახურმა მათი შემოწმება დაიწყო და სატელევიზიო კვლევაში მონაწილე ოჯახების მისამართების გამჟღავნება მოსთხოვა.
• 2014 წელს, არასამთავრო ორგანიზაციები ამბობდნენ, რომ ხელისუფლებას ეს კვლევაში მონაწილე ოჯახებზე ზეწოლის საშუალებას მისცემდა, რაც შესაძლოა, ოჯახების თვითცენზურაზეც ასახულიყო — თავი შეეკავებინათ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი არხების ყურებისაგან.

კომპანიის დამფუძნებელი გოჩა ცქიტიშვილი 2011 წლიდან ფლობს საზოგადოებრივი კვლევით ცენტრს "IPM", რომელიც ასევე, 2014 წელს ბიძინა ივანიშვილმა გააკრიტიკა, ცქიტიშვილს კი "პრაქტიკულად, ნაციონალური მოძრაობის წევრი" უწოდა.

2 წლის შემდეგ, 2016 წელს საქართველოში მეორე მთვლელი კომპანია "Tri Media Intelligence" შემოვიდა.

• Tri Media Intelligence-ს ორი დამფუძნებელი ჰყავს — გიორგი თევდორაშვილი და მერაბ ფაჩულია.
• Tri Media Inteligence-ის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ფლობს კომპანია "გორბის", რომელსაც მთავრობისადმი ლოიალურად განწყობილი "იმედი" უკვეთს ეგზიტპოლებსა და კვლევებს. სწორედ Tri Media Intelligence-ის მონაცემები ასახავს ანტიდასავლური "ხალხის ძალის" მედიაპლატფორმის, "პოსტივის" რეიტინგების ზრდას.

• მათი კვლევით, 2023 წლის მარტში, "პოსტივის" შედეგია ტელეყურების საერთო მაჩვენებლის 6.3 %, და ამ მონაცემით იკავებს მესამე ადგილს საქართველოში ათ ყველაზე პოპულარულ ტელევიზიას შორის.
• ამავე კვლევით, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდში "პოსტივის" რეიტინგი 2.1 % იყო და ათ პოპულარულ არხს შორის მეექვსე პოზიციას იკავებდა.

ამისგან განსხვავებულია "TV MR"-ის კვლევის შედეგები, რომელიც ქართული არხების აუდიტორიის წილის შესახებ მონაცემებს ყოველკვირეულად აქვეყნებს. 2023 წლის თებერვალში ასეთი იყო:

• 6-12 თებერვალი: 2.30%;
• 13-19 თებერვალი: 1.85%;
• 20-26 თებერვალი: 2.18%;
• 27 თებერვალი - 5 აპრილი: 2.16%.

ინფორმაცია ტელეაუდიტორიის მდგენელი ორგანიზაციების მეთოდოლოგიის შესახებ, ნახეთ აქ

ვინ უყურებს "პოსტივის"?

Tri Media-ს მიერ პოსტივის შესახებ მომზადებული პროფილური ანგარიშის მიხედვით, 2020 წლის პირველი იანვრიდან 2022 წლის 31 ივლისის ჩათვლით:

• არხზე ყველაზე მეტი მაყურებელი ჰყავს ახალ ამბებს (0.73%);
• ყველაზე მაღალი ყურება არხის ძირითად, 19-საათიან ახალი ამბების გამოშვებაზე მოდის;
• გადაცემებიდან კი, ყველაზე რეიტინგულია "სამნი და Co", წუთში საშუალოდ, 1.55%-ით.

"სამუშაო დღეებთან შედარებით, ოდნავ მეტია შაბათ-კვირის მაჩვენებლები, რაც შესაძლოა, განპირობებული იყოს შაბათ-კვირას გასული სერიალებით", — ვკითხულობთ არხის შესახებ მომზადებულ საჯარო პროფილურ ანგარიშში. "პოსტივი" აუდიტორიას რუსულ სერიალებს სთავაზობს.

Tri Media-ს კვლევით, არხს, ყველაზე მეტად უყურებენ მამაკაცები 63 წელს ზემოთ ასაკობრივ კატეგორიაში. 1%-მდე მაყურებელი ჰყავს 45-62 წლის ასაკის ქალების კატეგორიაში და რეგიონში მაყურებლების რაოდენობა მცირედ აღემატება თბილისისას.

ჩვენ ვნახეთ მათ მიერ გამოქვეყნებული, სხვა არხების შესახებ მომზადებული პროფილური ანგარიშებიც, რომლის მიხედვით, "პოსტივისთან" მიახლოებული აუდიტორია ჰყავდა "პირველ გასართობს", რომელიც ქართულ ენაზე გადასცემდა საერთაშორისოდ სანქცირებული რუსული პროპაგანდისტული "პერვი კანალის" გასართობ პროგრამებსა და რუსულ სერიალებს, და მათივე ფინანსური მხარდაჭერით მაუწყებლობდა. მეტი

ზოგადად, როგორია ქართველი მაყურებლის პორტრეტი — ვინ და რას უყურებს ტელევიზორში, გაეცანით აქ.

საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს 2 კომპანია ითვლის. მათი მონაცემები განსხვავებულია, თუმცა, ორივე მონაცემში სამთავრობო არხების, განსაკუთრებით — "იმედის" უპირატესობა ჩანს, რომლის რეიტინგი, ხშირ შემთხვევაში, კრიტიკული არხების ჯამურ მაჩვენებელზე მეტია. მთლიანობაში, ხელისუფლება აკონტროლებს იმ არხების დიდი ნაწილის საინფორმაციო პოლიტიკას, რომელიც 10 ყველაზე ყურებად არხს შორისაა.

ამას მედიის მიტაცება ჰქვია და ეს აერთიანებს რუსეთში პუტინის რეჟიმს, უნგრეთში ვიქტორ ორბანს, საქართველოში "ოცნებას" და ბელარუსში — ალექსანდრე ლუკაშენკოს.

• პოლიტიკური და მედიალანდშაფტი ყველგან განსხვავებულია, მაგრამ მედიის პროპაგანდად ინსტრუმენტალიზების მეთოდები საერთოა: რაც შეიძლება მეტი კრიტიკული, დამოუკიდებელი მედიის გაჩუმება და დაქვემდებარებული მედიებით, დასავლეთისგან მტრის ხატის შექმნა.

მსგავსია პოლიტიკური და საკანონმდებლო ბერკეტებიც, რომელსაც რუსული ორბიტის ქვეშ მყოფი მთავრობები, დამოუკიდებელი მედიის წინააღმდეგ მიმართავენ.

ეს კი, ხშირად, ჟურნალისტების აბსურდული ბრალდებებით დევნას გულისხმობს, რისი მაგალითიც არის ბელარუსი, სადაც:

• მედიის წარმომადგენლებს სხვადასხვა "სამართლებრივი მიზეზებით" აპატიმრებენ, გამოცემებს კი ბლოკავენ;
• დევნიან არა მხოლოდ მედიასაშუალებებს, არამედ, ვიკიპედიის ავტორებს, ტელეგრამის, ტიკტოკის მომხმარებლებს, მათ შორის, მიზეზით — "ყალბი ანტირუსული მასალების გავრცელება";
• "ტერორისტებად" და "ექსტრემისტებად" აცხადებენ ათასობით ადამიანს, და არა მხოლოდ ჟურნალისტებს: მწერლებსაც, ბლოგერებსაც, წიგნების მაღაზიებსა და გამომცემლებსაც.

ლუკაშენკო კი, უფრო აქტიურ "კონტრპროპაგანდას" ითხოვს, რაც, ავტორიტარულ ქვეყანაში, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების ტოტალურ აკრძალვას მოიაზრებს.

ამაზე ვისაუბრეთ თეონა სეხნიაშვილთან, რომელიც ვენაში, "პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტში" (*IPI) მუშაობს. იკვლევს და ეხმარება დამოუკიდებელ მედიას აღმოსავლეთ ევროპაში, სადაც ამ კუთხით ყველაზე საგანგაშო მდგომარეობა ახლა ბელარუსშია — ახლახან 12-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს, რომლებიც კრიტიკულ მედიას, TUT.by-ს მართავდნენ. მანამდე, ეს გამოცემა ლუკაშენკოს რეჟიმმა "ექსტრემისტულად” გამოაცხადა.

თეონა სეხნიაშვილი ამბობს, რომ საქართველოსა და ბელარუსს ბევრი ფაქტორი განასხვავებს, თუმცა, საერთოა ტენდენცია, არა მხოლოდ მარგინალიზების გზით, საკანონმდებლო ბერკეტებითაც ჩაახშონ დამოუკიდებელი მედიის ხმა.

მოკლედ, თეონა სეხნიაშვილის შესახებ:

• ვენის "პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტის" (IPI) პროექტების ოფიცერი;
• ცენტრალური ევროპის უნივერსიტეტის (CEU) პოლიტიკის მეცნიერების მაგისტრი.

მისი ძირითადი საქმიანი მიმართულებებია:

• ევროპის მედია-ეკოსისტემის განვითარება;
• მედიის პლურალიზმისა და ადგილობრივი მედიების განვითარების ხელშეწყობა.

მედიაჩეკერი: გავლენიანი მაღალჩინოსნებისგან, მედიის მიმართ, სულ უფრო ხშირად გვესმის შეფასებები, "ფაშისტები", "ექსტრემისტები" და ა.შ. სწორედ "ექსტრემისტებად" გამოაცხადა ლუკაშენკომ დამოუკიდებელი მედიები ბელარუსში, თანაც, საკანონმდებლო გზებით. რა პარალელებსა და საფრთხეებს ხედავთ ამ მხრივ საქართველოში?

თეონა სეხნიაშვილი: საქართველოში, ამგვარი ნიშნები ნათლად დავინახეთ ჯერ 2021 წლის 5 ივლისს, შემდეგ კი რუსული კანონის ინიციირებისას. ასეთი შინაარსის კანონები კი "ციდან არ ცვივა". რეალურად, ამას წინ უძღოდა ოპოზიციის, დამოუკიდებელი მედიისა და არასამთავრობო სექტორის "ერთ ქვაბში მოხარშვა", რომ ისინი ერთნი არიან, "რადიკალურები" არიან. შემდეგ, ამას დაამატეს ევროპული და დასავლური ინსტიტუტები, რომ ისინიც "ნაციონალები" არიან, შემდეგ კი, ყველა ეს ჯგუფი, პროპაგანდის მიერ გამოგონილი "გლობალური ომის პარტიის" ქვეშ გააერთიანეს.

ბელარუსსა და საქართველოში, მედიის დემონიზების კამპანიისას გამოყენებული ტერმინების მსგავსებაც ბევრზე მიმანიშნებელია. კრიტიკულად განწყობილი მედიისა თუ სამოქალაქო ჯგუფების "ექსტრემისტებად" მოხსენიება და შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილებები ბელარუსში ბევრად ადრე დაიწყეს და ამ სიტყვის სტიგმატურ-პროპაგანდისტულმა დატვირთვამ კანონის სახეც მიიღო.

---

*სარედაქციო ჩანართი: კანონი, "ექსტრემიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ" ბელარუსში 2007 წელს მიიღეს. 2021 წელს კი, საკანონმდებლო ცვლილების შედეგად, გააფართოვეს "ექსტრემისტების" განსაზღვრება და ახლა ის ვრცელდება ბეჭდურ, აუდიო, თუ ვიზუალურ საინფორმაციო გზავნილებზეც, რომელიც მთავრობის ხედვით არის "დესტრუქციული" და ვრცელდება არა მხოლოდ მედიაზე, არამედ მათ შორის, ლიტერატურასა და დემონსტრაციებისას პლაკატების შინაარსზეც კი. 2023 წლის მარტის მონაცემებით, ბელარუსში "ექსტრემისტად" 2000-ზე მეტი ადამიანია გამოცხადებული, მათ შორის, მედიასაშუალებები და რიგითი მოქალაქეები, ასევე, ტელეგრამის არხები. კანონი ეხება "ექსტრემისტული მასალების" გამომწერებსაც კი.

---

თეონა სეხნიაშვილი: იმავენაირად რადიკალური და კრემლისტურია ეს ლექსიკა საქართველოში, როგორც - ბელარუსში. პრემიერმა ღარიბაშვილმა "ექსტრემისტები" უწოდა პროდასავლური პროტესტის მონაწილეებს საპარლამენტო ტრიბუნიდან, ინტერპელაციის წესით მოხსენებისას. მანამდეც, მხოლოდ არასამთავრობოები და მედია კი არა, თინეიჯერებსა და სტუდენტებსაც ეძახა ექსტრემისტები "იმედის" ეთერიდან.

განსხვავება ისაა, რომ იქ, პირდაპირ ამბობს ლუკაშენკო, ჩვენ ავტორიტარული ქვეყანა-ვართო და, ამით ამაყობს კიდეც. საქართველოში კი, თან გვეუბნებიან, დემოკრატიული ქვეყანა ვართ და მაღალია ჩვენთან პრესის დამოუკიდებლობის ხარისხიო, და ამავდროულად, აშკარად ავტორიტარიზმისკენ მიდიან და ზღუდავენ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას. ამ გადმოსახედიდან, ლუკაშენკო, რომელიც გაცხადებულად ავტორიტარი მმართველია, ბევრად გულწრფელია, ვიდრე — საქართველოს ხელისუფლება.

მედიაჩეკერი: რა შეაჩერებდა ხელისუფლების გამოხატულ სურვილს, დააზიანოს დამოუკიდებელი მედიის რეპუტაცია, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება კი საკანონმდებლო ბერკეტებით შეზღუდოს?

თეონა სეხნიაშვილი: ხომ ვხედავთ, სადამდე მივიდა ჟურნალისტებისა და რიგითი მოქალაქეების გამოხატვის შეზღუდვის ფორმები ბელარუსში. მათ პირდაპირ ციხეში უშვებენ. მგონია, ამ მოცემულობით, ძალიან ძნელია ვთქვათ, რომ იქ რამე შეიძლება ეშველოს ჟურნალისტთა უფლებრივ მდგომარეობას, თუ არ შეიცვლება ხელისუფლება და სამწუხაროდ, მანამდე ვერც დაკავებული ჟურნალისტების გათავისუფლების პერსპექტივას ვხედავ.

ვიდრე საქართველოშიც მოხდება ავტორიტარიზმის ამგვარი კონსოლიდაცია, ვიდრე ჯერ კიდევ გვაქვს მმართველობის "ჰიბრიდული რეჟიმი", ჩემი აზრით, ყველაზე მეტად ახლა აქვს აზრი ბრძოლას. ახლა უნდა ვიბრძოლოთ სიტყვის თავისუფლებისთვის, სანამ აბსოლუტური დევნა დაიწყება. ახლა, საქართველოში საუკეთესო მომენტია ამისთვის, შესაძლებლობის ფანჯარა გვაქვს, წავიდეთ ისევ დემოკრატიისკენ, რაც მათ შორის, ნიშნავს ხელისუფლების ცვლილებას, ან კიდევ მეტად მივუახლოვდეთ ბელარუსს, სადაც, 2020 წელს საოცარი საპროტესტო ტალღა იყო, მართლა ყველაფერი გააკეთა იგივე, დამოუკიდებელმა პრესამაც და მოსახლეობამაც, მაგრამ ვეღარაფერი შეცვალა. ძალიან რთულია კონსოლიდირებულ ავტორიტარიზმის დამარცხება და ეს გაცილებით უფრო მარტივია ამ მომენტში საქართველოში, სადაც პროტესტს ჯერ კიდევ აქვს აზრი.

ამ მომენტში გვაქვს ამის შესაძლებლობა, მერე აღარ გვექნება. რუსეთზე ვამბობთ-ხოლმე, რატომ არ გამოდის ხალხიო. სიმართლე ისაა, რომ ძალიან რთულია ეს მოხდეს ქვეყანაში, როცა სახეზეა სახელმწიფოსა და ძალაუფლების შეპყრობა, მიტაცება. ეს ძალიან ართულებს წინააღმდეგობის გაწევას.

მედიაჩეკერი: მთავრობისთვის ახლა მტერია ყველა, ვინც "უცხოური გავლენის შესახებ" კანონპროექტში რუსულ მოტივებს ხედავს. და ვინც მტერია ხელისუფლებისთვის, მტერია სამთავრობო მედიისთვისაც, რომელიც აქციეს ისრად, დამოუკიდებელი მედიის წინააღმდეგ. წლებია, მიზანმიმართულად აზიანებენ პრესას, როგორც დემოკრატიის ერთ ძირითად ფუნდამენტს და, ამ ძალისხმევის შედეგად, ვფიქრობ, საზოგადოების ერთ ნაწილს, შეიძლება კარგად აღარ ჰქონდეს გააზრებული, რატომ ეხება პრესაზე მიმართული შეზღუდვები უშუალოდ მას და მისი შვილის მომავალს. რას ეტყოდით მათ, ვისზეც მოახდინა გავლენა პროპაგანდამ?

თეონა სეხნიაშვილი: მეც მათ შორის ვარ, ვისაც ეგონა, რომ პრესის წინააღმდეგ შემუშავებული რუსული კანონის წარდგენას არ მოჰყვებოდა მასობრივი საპროტესტო ტალღა, ვფიქრობდი, რომ რიგით ადამიანს არ აღელვებს საქართველოში პრესის შეზღუდვა, მაგრამ შედეგმა გვაჩვენა, რომ ეს ასე არ არის.

ყველაფერი შეიცვალა, როდესაც მმართველი პარტიის თავმჯდომარე, ირაკლი კობახიძე, საქართველოში რუსული პროპაგანდის გამავრცელებელ ფიგურად იქცა. მისი საჯარო გამოსვლები ძალიან ჰგავს კრემლის პროპაგანდისტულ ლექსიკას და გაჯერებულია აბსურდული შინაარსებით, რაზეც თავიდან კი გვეცინებოდა, მაგრამ ახლა უკვე იმდენად ინტენსიურია ეს კამპანია, რომ თითქოს, მიეჩვია ყური ამ აბსურდს, რაც ბადებს ნიჰილიზმს. ვფიქრობ, სწორედ ამ ნიჰილისტური განწყობების იმედად იყვნენ რუსული კანონის შეთავაზებისას და ფიქრობდნენ, რომ არ ექნებოდა ამ საკითხზე ხალხს რეაქცია.

პროტესტის ამ ტალღაში დიდი როლი ჰქონდა ძლიერ სამოქალაქო სექტორსა და დამოუკიდებელ მედიას. ჩვენ, სამწუხაროდ, ხშირად არ ვსაუბრობთ, რამდენად ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოება გვყავს.

მნიშვნელოვანია, რომ კიდევ რაც შეიძლება მეტმა ადამიანმა იცოდეს, რომ ბელარუსი და რუსეთია იმის ნათელი მაგალითი, რომ პრესისთვის განსაზღვრული საკანონმდებლო შეზღუდვები რეალურად, მიემართება ყველას, ვისაც კრიტიკულ აზროვნებაზე, და ამ კრიტიკული მოსაზრებების ხმამაღლა გამოხატვაზე აქვს პრეტენზია.

მედიაჩეკერი: ხელისუფლების ბრძოლაში დამოუკიდებელი პრესის წინააღმდეგ, ძალადობის წამახალისებელი ლექსიკა ერთ-ერთი არსენალია, რასაც ჟურნალისტებზე ძალადობრივი ჯგუფების თავდასხმები არაერთხელ მოჰყვა. შიშის დანერგვის საერთო კამპანიის ნაწილში უნდა დავინახოთ ესეც?

თეონა სეხნიაშვილი: კი, ეს არის დაშინების მექანიზმი. როდესაც ხალხი ხედავს, როგორ ექცევა ხელისუფლება დამოუკიდებელი მედიის რედაქტორებს, ცხადია, ეს მათში ნერგავს შიშს: მას თუ იჭერენ, ასე ამცირებენ საჯაროდ და სწამებენ ცილს, ანადგურებენ ტროლ-ბოტებით, მე რას მიზამენ? და როცა ჩნდება ტოტალური შიში, მერე ყველა დერეფნებში და სამზარეულოებში იწყებს საუბარს, რაც "1984"-ის სიურრეალიზმს რეალურს ხდის.

და თუ დღეს არ ექნება ამ ყველაფერზე წინააღმდეგობა რიგით მოქალაქეს, შესაძლოა, ათ წელში საქართველო გახდეს ბელარუსის ანალოგი, ამაში დარწმუნებული ვარ.

საქართველოსთან მიმართებით ხშირად საუბრობენ პოლარიზებაზე და ვფიქრობ, ეს სიტყვა უნდა ამოვიღოთ ლექსიკონიდან, ან უნდა დავუმატოთ განსაზღვრება, რომ ძალიან ხშირად, ეს პოლარიზაცია არის ხელოვნურად შექმნილი და არა — ბუნებრივი. როდესაც ბოტები წერენ ფეისბუქზე, ეს ბუნებრივად არ ხდება, ეს არის "ქართული ოცნების" პოლიტიკა მიზნით — დაყავი და იბატონე, ოღონდ, საკუთარი მოსახლეობის მიმართ: მოდი, ამ ხალხს დავანაწევრებ, წარმოვაჩენ, რომ ეს არის დაყოფილი და პოლარიზებული საზოგადოება და ასე შევინარჩუნებ ძალაუფლებას. ჩემი აზრით, მედიაგარემოშიც და ზოგადადაც, ეს ძალდატანებითი პოლიტიკა ქმნის პოლარიზებას. როცა ამდენი ხალხი გამოდის 7-8 მარტის აქციებზე და მეორე დღეს რამდენიმე წაქეზებული ადამიანი ევროკავშირის დროშას დაწვავს, არ ნიშნავს, რომ პოლარიზებული საზოგადოება ვართ. მგონია, რომ ეს არის თავსმოხვეული ხელოვნურად დაყოფა.

მედიაჩეკერი: სუს-ის კონტრდაზვერვის ანგარიშებით, საზოგადოების დაყოფა რუსეთის მიზანია საქართველოში, მაგრამ ამაზე დუმს სამთავრობო მედია. როგორ ხედავთ საქართველოს წინააღმდეგ რუსეთის ჰიბრიდული და საინფორმაციო ომის ფონზე სამთავრობო მედიის პასუხისმგებლობას?

თეონა სეხნიაშვილი: არ მიყვარს ადამიანების რაიმე ნიშნით "მარკირება", მაგრამ მგონია, რომ ისინიც, მთავრობასთან ერთად, ამის თანამონაწილეები არიან.

მედიაჩეკერი: ვფიქრობ, ამ არხებზე არიან ადამიანები, ვინც იაზრებს დემოკრატიისთვის დამოუკიდებელი პრესის მნიშვნელობას, რადგან თავად იყვნენ წინა ხელისუფლების დროს დამოუკიდებელ მედიაზე შეტევის მსხვერპლი.

თეონა სეხნიაშვილი: მე არ ვარ ასეთი ოპტიმისტი, სკეპტიკურად ვარ განწყობილი, თუნდაც, "იმედის" არსებული შემადგენლობის მიმართ. მე მგონია, რომ აი აქ და ახლა გადის ზღვარი. ახლა თუ არ წავლენ, ამას არ გააკეთებენ ხვალ. ვინც თავის დროზე დაინახა ცენზურის პირველი ნიშნები, უკვე დიდი ხნის წინ დატოვა არხი, მაგალითად, დიანა ტრაპაიძემ, თამუნა ჩიხლაძემ. დღეს კი, "იმედი", თავისი შინაარსით იგივე დონეა, რაც "პოსტივი", ან "ალტ ინფო".

მედიაჩეკერი: ვსაუბრობთ, როგორ დაემსგავსა ხელისუფლება ავტორიტარულ ლუკაშენკოს, ქართული სამთავრობო მედიები რამდენად დაემსგავსნენ მთავრობის გავლენის ქვეშ მოქცეულ მედიებს ბელარუსში?

თეონა სეხნიაშვილი: ბელარუსში კვლევა გააკეთა ჟურნალისტების ასოციაციამ. პროპაგანდის მთავარი გზავნილები შემდეგნაირია:

• 50/50-ზე იყო ის გზავნილები, სადაც აქებდნენ მთავრობას და ის გზავნილები, სადაც დისკრედიტებდნენ ევროპას, მოიხსენიებდნენ "ტერორისტად" და მიაწერდნენ ყველა პრობლემას.
• შემდეგ, ძალიან პატარა ნაწილი იყო ღიად პრორუსული, პირდაპირი მოწოდება, რომ რუსეთია კარგი.

ეს არის ერთ-ერთი ძირეული, რაც ქართულ სახელისუფლებო მედიასა და ბელარუსულს ახასიათებს და ეს ტექნიკები არის გამოყენებული რუსეთშიც, რომ ყველაფერი უბედურების წყარო დასავლეთშია. ბელარუსში, თუ ომამდე ლოკალური იყო სამთავრობო მედიის ნარატივი, უკრაინაში რუსეთის შეჭრისა და სრულმასშტაბიანი ომის დაწყების შემდეგ, ის რუსეთის საინფორმაციო სივრცის ნაწილად იქცა, ისევე, როგორც — საქართველოში სახელისუფლებო მედია.

რუსული პროპაგანდა კი, ასე მუშაობს:

• დემონიზება შენი მოწინააღმდეგის;
• არაარგუმენტირებული დისკურსი: აბა, შენ რით ხარ უკეთესი? შენ უარესი ხარ, შენ არ გაქვს ხმის ამოღების უფლება;
• აპელირება ემოციებზე, და ეს არის ასევე, რელიგიაზე აპელირება, რომ ჟურნალისტები ებრძვიან ეკლესიას — იგივეა ბელარუსში, რომ თითქოს, ჟურნალისტები ლახავენ სხვების რელიგიურ გრძნობებს და ამის გამო სვამენ მათ ციხეში.
• ბრალდებების განზოგადება: თუნდაც რელიგიური თემების მაგალითზე, თუ ერთი ვინმე ადამიანი, ჟურნალისტი, ან არასამთავრობო სექტორიდან გაბედავს, გააკრიტიკოს ეკლესია, ან პატრიარქის რაიმე პოზიცია, ამას განაზოგადებენ, რომ აი, ნახეთ, როგორ სძულთ ჟურნალისტებსა და არასამთავრობოებს პატრიარქი.
• და შიშზე აპელირება: რომ, თუ შენ მე არ დამიჭერ მხარს, მოვლენ "ნაციონალები", რომლებიც სისხლის მდინარეებს დააყენებენ. რომ თუ ჩვენ არ დაგვიჭერ მხარს — ომი დაიწყება. ანუ შიშზე აპელირება არის ერთ-ერთი მთავარი პროპაგანდისტული ხერხი და ბოლოს, ამ ყველაფერის ისტერიულად გამეორება, რადგან რაც მეტად იმეორებენ, ნაკლებად სასაცილო ხდება მათი აბსურდული გზავნილები და ესეც, ცხადია, რუსეთის მიერ კარგად "დატესტილი" პროპაგანდისტული მიგნება და მეთოდია.

მედიაჩეკერი: ამ მოცემულობას უპირისპირდება დამოუკიდებელი მედია. თუმცა, ხელისუფლების თავდასხმებისა და ფინანსურ პრობლემების გამო, ძალიან რთულია ეს ბრძოლა. მნიშვნელოვანია, რომ ამ უდიდესმა გამოწვევებმა შეუძლებელი არ გახადოს ჩვენი საქმიანობის მთავარი მიზანის რეალიზება — ვემსახურებოდეთ აუდიტორიის, რიგითი მოქალაქის საუკეთესო ინტერესს. რა რჩევები გაქვთ?

თეონა სეხნიაშვილი: არსებობს რამდენიმე ბერკეტი, რაც დამოუკიდებელ მედიას გახდის უფრო მდგრადს ხელისუფლების წნეხის მიმართ.

• 1. საქართველოში არსებული დამოუკიდებელი მედია უნდა გახდეს საერთაშორისო ჟურნალისტური ქსელის უფრო აქტიური ნაწილი, რაც გულისხმობს იმას, რომ აქტიური კავშირი უნდა დაამყაროს საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, მონაწილეობა მიიღოს საერთაშორისო ჟურნალისტურ ღონისძიებებში და ისაუბროს საქართველოს მედიის წინაშე არსებულ პრობლემებზე, იმაზე, თუ რატომ და რა მიმართულებით არის საჭირო საერთაშორისო საზოგადოების დახმარება.
• 2. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მედიაგარემო იყოს დაფუძნებული არა კონკურენციაზე, არამედ კოლაბორაციაზე. ვფიქრობ, საქართველოში თავისუფალ მედიას შეუძლია ძალების გაერთიანება, უფრო აქტიური თანამშრომლობა, თუნდაც როცა საქმე ეხება, კონტენტის მომზადებას, განსაკუთრებით ეფექტურია თანამშრომლობა ჟურნალისტური გამოძიებების მიმართულებით.
• 3. დამოუკიდებელი მედიის მთავარი ამოცანა უნდა იყოს, მოიპოვოს პუბლიკის ნდობა, რაც შესაძლოა ხშირად უფრო მნიშვნელოვანიცაა, ვიდრე რეიტინგი, გვერდის ნახვები და ა.შ. ამისთვის აუცილებელია პუბლიკასთან მუდმივი უკუკავშირის ქონა.

ასევე წაიკითხეთ: რით ჰგავს "ოცნების" პროპაგანდისტული გზავნილები კრემლის ტაქტიკებს — ინტერვიუ ირინე კურტანიძესთან

რა ხდება?

• სააკაშვილის ხელისუფლების თავდაცვის ყოფილი მინისტრი, დავით კეზერაშვილი, მოქმედი ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ტელეარხის — "ფორმულას" დამფუძნებელი და საკონტროლო პაკეტის მფლობელია, 51 %-იანი წილით.
• კეზერაშვილს, თავდაცვის სამინისტრო ედავება ხუთ მილიონ ევროს, ზიანის ანაზღაურებისთვის, ე.წ. "წვრთნების საქმეზე".
• 2023 წლის 21 მარტს, თბილისის სააპელაციო სასამართლომ ძალაში დატოვა საქალაქო სასამართლოს ანალოგიური გადაწყვეტილება, დაეკისროს 5 მლნ ევროს გადახდა კეზერაშვილს თავდაცვის სამინისტროსთვის.

თუმცა,

• კეზერაშვილის იურისტები ამ გადაწყვეტილებას უზენაეს (საკასაციო) სასამართლოში გაასაჩივრებენ.

ეს ნიშნავს, რომ, პროცედურულად უზენაეს სასამართლოში გასაჩივრება, აჩერებს სააპელაციოს მოსამართლის ბრძანების მოქმედებას.
შესაბამისად,

• დავით კეზერაშვილი არ გადაიხდის დაკისრებულ 5 მილიონ ევროს, ვიდრე საქმეს უზენაესი სასამართლო არ განიხილავს და მიიღებს შესაბამის გადაწყვეტილებას.
• საქართველოს კანონით, უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.

მოკლედ, "წვრთნების საქმის" შესახებ:

• თავდაცვის სამინისტრო კეზერაშვილს ადანაშაულებს სამსახურეობრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებაში თავდაცვის მინისტრობის დროს.
• საუბარია ოფშორულ ზონაში რეგისტრირებული კომპანიის სასარგებლოდ დიდი თანხის გადარიცხვაზე ისე, რომ სამინისტროს ამ თანხის შესაბამისი მომსახურება — წვრთნები, არ მიუღია.
• კეზერაშვილის ადვოკატები ბრალდებას "შეთითხნილს" უწოდებენ.
• კეზერაშვილის წინააღმდეგ, თავდაცვის სამინისტროს მიერ, 2021 წელს დაწყებულ სასამართლო დავას წინ უძღოდა პრემიერ ღარიბაშვილის განცხადება საქართველოს პარლამენტში, რომ "კეზერაშვილს მიხედავენ".
• კეზერაშვილის მიმართ სასამართლო დავა ანალოგიურ, ე.წ. "წვრთნების საქმეზე" 2017 წელს, სააპელაციო სასამართლოში მისი გამარჯვებით დასრულდა.
• ოფშორულ ზონებში კეზერაშვილის კუთვნილი კომპანიების შესახებ 2016 წელს , საერთშორისო ჟურნალისტური გამოძიების შედეგად დაიწერა "პანამის ფურცლებზე", ისევე, როგორც ბიძინა ივანიშვილის შესახებ. ეს დოკუმენტები მსოფლიო მასშტაბით, გავლენიანი ადამიანების გადამალული თანხმების შესახებ მიუთითებდა.

"ფორმულას" პოზიცია:

"კეზერაშვილის ამ თავდასხმის სამიზნე სწორედ არხის 51%-იანი წილის ფლობის გამო გახდა" — ეს წერია განცხადებაში, რომელიც ტელეკომპანიამ, სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ გაავრცელა.

რით ასაბუთებს არხი ამ მოსაზრებას?

• ერთადერთი ფასეული ქონება, რომელსაც კეზერაშვილი საქართველოში ფლობს, ფორმულას 51%-იანი წილია — "შესაბამისად, გადაწყვეტილების იძულებითი აღსრულება პირდაპირ საფრთხეს შეუქმნის ჩვენი ორგანიზაციის ფუნქციონირებას და სარედაქციო დამოუკიდებლობას."

ამ არგუმენტზე თავდაცვის სამინისტრომ 2021 თქვა, რომ არც კი უშვებენ ალბათობას, რომ სარჩელის უზრუნველყოფის მიზნით, ტელევიზიის წილის დაყადაღებას მოითხოვონ:

• "მითუმეტეს, როდესაც კეზერაშვილი, წლების განმავლობაში, ამ ტელევიზიიდან დივიდენდს არ იღებს. შესაბამისად, ზიანის ანაზღაურების ალბათობა ამ კომპანიიდან არ არსებობს".

არხი, გავრცელებულ განცხადებაში სარედაქციო პრიორიტეტად განსაზღვრავს, წინ აღუდგეს სახელისუფლებო პროპაგანდას, "ქვეყნის დასავლური კურსის ცვლილებისა და დემოკრატიის სწრაფი უკუსვლის ტენდენციებს".

"ზეწოლის მრავალფეროვანი ინსტრუმენტების გამოყენებით, ხელისუფლება ხელს ვერ აგვაღებინებს იმაზე, რაც საკუთარ მისიად მიგვაჩნია — ჩვენი წვლილი შევიტანოთ საზოგადოებისა და სახელმწიფოს დაცვაში, მოქალაქეების სანდო, გადამოწმებული ინფორმაციით მომარაგების გზით", — წერია არხის ოფიციალურ განცხადებაში.

რას აპირებს "ფორმულა", თუ კეზერაშვილი საქართველოში ყველა ინსტანციას წააგებს?

ეს ვკითხეთ ტელეკომპანია "ფორმულას" დირექტორს, ზუკა გუმბარიძეს ინტერვიუში, რომელიც მასთან 2022 წლის ნოემბერში ჩავწერეთ.

• "თუ "ფორმულას" ამგვარი ბრუტალური მეთოდებით "წაიღებენ", ჩვენც გადავდგამთ გარკვეულ ნაბიჯებს. როდის, რა ფორმითა და მასშტაბით — ინტერნეტმაუწყებლობით, თუ სატელევიზიო ფორმატში, ცხადია, გვაქვს გეგმები და შესაბამის გადაწყვეტილებებს მივიღებთ ხელისუფლების ქმედებების საპასუხოდ", — გვითხრა გუმბარიძემ, გენერალურმა დირექტორმა. ასევე, ისიც, რომ თუ საქართველოში სასამართლო პროცესებში გამამტყუვნებელი განაჩენი დადგება, მიმართავენ ყველა სხვა სამართლებრივ ბერკეტს, და მათ შორის, ევროპულ სასამართლოს.

ტელეკომპანია "ფორმულას" მომავალს საფრთხეს შეიძლება უქმნიდეს კიდევ ერთი ფაქტორი — კანონპროექტი "დეოლიგარქიზაციის" შესახებ.

რატომ?
დეოლიგარქიზაცია არის ერთ-ერთი მოთხოვნა ევროკომისიის 12 რეკომენდაციას შორის. საპარლამენტო უმრავლესობამ პროექტი შესაფასებლად ვენეციის კომისიაში გააგზავნა და სამართლის საერთაშორისო ექსპერტების შუალედური ანგარიშის შემდეგ, 22 მარტს კანონპროექტი პარლამენტში მეორე მოსმენით დააბრუნა.

რას ამბობს ვენეციის კომისია ამ კანონპროექტზე?

კომისიამ, 2023 წლის 11 მარტს შუალედური დასკვნა გამოაქვეყნა. ამ დოკუმენტში შესული რეკომენდაციების მიხედვით, უნდა შესწორდეს კანონპროექტი, იმ ნაწილში, რომელიც პირის ოლიგარქად ცნობის პარამეტრებს განსაზღვრავს. საუბარია "პირის პოლიტიკურ ცხოვრებაში ჩართულობასა" და "მასმედიაზე მნიშვნელოვანი გავლენის ქონაზე."

საგულისხმოა, რომ

• კანონპროექტის არსებულ რედაქციაში არ არის დაკონკრეტებული, რა ელის იმ პირის მფლობელობაში არსებულ მედიასაშუალებას, რომელსაც შეიძლება ფლობდეს პირი, ვისაც სახელმწიფო ოლიგარქთა რეესტრში შეიყვანს. მეტი უფრო კონკრეტულად, გაურკვეველია, რა ბედი ელის "ფორმულას", თუ სახელმწიფო ამ ტელევიზიის დამფუძნებელსა და საკონტროლო პაკეტის მფლობელ კეზერაშვილს ოლიგარქად დაარეგისტრირებს.

მაგალითად, უკრაინაში, ანალოგიური კანონის ამოქმედების შემდეგ, ოლიგარქმა რინატ ახმეტოვმა სახელმწიფოს გადასცა "მედია ჯგუფი უკრაიანა, რომელიც რამდენიმე სპორტულ და გასართობ არხთან ერთად, საინფორმაციო არხებსაც ფლობდა, მათ შორის ტელევიზიებს: 1+1 და Україна 24. აღსანიშნავია, რომ ომამდე 1 წლით ადრე, ოლიგარქი ახმეტოვი რუსეთის სასარგებლო ქმედებებში დაადანაშაულეს.

თუმცა, იმის გამო, რომ უკრაინაში აღნიშნული კანონის ამოქმედება დროში დაემთხვა ქვეყანაში რუსეთის შეჭრას, რთულია "გავზომოთ", ზოგადად, რა გავლენა იქონია უკრაინულ მედიაგარემოზე ქვეყანაში მიღებულმა ამ კანონმა.

ზოგადადაც, პოლიტიკური კონტექსტისა და ეროვნული უსაფრთხოების გამოწვევების თვალსაზრისითაც, განსხვავებულია ამ კანონის მიზნები საქართველოსთვის და უკრაინისთვის, რადგან,

• უკრანაში, ოლიგარქიულ ჯგუფებს შორის დაპირისპირებამ რამდენიმე ღრმა პოლიტიკური კრიზისი შექმნა, რამაც სახელმწიფო დაშლის პირასაც დააყენა — მაგალითად, 1993, 2004 და 2014 წლის შემთხვევები, როდესაც კრიზისებმა ვადამდელი არჩევნებიც გამოიწვია. თითოეულ შემთხვევაში, მოვლენებს მიღმა ოლიგარქიული ჯგუფები იდგნენ, რომ ღიად პრორუსული პოლიტიკის გამტარებელ კლანს განემტკიცებინა გავლენა ხელისუფლებაზე, რომლებიც ფლობდნენ, ან აკონტროლებდნენ ქვეყანაში არსებულ გავლენიან მედიარესურსებს.

ქვეყნის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სამართლებრივ და უსაფრთხოების პროცესებზე ოლიგარქების დიდმა გავლენებმა ქვეყანაში დეოლიგარქიზაციის კანონის მიღების აუცილებლობა შექმნა.

საქართველოს კონტექსტში კი, ევროპარლამენტში დააკონკრეტეს, რომ "დეოლიგარქიზაცია" "დე-ივანიშვილიზაციას" ნიშნავსო, მაგრამ ხელისუფლების მაღალჩინოსნები ოლიგარქად არა ივანიშვილს, არამედ კეზერაშვილს განსაზღვრავენ, რომელიც ფლობს კრიტიკულ მედიას, "ფორმულას".

• "თუ "ქართულმა ოცნებამ" ვერ გაიგო, რა არის ევროკომისიის რეკომენდაციაში ნახსენები "დეოლიგარქიზაცია", მე დავეხმარები მათ გაიგონ: ეს ნიშნავს საქართველოს დე-ივანიშვილიზაციას", — თქვა რასა იუკნევიჩიენემ, ევროპარლამენტარმა "ევროპის სახალხო პარტიიდან" (EPP).
• "აქსიომაა, რომ "დეოლიგარქიზაციის კანონი" ივანიშვილზე არ გავრცელდება და ისიც აქსიომაა, რომ ამ კრიტერიუმებით, კეზერაშვილია ოლიგარქი", — თქვა კანონპროექტის ერთ-ერთმა ინიციატორმა საპარლამენტო უმრავლესობიდან, ანრი ოხანაშვილმა.

21 მარტი ქართული ჟურნალისტიკის დღეა. ამ დღეს 1993 წლიდან აღნიშნავენ და ეს უკავშირდება პირველი ქართული გაზეთის, "საქართველოს გაზეთის" პირველი ნომრის გამოსვლის თარიღს — 1819 წლის 21 მარტს.

---

დღეს, 2023 წლის 21 მარტს, საქართველოს მთავრობის ფეისბუკგვერდმა, პრემიერ-მინისტრის, ირაკლი ღარიბაშვილის სახელით გამოაქვეყნა ტექსტი, სადაც ის ქართველ ჟურნალისტებს ჟურნალისტიკის დღეს ულოცავს და წერს, რომ მთავრობა და პოლიტიკური გუნდი კარგად აცნობიერებს ჟურნალისტების პროფესიის უდიდეს სახელმწიფოებრივ მნიშვნელობას.

"ამის დასტურია "ქართული ოცნების" მიერ გატარებული რეფორმები, რომელთა შედეგადაც არსებითად გაუმჯობესდა მედიის პლურალიზმი და გაიზარდა თავისუფლების ხარისხი".

რეალობა, პრემიერ-მინისტრის განცხადების შინაარსის საპირისპიროა. პრესის თავისუფლების ხარისხი საქართველოში გაუარესდა და უმთავრესად, 2021 წლის 5 ივლისის მოვლენების გამო, როდესაც ძალადობრივი, პრორუსი და ჰომოფობიური ჯგუფები მედიის 50-ზე მეტ წარმომადგენელს დაესხნენ თავს.

საგულისხმოა, რომ ეს მოხდა მას შემდეგ, რაც 5 ივლისის დილით, პრემიერ ღარიბაშვილმა "თბილისი პრაიდის" მიერ დაგეგმილ "ღირსების მარშს" "პროპაგანდისტული" უწოდა და თქვა, რომ აღლუმის ჩატარების იდეას "მოსახლეობის 95% ეწინააღმდეგება".

ჟურნალისტებზე თავდასხმის ორგანიზატორები კი საქართველოს ხელისუფლებას დღემდე არ დაუსჯია.

---

ამ სტატიაში, "მედიაჩეკერი" ხელისუფლებას შეახსენებს ფაქტორებზე, რამაც ქართული მედიაგარემო და პრესის წარმომადგენლების უფლებრივი მდგომარეობა გააუარესა.

ფაქტი: საქართველოში მედიაგარემო გაუარესდა

ეს ინფოგრაფიკა მომზადებულია "პრესის თავისუფლების ინდექსის" 2017-2022 წლების მონაცემების მიხედვით . ინდექსში, საქართველოს პოზიციების დაღმასვლა, ფართო სურათით გვიჩვენებს, როგორ უარესდება მედიაგარემო.



განსაკუთრებით, 2022 წელს და მსოფლიო ინდექსში, 180 ქვეყანას შორის, მე-60-დან 89-ე ადგილზე გადავინაცვლეთ. მეტწილად, სწორედ მედიის მიმართ, ხელისუფლების მაღალჩინოსნების ძალადობისკენ წამაქეზებელი განცხადებების გამო, რისი ნათელი მაგალითია 2021 წლის 5 ივნისს, მედიის 50-ზე მეტ წარმომადგენელზე ძალადობა.

საყურადღებოა, რომ

"ალტ ინფოს" ძალადობრივი თავდასხმების ორგანიზატორების დაუსჯელობა წელსაც ახალისებს ჟურნალისტების ფიზიკურ დაზიანებასა და მათზე მუქარებს. მაგალითია "ტვ პირველის" ჟურნალისტი, ნატო გოგელია, რომელსაც "ალტ ინფოს" აქტივისტი ფიზიკურად გაუსწორდა 15 მარტს, ოზურგეთში.

ჟურნალისტი, მოძალადის მხარდამჭერებისგან იღებს მუქარის შემცველ წერილებს მისი არასრულწლოვანი შვილების მიმართ. მეტი

რატომ უნდა აღელვებდეს რიგით მოქალაქეს საქართველოს პოზიციების ვარდნა "პრესის თავისუფლების ინდექსში?"

იმიტომ, რომ:

• პრესის თავისუფლების ხარისხი ქვეყნებისათვის, დემოკრატიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საზომია. თუ უარესდება სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება — უარესდება დემოკრატიის ხარისხი.

ორგანიზაცია ჟურნალისტები საზღვრებს გარეშე შეფასებაში მიუთითებს, რომ პრესის თავისუფლება, დემოკრატიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, საქართველოში კიდევ უფრო გაუარესებულია და ამ კუთხით, ისევ პრობლემურ ქვეყნებს შორისაა.

ფაქტი: საქართველოში მედიაპლურალიზმი საფრთხის წინაშეა

"არსებითად გაუმჯობესდა მედიის პლურალიზმი" — წერს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი, ჟურნალისტების მისალოც ტექსტში.

რას ნიშნავს მედიაპლურალიზმი?

• მედიაპლურალიზმი, მრალაფეროვანი მედიის არსებობას ნიშნავს. განმსაზღვრელი ფაქტოები კომპლექსურია და ის მაშინ მიიღწევა, თუ ქვეყანაში არსებობს მრავალფეროვანი, სტაბილური, ფინანსურად მდგრადი მედიაკომპანიები, რომლებიც მრავალფეროვან შინაარსს სთავაზობენ აუდიტორიას. ორგანიზაციის “რეპორტიორიები საზღვრებს გარეშე” შეფასებით, სარეკლამო ბაზრის განუვითარებლობა და დაფინანსების პრობლემა ერთ-ერთია იმ ფაქტორებს შორის, რომელიც არასახარბიელო მდგომარეობას ქმნის მედიისთვის საქართველოში.

შესაბამისად, ფაქტები, ამ ნაწილშიც პრემიერის შეხედულების საპირისპიროა, რაზეც ასევე მოწმობს:

• ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიამფლობელების მიმართ არსებული სასამართლო დავები და "მთავარი არხის" დირექტორის, ნიკა გვარამიას პატიმრობა, რაც, სწორედ მედიაპლურალიზმის დამაზიანებელ ფაქტორებად არის მოყვანილი აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ახალ ანგარიშში. სახდეპის ანგარიშზე დღეს, პრემიერმა ღარიბაშვილმა თქვა, ჩვენთვის [მთავრობისთვის] საინტერესო არ არისო.

გარდა ამისა,

• მედიების ფინანასური ზიანისკენ იყო მიმართული გასულ, 2022 წელს, "ოცნების" მაღალჩინოსნებისა და მათი ოჯახის წევრების სასამართლო პროცესები კრიტიკული მედიებისა და კონკრეტული ჟურნალისტების წინააღმდეგ. მეტი

იგივე ნიშნები ჩანდა სხვადასხვა ქალაქის მერების მიერ, კოორდინირებულად შეტანილ სარჩელებში კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ,
რადგან:

• მერების მიერ სასამართლოში შეტანილი ყველა სარჩელი თითქმის იდენტურია ფორმით, სტრუქტურით, სიტყვებით და შინაარსით. მსგავსია სარჩელო მოთხოვნაც: ცნობების უარყოფა და მორალური ზიანის ანაზღაურება 55 555 ლარით.

უპრეცედენტოდ მაღალი ჯარიმა ოპოზიციური არხების მიმართ

• 2022 წლის 23 აგვისტოს, კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ, “ოცნების” საჩივრის საფუძველზე, “მთავარი არხი” 118 688 ლარით დააჯარიმა, ტელეკომპანია “პირველი” და “ფორმულა” კი წერილობითი გააფრთხილა. მედიაკოალიციამ, რომელიც 16 არასამთავრობო ორგანიზაციას აერთიანებს, თქვა, რომ კომისიის გადაწყვეტილება არის პოლიტიკური, დაუსაბუთებელი და აუარესებს მედიაგარემოს.

ფაქტი: მთავრობამ მხარი დაუჭირა მედიის დისკრედიტებაზე მიმართულ რუსული კანონს

რაც მიზნად ისახავდა საქართველოში დამოუკიდებელი მედიისა და ადამიანების უფლებრივი მდგომარეობის გაუმჯობესებისკენ მიმართული არასამთავრობო ორგანიზაციების დემონიზებას, როგორც ეს მოხდა ანალოგიური კანონის მიღების შემდეგ რუსეთში.

• 10 მარტს, საპარლამენტო უმრავლესობამ — "ქართულმა ოცნებამ" და ღიად ანტიდასავლურმა "ხალხის ძალამ", რუსული შინაარსის კანონი ჩააგდო, მაგრამ იმავდროულად, წინ წამოწიეს რუსული პროპაგანდისთვის დამახასიათებელი მიდგომები, რომლითაც ახლა, აქციის რიგითი მონაწილეების, სტუდენტებისა და სხვა ჯგუფების დისკრედიტებას ცდილობენ. მეტი
• განაცხადეს, რომ შეეცდებიან საზოგადოების დარწმუნებას, თითქოს, კანონპროექტი, რომელიც დამოუკიდებელი მედიისა და არასამთავრობო სექტორის დემონიზებას გულისხმობს, სასიკეთოა. ამისთვის იყენებენ პროპაგანდისტულ სამთავრობო მედიარესურსებს, სადაც წამყვანები, ხელისუფლების მაღალჩინოსნებისთვის კრიტიკისაგან დაცლილ გარემოს ქმნიან.

რატომ არის "აგენტების შესახებ" კანონი რუსული? მეტი

ფაქტი: საპარლამენტო უმრავლესობის ინიციატივაა, მიიღოს ე.წ. "მედიის კანონი"

"ხალხის ძალა" არის საპარლამენტო უმრავლესობის შემადგენელი, გაცხადებულად ანტიდასავლური მოძრაობა, რომლის ოფიციალური მედიარესურსია "პოსტივი".

2022 წლის დეკემბრის მიწურულს, როდესაც რუსული კანონის ანალოგიური კანონპროექტის შესახებ დაიწყეს საუბარი, ამ მიზნის მიღწევის შემთხვევაში, მომდევნო მიზნად ე.წ. "მედიის კანონის" მიღება განსაზღვრეს, რაც შეიძლება გახდეს დამატებითი საკანონმდებლო რესურსი ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიასაშუალებების შესაზღუდად.

"მედიის კანონი როდის იქნება?", — მოიკითხა შალვა რამიშვილმა "ხალხის ძალაში", როდესაც მათ ლიდერებს მასპინძლობდა გადაცემაში 2022 წლის 30 დეკემბერს, რაზეც მიხეილ ყაველაშვილმა უპასუხა, რომ არ ეშინია ამ კითხვაზე პასუხის, რადგან — "მედიის კანონი მოჰყვება ამ ყველაფერს, ეს არის შემდეგი ეტაპი".

• "ეს ყველაფერი" კი, რუსული კანონის მიღება უნდა ყოფილიყო, რომლითაც დამოუკიდებელ მედიას "აგენტებად" გამოაცხადებდნენ.
• ანტიდასავლური "ხალხის ძალის" ამ ინიციატივას ჯერ არ მიუღია საკანონმდებლო ინიციატივის სახე.

ფაქტი: საკანონმდებლო ცვლილებები და ინიციატივები

2022 წელს, საპარლამენტო უმრავლესობის ინიციატივით, "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებებით, სახელმწიფომ მედიაზე რეგულირების სფერო გაზარდა.
რა შეიცვალა ამით?

• მედია პროდუქტის შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხები, რომელიც კანონის მანამდე მოქმედი რედაქციით მაუწყებლების თვითრეგულირების ორგანოებში განიხილებოდა, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის უფლებამოსილებაშიც გადადის. მეტი

საყურადღებოა კანონპროექტი "დეოლიგარქიზაციის შესახებ", რომელიც შესაძლოა, იმდენადვე შეეხოს მდიდარ, გავლენიან ადამიანებს, რამდენადაც — მედიას.

კანონპროექტი დასკვნას ვენეციის კომისიისგან ელოდება. "ოცნების" გადაწყვეტილება, უკრაინული კანონპროექტის ანალოგით დააკმაყოფილოს ევროკომისიის მოთხოვნა დეოლიგარქიზაციის შესახებ, კრიტიკულად შეფასდა, რადგან თავად კანონპროექტის ინიციატორები ამბობენ, რომ პროექტში გაწერილი კრიტერიუმებით "აქსიომაა", რომ ოლიგარქი ბიძინა ივანიშვილი კი არა, დავით კეზერაშვილია — ოპოზიციური არხის, "ფორმულას" დამფუძნებელი.

პრობლემაა ისიც, რომ ავტორებს კანონპროექტში არ დაუკონკრეტებიათ, რა ბედი ეწევა მედიას, თუ კანონი მის მფლობელს ოლიგარქად სცნობს. მეტი

ფაქტი: სახელმწიფო უწყებები მედიას საჯარო ინფორმაციას არ აძლევენ

• სახელმწიფო სტრუქტურებიდან ინფორმაციის მიწოდების მაქსიმალური ვადა 10 დღითაა განსაზღვრული, თუმცა, ისინი ხშირად არღვევენ კანონით განსაზღვრულ ვადებს ან საერთოდ არ გასცემენ კონკრეტულ საკითხებზე ინფორმაციას.

პრობლემაა, რომ:
საჯარო სამსახურების მსგავსი დამოკიდებულება აფერხებს: გადამოწმებული, ზუსტი ინფორმაციის გავრცელებას. ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობას.
გარდა ამისა,

• გახშირდა შემთხვევები, როდესაც საჯარო უწყება კრიტიკულად განწყობილ მედიასაშუალებებს არ აწვდის ინფორმაციას შეხვედრების და სხვადასხვა აქტივობის შესახებ, არ უშვებს პრესკონფერენციებზე.
• 2022 წლის სექტემბერში, მთავრობის პრესკონფერენციაზე არ შეუშვეს BM.GE-ის მთავარი რედაქტორი თელარა გელანტია, არგუმენტით, რომ "ბევრ კითხას სვამს."

---

ეს არასრული ჩამონათვალია პრობლემებისა, რომელიც ბოლო წლებში, მნიშვნელოვნად აზიანებს მედიაგარემოს საქართველოში. უფრო ვრცლად

16 მარტს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრმა, ლიკა ბასილაია-შავგულიძემ, მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის ხელმძღვანელზე, გიორგი გვიმრაძეზე თქვა, რომ ის გადაცემებში, "მუდმივად ეჭვქვეშ აყენებს ქვეყნის ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის პროცესს."

ბასილაია-შავგულიძემ მაუწყებლის დირექტორს, თინათინ ბერძენიშვილს მოუწოდა, წარადგინოს მოხსენებითი ბარათი და საბჭოს გაუზიაროს შეხედულება და დამოკიდებულება გიორგი გვიმრაძის "საგარეო ორიენტირის, მრწამსისა და მისწრაფებების შესახებ".

დეტალები:

• თავდაპირველად, ლიკა შავგულიძე-ბასილაიამ საბჭოს სხდომაზე განახცადა, რომ გვიმრაძის მიმართ ბრალდებებს მასთან ერთად იზიარებს საბჭოს კიდევ ორი წევრი — ლაშა ტუღუში და ზაზა აბაშიძე.
• დღეს კი, 17 მარტს, ამ საკითხზე საუბრისას გვითხრა, რომ ამ განცხადებას არ უერთდება ზაზა აბაშიძე. "მედიაჩეკერი" ვერ ახერხებს აბაშიძესთან დაკავშირებას და მისი პოზიციის დაზუსტებას.
• საბჭოს წევრის ამ ბრალდებაზე არხმა განაცხადა, რომ "საშიშ ტენდენციას წარმოადგენს ადამიანების ორიენტაციისა და მრწამსის კვლევა და ამ ნიშნით სეგრეგაცია."

ბასილაია-შავგულიძის არგუმენტებით:

• ქვეყნის მოსახლეობის 85 პროცენტი ევროინტეგრაციას უჭერს მხარს;
• ამის საპირისპიროზე მიუთითებს გვიმრაძის საგარეო ორიენტირი რადგან, გადაცემებში სვამს "გაურკვეველ შეკითხვებს";
• ეს კი, კითხვებს უჩენს მოსახლეობის ფართო ფენებს.

ლიკა ბასილაია-შავგულიძეს მხედველობაში აქვს გიორგი გვიმრაძის ინტერვიუ "ქართული ოცნების"აღმასრულებელ მდივანთან, მამუკა მდინარაძესთან, რომელშიც მდინარაძე "პირველი არხის" ტელემაყურებელს ესაუბრა ხელისუფლების ცნობილ თეორიაზე, რომლის მიხედვით, "გლობალურ ომის პარტიას საქართველოს ომში ჩართვა სურს".
სამეთვალყურეო საბჭოს წევრის შეფასებით, წამყვანმა უგულებელყო მაუწყებლის პროგრამული პრიორიტეტი – "მაუწყებელმა ყველა საჭირო ზომას უნდა მიმართოს ყალბი ინფორმაციის გავრცელების თავიდან ასაცილებლად, განსაკუთრებით, ჰიბრიდული ომის ვითარებაში."

• საბჭოს წევრი ციტირებს დოკუმენტიდან, რომელშიც განსაზღვრულია საზოგადოებრივი მაუწყებლის 2022-2025 პროგრამული პრიორიტეტები.

საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოზიცია

არხი, განცხადებით პასუხობს საბჭოს წევრების პრეტენზიას და წერს, რომ:

• მაუწყებლის მიზნები და ღირებულებები არის კანონით განსაზღვრული და საჯარო.
• იგი ევროპული ინსტიტუციაა და მისი ვალდებულებაა, იყოს ქვაკუთხედი დემოკრატიული საზოგადოების მშენებლობის პროცესში, ხელი შეუწყოს ადამიანების მოსაზრების დაახლოებას, გააძლიეროს ქართული საზოგადოება და კულტურა.

მაუწყებელი, საბჭოს წევრების მოწოდებას თანამშრომლებზე ზეწოლად და სარედაქციო დამოუკიდებლობის შელახვის მცდელობად აღიქვამს.

• "ადამიანის მრწამსის შესწავლის მოთხოვნა თავისთავად სახიფათო პრეცედენტია იმ საზოგადოებაში, სადაც პოლარიზაციის დაძლევის ამოცანა ისედაც მტკივნეულად დგას.", — წერია მაუწყებლის განცხადებაში.

ამ დროისთვის უპასუხოდ რჩება "მედიაჩეკერის" შეთავაზება მაუწყებლის დირექტორთან, თინათინ ბერძენიშვილთან, ვისაუბროთ ტელევიზიის სარედაქციო პოლიტიკასთან დაკავშირებული მოსაზრებების შესახებ, და აუდიტორიას მივცეთ შესაძლებლობა, მიიღოს ამომწურავი ინფორმაცია.

არხის სარედაქციო კურსთან დაკავშირებულ კითხვებზე "მედიაჩეკერი" 2022 წლის ნოემბერში ესაუბარა გიორგი გვიმრაძეს — მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ხელმძღვანელს.

ინტერვიუში, გვიმრაძემ ღიად გააკრიტიკა არასამთავრობო ორგანიზაციები:

• "მათ მიმართ მაქვს პრეტენზიები და ვფიქრობ, იციან ჩემი პოზიციების შესახებ. ჩემთვის არასამთავრობო სექტორის ასეთი ფორმით არსებობა დემოკრატიისთვის სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს და სერიოზულად აზიანებს დემოკრატიას."

სასამართლოს დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით, გვიმრაძემ გვითხრა, რომ არ მიიჩნევს, რომ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი პრობლემაა, რადგან:

• "დასახელებულ პრობლემებს შორის ის შეიძლება იყოს მეათე, მეთერთმეტე, მეთორმეტე ადგილზე. შესაძლოა, სასამართლო მნიშვნელოვანი კომპონენტიც იყოს, თუმცა მზად ვარ, ვიკამათო — რა არის უფრო მნიშვნელოვანი. ფაქტია, მოქალაქეებსაც სულ სხვა საკითხები აწუხებთ. ჩემი აზრით, აბსოლუტური ტყუილია, როდესაც ამბობენ, დემოკრატია სასამართლოს დამოუკიდებლობით იწყებაო. დემოკრატია იწყება ძლიერი ჯგუფებისგან, რომელთაც საკუთარი ინტერესები აქვთ და ჰყავთ საკუთარი წარმომადგენლები. მათ შორის იწყება იმის "დალაგება", რა წესებით იურთიერთონ ერთმანეთთან და აქ შემოდის დამოუკიდებელი სასამართლო, როგორც ამ წესების მაკონტროლებელი არბიტრი."

ამასთან, ინტერვიუში, გვიმრაძემ გაგვიზიარა, როგორია მისი ხედვები:

• დემოკრატიაზე;
• ეთნიკურ უმცირესობებზე;
• პირველი არხის საინფორმაციო პოლიტიკასთან დაკავშირებულ ეჭვებზე;
• და კანონით განსაზღვრულ პრიორიტეტებზე, რომელსაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის ტელე, რადიო და ციფრული პლატფორმები უნდა ასრულებდეს.

ინტერვიუს სრული ვერსია ნახეთ აქ

საქართველოს ხელისუფლებამ, ბოლო დროს, ღიად ანტიდასავლური საკომუნიკაციო სტრატეგია აირჩია.

რა პრობლემებს იწვევს ეს?

• ქვეყნის გარეთ აზიანებს საქართველოს, როგორც საიმედო პარტნიორის იმიჯს, რაც შემაფერხებელი ფაქტორია ევროინტეგრაციის პროცესში;
• ქვეყნის შიგნით კი, ზრდის პოლარიზებას და ძალადობისკენ აქეზებს რადიკალურ ჯგუფებს — "ოცნების" ლიდერების სიძულვილის შემცველი განცხადებების გაკეთებისთანავე, მოძალადე ჯგუფებმა პარლამენტის შენობის წინ აღმართული ევროკავშირის დროშა ჩამოხსნეს და დემონსტრაციულად დაწვეს. ძალადობრივი "ალტ ინფო" ფიზიკურად გაუსწორდა ჟურნალისტ ნატო გოგელიას ოზურგეთში, და მანამდე, თბილისში, ძალადობრივი ჯგუფები თავს დაესხნენ ორგანიზაცია BGI-ის ოფისს.

განსაკუთრებით საყურადღებოა, რომ:
მმართველი პარტიის ლექსიკაში, პოლიტიკური, თუ საზოგადოებრივი ჯგუფების მარგინალიზების მიზნით, გაჩნდა ფრაზები:

• "ფაშისტები";
• "ეკლესიის მაგინებლები";
• "ელგებეტე" პროპაგანდის გამავრცელებლები" — "რაც, არსებითად, რუსული პროპაგანდისტული ლექსიკაა, რომელსაც კრემლი უკრაინის წინააღმდეგ იყენებს", — გვითხრა ირინე კურტანიძემ, რომელიც წლებია, საარჩევნო ტექნოლოგიებსა და პოლიტიკურ კომუნიკაციებს იკვლევს.

კურტანიძეს, ამ ინტერვიუში მოჰყავს კონკრეტული მაგალითები, რომელიც მიუთითებს, რამდენად ახლოს არის "ოცნების" პროპაგანდისტული ენა რუსულ პროპაგანდისტულ ტაქტიკებთან.

მოკლედ, ირინე კურტანიძის შესახებ:

• პოლიტიკური კომუნიკაციისა და საარჩევნო კამპანიების დაგეგმვის კონსულტანტი და ანალიტიკოსი.
• იკვლევს ეკონომიკური, თუ სხვა ფაქტორების შესაძლო გავლენას ელექტორალურ არჩევანზე.
• არის კავკასიის უნივერსიტეტის საზოგადოებასთან ურთიერთობისა და კომუნიკაციის საბაკალავრო პროგრამის, ასევე, სტრატეგიული კომუნიკაციის სამაგისტრო პროგრამის თანახელმძღვანელი.
• და კომუნიკაციის ოფიცერი ორგანიზაციაში — "აღმოსავლეთ ევროპის ცენტრი მრავალპარტიული დემოკრატიისთვის (EECMD)".

მედიაჩეკერი: რას გვეუბნება რუსული კანონის ჩაგდების შემდეგ, ხელისუფლების ახალი საკომუნიკაციო სტრატეგია?

ირინე კურტანიძე: პოლიტიკურ კომუნიკაციებში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა სტრატეგიული ნარატივის (*პოლიტიკური და პროპაგანდისტული გზავნილების ერთობლიობა, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების მიზნით) შექმნა.

ამ მხრივ, გასულ წლებში, პოლიტიკური ოპონენტების დისკრედიტებისთვის წარმატებით იყენებდნენ ფრაზას: "სისხლიანი ცხრა წელი", როგორც "ფაშისტების" ერთგვარ "ეკვივალენტს", თუმცა, ახლა "ოცნების" ლიდერები პირდაპირ ამკვიდრებენ ამ სიტყვას და ნათლად ჩანს, რომ მიზანია არამხოლოდ პოლიტიკური ოპონენტების, არამედ, საზოგადოებრივი ჯგუფების მარგინალიზებაც.

სტრატეგიული ნარატივის გასავრცელებლად კი, იყენებენ როგორც მაღალი თანამდებობის პირებს, ასევე, სხვადასხვა აქტორებს, და მათ შორის, ექსპერტებად, ან მედიაპერსონებად ცნობილ მათთან აფილირებულ პირებს. "ოცნებამ", ეს სიტყვა პირდაპირ გადმოიტანა რუსული პროპაგანდიდან.

მედიაჩეკერი: და, რა დატვირთვა აქვს კრემლისთვის "ფაშიზმს", როგორც საინფორმაციო ომის იარაღს?

ირინე კურტანიძე: მეორე მსოფლიო ომში, "ფაშისტურ ტერორსა" და სისასტიკეზე გამარჯვება, რუსეთისთვის ერთ-ერთი ყველაზე საამაყო მოვლენაა, რაც აძლიერებს მათ იმპერიალისტურ მისწრაფებებს. შესაბამისად, "ფაშისტად" მოხსენება ავტომატურად იწვევს ძლიერ ნეგატიურ ემოციურ რეაქციებს.

კრემლმა, ჯერ კიდევ 2014 წელს, ყირიმის კრიზისის პერიოდში დაიწყო უკრაინელების ფაშისტებად მარგინალიზების კამპანია და ეს ისმოდა ყველა სატელევიზიო გადაცემაში.

ახლაც, უკრაინაში შეჭრისა და სრულმასშტაბიანი ომის წამოწყების შემდეგაც, ყველა რუსული საინფორმაციო წყაროდან ადამიანებს ესმით უკრაინელების მხოლოდ ერთი შეფასება – "ფაშისტები", სიტყვა, რომელიც რიგითი რუსისთვის მხოლოდ ბოროტებასა და ტერორთან ასოცირდება. ამიტომაც, ამ იარლიყის მიწებებით ცდილობს რუსული პროპაგანდა უკრაინაში მშვიდობიანი მოსახლეობის განადგურების გამართლებას.

მედიაჩეკერი: რა მიზანს ხედავთ ხელისუფლების ახალ "მესიჯებში", ყველას მიმართ, ვინც მათგან განსხვავებულად ფიქრობს და ქვეყნის პროდასავლური განვითარებისკენ ისწრაფვის?

ირინე კურტანიძე: ესეც რუსული მიდგომის ანალოგია. რუსეთი არ ცდილობს, გააერთიანოს ადამიანები ღირებულებების ირგვლივ, პირიქით — ამის საპირისპიროზე, ადამიანების დემობილიზებისკენაა მოწოდებული, გარკვეული ორგანიზაციებისა და ჯგუფების დეჰუმანიზებისკენ და იმაზე, რომ დათესოს ნიჰილიზმი. რუსეთს სწამს, რომ რაც მეტად ნიჰილისტურია საზოგადოება, მით უფრო მარტივია მათი კონტროლი და სხვადასხვა იდეებით მათზე დომინირება. სწორედ ნიჰილიზმია, რაც ყველაზე დიდ საფრთხეს უქმნის დემოკრატიას.

---

*სარედაქციო ჩანართი: სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის (სუს) კონრდაზვერვის ოფიციალური დოკუმენტების თანახმად, რუსეთი საქართველოს წინააღმდეგ "ჰიბრიდული ომის" ინსტრუმენტებს იყენებს, საზოგადოებაში ნიჰილიზმის, პესიმიზმის დათესვის მიზნით, რათა შექმნას დაბრკოლებები საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე. მეტი

---

ირინე კურტანიძე: ზოგადად, პროპაგანდა, და განსაკუთრებით, რუსული პროპაგანდა, რამდენიმე შრეს მოიცავს და თითოეული შრე არის ძალიან ყურადსაღები:

• პირველი: რუსული პროპაგანდა არის სიცრუის ცეცხლსასროლი იარაღი, რომელიც რეალურად, რუსეთის ჰიბრიდულ და საინფორმაციო ომში გამოიყენება, როგორც საბრძოლო ტექნიკა, და ამ მიზნით იყენებს აბსოლუტურად ყველა საკომუნიკაციო არხს, რაზეც ხელი მიუწვდება.

ჩვენ, ბოლო პერიოდში ხშირად ვსაუბრობთ ბოტებსა და ტროლებზე, ასევე, გაყალბებულ ისტორიებსა და ამბებზე, რომელიც უხვად არის სატელევიზიო და ონლაინ-სივრცეშიც. საუბარია იმდენად მცდარ ცნობებზე, რომელზეც, ვერც კი იფიქრებ, რომ შესაძლოა, ვინმემ დაიჯეროს, მაგრამ რუსეთის მიზანი არ არის, რომ მაინცდამაინც დაგარწმუნოს რამეში, მიზანია არა საზოგადოების დარწმუნება, არამედ ის, რომ ინფორმაცია იყოს რაც შეიძლება კონსპირაციული, რომ ვეღარ ვარჩევდეთ რეალობას კონსპირაციებისგან.

• მეორე: რუსეთი არათანმიმდევრულია პროპაგანდისტულ მესიჯებში, და თანაც, იმდენად, რომ ეს არათანმიმდევრულობა კიდევ უფრო გაბნევს, რაც მათ შორის, გამოჩნდა უკრაინაში ომის პროპაგანდის არეულ მესიჯბოქსებში.

---

* ჩანართი: რუსეთის პროპაგანდისტული გზავნილები უკრაინასთან ომის პერიოდში, ყოველ ახალ წარუმატებლობასთან ერთად იცვლება. დღეს, პუტინი და მისი პროპაგანდის გამტარები, უკვე "დასავლეთთან, ნატოსთან და სატანიზმთან" ომზე საუბრობენ.
როგორ იცვლებოდა რუსეთის პროპაგანდისტული გზავნილები უკრაინასთან ომში / ვიდეო: პროექტი 64



პარალელი: საგულისხმოა, რომ საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა 7-8 მარტის აქციის მონაწილეთა დისკრედიტების მიზნით თქვა, თითქოს, აქციის რამდენიმე ახალგაზრდა მონაწილეს სატანისტების ფორმა ეცვა.

---

ირინე კურტანიძე:

• მესამე: კვლევების მიხედვით, ერთი კონკრეტული "მესიჯი" რომ მისწვდეს აუდიტორიას, ადამიანმა 8-ჯერ მაინც უნდა მოისმინოს, რომ დაიმახსოვროს მისმა გონებამ.

ჩვენ ვიცით, რომ რუსული პროპაგანდისტული მანქანა ამ მიმართულებით ძალიან კარგად მუშაობს, და თუ დააკვირდებით "ქართულ ოცნებას", ძალიან მსგავსია მათი მიდგომაც. ახლაც გვაქვს ამისი ნათელი მაგალითი, როდესაც ვნახეთ, რა თქვა პარტიის თავმჯდომარე კობახიძემ და როგორ გაიმეორა შემდეგ ეს გზავნილები პრემიერმა ღარიბაშვილმა და ზუსტად იმავეს იმეორებენ უმრავლესობის დეპუტატებიც, რომ მივიდეს ეს მესიჯები ადამიანამდე და დაიმახსოვრონ, დაილექოს მათ გონებაში.

და როცა რაიმეს იმახსოვრებ, მერე უკვე შეიძლება "დაიკარგო" ამდენ ინფორმაციაში, იფიქრებ იმაზეც, რომ შეიძლება მართალია რაც თქვეს, ან შეიძლება ტყუილია, მაგრამ, რაც მთავარია, გამახსოვრდება. მიზანიც ზუსტად ეს არის: დარწმუნება, დაბნეულობა და რაც მთავარია, გადაღალა. აი, ამ თანათანმიმდევრულობაში სწორედ ეს არის მთავარი, რომ შენ გადაიღალო ამ ინფორმაციით და ეს შობს შემდეგ ნიჰილიზმს — აბსურდისაგან გადაღლა.

მედიაჩეკერი: რა მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს "ოცნების" ღიად ანტიდასავლური საკომუნიკაციო ენა ქვეყანაში, რომლის მოსახლეობის უდიდესმა ნაწილმა არაერთხელ დაადასტურა ევროატლანტიკური არჩევანი?

ირინე კურტანიძე: ამის ანალიზი მარტივია, თუ ისევ გადავხედავთ რუსეთის მიდგომებს, როგორ ცდილობდა უკრაინის საგარეო კურსის ცვლილებას ხელისუფლებაში პრორუსი იანუკოვიჩის ყოფნისას.

დეზინფორმაციული კამპანიებით, რუსეთი დილობდა ევრომაიდნის შინაარსის იმგვარ ინტერპრეტირებას, რომ იანუკოვიჩისთვის წინააღმდეგ მიმართული პროტესტი წარმოეჩინათ, როგორც დასავლეთის მცდელობა, წაერთვა ძალაუფლება დემოკრატიულად არჩეული ხელისუფლებისთვის.

---

*ჩანართი: 2013 წელს, უკრაინის იმდროინდელმა პრორუსმა პრეზიდენტმა, ვიქტორ იანუკოვიჩმა თქვა, რომ აჩერებს მზადებას ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების დასადებად. ხელისუფლების ამ გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინის ევროინტეგრაციის მხარდასაჭერად,მასობრივი საპროტესტო აქციები დაიწყო. დემონსტრანტები კიევის დამოუკიდებლობის მოედანზე და ევროპის მოედანზე იკრიბებოდნენ. ხელისუფლება მათ "ბერკუტისა" და "ტიტუშკების" (*ოპოზიციის დისკრედიტაციაზე ორიენტირებული დაქირავებული ძალადობრივი ჯგუფები) დახმარებით უპირისპირდებოდა.

---

ყოველი ასეთი შემთხვევისას, რუსული პროპაგანდის მიზანია, დასავლეთს გადააბრალოს საკუთარი, ღიად განცხადებული ზრახვები, აღიდგინოს დომინაცია რეგიონსა და პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებში, ამისთვის კი მათი იარაღი დასავლეთისა და დემოკრატიული ინსტიტუტების დისკრედიტებაა.

ამ თვალსაზრისით, საქართველოსთან პარალელებს ვხედავ იმაში, რომ როდესაც ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი გამოდის "იმედის" ეთერში და ამბობს, ევროკავშირმა თავის თავს მიხედოსო, მოსალოდნელია, რომ ნარატიულად, ცოტა ხანში ეს ტერმინოლოგია გადაეწყოს ზუსტად ისევე, როგორც უკრაინაში იანუკოვიჩის მმართველობისას და თქვან: ჩვენ ვართ დემოკრატიულად არჩეული ხელისუფლება და დასავლეთი ცდილობს, წაგვართვას ეს ძალაუფლებაო.

მედიაჩეკერი: რომ მივუბრუნდეთ "ოცნების" საინფორმაციო ნარატივს, ის ორი მიმართულებით მუშაობს, ერთია მათი შეხედულებებისგან განსხვავებული ადამიანების დემონიზების კამპანიები და მეორე — ცდილობენ, შექმნან წარმოდგენა, რომ ქვეყანა ვითარდება და ამისთვის იყენებენ დაქვემდებარებულ მედიებს, რომელთა საინფორმაციო-ანალიტიკური პროგრამები სრულიად დაცლილია ხელისუფლების კრიტიკისაგან. ხელისუფლება ამაყობს ეკონომიკური პარამეტრებითაც. თქვენ იკვლევთ ეკონომიკური ფაქტორების ელექტორალურ გავლენას. როგორ გაანალიზებთ ამ მოცემულობას?

ირინე კურტანიძე: ამასაც თავისი მიზანი აქვს, "ოცნების" პიარ-მანქანა ცდილობს სტაბილურობის სიმულაციას, ადამიანებში ფსევდო-სტაბილურობის განცდის დამკვიდრებას იმის მიუხედავად, რომ რეალურად, არაფერია სტაბილურად, არც პოლიტიკური, არც ეკონომიკური ნიშნით.

ისინი სარგებლობენ იმით, რომ ყოფითი პრობლემებისგან, შრომისგან გადაღლილ ადამიანებს აღარ რჩებათ იმდენი რესურსი, ჩაეძიონ და გააანალიზონ ინფორმაცია, რადგან სამსახურის შემდეგ დაღლილი ბრუნდება სახლში, უნდა მიხედოს ოჯახს, და ასე შემდეგ. ამიტომ, მასთან ინფორმაცია მიდის გაფილტრულად, ზედაპირულად და ასე ილექება მის გონებაში.

როდესაც ყველა სამთავრობო პროპაგანდისტული არხიდან გეუბნებიან, ეკონომიკური პარამეტრებით ყველაფერი რიგზე გვაქვსო, ეს ინფორმაციული მანიპულაციის ნაწილია, რომ შენ გაგიჩნდეს ეჭვები და იფიქრო, იქნებ ქვეყანა წინ მიდის და ყველაფერი რიგზეა, მაგრამ ეს მე ვხარჯავ უფრო მეტს, ან უფრო არამიზნობრივადო.

ამიტომაც შემოდის "ქართული ოცნების" ნარატივში მტკიცება, თითქოს სულ უფრო უმჯობესდება ქვეყნის ეკონომიკური ფაქტორები, რომ აქაც აგირიოს ფოკუსი, რომ ვეღარ ხვდებოდე, პირადად შენი მდგომარეობაა გაუარესებული და ზოგადი — გაუმჯობესებული? მაგრამ "ოცნება" უნდა ითვალისწინებდეს, რომ ყველა კვლევით, ჩვენ არა "ეგოტროპული" (*ქვეყნის ეკონომიკური რეალობის აღქმა მხოლოდ საკუთარ მაგალითზე), არამედ "სოციოტროპული" საზოგადოება ვართ, ვისთვისაც საზომია არამხოლოდ საკუთარი, არამედ საზოგადო ეკონომიკური ფონი, რაც ნათლად ჩანს ქუჩებში, ავტობუსებში, მეტროში, რეალური ადამიანების რეალური მდგომარეობით.

მედიაჩეკერი: რაც შეეხება რუსული შინაარსის კანონს, მთავრობის საკომუნიკაციო ენა მტკიცედ მიანიშნებს იმაზე, რომ კანონპროექტის გამოწვევის მიუხედავად, არ აპირებენ მასზე საბოლოოდ უარის თქმას. როგორ უყურებთ საინფორმაციო კამპანიის ამ ნაწილს, რომელიც ნათლად არის გამოკვეთილი სამთავრობო ტელევიზიებსა და ინტერნეტრესურსებში?

ირინე კურტანიძე: აუცილებლად გააგრძელებდნენ პროპაგანდას, ამ კანონპროექტის ირგვლივ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებისთვის, ოღონდ, ველოდები, რომ შეუცვლიან სახელწოდებას და შეეცდებიან თავიდან დააინიცირონ.

მაგრამ ეს რომ მოხდეს, სჭირდებათ ხალხის მხარდაჭერა, რომ თუნდაც, საერთაშორისო პარტნიორებთან ეთქმოდეთ, დემოკრატიულად მიღებულია ეს კანონი, ხალხს ასე უნდაო.

ამისთვის კი, პირველ ნაბიჯებს იმ გზავნილებში ვხედავთ, რომელიც დამოუკიდებელი მედიის, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ საზოგადოებაში ზიზღის გაღვივებას ემსახურება, ყველაფერთან ერთად, ეს "მესიჯები" დატვირთულია ჰომოფობიითაც.

მოდით, ამ შემთხვევაშიც რუსეთის მაგალითს გადავხედოთ:

• 2006 წელს, პუტინის ადმინისტრაციამ მიიღო ე.წ. "არასამთავრობოების კანონი", რომლითაც გაზარდა ამ სექტორზე რეგულირება, მაგრამ რომ შევაფასოთ 2006 წლისთვის რუსეთში არსებული საზოგადოებრივი განწყობები არასამთავრობო სექტორის მიმართ, ვნახავთ, რომ მათ მიმართ მხარდაჭერა იყო საკმაოდ მაღალი, 60 პროცენტამდე.
• აქედან ექვს წელიწადში, 2012 წელს კი მიიღეს ის კანონი, რომლის ანალოგიც "ოცნებამ" და "ხალხის ძალამ" შემოგვთავაზა.

მაგრამ ეს გააკეთა პუტინმა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც პროპაგანდისტული მანქანის ჩართულობით, ამ სექტორის მეტად დემონიზებით, ადამიანების დეჰუმანიზების მცდელობის ხარჯზე, მიაღწიეს იმას, რომ არასამთავრობო სექტორის მიმართ ნდობის მაჩვენებლები მნიშვნელოვნად დაწიეს და ნაკლები წინააღმდეგობა შეხვდათ. სწორედ ამის მცდელობას ვხედავთ ახლა ღიად, საქართველოში, მმართველი პარტიის მხრიდან.

• მაგრამ არც აქ გაჩერდა კრემლი და 2013 წელს კიდევ დამატებით მიიღეს ახალი კანონი, რომელიც "LGBTQ პროპაგანდას" ეწინააღმდეგება — ანუ, ყველანაირი საქმიანობა შეეზღუდა იმ არასამთავრობო ჯგუფებსა და აქტივისტებს, ვინც ყველაზე ჩაგრული ჯგუფების უფლებებისთვის იბრძოდნენ.

რაც შეეხება საქართველოს: უნდა ვთქვათ, რომ არასამთავრობო სექტორის დემონიზების კამპანია არასდროს ყოფილა ხელისუფლების ამდენად გაცხადებული მიზანი, თუმცა, არც მხოლოდ "ქართული ოცნების" მმართველობის პერიოდში დაწყებულა ეს კამპანია და ასეთ სიმპტომებს ვხედავდით მანამდეც, როდესაც ცდილობდნენ, ამ სექტორში მომუშავე ადამიანებს მარგინალიზებას.

ამას ემსახურებოდა თუნდაც, ტერმინი "სოროსელები", რომელიც წლებია, მკვიდრდება უარყოფითი კონოტაციით, და ხომ ვიცით, რომ არც ეს სიტყვა "შემოსულა" თავისით, გადმოღებულია პირდაპირ რუსეთიდან და რუსეთის ძალისხმევითვე გავრცელდა სხვა ქვეყნებშიც, მათ შორის, უნგრეთშიც.

ისევ რომ მივუბრუნდეთ საქართველოში ინიციირებულ რუსული შინაარსის კანონს, საქართველოსა და რუსეთის მსგავსად, ჰომოფობიური და არასამთავრობო სექტორის დისკრედიტაციის კამპანია უძღოდა ამგვარი კანონის მიღებას ყირგიზეთშიც, თუმცა, იქ კანონპროექტი ჩავარდა, რადგან თავად საპარლამენტო უმრავლესობამ არ დაუჭირა მას მხარი.

---

*ჩანართი: "ყირგიზეთმა უნდა დაიცვას თავი არაბი ისლამისტებისა და გეი-მოყვარული ამერიკელებისგან", — ამბობდნენ რუსული კანონის ანალოგიური კანონპროექტის მხარდამჭერები ყირგიზეთში, 2014 წელს. რუსეთის მსგავსად, ეს კანონი მიზნად ისახავდა არასამთავრობო სექტორისა და აქტივისტების "უცხო აგენტებად" გამოცხადებას. კანონპროექტის კრიტიკოსები მიიჩნევდნენ, რომ ამით ყირგიზეთის კანონმდებლებს სურდათ, თავი მოეწონებინათ მოსკოვისთვის, ყირგიზეთში სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვით.

---

ირინე კურტანიძე: მნიშვნელოვანია, რომ სულ ვიაზრებდეთ საფრთხეებს და ის დღეს ასეთია: მოცემულობაა, რომ "ქართული ოცნება", რეალურად გვართმევს ევროპულ მომავალს, კი ცდილობენ ამის საპირისპირო ნარატივი შექმნას, მაგრამ როდესაც ყველა ევროპარლამენტარი ღიად აფიქსირებს მთავრობის ანტიევროპულ გზავნილებსა და ქმედებებს, რაც გამოხატულია ვერბალურად, თუ საკანონმდებლო წინადადებებში, არავინ მოგვცემს კანდიდატის სტატუსს და თუ ასე გააგრძელებენ, რეალური იქნება, დავკარგოთ უვიზო მიმოსვლა.

ყველაფრის მიუხედავად, რაც არ უნდა ეცადოს პროდასავლური მოძრაობების დისკრედიტებას "ოცნება", ხალხს ევროკავშირი უნდა და ამას ვერაფერი შეცვლის.

საქართველო აღარასდროს გახდება რუსეთი, ხალხი შეაკვდება ამ იდეას. თან გვახსოვდეს, არავინ დათმობს მართლა სისხლით მოპოვებულ თავისუფლებას და ეს კანონი, თავისი არსით არის ზუსტად იმაზე დარტყმა, რომ შეზღუდონ თავისუფლება.

---

კონტექსტი

• 7-8 მარტს, რუსთაველის გამზირზე მთავრობამ ორჯერ დაარბია მასობრივი საპროტესტო აქცია;
• 10 მარტს, საპარლამენტო უმრავლესობამ — "ქართულმა ოცნებამ" და ღიად ანტიდასავლურმა "ხალხის ძალამ", რუსული შინაარსის კანონი ჩააგდო, მაგრამ იმავდროულად, წინ წამოწიეს რუსული პროპაგანდისთვის დამახასიათებელი მიდგომები, რომლითაც ახლა, აქციის რიგითი მონაწილეების, სტუდენტებისა და სხვა ჯგუფების დისკრედიტებას ცდილობენ.
• განაცხადეს, რომ შეეცდებიან საზოგადოების დარწმუნებას, თითქოს, კანონპროექტი, რომელიც დამოუკიდებელი მედიისა და არასამთავრობო სექტორის დემონიზებას გულისხმობს, სასიკეთოა. ამისთვის იყენებენ პროპაგანდისტულ სამთავრობო მედიარესურსებს, სადაც წამყვანები, ხელისუფლების მაღალჩინოსნებისთვის კრიტიკისაგან დაცლილ გარემოს ქმნიან.

---

"ტვ პირველის" ჟურნალისტმა და თოქ-შოუების წამყვანმა მაია მამულაშვილმა არხი დატოვა. მამულაშვილიც და არხის ხელმძღვანელობაც, უარყოფენ ამ გადაწყვეტილების კავშირს სარედაქციო პოლიტიკასთან.

მამულაშვილი 5 მარტს, "დღის ამბების" ღამის გამოშვების შემდეგ, ეკრანზე აღარ გამოჩენილა.

რა ხდება?
მაია მამულაშვილმა გვითხრა, რომ:

• ამ ეტაპისთვის შეწყვიტა ჟურნალისტური საქმიანობა, რადგან დაიწყო თანამშრომლობა უცხოური კომპანიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის განყოფილებაში — "ფიზიკურად ვეღარ ვეტეოდი დროში, რომ ამის პარალელურად შემეთავსებინა ტელევიზიაში მუშაობა".

"მაია წავიდა პირადი მოტივით. სჭირდება უფრო მეტი დრო ოჯახისთვის. დიდი ხანი ფიქრობდა სატელევიზიო ტაიმ-აუტზე, თუმცა, მოვლენებიდან გამომდინარე, რამდენიმეჯერ გადადო" — ამბობს არხის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, ნოდარ მელაძე.

---

არქივიდან: კალაძე მამულაშვილის წინააღმდეგ

• 2020 წლის 20 ივნისს, მაია მამულაშვილისა და "ტვ პირველის" წინააღმდეგ, საქალაქო სასამართლოში სარჩელი შეიტანა თბილისის მერმა, კახა კალაძემ.
• არხს და ტელეწამყვანს ცილისწამისთვის ედავებოდა ეთერში ნათქვამი ფრაზის გამო — "კალაძემ 60 მლნ ერთ-ერთი ტენდერიდან ჩაიდო ჯიბეში" და ითხოვდა 100 00 ლარიან კომპენსაციას და ინფორმაციის უარყოფას.
• 2022 წლის 30 ნოემბერს თბილისის საქალაქო სასამართლომ ტელეკომპანია "TV პირველს" და მის ჟურნალისტ, მაია მამულაშვილს, კახა კალაძის სასარგებლოდ, 15 000 ლარის ანაზღაურება დაეკისრა.
• ამაზე არხმა თქვა, რომ ტვ პირველის ანგარიშებს ინკასო ადევს, შესაბამისად არხი კალაძეს თანხას "ვერანაირად ვერ გადაუხდის" და სასამართლო გადაწყვეტილებას გაასაჩივრებს.

• ჟურნალისტმა სალომე ბოკუჩავამ ტელეკომპანია "რუსთავი 2" დატოვა.
• ის 13 წელი მუშაობდა "კურიერში" — არხის საინფორმაციო სამსახურში.
• იყო კორესპონდენტი და ასევე, სხვადასხვა დროს, დილისა და დღის საინფორმაციო გამოშვებების პროდიუსერი.

რა ვიცით?

• არხს განცხადებით 3 მარტს მიმართა. კონტრაქტი, ოფიციალურად, განცხადების დაწერიდან 1 თვეში, 2 აპრილს შეწყდება.
• წამოსვლამდე, ესაუბრა ნინო შუბლაძეს, საინფორმაციო სამსახურის უფროსს. უკვე დაემშვიდობა ხელმძღვანელ პირებს და გუნდს, მაგრამ არხის დატოვების მიზეზებზე საჯაროდ საუბარს არ აპირებს.

"რუსთავი 2"-ის პოზიცია:
ტელევიზია ადასტურებს არხიდან ჟურნალისტის წასვლას.

• "სალომე, ბოლო პერიოდში პროდიუსერად გადავიყვანეთ, რადგან არხმა მიიჩნია, რომ ის ამ პოზიციაზე უფრო მეტად გვჭირდებოდა, ვიდრე კორესპონდენტად. ეს აღმოჩნდა მისთვის არხის დატოვების მოტივაცია — გადაწყვიტა, სხვა არხზე განაგრძოს რეპორტიორობა, რადგან რეპორტიორობაა მისი არჩევანი, — გვითხრა ნინო შუბლაძემ, "კურიერის" ხელმძღვანელმა.

რას ამბობს სალომე ბოკუჩავა

• "ვინც მიცნობს, იცის, რომ მუდამ "რუსთავი 2"-ის ლოგოს სადარაჯოზე ვიყავი, მაგრამ ხანდახან, არსებობს მომეტი, როდესაც ისტორიის დასასრული დგება. ასე მოხდა ამ შემთხვევაშიც.

მიზეზებზე საუბარს საჯაროდ არ ვაპირებ, ამაზე უკვე ვესაუბრე ჩემ უშუალო ხელმძღვანელს, ნინო შუბლაძეს."

ასევე, ჟურნალისტმა გვითხრა, რომ:

• თანამდებობრივ პოზიციაზე საუბარი არც ნინო შუბლაძესთან, და არც ვინმე სხვასთან, საერთოდ არ ყოფილა — "მითუმეტეს, რომ ეს იყო დროებითი პოზიცია";
• ასეთი წვრილმანი, წასვლის მიზეზი ვერ გახდებოდა;
• მიზეზებზე საჯაროდ მხოლოდ იმის გამო არ საუბრობს, რომ არხზე ტოვებს მეგობრებს, ვისთანაც 13 წელი იმუშავა.

დღეს, 9 მარტის დილას, მასობრივი საპროტესტო გამოსვლების შემდეგ, რომელიც ხელისუფლებამ ძალის გამოყენებით დაშალა, "ქართულმა ოცნებამ" და მათივე საპალამენტო უმრავლესობის შემადგენელმა, ღიად ანტიდასავლურმა "ხალხის ძალამ" გაავრცელა ერთობლივი განცხადება, თითქოს, აპირბენ "უკან გაიწვიონ" კანონპროექტი "უცხოური გავლენების გამჭვირვალობის" შესახებ.

ამას მოჰყვა პარტია "ქარული ოცნების" აღმასრულებელი მდივანის, მამუკა მდინარაძის ბრიფინგი, რომელშიც ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ კანონპროექტი ჩავარდება.
თუმცა,
ისინი მაინც საუბრობენ იმაზე, რომ ამ კანონპროექტს "რუსული იარლიყი მიაკრეს" და სინამდვილეში "ის პრობლემური არ არის".

პრობლემაა, რომ:

• კი ამბობენ, რომ მათ მიერვე მხარდაჭერილ კანონრპროექტს გაიწვევენ, თუმცა, რეალურად, პროცედურულად ეს შეუძლებელია. საუბარია კანონპროექტზე "უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ", რომელსაც, პლენარულ სხდომაზე საპარლამენტმა უმრავლესობამ უკვე დაუჭირა მხარი.
• ამაზე მოწმობს საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტი, რომლის მიხედვით, პლენარულ სხდომაზე პირველი მოსმენით მხარდაჭერილი კანონპროექტის გაწვევა არ ხდება.

ამონარიდი საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტიდან, მუხლი 101
"კანონპროექტის ინიციატორს უფლება აქვს, სათანადო მოტივირებით გამოითხოვოს კანონპროექტი პარლამენტის პლენარულ სხდომაზე პირველი მოსმენით მიღებამდე."

აბა, შეუძლებელია ამ კანონპროექტის ანულირება?

არა.
პროცედურულად:

• საპარლამენტო კომიტეტმა კვლავ უნდა განიხილოს კანონპროექტი მეორე მოსმენით;
• შემდეგ — გავიდეს პლენარულ სხდომაზე, მეორე მოსმენით;
• პლენარულზე, მეორე მოსმენისას, დეპუტატებმა აღარ უნდა დაუჭირონ მხარი წარდგენილ კანონპროექტს.

"ამის ალტერნატივაა ამ კანონპროექტის თაროზე შემოდება, თუმცა, ეს ვერ ჩაითვლება კანონრპროქტის ჩაგდებად, ეს იქნება მისი "მიძინება" და შეეძლებათ, ნებისმიერ დროს ჩამოიღონ თაროდან და მიიღონ", — გვითხრა ვახტანგ ხმალაძემ, კონსტიტუციონალისტმა.

მაგრამ მეორე მოსმენით ჩავარდნაც კი არ ნიშნავს კანონპროექტის კანონად ფორმირების პროცესის საბოლოო დასასრულს,
რადგან ამის შემდეგ, საპარლამენტო უმრავლესობას ექნება კიდევ 1 თვე, რომ მესამე მოსმენით გაიტანოს კანონი პლენარულ სხდომაზე და დაუჭიროს მას მხარი.

უფრო გასაგებად, რეგლამენტით:

• "თუ პარლამენტის პლენარულ სხდომაზე მეორე მოსმენისას ჩავარდნილი კანონპროექტი სასესიო პერიოდში 1 თვის განმავლობაში მისი ინიციატორის მოთხოვნით არ დადგება პლენარულ სხდომაზე კენჭისყრაზე, იგი უარყოფილად ჩაითვლება. ასევე უარყოფილად ჩაითვლება კანონპროექტი, რომელიც განმეორებით ვერ დააგროვებს ხმათა საჭირო რაოდენობას" — და ეს არის მნიშვნელოვანი, განსაკუთრებით, იმ განცხადების მთავარი გზავნილების ფონზე, რომელიც "ქართულმა ოცნებამ", ღიად ანტიდასავლურ "ხალხის ძალასთან" ერთად გაავრცელად და თქვა, რომ:

ამონარიდები მათი განცხადებიდან:

• "სიცრუის მანქანამ შეძლო კანონპროექტის უარყოფითად წარმოჩენა და საზოგადოების გარკვეული ნაწილი შეცდომაში შეიყვანა";
• "კანონპროექტს მიაკერეს "რუსული კანონის" ყალბი იარლიყი, ხოლო მისი პირველი მოსმენით მიღება საზოგადოების ნაწილის თვალში ევროპული კურსიდან გადახვევად წარმოაჩინეს".

ეს მიანიშნებს, რომ ხელისუფლება გააძლიერებს პროპაგანდას საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების პროცესში, თითქოს, რუსული კანონი, "ქართულია".

რაც შეეხება პარლამენტში, ასევე, ანტიდასავლური "ხალხის ძალის" მიერ წარდგენილ კიდევ ერთ კანონპროექტს,

რომელზეც ინიციატორები ამბობენ, ამერიკული FARA-ს (*უცხო ქვეყნის აგენტების რეგისტრაციის" შესახებ) ზუსტი თარგმანიაო, რაც ასევე მანიპულაციურია.
რეალურად,
ინიციატორებს, აი, მხოლოდ ამ კანონპროექტის გაწვევა შეუძლიათ, რადგან პროცედურულად, რუსული შინაარსის ეს კანონპროექტი ჯერ მხოლოდ ბიუროზეა განხილული და მხარდასაჭერად ჯერ არ გასულა პლენარულ სხდომაზე. იმისთვის, რომ რუსული შინაარსის ამ კანონპროექტის ანულირება მოხდეს, რეგლამენტის მიხედვით, კანონპროექტის ინიციატორებს უფლება აქვთ, სათანადო მოტივირებით გამოითხოვოს კანონპროექტი პარლამენტის პლენარულ სხდომაზე პირველი მოსმენით მიღებამდე.

ჩვენ "ხალხის ძალას" ვკითხეთ, აპირებენ თუ არა ამის გაკეთებას, და თუ კი — როდის, მაგრამ გვითხრეს, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებით განცხადებას გაავრცელებენ.

მსახიობმა კახა კინწურაშვილმა ტელეკომპანია "იმედთან" თანამშრომლობა შეწყვიტა.
კინწურაშვილი, 10 წელზე მეტია, არხის ერთ-ერთი სახეა და "დილის შოუ" და "ცეკვავენ ვარსკვლავები" მიჰყავდა.

ამ ინტერვიუში გვესაუბრება იმაზე,

• რა პრობლემებს ხედავს არხის ღიად გაცხადებულ პროსამთავრობო საინფორმაციო პოლიტიკაში,
• და, დღევანდელი მოცემულობის გათვალისწინებით, რა რისკებს ქმნის "იმედის" პოზიციები ქართული საზოგადოებისა და ქვეყნის საგარეო კურსისთვის.

ხელისუფლებას აქამდეც აკრიტიკებდა, პასუხად კი სამთავრობო "ტროლების" შეტევა მიიღო.
კახა კინწურაშვილი გასულ, 7 მარტის ღამესაც იმყოფებოდა რუსული შინაარსის კანონპროექტების საწინააღმდეგოდ გამართულ სამოქალაქო პროტესტზე, რომელიც მთავრობამ, სპეცრაზმის დახმარებით, წყლის ჭავლითა და წიწაკის სპრეის გამოიყენებით დაშალა.

მედიაჩეკერი: რა საფრთხეებს ხედავთ კანონპროექტებში "უცხო აგენტების შესახებ"? რამ გიბიძგათ, გასულიყავით აქციაზე?

კახა კინწურაშვილი: ჩემთვის მიუღებელია პროცესები, რაც ერთი მხრივ, თან ახლავს ამ კანონპროექტების დამტკიცებას, და მეორე მხრივ, ის, რა საფრთხეების წინაშეც გვაყენებს ამ კანონპროექტების შინაარსი. მიუღებელია, რომ რეალურად, დღეს, სახელმწიფო უხვევს დასავლურ კურსს, როგორც ამ ქვეყნის მოქალაქეთა უმრავლესობის არჩევანს. და ის, რომ ეს რუსული კანონია, ჩანს არამხოლოდ შინაარსში, არამედ იმ გამოცდილებაშიც, რაც რუსეთის მაგალითის სახით გვაქვს და ამის არდანახვა უბრალოდ, თვალში ნაცრის შეყრაა.

ისიც, რაც გუშინ გააკეთა ხელისუფლებამ, რუსულია. ზუსტად ეს არის პრობლემა: მენტალობასა და სამყაროს, რეალობის აღქმაში. როგორც ექცევა ხელისუფლება ჩვენს თანამოქალაქეებს, ზუსტად ეს არის რუსული მიმართება, რისგანაც, ამდენი წელია, იტანჯება ქვეყანა. გასულ 1 საუკუნეს რომ თავი დავანებოთ, დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან დღემდე, რუსეთისგან და მისი ინტერესებისგან ვიტანჯებით. მთელი ეს წლები, ყველა თაობის ადამიანებისგან გვესმოდა, დადგება დრო, როდესაც ჩამოვყალიბდებით თავისუფალ საზოგადოებად და სახელმწიფოდო, და ამისკენ ძალიან ბევრი ნაბიჯიც გადაიდგა — ამას შეეწირა ადამიანების სიცოცხლე აფხაზეთში, 2008 წლის ომში და მანამდეც. ამ ყველაფრის უარყოფა და განულება არის საზოგადოებისა და ქვეყნის ღალატი და სწორედ ეს ხდება დღეს და ეს ჩანს ხელისუფლების უკვე ღია განაცხადში.

არ შეიძლება, უპირისპირდებოდე მეგობრულ სახელმწიფოებს, რომელთა თანადგომით დღემდე მოვედით და თუ რაიმე სახის სიმშვიდე და წინსვლა არსებობს ამ ქვეყანაში, მათი თანადგომის უდიდესი დამსახურებაა. უპირისპირდებოდე შენს მოქალაქეებს და თან, თამაშში შედიოდე იმ ქვეყანასთან, რომელმაც გაანადგურა შენი სახელმწიფო და საზოგადოება, რუსული საქმეა.

მედიაჩეკერი: თქვენ, როგორც ტელეწამყვანს, კინოსა და თეატრის მსახიობს, ავტორიტეტი და რეპუტაცია გაქვთ. მინდა, თქვენს მაყურებელს თქვენი პერსპექტივიდან აუხსნათ, რატომ დააზიანებს ხელისუფლების მხარდაჭერილი კანონპროექტები დემოკრატიის განვითარების პროცესს, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას, რადგან ვხედავთ, რომ პროპაგანდა ცდილობს, საწინააღმდეგოში დაარწმუნოს მოქალაქეები.

კახა კინწურაშვილი: პროპაგანდა, ცხადია, ამას ცდილობს. ადამიანებმა იმ ტელევიზიებიდან, რომლებიც ასოცირდებიან ხელისუფლებასთან, ვინც ქმნიან საინფორმაციო პოლიტიკას, ალბათ უკვე ძალიან შეტოპეს. არ ვიცი რის გამო, რის საფასურად აკეთებენ ამას, მაგრამ ფაქტია, რომ ბოლომდე მიუყვებიან ამას, ბოლომდე არიან ამაში ჩართულები. დღეს, არ შეიძლება, საღი აზრის ადამიანმა იმ პოლიტიკას დაუჭიროს მხარი, რა პოლიტიკაც "ქართულ ოცნებას" უკვე ღიად აქვს გაცხადებული საზოგადოების წინააღმდეგ.

რაც შეეხება კანონპროექტებს, ყველას შეუძლია საკუთარი თვალით გადაიკითხოს და თავადვე გაიაზროს, რა წერია ამერიკულში და რა — რუსულსა და უნგრულ ვერსიებში. ამის ანალიზისას კი მარტივია დაინახო, რეალურად, რა უნდა ხელისუფლებას და პერსპექტივაში, რა შეიძლება ამან მოიტანოს.

ეს კანონი მიზნად ისახავს, გააჩუმოს თავისუფალი ხმა და სამოქალაქო საზოგადოება, რომელიც ჯერ კიდევ ცოცხალია ამ ქვეყანაში და ბევრ საზოგადოებრივ სიკეთეს ქმნის. გარდაუვალია პერსპექტივა, რომ ეს ხალხი გაჩუმდეს, აღარ ჰქონდეთ ქვეყანაში დარჩენის შესაძლებლობა და სურვილიც კი. აი, ეს არის ყველაზე დიდი საფრთხე, რაც ამ კანონის მიღების შემდეგ დადგება ჩვენი ქვეყნის წინაშე. აქამდე, სამოქალაქო საზოგადოება ახერხებდა ნაბიჯ-ნაბიჯ წასულიყო წინ და ახლა, რეალურად, ამ ყველაფრის მოსპობა ხდება.

მედიაჩეკერი: საუბრობთ, რამდენად დიდი როლი აქვს ამ პროცესში პროპაგანდას. არხზე, რომელიც დატოვეთ, ადამიანებში, ვინც ამის ნაწილია, თუ ხედავთ წინააღმდეგობის გაწევის განცდასა და სურვილს?

კახა კინწურაშვილი: სხვათა შორის, რა თქმა უნდა, ხდება ასეც. მე "იმედიდან" რეალურად, 1 კვირის წინ წამოვედი, რადგან ეს კანონპროექტი იყო უკანასკნელი წვეთი. ვფიქრობ, ყველა ადამიანს საკუთარი საბრძოლველი აქვს და ამ ბრძოლაში ის ინსტრუმენტები უნდა გამოიყენოს, რაც დააგროვა შეგნებითა და გამოცდილებით.

მე ვერ ვისაუბრებ სხვებზე, თუმცა, "იმედში" არიან ადამიანები, ჩემი მეგობრები და კოლეგები, რომლებიც მთელი ეს წლებია, ჩემს გვერდით ისხდნენ. მათ დიდ პატივს ვცემ, ვიცი მათი განწყობების შესახებ. მათ საკუთარი ბრძოლის მექანიზმები აქვთ და თავისი შეხედულებებიდან გამომდინარე იტყვიან სათქმელს.

ჩემთვის, როგორც მსახიობისთვის, არასდროს ყოფილა ტელევიზიაში მუშაობა კომფორტული, რაც, კარგად იციან ტელემენეჯერებმაც და პროდიუსერებმაც, უბრალოდ, ამ ქვეყანაში რთულია, ცხოვრობდე მხოლოდ სამსახიობო კარიერით და გჭირდება სხვა გზებიც, მაგრამ მე არასდროს ვეთანხმებოდი "იმედის" საინფორმაციო პოლიტიკას და ღიადაც ვაფიქსირებდი ამას, მაგრამ როდესაც საქმე ეხება ღალატს, ეს უკვე აღარაფერში წერია.
მე, ჩემს მეგობრებთან და ოჯახის წევრებთან ერთად, ყოველგვარი პარტიული კუთვნილების გარეშე, ვდგავარ იმის წინააღმდეგ, რაც ქვეყნის განვითარებას აფერხებს, ამას კი არ ეწინააღმდეგება ეს არხი და პირიქით, მხარდამჭერია და მიჰყვება ამ ღალატში ხელისუფლებას, შესაბამისად, რა თქმა უნდა, მე მანდ ვერ ვიქნებოდი. მე, ჩემი გასაკეთებელი გავაკეთე, რომ ვიყო მართალი საკუთარ თავთან და სინდისთან.

მედიაჩეკერი: როგორ აუხსენით თქვენი გადაწყვეტილების შესახებ არხს, თქვენს გუნდს, და როგორ აუხსნით თქვენს მაყურებელს, რომელიც ვეღარ გნახავთ შაბათ-კვირას, "დილის შოუში"?

კახა კინწურაშვილი: არხს ვეტყოდი, რომ დღეს, ხალხთან ერთად დგომა და ქვეყნის ინტერესებისთვის დგომა ბევრად მნიშვნელოვანია და ჩვენ არ უნდა დავკარგოთ მომავალი, რწმენა, და უნდა ვირწმუნოთ, რომ ამდენი ტანჯვა, რაც გამოიარა თავისუფლებისა და განვითარებისთვის მებრძოლმა ქვეყანამ, გამარჯვებად ღირდა. შესაბამისად, ვინც ამას ბოლომდე არ გაიზიარებს, თავისი გზა აქვს.

რაც შეეხება მაყურებელს, თუ აინტერესებს ჩემი პოზიცია, ის ასეთია: დღეს იმის არგაზიარება, რომ შეიძლება დავკარგოთ მომავალი, არის საკუთარი თავის, შვილების, თანამოქალაქეებისა და ქვეყნის ღალატი.

ვიცი, ალბათ, ამას მოჰყვება სხვანაირი შეფასებები, მათ შორის, დისკრედიტაციის იმ "მანქანით", რომელიც არაერთხელ დამპირისპირებია. ამისთვის მზად ვარ, რადგან, რეალურად, ჩემთვის სასწორზე სხვა, უფრო მნიშვნელოვანი რაღაცები დევს და მე, გაცნობიერებულად ვაკეთებ, რასაც ვაკეთებ: ვარ მართალი საკუთარ თავთან და ჩემს შვილებთან. მინდა, მოძრაობას, რომელიც ამ დღეებში დაიწყო, ჩვენი ქვეყნისა და საზოგადოების თავისუფლება მოჰყვეს.

მინდა ვუთხრა ჩვენი მშობლების თაობას, საბჭოთა პერიოდიდან მოყოლებული რომ გაუძლო მარცხსაც, გაჭირვებასაც, არაერთ გამოწვევას: თანავუგრძნობ განვლილ სირთულეებს და მაქვს თხოვნა — დადექით თქვენი შვილების გვერდით, მხარი დაუჭირეთ მათ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. არავის გაალახვინოთ თქვენი შვილები, არავის მისცეთ ნება, გამოაყენონ მათ წინააღმდეგ ცრემლსადენი გაზი.

მე მესმის ადამიანების იმედგაცრუებისაც, ყოფილი ხელისუფლების მიმართ, ან დღეს — ოპოზიციის მიმართ. ასეთია პოლიტიკური რეალობა, რომ არავის შესწევს ძალა, მოსახლეობის რეალურ გულისტკივილს მყარად და სიმართლით ამოუდგეს გვერდში. შეიძლება ჩვენ არ გვყავს ასეთი პოლიტიკოსები, მაგრამ პირველ რიგში, ჩვენ, მოქალაქეები ვყავართ ერთმანეთს და შეგვიძლია, ბევრი რამ გადავწყვიტოთ, და არ მივცეთ საშუალება პოლიტიკოსებს, დაანგრიონ ჩვენი და ჩვენი შვილების მომავალი.

საერთო მიზნებისთვის, ყველას ჩვენი საბრძოლველი გვაქვს. ზოგჯერ, საზოგადოება, ერთმანეთს იმაზე მეტს ვთხოვთ, ვიდრე შესაბამისი უნარი და შესაძლებლობა გვაქვს, ამიტომ, ჩემი თხოვნაა, ყველამ საკუთარი ბრძოლა მოვიგოთ — თუნდაც, ფართო სურათში პატარად და უმნიშვნელოდ გვეჩვენებოდეს.

"როგორი კანონები მოქმედებს მსოფლიოს დემოკრატიულ ქვეყნებში უცხოური გავლენისა და ჩარევის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებით", — ასე ჰქვია სტატიას, რომელიც თავდაპირველად, ტელეკომპანია "იმედის" ვებგვერდმა, 22 თებრვალს, 23:00-ზე გამოაქვეყნა.

23 თებრვალს კი, იგივე სტატია, იმავე სათაურითა და შინაარსით, ისე გამოაქვეყნეს "პოსტივის", "პრაიმტაიმისა" და "რუსთავი 2"-ის ვებგვერდებმა, რომ მასალაში ერთი სიტყვაც კი არ შეუცვლიათ. იგივე მასალა გაავრცელეს სააგენტოებმა Reportiori.ge, Kvira.ge და Pia.ge.

---

განახლება: "მედიაჩეკერის" ამ სტატიის გამოქვეყნების შემდეგ, საინფორმაციო პორტალებმა: Rustavi2.ge და Primetime.ge, მასალის შესწორების პრინციპით იხელმძღვანელეს, სტატიის მანამდე გამოქვეყნებული შინაარსი შეცვალეს და დაწერეს, რომ შესწორება შეიტანეს სტატიაში მოცემულ ფაქტებთან დაკავშირებით, რადგან "როგორც გაირკვა, ინფორმაცია იყო არასრული და საჭიროებდა მეტ სიცხადეს".
გამოცემები განუმარტავენ მკითხველს, რომ არ ეთანხმებიან შეფასებას, რომ "იმედზე" გამოქვეყნებული მასალის კოპირებისას, კოორდინირებულად მოქმედებდნენ.

განახლდა "მედიაჩეკერის" სტატიაც, რადგან, იმაზე მეტ სააგენტოზე აღმოჩნდა "იმედის" მიერ, გუშინ ღამით გამოქვეყნებული სტატიის კოპირებული ვერსიები, ვიდრე სტატიის თავდაპირველ ვერსიაში იყო მაგალითის სახით მოყვანილი. მასალას დაემატა ინფორმაცია, რომ "იმედიდან", უცვლელი სათაურითა და ტექსტით, სტატია გამოაქვეყნეს "რეპორტიორმა", "კვირამ" და "პიამ".

---

ერთი და იმავე ტექსტის რამდენიმე სხვადასხვა ვებ-გვერდზე გამოქვეყნება ქმნის განცდას, რომ შესაძლოა, მიზანი საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების მცდელობა იყოს, რომ თითქოს, "ქართული ოცნების" მხარდაჭერილი და ღიად ანტიდასავლური პარტიის, "ხალხის ძალის" მიერ ინიცირებული კანონპროექტის შინაარსი ახლოსაა აშშ-ის მიერ, 1938 წელს, ადოლფ ჰიტლერის ნაცისტური პროპაგანდის შესაჩერებლად მიღებული კანონის, FARA-ს მიხედვით მომზადებულ კანონებთან, რომელიც დემოკრატიულ ქვეყნებში სხვადასხვა ფორმით მიიღეს.

პრობლემაა, რომ:

• ანტიდასავლური "ხალხის ძალის" იდეის მხარდასაჭერად, კოორდინირებულ მოქმედებაზე მიანიშნებს მედიების მცდელობა, შექმნან წარმოდგენა, რომ საქართველოში ინიცირებული კანონი არ შეაფერხებს ქვეყანაში დემოკრატიულ პროცესს. 
• მანიპულირების მცდელობაზე მიანიშნებს ერთი და იმავე მასალის გავრცელებისას, აუდიტორიისთვის იმის დამალვა, რამდენად აცდენილია ამერიკის შეერთებული შტატების, ავსტრალიის, დიდი ბრიტანეთის, კანადისა და ახალი ზელანდიის მიერ მიღებული კანონების იდეა და პარამეტრები იმასთან, რასაც ანტიდასავლური "ხალხის ძალა" გვთავაზობს საქართველოში — სამთავრობო მედიებით გავრცელებულ სტატიაში მკითხველისთვის არ განუმარტავთ კონტექსტი ამ ქვეყნების წინაშე არსებული ეროვნული უსაფრთხოების რისკების თაობაზე, რაც არსებითად ცვლის შინაარსს.

და რაც მთავარია, სამთავრობო მედიამ, ამ მასალის გავრცელებისას, მკითხველს დაუმალა:

• რომელი ქვეყანა წარმოადგენს საქართველოსთვის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის რისკებს, ვინაიდან, ამგვარი კანონების მიღება, ნებისმიერ ქვეყანაში, უპირველესად, სწორედ ამ მოტივით საბუთდება.

ამ თემაზე: ვინ არის მტერი? — კონტრდაზვერვის ანგარიშები

• და ისიც, რა რისკებს შეიცავს "უცხო აგენტების" შესახებ კანონის მიღება განვითარებადი, ან ნაკლებად დემოკრატიული ქვეყნებისთვის.

რისკები კი, ასეთია:

მაგალითად, რუსეთის პრაქტიკამ გვაჩვენა, რომ:

• ავტორიტარულ, ან ავტორიტარიზმისკენ მიდრეკილ რეჟიმებს ახასიათებთ, გამოარჩიონ გარკვეული ჯგუფები, ვისაც ქვეყანაში არსებულ პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, თუ სოციალურ გამოწვევებს მიაწერენ. უფრო გასაგებად რომ ვთქვათ, იყენებენ მათ, როგორც "განტევების ვაცებს".
• ამ ჯგუფებს, როგორც "სახელმწიფოს მტრებს", ანიჭებენ "უცხო ქვეყნის აგენტის" სტატუსს, რათა ხაზი გაუსვან იმას, თითქოს, ისინი ეროვნული ინტერესების წინააღმდეგ მოქმედებენ.

რატომ?

• "უცხო აგენტებად" გამოცხადების მთავარი სამიზნე, უმთავრესად, დამოუკიდებელი მედია და არასამთავრობო სექტორი ხდება, რადგან მათ აქვთ დამოუკიდებლობის მაღალი ხარისხი, მათი გაკონტროლება რთულია და ღიად საუბრობენ ადამიანის უფლებებსა, თუ დემოკრატიულ გამოწვევებზე.

ამიტომ, ავტორიტარული, ან მმართველობის ამ ფორმისკენ მიდრეკილი პოლიტიკოსები ფიქრობენ, სჯობს, ისინი პირდაპირ სახელმწიფოს მტრებად განსაზღვრონ, რათა "გამოაცალონ" მათ რესურსები, რომ მათ კვლევებს, შეფასებებსა თუ კრიტიკულ ანგარიშებს სახალხო ლეგიტიმაცია "წაართვან".

---

ახლა ისევ დღეს გავრცელებულ სტატიაზე:

ამ მედიებიდან, "იმედსა" და "პოსტივის" ღიად აქვთ გაცხადებული სარედაქციო პოლიტიკის შესახებ, რომელიც თანხვედრაშია როგორც მმართველ პარტიასთან, "ქართულ ოცნებასთან", ასევე, ანტიდასავლურ "ხალხის ძალასთან".
თუმცა, სარედაქციო კურსის შესახებ ღიად არ განუცხადებია ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ს, ამიტომ მედიაჰოლდინგის ციფრული დეპარტამენტის უფროსს, მირიან ბოქოლიშვილს ვკითხეთ, რა იყო მიზანი, როდესაც "რუსთავი 2"-ისა და "პრაიმტაიმის" ვებგვერდებმა გამოაქვეყნა "იმედის" მიერ გამოქვეყნებული სტატია, იმავე სათაურითა და შინაარსით.

• "შესაძლოა, ასე ჩანდეს, რომ ეს კოორდინირებულად გამოქვეყნების ნაწილი იყოს, მაგრამ ეს ასე არ არის, არავის ვუთანხმებთ, რა გამოქვეყნდეს ჩვენს ვებგვერდებზე [rustavi2.ge, Primetime.ge) — ამბობს ბოქოლიშვილი — ჩვენ გვაქვს პრაქტიკა, გადმოვიტანოთ სხვა საიტებიდანაც ისეთი მასალები, რომელსაც ვფიქრობთ, რომ შესაძლოა, ნახვების მაღალი მაჩვენებელი ჰქონდეს, ისევე, როგორც ჩვენი მასალები მიაქვთ სხვა ვებგვერდებს".

ვკითხეთ, იზიარებენ თუ არა ღიად პრო-სახელისუფლებო "იმედის" მიერ მომზადებული ამ მასალის რედაქტირების გარეშე გავრცელებით, ამავე არხის სარედაქციო პოლიტიკას. მირიან ბოქოლიშვილმა გვითხრა, რომ აუდიტორიის ინფორმირების მიზნით, მკითხველს სთავაზობენ დემოკრატიული ქვეყნების პრაქტიკასაც და საქართველოში ამ კანონპროექტის მოწინააღმდეგეთა არგუმენტებსაც.

---

რა უნდა ვიცოდეთ საქართველოში ინიცირებული კანონის შესახებ

"ქართული ოცნების" მხარდაჭერილი, და მათივე ყოფილი წევრების მიერ დაფუძნებული, ღიად ანტიდასავლური პარტიის, "ხალხის ძალის" მიერ ინიცირებული კანონპროექტი უკვე ოფიციალურად დარეგისტრირდა.

დამოუკიდებელი მედიისა და არასამთავრობო სექტორისთვის საფრთხისშემცველი ამ კანონპროექტის კანონად ქცევა არის ძალიან რეალური, რადგან "ხალხის ძალას", მმართველი პარტია — საპარლამენტო უმრავლესობა დაუჭერს მხარს.

პროცედურულად:

• საკომიტეტო მოსმენები 24 თებერვლიდან 27 მარტამდე პერიოდში განისაზღვრა;
• კანონპროექტის პლენარულ სხოდამაზე განხილვა კი მაქსიმუმ, აპრილის დასაწყისშია დაგეგმილი.

"ქართულ ოცნებასა" და "ხალხის ძალას", ამ კანონის მიღებით სურთ, "უცხო აგენტებად" გამოაცხადონ დამოუკიდებელი მედია, და მათთან ერთად, არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც მუშაობენ რიგითი მოქალაქის უფლებრივ საკითხებზე, და მათ შორის:

• ძალადობის მსხვერპლი ბავშვებისა და ქალებისთვის;
• შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის;
• დევნილებისთვის;
• უსახლკაროებისთვის.

და უნდათ, "უცხო აგენტად" სცნონ ორგანიზაციები, ვინც იკვლევს და აქვეყნებს ფაქტებს კორუფციის, უკანონობისა და შერჩევითი სამართლის შესახებ არსებულ ასობით შემთხვევაზე, რაც შესაძლოა, მოქმედ ხელისუფლებას დისკომფორტს უქმნის.

ადგილობრივ ორგანიზაციებთან ერთად, ამ კანონპროექტს აკრიტიკებენ გავლენიანი საერთაშორისო ორგანიზაციები, დასავლელი დიპლომატები, თუ ინსტიტუციები, რომლებიც საქართველის მოქმედი ხელისუფლების აშკარად შეცვლილი და მკაფიოდ გამოხატული ანტიდასავლური საგარეო პოლიტიკის მიუხედავად, ოფიციალურად, ჯერ კიდევ საქართველოს სტრატეგიული პარტნორები არიან.

ქართულ სამთავრობო მედიაში ანტიდასავლური განწყობები მკვეთრად გაიზარდა რუსეთის უკრაინაში შეჭრიდან ერთი წლის შემდეგ.
ქართული მედიის კიდევ ერთი პრობლემაა პოლარიზება და ეს წერია კიდეც ევროკავშირის 2022 წლის ანგარიშში, ქართული მედიაგარემოს შეფასებისას.

ამ სტატიის მიზანია:

• სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის (სუს) კონტრდაზვერვითი საქმიანობის მიხედვით შედგენილ ოფიციალურ დოკუმენტებზე დაყრდნობით, ვცადოთ, გავაანალიზოთ, რა ფაქტორებსა და პროცესებს შეეძლო წაეხალისებინა ქვეყანაში ანტიდასავლური განწყობების ასეთი მკვეთრი ზრდა.
• და ისიც, რამდენად საზიანოა პოლარიზება სახელმწიფო უსაფრთხოების თვალსაზრისით, რადგან სუს-ის 2015/21 წლების დოკუმენტების მიხედვით, ქართული საზოგადოების პოლარიზება, საქართველოს წინააღმდეგ, რუსეთის ჰიბრიდული და საინფორმაციო ომის მიზნების ნაწილია.

რას ნიშნავს პოლარიზება და რატომ უნდა მივისწრაფოდეთ დეპოლარიზებისკენ?

• პოლარიზება ნიშნავს საზოგადოების დაყოფას, დაპირისპირების მიზნით, და ამ პროცესის წაქეზებას საზოგადოებრივი და პოლიტიკური ჯგუფების პოზიციებში სხვაობის გაზრდით — რაც საქართველოში, რუსეთის ერთ-ერთი პრიორიტეტული და ძირითადი მიზანია.

სუს-ის დოკუმენტებში წერია, რომ:
"საქართველოში, უცხო ქვეყნების სპეცსამსახურების ძირითადი ამოცანებია:

• ქართულ საზოგადოებაში ანტიდასავლური განწყობების გაღვივება;
• მოსახლეობის მხრიდან ევრო-ატლანტიკური კურსის მიმართ არაერთხელ გაცხადებული მტკიცე მხარდაჭერის მიუხედავად, სხვადასხვა დეზინფორმაციული თუ პროპაგანდისტული მეთოდების გამოყენებით, მოსახლეობაში საქართველოს დასავლელი პარტნიორების მიმართ უნდობლობის გაღვივება, დემოკრატიული ღირებულებებისა და სისტემების დაკნინება და საპირწონედ, ცალკეული ქვეყნების ინტერესებს მორგებული მსოფლმხედველობის გავრცელება;
• საერთაშორისო დონეზე საქართველოს, როგორც საიმედო პარტნიორის იმიჯის შელახვა;
• ეთნიკურ და რელიგიურ ნიადაგზე დესტაბილიზაციის კერების შექმნა, რათა ქვეყანაში განვითარდეს დეზინტეგრაციული პროცესები და მოხდეს ქართული საზოგადოების პოლარიზაცია" [სუს-ის ყოველწლიური ანგარიში, 2017 წელი].

პოლარიზება, როგორც სახელმწიფო უწყებისგან ოფიციალურად აღიარებული ეროვნული საფრთხე, რუსეთის მიერ წაქეზებულ პროცესში, "ჰიბრიდული" და "საინფორმაციო ომის" ტაქტიკებს აერთიანებს.

რას ნიშნავს "ჰიბრიდული ომი"?

სამხედრო თუ პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად, სხვადასხვა მეთოდების, და მათ შორის, საინფორმაციო საშუალებების, კოორდინირებულად მოქმედების ერთობლიობა.

• სუს-ის ანგარიშების მიხედვით, რუსეთია ის ქვეყანა, რომელიც საქართველოს ოკუპაციის ფარგლებში აქტიურად იყენებს საქართველოს წინააღმდეგ "ჰიბრიდული ომის" ინსტუმენტებს.

რატომ?

სუს-ის თანახმად: "საქართველოს სახელმწიფო ინსტიტუტების დისკრედიტაციის, საზოგადოებაში ნიჰილიზმის, პესიმიზმის დათესვისა და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე დაბრკოლების შექმნის მიზნით".

"საინფორმაციო ომი" კი, განიმარტება, როგორც:
მოწინააღმდეგეზე უპირატესობის მოსაპოვებლად, თანამედროვე ინსტრუმენტების — კიბერ- თუ სატელეკომუნიკაციო გზების გამოყენება, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების მიზნით.

• სუს-ის ანგარიშებში, ისევ რუსეთი სახელდება ქვეყნად, რომელმაც დეზინფორმაციული მიზნებისთვის, მაგალითად, 2020 წლისთვის მზარდ ტენდენციად აქცია "იდეოლოგიურ-პროპაგანდისტული კამპანიების წარმოებისას ახალი საინფორმაციო ტექნოლოგიების, მათ შორის, სხვადასხვა ონლაინ-აპლიკაციების გამოყენება."
• 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, რუსეთმა, ამ განზრახვისთვის გამოიყენა "გარკვეული ჯგუფები, რომლებიც პატრიოტული მოტივებით აპელირებდნენ და პოპულისტური მოწოდებებით რადიკალურ შეხედულებებს ავრცელებდნენ ეთნიკურ, თუ რელიგიურ უმცირესობებთან მიმართებით".

ზოგადად, ჰიბრიდული და საინფორმაციო ომის რუსული ტაქტიკები, მათ შორის გულისხმობს ისტორიის გაყალბებას და საზოგადოებაში იმ შეთანხმებული პრინციპების დაზიანებას, ჩამოშლასა და სრულიად "ამოყირავებას", რაც ქვეყანას - სახელმწიფოდ აქცევს.

ამ სურათში კი, საქართველოს მიმართ მტრულად განწყობილი ქვეყნის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა, საზოგადოებამ დაკარგოს ფოკუსი იმის განსაზღვრისას, რეალურად, ვინ არის მტერი და ვინ — მოყვარე.

---

"სპეცრეპორტაჟი: მშვიდობის მტრები" — ასე ქვია 9-წუთიან სიუჟეტს, რომელიც "იმედის კვირაში" 2023 წლის 15 იანვარს გავიდა.
არხი, რომლის ახალი ამბებისა და პოლიტიკურ-ანალიტიკური გადაცემების რეიტინგებთან ახლოსაც კი ვერ მიდის რომელიმე სხვა კონკურენტი, რაც მაყურებელზე ძალიან დიდი გავლენის მანიშნებელია, საქართველოს რიგით მოქალაქეს მტრად განუსაზღვრავს უკრაინელ მაღალჩინოსნებს, რომლებსაც "საქართველოს ომში ჩართვა სურთ", და სიუჟეტის ავტორი უკრაინელებს, ამ რეპორტაჟის ამგვარი დასათაურებით, მოურიდებლად დაასვამს მშვიდობის მტრების დამღას, სათქმელში კი, "ქართული ოცნებისა" და "ხალხის ძალის" დეპუტატებს დაიმოწმებს.

შედეგად, ტელემაყურებელი დაიმახსოვრებს უკრაინელს, როგორც "მტერს", ვისაც "ომი უნდა", რადგან "იმედს", ამ სიუჟეტში მაყურებელისთვის ერთი სიტყვითაც კი არ შეუხსენებია ნამდვილი ამბები საქართველოს რეალურ მტერზე.

• "ჩვენ, იმ ევროპის დედაც ვატირეთ, სადაც შესვლის ბილეთი არის მიშას გაშვება და სადაც ბიძინა ივანიშვილის სანქცირებას ითხოვენ", — ამ სიტყვებით დაიწყო სამთავრობო და ამავდროულად, ანტიდასავლური "ხალხის ძალის" ღიად მხარდამჭერი არხის, "პოსტივის" ყველაზე რეიტინგული გადაცემა, "სამნი და კო", მას შემდეგ, რაც 2023 წლის 15 თებერვალს ევროპარლამენტარებმა მიიღეს რეზოლუცია, რომელშიც ნათქვამია, რომ "ოლიგარქ ბიძინა ივანიშვილს აქვს ფუნდამენტური როლი სააკაშვილის დაკავებაში".

არსებითად, "სამნი და კო"-ს წამყვანებმა გაიმეორეს თბილისის მერის, კახა კალაძის შეფასება ევროპარლამენის რეზულუციისას, როდესაც თქვა, არ მოგვცემენ ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსს და თავისთვის დაიტოვონო. ამ გზავნილის ხელისუფლების, ან მათთან დაკავშირებული მედიაპერსონებით ტირაჟირება არის უარყოფითი განწყობების დანერგვა ქვეყნის მიერ სტრატეგიულ პარტნიორად აღიარებული ევროკავშირის მიმართ.

პრობლემაა, რომ:

• ეს მხოლოდ მცირე მაგალითებია იმის, თუ როგორ განაწყობს მედია საკუთარ ტელემაყურებელს სახელმწიფოს მიერ დეკლარირებული მიზნებისა და მისწრაფებების წინააღმდეგ.
• ერთ შემთხვევაში მიზანი რეალური მტრის იგნორირება და მხოლოდ მოქმედი მთავრობის ინტერესით, "მშვიდობის მტრად" არა აგრესორი რუსეთის, არამედ, ომში მყოფი ქვეყნის გამოცხადებაა;
• მეორე შემთხვევაში კი, მიზანია ევროსკეპტიციზმის დათესვა, რაც ცხადია, ზრდის პოლარიზებას, რადგან საქართველოს დეკლარირებულ დასავლურ საგარეო კურსს მოსახლების უდიდესი ნაწილი უჭერს მხარს.

ამ მოცემულობის და, სუს-ის მიერ რუსეთისგან მომავალი საფრთხეების ანალიზი გვიჩვენებს, რამდენად თანხვედრაში შეიძლება იყოს სახელისუფლებო მედიის ნარატივი მტრულად განწყობილი ქვეყნის ზრახვებთან — ნებსით, თუ უნებლიედ.

---

როგორ განისაზღვრება, ვინ არის სახელმწიფოსთვის მოკავშირე?

• საქართველოს კონსტიტუციით.

"კონსტიტუციურმა ორგანოებმა თავიანთი უფლებამოსილების ფარგლებში მიიღონ ყველა ზომა ევროკავშირსა და ნატოში საქართველოს ინტეგრაციის უზრუნველსაყოფად", — წერია საქართველოს კონსტიტუციაში, ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის შესახებ.

• საქართველოს პარტნიორებად განსაზღვრავს ამერიკის შეერთებულ შტატების მთავრობას, ნატოს, ევროკავშირსა და სხვა დასავლურ ინსტიტუციებს საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურიც, მის მიერ მომზადებულ ყოველწლიურ ანგარიშებში, რომელიც 2015 წლიდან ქვეყნდება.

როგორ განისაზღვრება, ვინ არის მტერი?

სახელმწიფო ამას კონტრდაზვერვითი საქმიანობით ადგენს, იკვლევს და აანალიზებს ქვეყნის უსაფრთოების საფრთხისშემცველ სიგნალებს და ეფექტური რეაგირების სამოქმედო გზებს ეძებს.

სუს-ის 2015/2022 წლებში მომზადებული ანგარიშების მიხედვით,

• ქვეყანა, რომელიც ყოველწლიურად არის მოხსენიებული საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოებისათვის საფრთხისშემცველად, შესაბამისად, საქართველოს მიმართ მტრულად განწყობილად, რუსეთია.

---

რა მიზანი აქვს რუსეთს საქართველოსთან მიმართებით?

სუს-ი, 2021 წლის ანგარიშში ამბობს, რომ:

• რუსეთის მიზანია არამხოლოდ ოკუპაცია, არამედ უკვე ოკუპირებული რეგიონების ანექსია (*ქვეყნის ტერიტორიის, ან მისი ნაწილის მითვისება ძალით, ან მისი გამოყენების მუქარით.);
• ამას გამოიყენებს საქართველოში არასტაბილური გარემოს შესაქმნელად;
• რომ ამ მიზანმა დააზიანოს ქვეყნის იმიჯი და შეაფერხოს ეკონომიკური განვითარების პროცესი.

2022 წლიდან, უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, ქართულ პოლიტიკასა თუ მედიაში გამძაფრებული ანტიდასავლური ისტერიის ფონზე, განსაკუთრებით საგულისხმოა, რომ:

• "[...] 2021 წელს, საქართველოში დეზინფორმაციული კამპანიების მთავარ სამიზნეს კვლავ ქვეყნის საგარეო პოლიტიკური კურსი და ევროატლანტიკურ სივრცეში ინტეგრაციის საკითხი წარმოადგენდა.
• ყალბი ამბებისა და გამოგონილი ისტორიების გავრცელებით, მიმდინარეობდა საქართველოს მოსახლეობაში ქვეყნის სტრატეგიული პარტნიორებისა და მოკავშირეების დისკრედიტების მცდელობები", — წერია სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის 2021 წლის ანგარიშში.

ამავე, 2021 წლის ანგარიშში უწყებამ დაწერა, რომ:

• "საქართველოზე ზეგავლენის ბერკეტების მოსაპოვებლად, კვლავ აქტუალური იყო საქართველოს სახელმწიფო ინტერესების წინააღმდეგ მიმართული დეზინფორმაციული და პროპაგანდისტული კამპანიების წარმოება",

და რომ:

• "უცხო ქვეყნის სპეციალური სამსახურები ცდილობდნენ საკუთარი ხელისუფლების პოლიტიკური კურსის პროპაგანდას, საქართველოში მიმდინარე მოვლენებზე ინფორმაციის შეგროვებას და პროცესებზე გავლენის მოსახდენად, შესაბამისი რესურსის გაზრდას."

ასევე:

• უცხო ქვეყნის სადაზვერვო სამსახურები გამუდმებით ცდილობენ, არალეგალური გზებითაც მოიპოვონ მათთვის სასურველი ინფორმაცია, შეაღწიონ ხელისუფლების ორგანოებსა და ქვეყნის უსაფრთხოების სტრუქტურებში და მოიპოვონ წვდომა სახელმწიფო საიდუმლოებაზე, გადაიბირონ, ან/და ჩანერგონ კონკრეტული პირები, ქვეყნის პოლიტიკაზე ზეგავლენის მიზნით.

---

5 ინსტრუმენტი საქართველოს წინააღმდეგ

სუს-ის ანგარიშებით, "ჰიბრიდული ომისას" გამოიყენება:

• საოკუპაციო ძალები და დე ფაქტო რეჟიმები — "სხვა ინსტუმენტებთან ერთად, აღნიშნული ინსტრუმენტით მოქმედებს მხოლოდ რუსეთის ფედერაცია", — დასძენს სუს-ი, 2019 წლის ანგარიშში.

ასევე:

• ე.წ. საინფორმაციო ომი;
• ე.წ. რბილი ძალა;
• ეკონომიკური ბერკეტები;
• ფარული ოპერაციები.

---

კიდევ როგორ მუშაობს საინფორმაციო ომის სქემა საქართველოს წინააღმდეგ?
კონტრდაზვრევის მიხედვით, "რბილი ძალისა" და ფარული ოპერაციების გამოყენებითაც:

• ე.წ. დონორი ორგანიზაციები, ანტიდასავლური პროპაგანდის გავრცელებისთვის აფინანსებენ დესტრუქციულ ჯგუფებს

2021 წლის ანგარიშში წერია, რომ სუს-მა გამოავლინა უცხო ქვეყნის მოქალაქეებით დაკომპლექტებული ასეთი არაერთი ჯგუფი, ისევე, როგორც საზღვარგარეთ მოქმედი "დონორი ორგანიზაციები", არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც ხელს უწყობდნენ საქართველოში ისეთი ორგანიზაციების დაარსებას, რომელთა მიზანი ანტიდასავლური პროპაგანდის წარმოებაა.

• სოციოლოგიური კვლევები

იმის დასადგენად, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებისთვის, რომელ სოციალურ ჯგუფებზე უკეთ იმოქმედებდა უცხო სპეცსამსახურების “ზეგავლენის ოპერაციები”, სოციალოგიურ კვლევებს აწარმოებენ.

• ფსევდოპატრიოტული ნარატივი

სოციოლოგიური კვლევებით აიდენტიფიცირებენ მოსახლეობისთვის სენსიტიურ საკითხებს, რათა შემდეგ მართონ, ან ჩაერიონ ისეთ პროცესებში, რომელიც ქვეყანაში ფსევდოპატრიოტულ, დესტრუქციული პროცესების განვთარებას შეუწყობს ხელს.

• გავლენიანი სუბიექტები

სუს-ი წერს, რომ 2021 წელს, ოპერატიულ კონტროლზე აიყვანა ორგანიზაციები, რომლებიც მსგავსი მიზნებით სხვა ქვეყნებშიც მოქმედებდნენ, და ასევე, საქართველოში მათთან დაკავშირებული სუბიექტები, რომლებიც ხელს უწყებდნენ ქართულ საზოგადოებაში შუღლისა და სეპარატისტული განწყობების გაღვივებას.

მათ შორის არიან, მათდამი ლოიალურად განწყობილი:

• კულტურის სფეროს წარმომადგენლები;
• ექსპერტები;
• პოლიტოლოგები;
• ბიზნესსექტორის წარმომადგენლები;
• სტუდენტური ჯგუფები;
• სამოქალაქო აქტივისტები;
• "ჰუმანიტარული პროექტები".

უწყება ამბობს, რომ 2021-ში უცხო ქვეყნების მიერ საქართველოს წინააღმდეგ "ჰიბრიდული ომის" ელემენტების გამოყენებით დაგეგმილი ღონისძიებების აღსაკვეთად შესაბამისი ზომებიც მიიღეს.

საქართველოს მოსახლეობის წინააღმდეგ მიმართული ამ და სხვა ღია, თუ ფარული ოპერაციების ერთობლიობა შედეგად ქმნის პოლარიზებას, დაყოფას, რაც მტრულად განწყობილ ქვეყანას უმარტივებს საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების პროცესს.

რა შეამცირებდა პოლარიზებას?

• სიმართლე.

რუსული დეზინფორმაციით საზოგადოებების პოლარიზების მცდელობები არამხოლოდ საქართველოს, ევროპული ქვეყნების ტვირთიც არის. ჰიბრიდულ ომთან გამკლავების ტაქტიკები კი, გაყალებებული ამბებისა და გაყალბებული ისტორიების მხილებითა და სიმართლის გავრცელებით აღიწერება, თუმცა საამისოდ, პოლიტიკური ნებაა საჭირო.

პროცესს დაეხმარებოდა ისიც, რომ მედიები, იმის მიუხედავად, რომელ პოლიტიკურ პარტიის ინტერესს ემსახურებიან, უფრო ხშირად შეახსენებდეს საზოგადოებას არამხოლოდ იმ საკითხებზე, რაც გვყოფს, არამედ იმასაც, რაც გვაერთიანებს, მით უფრო ყველაფერი, რაზეც შევთანხმდით, რაც ჩვენ, როგორც საზოგადოებას - სახელმწიფოდ გვაქცევს, დეკლარირებული გვაქვს კანონებში, ოფიციალურ დოკუმენტებში და რაც მთავარია, საქართველოს კონსტიტუციაში.

მათ შორის, ჩანაწერები კონსტიტუციაში, რომ:

• "ჩვენი, საქართველოს მოქალაქეთა ურყევი ნებაა, დავამკვიდროთ დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება, ეკონომიკური თავისუფლება, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო, უზრუნველვყოთ ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებანი და თავისუფლებანი".
• "ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით."
• "მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია. ცენზურა დაუშვებელია. სახელმწიფოს ან ცალკეულ პირებს არა აქვთ მასობრივი ინფორმაციის ან მისი გავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის უფლება".

ანტიდასავლურად განწყობილი პარტიის, "ხალხის ძალის" კანონპროექტი, მიღების შემთხვევაში, საფრთხეს შეუქმნის მედიასა და არასამთავრობო სექტორს.

რა ხდება?

14 თებერვალს, "ხალხის ძალამ", ოფიციალურად განაცხადა, რომ საქართველოს პარლამენტს წარუდგენს კანონპროექტს „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“. მათი თქმით, ეს კანონი "გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მიზნით აწესრიგებს სუბიექტის უცხოური გავლენის აგენტად რეგისტრაციას."

რა არის პრობლემა?

• მიუხედავად იმისა, რომ კანონპროექტის ავტორების თქმით, ისინი აშშ-ში 1938 წელს მიღებული კანონპროექტით ხელმძღვანელობენ, ეს კანონპროექტი ძალიან ჰგავს რუსეთში მოქმედ კანონს უცხოეთის აგენტების შესახებ.
• რუსული კანონი პირდაპირ არის მიმართული დამოუკიდებელი მედიისა და ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების შესავიწროებლად, რაც განსაკუთრებით გააქტიურდა უკრაინასთან ომის დროს.

"ხალხის ძალის" კანონპროექტის მიხედვით,

• "უცხო აგენტად" დასახელდებიან მედიასაშუალებებიც, რომელთა შემოსავლის 20%-ზე მეტის წყარო "უცხოური ძალაა", ანუ საგრანტო პროექტებია.

საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის უდიდესი ნაწილი სწორედ უცხოური არასამთავრობო და დონორი ორგანიზაციებიდან მიღებული გრანტებით ფინანსდება.

• კანონპროექტის მიხედვით, "შემოსავალში" იგულისხმება არამხოლოდ თანხა, არამედ ნებისმიერი მოძრავი ან უძრავი ნივთი, რომელიც მედიასაშუალებამ უცხოური დაფინანსებით შეიძინა.
• "იმ შემოსავლის ღირებულება, რომელიც არ არის ფულადი თანხა, მისი საბაზრო ფასით გამოითვლება", - წერია კანონპროექტში.

მედიას მოუწევს უცხო აგენტად რეგისტრაციისათვის მიმართოს იუსტიციის სამინისტროს იმ შემთხვევაშიც, თუ "პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი იმ იურიდიული პირისგან, რომელმაც უცხოური ძალისგან პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი."

რა მოხდება, თუ მედია თავს აარიდებს უცხო აგენტად რეგისტრაციას?

• დაჯარიმდება.

კანონპროექტში ნათქვამია, რომ უცხოური გავლენის აგენტად რეგისტრაციისთვის თავის არიდება ან საფინანსო დეკლარაციის წარუდგენლობა გამოიწვევს დაჯარიმებას 25 000 ლარით.

კიდევ ვის მიიჩნევენ კანონპროექტის ავტორები "უცხოურ ძალად"?

• ფონდებს, ასოციაციებს, კორპორაციებს, კავშირებს, და სხვა ორგანიზაციებს, ან გაერთიანებას, რომელიც სხვა სახელმწიფოს სამართლის საფუძველზეა დაფუძნებული.

საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის ხელშეწყობისა და სხვა მიზნებით, ასეთი არაერთი ორგანიზაცია გამოყოფს გრანტებს.

ასევე, კანონპროექტი "უცხოურ ძალად" განსაზღვრავს:

• უცხო ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენელს;
• ფიზიკურ პირს, რომელიც არ არის საქართველოს მოქალაქე;
• იურიდიულ პირს, რომელიც არ არის დაფუძნებული საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე.

---

რუსეთის მაგალითი

კანონპროექტის ავტორები ამბობენ, რომ ხელმძღვანელობენ ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ, 1938 წელს მიღებული კანონის, FARA-ს (*უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი) პრინციპით.

• 2012 წელს, ამ კანონის მიღების დროს ვლადიმერ პუტინი სწორედ 1938 წელს მიღებულ ამერიკულ კანონს იშველიებდა.
• 2022 წლის თებერვლის მონაცემებით, რუსეთში "უცხო აგენტად" ასობით ორგანიზაცია და ადამიანია დასახელებული, და მათი დიდი ნაწილი დამოუკიდებელი მედია, ჟურნალისტები, ადამიანის უფლებათა დამცველები, და რუსეთის ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი პირები არიან. 2022 წლის პირველ დეკემბერს ვლადიმერ პუტინმა კანონით გააფართოვა "უცხო აგენტის" განმარტება ისე, რომ აგენტად ცნეს თითქმის ყველა, ვინც ეწევა სამოქალაქო აქტივიზმს, ან სარგებლობს გამოხატვის თავისუფლების პრინციპებით.
• მთლიანობაში, ხელს უშლის არასამთავრობო ორგანიზაციებს, მიიღონ მდგრადი დაფინანსება მათთვის ხელმისაწვდომი ფორმით, მით უფრო, იმის გათვალისწინებით, რომ რუსეთის ხელისუფლება ხელს უშლის რუსულ ბიზნესს, დააფინანსონ არასამთავრობო ორგანიზაციები.

არქივიდან, ამ თემაზე:

• რუსეთის მთავრობა დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს "უცხოელ აგენტებად" დაარეგისტრირებს
• რუსეთში Deutsche Welle “უცხოელ აგენტად” გამოაცხადეს
• საინფორმაციო ომი რუსეთში - დაბლოკილი მედია და პროპაგანდა

2017 წელს, უნგრეთში მსგავსი კანონპროექტი მმართველი პარტიის, Fidesz-ის სამმა წევრმა წარადგინა. ამას კი წინ უძღოდა ჯერ კიდევ 2013 წლიდან ხელისუფლების მიერ წამოწყებული კამპანია, რომელიც ქვეყანაში არასამთავრობო სექტორის დისკრედიტაციას ისახავდა მიზნად — რომ არასამთავრობო ორგანიზაციები უნგრეთის ეროვნული ინტერესების წინააღმდეგ მოქმედებენ.

---

რა არის FARA?

• ეს არის 1938 წელს, ნაცისტური გერმანიის პროპაგანდის შესაჩერებლად მიღებული კანონი.
• 1938 წლიდან დღემდე ეს კანონი ბევრჯერ შეიცვალა და დღევანდელი შინაარსით, მიმართულია იმ პირთა მიმართ, რომლებსაც სხვა, უცხო ქვეყნების დაფინანსებით ამერიკაში საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება სურთ და ამისთვის ინსტრუმენტად იყენებენ ლობისტურ საქმიანობას, ან ინფორმაციის, მათ შორის, ყალბი ინფორმაციის გავრცელებას.
• ასეთ შემთხვევაში კანონი აკისრებს ვალდებულებას, დარეგისტრირდნენ და განაცხადონ საკუთარი საქმიანობის შესახებ იუსტიციის დეპარტამენტში.

ამერიკაში უცხოეთის აგენტებად არის ცნობილი ისეთი პროპაგანდისტული მედიასაშუალებები, როგორიცაა:

• რუსული Russia Today;
• ჩინური China Daily;
• იაპონური NHK.

მაშინ, როდესაც რუსეთში უცხოეთის აგენტად არიან გამოცხადებული როგორც უცხოური, ასევე, ადგილობრივი დამოუკიდებელი გამოცემები, მათ შორის:

• დოჟდი;
• მედუზა;
• რადიო თავისუფლება;
• ამერიკის ხმა;
• ბელინგქეთი;
• დოიჩე ველე;
• ინსაიდერი.

ვლადიმერ (ლადო) ტატიშვილი 2022 წლის 11 ნოემბრიდან არის საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს არჩეული დირექტორი. კანონით, ის მაუწყებელს მომდევნო 3 წლის განმავლობაში უხელმძღვანელებს.

ამ ინტერვიუში არხთან დაკავშირებულ პრობლემურ საკითხებზე და განვითარების მისეულ ხედვებზე ვესაუბრეთ.

ინტერვიუმდე: რა უნდა გვახსოვდეს აჭარის ტელევიზიის შესახებ

• ტატიშვილი არის რიგით მეოთხე დირექტორი მას შემდეგ, რაც 2013 წლიდან, "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებით, აჭარის ტელევიზია და რადიო საზოგადოებრივ მაუწყებლად გადაკეთდა;
• მანამდე, ეს ტელევიზია და რადიო აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის საქვეუწყებო დაწესებულება იყო;
• საინფორმაციო სამსახური, წლების განმავლობაში ემსახურებოდა ასლან აბაშიძის პოლიტიკას, მათ შორის, მაშინაც, როდესაც "ავტონომიის მეთაური" არ ემორჩილებოდა საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებას და 2004 წლის მაისში, მდინარე ჩოლოქზე ხიდის აფეთქების ბრძანება გასცა;
• არხის სარედაქციო პოლიტიკა "ვარდების რევოლუციის" შემდეგ შეიცვალა, მაგრამ ამ ცვლილებას არ მოუტანია სარედაქციო დამოუკიდებლობა — არსებითად, აბაშიძის "აღორძინების კავშირის" გავლენა "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის" გავლენამ ჩაანაცვლა;
• 2004 წელს, ლევან ვარშალომიძემ, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის იმდროინდელმა თავმჯდომარემ, დირექტორად მერაბ კარანაძე დანიშნა, შემდეგ, 2006 წელს ის საკუთარი პრესმდივნით, თეა ცეცხლაძით ჩაანაცვლა;
• 2013 წელს, "ქართული ოცნების" მიერ კანდიდატად წარდგენილი სოსო სტურუა გახდა აჭარის ტელევიზიის, როგორც უკვე საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არჩეული დირექტორი. მის შესახებ ტელევიზიის საინფორმაციო სამსახურის ჟურნალისტების ნაწილი ამბობდა, რომ დირექტორი ხელისუფლების გავლენის ქვეშ იყო;
• 2016 წელს, მაუწყებლის დირექტორად აირჩიეს ნათია კაპანაძე, რომელმაც იმპიჩმენტის გამო, ვერ შეძლო კანონით განსაზღვრული სრული 3-წლიანი ვადით ემართა ტელევიზია. ის 2019 აპრილში, ვადის ამოწურვამდე 6 თვით ადრე გადააყენეს.
• კაპანაძეს დღემდე აქვს სამართლებრივი დავა არხთან, მოითხოვს ბორდის მხრიდან გამოცხადებული უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას და ამბობს, რომ მისი იმპიჩმენტის პროცესი, და შემდეგ, ამ პროცესთან დაკავშირებული სასამართლო გადაწყვეტილებები, პოლიტიკურად მართულია;
• 2019 წელს არხის დირექტორი გახდა გიორგი კოხრეიძე, რომელსაც ტელევიზიის მართვის მეორე ვადით გაგრძელება სურდა, მაგრამ გადაიფიქრა და არჩევნებზე კანდიდატურა მოხსნა. მისი დირექტორობისას, არხის საკადრო პოლიტიკა და შინაარსი კრიტიკულად შეაფასეს გავლენიანმა და ადგილობრივმა ორგანიზაციებმა, "ქართული ოცნების" გაძლიერებული გავლენების გამო.

კანონით, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორს 5-წევრიანი მრჩეველთა საბჭო ირჩევს. 2022 წლის 11 ნოემბერს მაუწყებლის დირექტორის არჩევნებზე მრჩეველთა საბჭოს სამმა წევრმა ლადო ტატიშვილს გამოუცხადა ნდობა.

მოკლედ: რა უნდა ვიცოდეთ ახალ დირექტორ ლადო ტატიშვილზე?

• ლადო ტატიშვილი არის სოციალურ მეცნიერებათა დოქტორი, მედიისა და მასობრივი კომუნიკაციის მიმართულების ასისტენტ-პროფესორი, მუსიკის მკვლევარი და მხატვარი;
• ტელე-რადიო პროექტების, სატელევიზიო რეკლამის ავტორი, პროდიუსერი, წამყვანი;
• სამეცნიერო სტატიების და პუბლიკაციების ავტორი მედიისა და მასობრივი კომუნიკაციის კვლევების სფეროში;
• 2014 წლიდან დღემდე არის მიწვეული პროფესორი ქართულ-ამერიკულ უნივერსიტეტში.

მოკლედ: რა გვითხრა ტატიშვილმა

• "ყოველთვის წინააღმდეგი ვარ, დირექტორი სარედაქციო პოლიტიკაში ერეოდეს";
• "მაუწყებელი არ უნდა აკეთებდეს სიუჟეტს ვინმეს გულის მოსაგებად, ან აკრიტიკებდეს მხოლოდ კრიტიკისთვის და აღარ ინტერესდებოდეს, რა მოხდა შემდეგ";
• "საზოგადოებრივი მაუწყებლის ვალი უნდა იყოს, შეამციროს პოლარიზება";
• "ჩემთვის მნიშვნელოვანია, თუ ვინმემ დაკარგა ნდობა, დავიბრუნოთ და ვისაც დღემდე აქვს — შევინარჩუნოთ";
• "ტელევიზიას აქვს დიდი ძალა და გვინდა, ვიქცეთ ხიდად მოქალაქესა და როგორც ადგილობრივ, ასევე, ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის";
• "ჩვენთვის ღირებულება არის საქართველოს მოქალაქე, მიუხედავად რელიგიური, გენდერული, თუ სხვა სახის იდენტობისა… ის ადამიანი არის საზოგადოების ნაწილი და დამთავრდა".
• "ყველაფერს გავაკეთებ, რომ კულტურა ასოცირდებოდეს ჩვენს მაუწყებელთან და ეს ჟანრი სრულად ჩვენ დავიკავოთ ტელესივრცეში".

---

მედიაჩეკერი: როგორ ფიქრობთ, როგორ დაეხმარება მედიაში, და მასთან დაკავშირებულ რამდენიმე სფეროში დაგროვილი თქვენი გამოცდილება არხის განვითარებას?

ლადო ტატიშვილი: გამოცდილებას იმდენადვე ქმნის თეორიული ცოდნა, რამდენადაც პრაქტიკა და ნებისმიერ შემთხვევაში, პროფესიონალიზმი გამოცდილებით მოდის. სხვადასხვა სფეროში დაგროვილი ეს პრაქტიკები აუცილებლად წაადგება აჭარის ტელევიზიასა და რადიოს. რაც კი მიკეთებია, ტელევიზია და რადიო ჩემი კარიერის მუდმივი ფონი იყო, და რა თქმა უნდა, ვეცდები, ეს კარგ შედეგად დაეტყოს მაუწყებელს.

მედიაჩეკერი: როდესაც განვითარებაზე ვსაუბრობთ, ერთია შინაარსი და მეორე — ტექნიკური განვითარება, გადაიარაღება. რას აპირებთ?

ლადო ტატიშვილი: რა თქმა უნდა, ეს მნიშვნელოვანი საკითხებია. არხის არსებული ტექნიკურ-მატერიალური ბაზა არ არის საკმარისი და ამ ნაწილში ჩვენ სამუშაო გვაქვს. ორ თვეზე ცოტა მეტია, დირექტორი ვარ და ვცდილობ, ამ კუთხით რაღაც გამოვასწოროთ.

მაუწყებლის ორგანიზაციული სტრუქტურა ბევრ ბიუროკრატიასთან არის დაკავშირებული და მათ შორის, შესყიდვებისა და ტენდერების ნაწილში. ჩვენ არ ვართ კერძო ტელევიზია, რომ მოქნილები ვიყოთ და შეგვეძლოს, ორ დღეში მოვაგვაროთ პრობლემები. ვგულისხმობ ტენდერების გამოცხადებასთან დაკავშირებულ ტექნიკურ ვალდებულებებს, ტენდერების ჩაშლის ალბათობებს, რაც აფერხებს საკითხების მყისიერ გადაწყვეტილებას, მაგრამ სხვა გზა არ არის, ამას მოითხოვს კანონი.

ამის მიუხედავად, ვცდილობთ, ეს პროცესები რაც შეიძლება დავაჩქაროთ. ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია, ნებისმიერი მიმართულების გადაცემა — საინფორმაციო, თუ შემოქმედებითი, ხარისხობრივად ჯდებოდეს მედიის თანამედროვე სტანდარტში.

რაც შეეხება შინაარსს, ყოველთვის იმის წინააღმდეგი ვარ, დირექტორი სარედაქციო პოლიტიკაში ერეოდეს, რასაც მე არ ვაკეთებ, და ამას დაგიდასტურებთ ნებისმიერი თანამშრომელი.

ამის მიუხედავად, ხანდახან, რა თქმა უნდა, შემიძლია დავრეკო პირდაპირი ეთერის მსვლელობისას ტელევიზიაში, თუ რადიოში და მივუთითო ტექნიკურ წუნზე, ან ეთერში გასულ არაკორექტულ სიტყვაზე, ან სხვა მსგავს საკითხებზე, მაგრამ არასდროს ვეუბნები ადამიანს, რატომ დასვი ესა თუ ის შეკითხვა და ამის გაკეთება არც შეიძლება. თავად ვასწავლი სტუდენტებს, რომ ხელმძღვანელისგან ჟურნალისტების საქმიანობაში ჩარევა არასწორია, და ცხადია, ამის საპირისპიროს არ გავაკეთებ.

მედიაჩეკერი: განსაზღვრავთ ძირითად პრიორიტეტებს ახალი ამბების წარმოების იმ სტანდარტის შესაბამისად, რა მოლოდინებიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიმართ არსებობს? როგორია თქვენი ხედვა?

ლადო ტატიშვილი: პრიორიტეტებს განსაზღვრავს კანონი "მაუწყებლის შესახებ", იქ გაწერილია თითქმის ყველაფერი: რა, როგორ და რანაირად უნდა იყოს. აქ მოსვლამდე ვაკვირდებოდი სხვადასხვა ტელეკომპანიას, მათ შორის, აჭარის ტელევიზიასა და რადიოსაც. ახლა უკვე შიგნიდანაც უკეთ გავეცანი სიტუაციას, და ვფიქრობ, ერთ-ერთი ყველაზე დაბალანსებულია ის ამ კუთხით. რომ ჩართოთ მაგალითად, საინფორმაციო გამოშვება, ამას თავადაც მიხვდებით.

ჩემი ერთ-ერთი პრიორიტეტია, რომ მაყურებლამდე მივიტანოთ ინფორმაცია, მან კი თავად განსაჯოს, ვინ არის დამნაშავე, ვინ არის მოსაფერებელი და ასე შემდეგ.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი არ უნდა აკეთებდეს სიუჟეტს ვინმეს გულის მოსაგებად, ან აკრიტიკებდეს მხოლოდ კრიტიკისთვის და აღარ ინტერესდებოდეს, რა მოხდა შემდეგ. ჩვენი მთავარი ვალია, ნებისმიერი რამ — პრობლემა, თუ კარგად გაკეთებული საქმე, მივიტანოთ მაყურებლამდე, რომ ერთგვარი ხიდი ვიყოთ ხელისუფლებასა და მაყურებელს შორის.

მედიაჩეკერი: მნიშვნელოვანია, მაუწყებელი იყოს თავისუფალი პოლიტიკური ვნებებისგან და ორიენტირებული მაყურებლის საუკეთესო ინტერესზე — იყოს ინფორმირებული. მით უფრო, ფართო სურათში, ცალსახად პოლარიზებული მედია გვაქვს. ამ მოცემულობაში, და ზოგადად, ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების პროცესში, როგორ უყურებთ მაუწყებლის როლსა და მნიშვნელობას?

ლადო ტატიშვილი: სამწუხაროდ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ზოგადად, საზოგადოებაშია ეს პრობლემა. ამას ხომ ყოველდღიურად ვადევნებთ თვალს სოციალურ მედიაშიც, რომელიც, ჩვენს რეალობაში, ურთიერთდაპირისპირებისა და ლანძღვის პლატფორმად იქცა. საზოგადოებრივი მაუწყებლის ვალი უნდა იყოს, შეამციროს ეს პოლარიზება. მაგალითად, შესთავაზოს მაყურებელს დაპირისპირებული მხარეებიც, მაგრამ არა იმიტომ, რომ სეირი ვანახოთ ეთერში, არამედ იმის გამო, რომ საზოგადოებას გავაგებინოთ, რას ამბობენ ეს ადამიანები. ვისწავლოთ ინფორმაციის მიწოდება და რაღაც დონეზე ადამიანებს ვასწავლოთ მოსმენა. მაგრამ როდესაც ეს ყველაფერი ზღვარს გადადის… არ მინდა საუბარი კოლეგებზე, სხვა ტელეკომპანიებზე, თუმცა, მინდა ვთქვა, რომ ხანდახან მაქვს ეჭვი, რომ მიზანია, უსაგნო დაპირისპირებამ რეიტინგი "დაწეროს".

მედიაჩეკერი: ასეთივე პრობლემა არ გინახავთ თქვენს არხზე, თუნდაც, საინფორმაციო-ანალიტიკურ გადაცემებში, თოქ-შოუებში?

| ბლოგი მსგავს თემაზე: კრიტიკული შენიშვნის გამო ეთერიდან სტუმრის "გაძევება" - აჭარის საზმაუს ეთერში

ლადო ტატიშვილი: საუბარი დავიწყე იმით, რომ არ ვერევი სარედაქციო პოლიტიკაში, თუმცა, რა თქმა უნდა, რაღაც ეტაპზე მისაუბრია ავტორებთან, და მითქვამს, ეს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ფორმატს სცილდება-მეთქი. არ მქონია მითითება შინაარსზე, მხედველობაში მქონია რესპონდენტთან ურთიერთობის ფორმა. რა თქმა უნდა, ადამიანები ვართ, გვაქვს ჩვენი ემოციური ფონი, მაგრამ იმის მიუხედავადაც, რომ ჟურნალისტს უნდა გააჩნდეს საკუთარი აზრი, მაინც უნდა ცდილობდეს, დარჩეს ნეიტრალური, მაგრამ ადამიანები ვართ და შესაძლოა, ზოგჯერ ასე არ ხდებოდეს.

მედიაჩეკერი: არგუმენტი: "ადამიანები ვართ", ხომ ვერ გაგვამართლებს ჟურნალისტებს, ვარღვევდეთ პროფესიულ სტანდარტს?

ლადო ტატიშვილი: რა თქმა უნდა, ვერ გაგვამართლებს. ამ კუთხით ნაკლებად არის ეს პრობლემა ჩვენს მაუწყებელზე, თუმცა, რაღაც გაპარვები ხდება-ხოლმე.

მედიაჩეკერი: გავაანალიზოთ მოცემულობა, რომელიც არხზე მოსვლისას დაგხვდათ:

• 2019 წელს, არხის იმდროინდელი დირექტორის, ნათია კაპანაძის იმპიჩმენტით გათავისუფლებამ არხზე კრიზისი გამოიწვია და ეს პროცესი იწვევდა ეჭვებს, რომ მართული იყო;
• 2020 წელს, როდესაც კაპანაძე გიორგი კოხრეიძემ ჩაანაცვლა, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი ჯერ ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშში მოხვდა ქართული საზოგადოებრივი ჯგუფების ციტირებით, რომ მისმა მისვლამ ხელისუფლების სასარგებლოდ შეცვალა არხის პოლიტიკა;
• 2021 წელს ვიხილეთ Human Rights Watch-ის კრიტიკული შეფასება მაუწყებლის შესახებ;
• და ასევე, ორგანიზაციის "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო" შეფასებები კოხრეიძის სადავო საკადრო პოლიტიკაზე, რის შედეგადაც ახლაც არაერთი სასამართლო პროცესი გაქვთ.
• არსებობდა არგუმენტები, რომ მენეჯმენტი იყო არხის კრიტიკული ხედვების მქონე ჟურნალისტების წინააღმდეგ.

ამგვარი კონტექსტი ცხადია, აზიანებს ნდობას. თქვენ, არხის ახალ დირექტორს, რა ვალდებულებებს გაკისრებთ ეს ყველაფერი?

ლადო ტატიშვილი: ცხადია, მე, როგორც არხის ახალ მენეჯერს, მომყვება ეს პრობლემები. პირველ რიგში, ხელშესახები ფაქტია სასამართლო პროცესები, რომელიც არსად გამქრალა და მაუწყებელს დავები აქვს რამდენიმე ყოფილ თანამშრომელთან. ერთ-ერთი პროცესი დასრულდა კიდეც და ანაზღაურება დაგვეკისრა ჯარიმის სახით. გვერდს ვერ ავუვლით კანონით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობას. შესაბამისად, ყველა პრობლემა, რაც იყო კოხრეიძემდე, მის პერიოდში, თუ მის მოსვლამდე, დარჩა გადაუჭრელ პრობლემად, "ნაღმებად" გვხვდება და პერიოდულად გვახსენებს თავს.

ეს ყველაფერი წარსულში იყო. ყოველთვის იმის წინააღმდეგი ვარ, რომ სხვისკენ გავიშვირო ხელი და დღეს თუ რაიმე წარუმატებლობა მექნება, გადავაბრალო კაპანაძის, ან კოხრეიძის პერიოდის ტელევიზიას. ეს არასწორი იქნებოდა, რადგან დღეს დირექტორი ისინი კი არა, მე ვარ. შესაბამისად, მინდა, რომ ყველაფერი წინ წავიდეს და რაც წარსულშია, წარსულში დარჩეს. ზოგიერთი რამ რაღაც ეტაპებზე თავს გვახსენებს და რაღაც დონეზე შესაძლოა, განვითარებასა და წინსვლას აფერხებდეს, მაგრამ თავად პროცესების შეფასება — როგორ იყო და რანაირად იყო, ახლა არ მგონია, ჩემგან სწორი იყოს.

მედიაჩეკერი: რომც დავივიწყოთ კონკრეტული პერსონები, ვერ დავივიწყებთ თავად ამ პრობლემების შინაარსს, ეს ვერ გააქრობს მათ შორის, ეჭვებს გაძლიერებული სახელისუფლებო გავლენების შესახებ. როგორ შეაფასებთ თავად ფაქტებს? და მიიჩნევთ მომდევნო სამი წლის გამოწვევად, დაარწმუნოთ მაყურებელი და მსმენელი მაუწყებლის მიუკერძოებლობაში?

ლადო ტატიშვილი: დიახ, რა თქმა უნდა, ეს ასე იქნება. ჩემთვის უმნიშვნელოვანესია, მაყურებელს ჰქონდეს საშუალება, შეხედოს დაბალანსებულ და ყოველგვარი პოლარიზების მიღმა მდგომ ტელეკომპანიას, რომელიც მათთან რეალურ ინფორმაციას მიიტანს. რა თქმა უნდა, ეს ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, და ნდობა, რაზეც ვსაუბრობთ, თუ ვინმემ დაკარგა, დავიბრუნოთ და ვისაც დღემდე აქვს — შევინარჩუნოთ.

მედიაჩეკერი: რა იცით მაყურებლისა და მსმენელის სურვილებზე, როგორ სწავლობთ აუდიტორიას და რა შინაარსზეა მოთხოვნა მაყურებლისგან?

ლადო ტატიშვილი: გვქონდა შეხვედრა მრჩეველთა საბჭოსთან, რომ მიგვეღო პრიორიტეტები, მათ შორის, თავად მრჩეველთა საბჭომ გამართა არაერთი შეხვედრა საზოგადოებასთან სწორედ პრიორიტეტების იდენტიფიცირების მიმართულებით. რაც შეეხება ჩემს ხედვას, როგორც დირექტორობის კანდიდატობისას, არჩევნების პერიოდშიც ვამბობდი: აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი უნდა იქცეს აჭარის რეგიონის ერთგვარ "პიარად", ვართ ტურისტული ზონა და შესაბამისად, ყველანაირი ბერკეტი უნდა გამოვიყენოთ იმისთვის, რომ ეს ულამაზესი მხარე გაიცნოს პირველ რიგში, მთელმა საქართველომ უფრო კარგად და ასევე — მსოფლიომაც.

რა თქმა უნდა, ეს არის საზოგადოების დაკვეთა, რომ არამხოლოდ ბათუმის არამედ მაღალმთიანი აჭარის შესახებ გავაგონოთ მეტი, სადაც უნიკალური და ულამაზესი ადგილებია. გარდა ამისა, იქ უამრავი საინტერესო ადამიანია და მათ შორის გამორჩეული ტალანტებიც, რომლებიც გვინდა გავაცნოთ.

მედიაჩეკერი: მაღალმთიანი აჭარა, მიმზიდველ ტურისტულ ადგილებთან ერთად, იქ დასახლებულების სოციალურ და ეკონომიკურ პრობლემებსაც მოიცავს. უზრუნველყოფს ამ პრობლემების გაშუქებას თქვენი ფორმატები?

ლადო ტატიშვილი: ამაზე მუდმივად საუბრობს ჩვენი საინფორმაციო გამოშვებები და ამისთვის გვაქვს ბიუროებიც მაღალმთიან აჭარაში. ტელევიზიას აქვს დიდი ძალა და გვინდა, ვიქცეთ ხიდად მოქალაქესა და როგორც ადგილობრივ, ასევე, ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის.

რა თქმა უნდა, თუ სადმე არ ისმის საზოგადოების ხმა, ჩვენ ვართ იმისთვის, რომ ეს ხმა გავაგონოთ, მაგრამ არამხოლოდ იმისთვის, რომ სათქმელი მივიტანოთ და მორჩა, არა, კარგი იქნება თუ პრობლემაც მოგვარდება. ჩვენ გვაქვს იმის ამბიციაც, რომ დავსახოთ პრობლემები და ტელევიზიის ძალა მოვახმაროთ შემდეგ ამ პრობლემების გადაწყვეტასაც, რომ არ იყოს ისე, რომ ვაშუქებდეთ და მერე აღარ ვინტერესდებოდეთ.

მედიაჩეკერი: როგორია თქვენი ღირებულებები, და როგორ უყურებთ მაუწყებლის მოვალეობას, უზრუნველყოს მრავალფეროვნება და იყოს სხვადასხვა სოციალური ჯგუფების, და მათ შორის, ეთნიკური, სექსუალური, თუ სხვა უმცირესობების პრობლემების რეპრეზენტატორი?

ლადო ტატიშვილი: საზოგადოებრივი მაუწყებელი, თავისი სახელწოდებიდან და იდეიდან გამომდინარე, ყველასია და ჩვენ ანგარიშვალდებული ვართ საზოგადოებასთან, ჩვენ სხვა უფროსი არ გაგვაჩნია, და ეს საზოგადოება არის სხვადასხვაგვარი. ჩვენთვის, მთავარი ღირებულება არის საქართველოს მოქალაქე, მიუხედავად, რელიგიური, თუ გენდერული იდენტობისა, ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, რომ ის ადამიანი არის საზოგადოების ნაწილი და დამთავრდა. ჩვენი ვალია გავაშუქოთ მათი პრობლემები.

მედიაჩეკერი: არხზე საკადრო ცვლილებებთან დაკავშირებულ ნორმებსაც კანონი განსაზღვრავს, რაც მენეჯერს ვერ მისცემს შესაძლებლობას, ამ მხრივ მოქნილი იყოს. ამის გათვალისწინებით, რამდენად თანხვედრაშია თქვენი ხედვები თქვენი გუნდის ხედვებთან?

ლადო ტატიშვილი: საკადრო ცვლილებებზე ჯერ ვერ ვისაუბრებ, 2 თვე ძალიან მცირე დროა. შესაბამისად, შეიძლება ითქვას, რომ ახლაც მიმდინარებს დაკვირვება. ჩვენმა თანამშრომლებმა იციან, რომ ახლა ვმუშაობ სტრუქტურული რეორგანიზაციის პროექტზე, რადგან სხვაგვარად არაფერი გამოვა. ადამიანებს აშინებთ, როდესაც სიტყვა "რეორგანიზაცია" ესმით, თუმცა, დადებითად შეხვდნენ და ვფიქრობ, ეს სწორი კომუნიკაციის დამსახურებაა.

მედიაჩეკერი: რეიტინგების კვლევის კომპანიების მონაცემებით, არხის ყველაზე პოპულარული სატელევიზიო პროდუქტი სპორტია. სამომავლოდ რა ჟანრებს განავითარებთ?

ლადო ტატიშვილი: არასდროს "დავჩაგრავთ" კულტურას — ეს არის ის, რაც ჩემთვის ყველაზე უფრო ახლოა და მტკივნეულია, რომ დღეს, სამწუხაროდ, მაღალ ხელოვნებას და შემოქმედებას არც თუ ისე ბევრი მაყურებელი ჰყავს. ეს მიმართულება არც არის-ხოლმე ტელევიზიების პრიორიტეტი, და მიზეზად გეუბნებიან, მაყურებელი არ ჰყავსო. მე ვამბობ: მოდი, მაყურებელს შევთავაზოთ ყველაფერი და თავად აირჩიოს — რას უყუროს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიასა და რადიოს საკმაოდ საინტერესო გადაცემები აქვს ამ კუთხით და მე, ავტორებთან ერთად ვმუშაობ, რომ უფრო საინტერესო გახდეს ამგვარი გადაცემები, რომლებსაც შესაძლოა, დღეს არ ჰქონდეს მაღალი რეიტინგი, მაგრამ ვფიქრობ, საზოგადოებრივ მაუწყებელს მსგავსი ფორმატის გადაცემები უნდა ჰქონდეს და კიდევ უფრო მეტადაც გააძლიეროს.

დღევანდელ ტელესივრცეში ეს ველი არის აუთვისებელი, შეიძლება ითქვას, ცარიელიც კი და მინდა ყველაფერი გავაკეთო, რომ აჭარის ტელევიზია და რადიო გახდეს ამ კუთხით ფლაგმანი, რომ ეს ნიშა მთლიანად დავიკავოთ. რომ სიტყვა "კულტურა" ასოცირდებოდეს ჩვენს მაუწყებელთან. და როდესაც ვამბობ კულტურას, ამაში შემეცნებით-შემოქმედებით გადაცემებს ვგულისხმობ.

რა თქმა უნდა, არ უნდა დავივიწყოთ ასევე უფრო მასობრივი, პოპულარული ჟანრის გადაცემები, რომლებითაც უნდა მოვიზიდოთ მაყურებელი. ესეც ძალიან მნიშვნელოვანია.

მედიაჩეკერი: მეგაშოუებს გულისხმობთ?

ლადო ტატიშვილი: კი, ეს არის ჩვენს მიზნებს შორის. ვაწარმოებთ მოლაპარაკებებს და ვნახოთ, რა და რანაირად გამოვა.

---

რა ვიცით აჭარის ტელევიზიის მაყურებლის შესახებ?

რეიტინგების მთვლელი კომპანიის, TMI-ის მიერ, აჭარის საზოგადოებრივი ტელევიზიის შესახებ მომზადებული 2018-2022 წლის პროფილური ანგარიშის მიხედვით:

• აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ყველაზე მეტი დრო მხატვრულ ფილმებს ეთმობა, თუმცა, ყველაზე ყურებადია სპორტი.
• არხს, წლის განმავლობაში ყველაზე მეტი მაყურებელი აგვისტოს თვეში ჰყავს; 2018-22 წლებში, მაუწყებელს სხვა ასაკობრივ სეგმენტებთან შედარებით, ყველაზე მეტად უყურებენ მამაკაცები 63 წელს ზემოთ.

• გასულ, 2022 წელს, არხის მაყურებლისთვის ყველაზე ნაკლებად საინტერესო იყო თოქ-შოუ, წუთში საშუალო ყურების პროცენტული მაჩვენებლის პარამეტრით, 0.14%-ით.
• არხზე ყველაზე მაღალი პროცენტული მაჩვენებელი - 0.76%, სპორტულ ჟანრს აქვს.

7 თებერვალს ძალაში შევიდა პარლამენტის თავმჯდომარის ბრძანება, რომელიც პარლამენტში აკრედიტაციის წესებს ცვლის. მედიის წარმომადგენლები ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვის და ცენზურის საფრთხეებს ხედავენ და ბრძნების სასამართლოში გასაჩივრებას გეგმავენ.

რა ხდება?

6 თებერვალს გამოქვეყნებული ბრძანების მიხედვით, განისაზღვრება პარლამენტში მედიის აკრედიტაციის მიღებისა და პარლამენტში ქცევის წესები.

ამ ბრძანების გასაუქმებლად, სასამართლოსთვის სარჩელს მოამზადებენ:

• "სტუდია მონიტორი" - მათ უფლებებს "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია" დაიცავს;
• "ტვ პირველის" ჟურნალისტი ნატა ქაჯაია - ის სარჩელს "მედიაომბუდსმენის" დახმარებით მოამზადებს.

სხვა ცვლილებებთან ერთად:

• ბრძანება ადგენს სხვადასხვა ტიპის მედიიდან პარლამენტში აკრედიტებული წარმომადგენლების მაქსიმალურ რაოდენობას;
• ეს ბრძანება მედიას განუსაზღვრავს იმასაც, თუ როდის და რისი გადაღებაა შესაძლებელი პარლამენტში.

რა არის პრობლემა?

• ერთერთი ცვლილების მიხედვით, ჟურნალისტი ვალდებულია, შეწყვიტოს ინტერვიუ მაშინვე, როდესაც ამას პარლამენტის წევრი, აპარატის თანამშრომელი, ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირი მოითხოვს.
• წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს შესაძლოა, გახდეს მედიის წარმომადგენლისთვის აკრედიტაციის შეჩერების საფუძველი ერთი თვით, განმეორებით შემთხვევაში კი ექვსით.

"ამ პრეცედენტით, "ხვალ და ზეგ შესაძლოა, ჟურნალისტებს დაუწესონ მსგავსი შეზღუდვები საკრებულოებში, სამინისტროებში, მთავრობის სხდომებზე…" - ამბობს ტელეკომპანია "ფორმულას" ჟურნალისტი, ქეთი ნადიბაიძე.

რატომ არის ეს პრობლემა?

ბრძანება არ აკონკრეტებს, რა შემთხვევაში შეიძლება იყოს ლეგიტიმური ჟურნალისტის კითხვებზე პასუხის უარის თქმა, ან ინტერვიუს მყისიერად შეჩერება.

• შესაბამისად, თუ არ იქნება დაზუსტებული, ინტერვიუს შეჩერების ან პასუხებზე უარის თქმის საფუძვლები, დეპუტატებს ან, მაგალითად, პარლამენტში მისულ მინისტრებს შესაძლებლობა ექნებათ, ნებისმიერ შემთხვევაში თავი აარიდონ კრიტიკულ შეკითხვებს.
• ამიტომაც, საპარლამენტო ჟურნალისტებს უჩნდებათ ეჭვი, რომ შესაძლოა, საქმე არა ტექნიკურ რეგლამენტთან, არამედ საპარლამენტო ცენზურასთან გვქონდეს.

ყველა ცვლილება ნახეთ აქ

რას ამბობენ ჟურნალისტები?

"ეს ბრძანება იძლევა საფუძველს, სამომავლოდ, დაახლოებით ისეთი ხარისხის სტერილური მასალა და კომენტარები გვქონდეს მედიას, რასაც მაგალითად, პარლამენტის პრესსამსახური მოგვცემდა," - ამბობს "ინტერპრესნიუსის" ჟურნალისტი, ნათია ინაური, რომელიც საპარლამენტო კორესპონდენტად 2004 წლიდან მუშაობს.

• "როდესაც სხვადასხვა საკითხზე რესპონდენტი წინასწარ მომზადებული პასუხით მოდის და მე მისი პასუხი არ მაკმაყოფილებს, ცხადია, ვცდილობ, ჩავეძიო, ჩავეკითხო, მაგრამ მისი უარის შემთხვევაში თუ არ შევწყვეტ ინტერვიუს, პარლამენტის აპარატს შეეძლება, შემიწყვიტოს აკრედიტაცია, რაც რა თქმა უნდა, ჟურნალისტურ საქმიანობაში ჩარევა და შინაარსში შესვლაა"

ინაურის აზრით, ეს გადაწყვეტილება არამხოლოდ მთავრობის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ გამოცემებისა და ტელევიზიების, არამედ მთავრობის მიმართ ერთგულებით განწყობილ მედიასაც დააზიანებს, რომლების მიმართ ასევე შეიძლება მოითხოვონ აკრედიტაციის შეჩერება იმ ოპოზიციონერმა დეპუტატებმა, ვისაც არ მოსწონს მათ მიერ დასმული კითხვები.

კიდევ ერთი ცვლილებით, ჟურნალისტებს აღარ ექნებათ უფლება, პარლამენტის წევრის, აპარატის თანამშრომლის ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირის თანხმობის გარეშე გადაიღონ მისი დოკუმენტი, ტელეფონი ან სხვა ელექტრონული მოწყობილობის ეკრანი ისე, რომ მასზე არსებული ინფორმაციის ან გამოსახულების აღქმა შესაძლებელი იყოს.

• "ესეც მიუღებელია, რადგან მე, როგორც ჟურნალისტს შესაძლოა მინდოდეს აუდიტორიის ინფორმირება, როგორ ერთობიან მათ მიერ არჩეული დეპუტატები ტელეფონზე თამაშით მაშინ, როდესაც კანონწარმოების მნიშვნელოვანი საქმიანობით უნდა იყვნენ დაკავებულები," — ამბობს ინაური.

რუსუდან დუმბაძე საკანონმდებლო ორგანოდან კანონწარმოებასთან, თუ პოლიტიკურ პროცესებთან დაკავშირებულ სიახლეებს "ტვ პირველისთვის" აშუქებს.

• "დეპუტატს ისე შეეძლება თავი აარიდოს ჩემთან, როგორც ჟურნალისტთან კომუნიკაციას, რომ შესაძლოა, არცკი იცოდეს, რა თემას შეეხება შეკითხვა. თავის ასარიდებლად კი, კრიტიკული ტელევიზიის მიკროფონის დანახვაც კი საკმარისი იქნება, რაც ჩემი ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვაა" - ამბობს დუმბაძე - "თუ უნდათ, ცივილურ ჩარჩოებში მოაქციონ ჟურნალისტებისა და დეპუტატების ურთიერთობა, აკრძალვაზე კი არა, თანამშრომლობაზე უნდა წამოვიდნენ".

ჟურნალისტი გულისხმობს შემთხვევებს, როდესაც ხშირ შემთხვევებში მედიას უდგება მოცემულობა, "გაეკიდოს" დეპუტატებსა თუ მინისტრებს, მათგან კითხვებზე პასუხის მისაღებად.

"ფორმულა ნიუსის" საპარლამენტო ჟურნალისტი, ქეთი ნადიბაიძე ამბობს, რომ მნიშვნელოვანია დეპუტატმა, როგორც არჩეული თანამდებობის პირმა გაიზაროს, რომ ეს გადაწყვეტილება დააზიანებს არამხოლოდ ჟურნალისტების საქმიანობას, არამედ მოქალაქის უფლებასაც - იყოს ინფორმირებული.

• "თუ "ქართული ოცნების" დეპუტატებს არ მოსწონთ, კრიტიკულ კითხვაზე პასუხი, ეს ნიშნავს, რომ, განსაკუთრებით, კრიტიკული მედიის აუდიტორიას, არ ექნება შესაძლებლობა, მოისმენოს არჩეული დეპუტატების პასუხები მათ მიმართ დასმულ კრიტიკულ კითხვებზე."

"მედიაჩეკერმა" სცადა მოესმინა ოპოზიციური მედიისგან განსხვავებული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მაუწყებლების საპარლამენტო კორესპონდენტების მოსაზრებებიც, თუმცა, მათ ვერ მოახერხეს ჩვენთან საუბარი.

ექსპერტთა შეფასება

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია განცხადებით გამოეხმაურა აკრედიტაციის წესის ცვლილებას საქართველოს პარლამენტში და მიმართა შალვა პაპუაშვილს, გააუქმოს ეს ბრძანება.

ქარტია მიიჩნევს, რომ ეს კიდევ უფრო გაურთულებს საქმიანობას მედიას, რომლისთვისაც ისედაც გართულებულია საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვაც კი.

• "როდესაც არსებობს მკაცრი მოთხოვნა მედიასაშუალებების მიმართ, რომ მათ მიერ გავრცელებული ინფორმაცია უნდა იყოს ზუსტი და გადამოწმებული ყველა მხარესთან, ამგვარი დადგენილებებით ფაქტობრივად, სპობენ შესაძლებლობას, რომ საზოგადოებას მიეწოდოს ზუსტი და სხვადასხვა ოფიციალურ წყაროსთან გადამოწმებული ინფორმაცია", — ამბობს, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის დირექტორი, მარიამ გოგოსაშვილი.

მეტი ამ თემაზე: რატომ არ გასცემენ უწყებები საჯარო ინფორმაციას?

გოგოსაშვილი ამბობს, რომ:

• თუ მთავრობას სურს, ხელმძღვანელობდეს დემოკრატიული ქვეყნების პრაქტიკებით, ეს რეალურად ნიშნავს, იხელმძღვანელოს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპით, რაც უპირველესად, გულისხმობს არჩეული პირების მორალურ ანგარიშვალდებულებას საზოგადოებასთან;
• ჟურნალისტების, ისევე როგორც ზოგადად, ჟურნალისტიკის დანიშნულებაა, დასვას კრიტიკული კითხები, რათა სრულყოფილად მიაწოდოს საზოგადოებას ინფორმაცია;
• საჯარო პირებსა და საზოგადოებას შორის ურთიერთობის ეს სტანდარტი გულისხმობს სწორედ მედიის როლს ამ კომუნიკაციაში.

• 2023 წლის პირველ თებერვალს ინტერნეტგამოცემა livepress.ge დაიხურა.
• სამეგრელო-ზემო სვანეთისა და აფხაზეთის ამბებზე ფოკუსირებული დამოუკიდებელი მედია უმეტესწილად, გრანტების დახმარებით ფუნქციონირებდა და ქმნიდა სამენოვან კონტენტს ქართულ, რუსულ და აფხაზურ ენებზე.
• "ლაივპრესი" 2011 წელს ჟურნალისტმა გერონტი ყალიჩავამ დააფუძნა, რომელიც მანამდე სხვადასხვა მედიასაშუალებაში მუშაობდა, მათ შორის, "რადიო თავისუფლებაში" და ამ გამოცემისთვის სამეგრელოს ამბებს აშუქებდა.
• livepress.ge-ის დაფუძნების შემდეგ, იყო ამ პლატფორმის მთავარი რედაქტორი და ხელმძღვანელი. ჟურნალისტური საქმიანობის პარალელურად, დონორებთან ურთიერთობით ეძებდა რედაქციის ფუნქციონირებისთვის დაფინანსების მოპოვების გზებს.

ყალიჩავასგან გვინდოდა გაგვერკვია:

• რა გარემოებებმა უბიძგა დამოუკიდებულ მედიას დახურვისკენ;
• და ზოგადად, მისი ხედვითა და გამოცდილებით, რა პრობლემებსა და გამოწვევებთან არის დაკავშირებული საქართველოში იმ მედიების საქმიანობა, რომლებიც შემოსავლებითა და შინაარსით, არ არიან აფილირებულები რომელიმე პოლიტიკურ ძალასთან.

ყალიჩავა ამბობს, რომ ფინანსური სირთულეები, რაც "ლაივპრესის" დახურვის მთავარ მიზეზად იქცა, შემცირებულ საგრანტო თანხებთან არის დაკავშირებული და იმაზეც, რომ ბიზნესი მეტწილად, "კლიკბეით" (*მხოლოდ რეიტინგზე ორიენტირებული მედია) ინტერნეტგამოცემებს წყალობს, რამაც შესაძლოა, საქართველოში სხვა დამოუკიდებელი, შედარებით მცირე, მაგრამ კვალიფიციური მედიასაშუალებების მუშაობის შეწყვეტაც გამოიწვიოს.

მოკლედ, ინტერვიუს ძირითადი ფრაგმენტების შესახებ:

• "ლაივპრესის" დახურვა უნდა იყოს სიგნალი დონორებისთვისა და ბიზნესისთვის";
• "დამოუკიდებელი მედიები კი არ უნდა სთხოვდნენ დონორებს გრანტს, დონორები უნდა ეკითხებოდნენ, რამდენი გჭირდებათ სრულფასოვნად ფუნქციონირებისთვისო, თუ ორივე ერთ პრინციპს — დემოკრატიის მშენებლობას ვემსახურებით";
• "ვთხოვ დონორებს, არ მიატოვონ სხვა კარგი, დამოუკიდებელი გამოცემები, რომ მათაც არ გაიზიარონ "ლაივპრესის" ბედი";
• "5 000-დოლარიანი გრანტით ვერ იარსებებს რედაქცია";
• " არ იქნება დამოუკიდებელი მედია — არ იქნება დამოუკიდებელი ბიზნესი და სასამართლო";
• "ბიზნესმა უნდა გაიაზროს, რომ დემოკრატიაში უფრო მეტ ფულს იშოვის ადამიანი, ვიდრე - დიქტატურაში";
• "სატელევიზიო მედია 2012 წლამდეც პოლარიზებული იყო და "ვარდისფერი სათვალით" აშუქებდა ამბებს, მაგრამ ახლა უფრო მეტი OPT (*კრემლის პროპაგანდისტური არხი) გვაქვს.

გერონტი ყალიჩავა: 2011 წლიდან დღემდე, ჩვენი დაფინანსების ძირითადი წყარო საგრანტო პროექტები იყო. თავდაპირველად, გამოცემა 7-თვიანი გრანტით დავაფუძნეთ, რომელიც იმ დროს "ღია საზოგადოების ფონდმა" მოგვცა. შემდეგ 1 წლით გაგვიგრძელდა ეს დაფინანსება, რადგან მკითხველმა იმდენი ამბავი გაიგო სამეგრელოზე, რამდენიც მანამდე არ თქმულა და ვერც ბედავდნენ თქმას, რადგან როგორც ახლა, მედია მაშინაც პოლარიზებული იყო და გვახსოვს, როგორ "ვარდისფერი სათვალით" აშუქებდნენ ამბებს ტელევიზიები, მაგრამ იმ განსხვავებით, რომ ახლა უფრო მეტი "OPT" გვაქვს.

შემდეგ, ჩვენი საქმიანობის გაგრძელებას სხვადასხვა დროს და მათ შორის, კოვიდპანდემიისას, ხელი შეუწყო სხვა გრანტების მოპოვებამ, რომელიც მიგვიღია მაგალითად, IREX-სგან, "დოიჩე ველე აკადემიისგან" (DWA), ასევე, ჩეხური ორგანიზაციისგან.

მაგრამ უნდა ვიცოდეთ, რომ გრანტები არ წარმოადგენს ხოლმე გამოცემებისთვის წლიური დაფინანსების 100-პროცენტიან გზას. ისინი ნაწილობრივ ფარავენ ფინანსურ საჭიროებებს, თუმცა არსებობს სხვა ბევრი ხარჯი ინტერნეტგამოცემის ფუნქციონირებისთვის, როგორც შინაარსობრივი, ასევე, ტექნიკური თვალსაზრისით.

პეროიდულად, არჩევნების მომენტში ჩნდებოდა კომერციული შემოსავალი, მაგრამ არასდროს გვქონია რეკლამა სტაბილურად. იმიტომ, რომ ბიზნესს, რომელსაც საქართველოში თავი მოაქვს წამყვან ბიზნესად, რეკლამის განთავსება ურჩევნია "კლიკბეით" მედიაში, რომელსაც მეტი აუდიტორია ჰყავს და ამ დროს, რაზე წერენ ეს მედიები? — იმაზე, ვის როგორი ოქროს სამაჯური აქვს, ვის როგორი ჰალსტუხი უკეთია, ან როგორი ბეწვის ქურქს ატარებს.

მედიაჩეკერი: თუმცა, არსებობს საქართველოში ისეთი ბიზნესიც, რომელიც უპირატესობას ანიჭებენ რესპექტაბელურ მედიას, იქაც მიაქვთ ფული.

გერონტი ყალიჩავა: არა, არ არის ასე. შესაძლოა, ასე ამბობდნენ, მაგრამ ეს არ არის რეალობა. აბა, რატომ არ არის კარგ გამოცემებში თუნდაც, ბანკების რეკლამები? იმიტომ, რომ იციან, იქ არ არის ბევრი მკითხველი, მაგრამ ჩემთვის, მაგალითად, "ნეტგაზეთი", "ბათუმელები", "პუბლიკა", "მთის ამბები" ბევრად მნიშვნელოვანია, სადაც რეალურად შესაძლებელია ჟურნალისტური პრინციპების დაცვით მომზადებული ინფორმაციის მოძიება, ვიდრე მაგალითად, სენსაციებზე ორიენტირებული გამოცემები. არ მინდა რომელიმე ვებგვერდი დავაკნინო, თუმცა ცალსახაა ასეთ მედიებს შორის განსხვავება. ბიზნესსაც ხომ აქვს ეთიკა, ეს კი არ არის ეთიკური მიმართება.

მედიაჩეკერი: რისი მანიშნებელია "ლაივპრესის" დახურვა ზოგადად, მედიაგარემოსთვის საქართველოში?

გერონტი ყალიჩავა: ეს უნდა იყოს სიგნალი დონორებისთვის, ბიზნესისთვის, რომელმაც უნდა გაიღვიძოს და თქვას: ჩვენ უნდა გამოვყოთ ბიუჯეტი დამოუკიდებელ მედიაში რეკლამის განთავსებისთვის. პრიორიტეტების განაწილებისას, მხოლოდ "კლიკბეით" გამოცემებზე არ უნდა ჰქონდეთ სწორება — რეკლამა უნდა წაიღონ იქაც, მაგრამ უნდა მიიტანონ კარგ, ეთიკურ მედიებშიც. თუ უნდათ, რომ ნამდვილად დემოკრატიულ ქვეყანაში აკეთონ ბიზნესი, თუ არადა - უფრო მეტი დაუჯდებათ დიქტატურაში ბიზნესის კეთება, რადგან უფრო მეტი შავი ფული ექნებათ სატარებელი ჩემოდნებით, ვიდრე დემოკრატიულ სამყაროში. ბიზნესმა უნდა გაიაზროს, რომ დემოკრატიაში უფრო მეტ ფულს იშოვის ადამიანი, ვიდრე - დიქტატურაში. უნდა იცოდეს, რომ ოლიგარქი არაფერს დაგიფასებს: გაგაკეთებინებს, და თუ დასჭირდა, გაგწირავს. და მისგან განსხვავებით, დემოკრატია დაგიცავს, რადგან ასეთ გარემოში უპირველესი ინტერესი ადამიანია. თუ უნდა ბიზნესს დიქტატურა, მიიღებენ, როცა დაიხურებიან სსხვა მედიებიც. ახლა არ გვხურავენ, მაგრამ ვიხურებით, რადგან არ არის შემოსავლები და ვითარების გაუმჯობესებას ხელი უნდა შეუწყოს ბიზნესმა, დონორმა და რიგითმა მოქალაქემაც კი.

2011-2012 წლებში, როდესაც რეკლამის მოძიებას ვცდილობდით, პირდაპირ გვეუბნებოდნენ, რომ ჩვენ არ შეგვიძლია თქვენთან რეკლამის განთავსება, უფლება არ გვაქვსო. იგივე ხდება დღესაც, უბრალოდ, ამას პირდაპირ არ გეუბნებიან, მაგრამ ფაქტია - არ მოაქვთ რეკლამა.

მედიაჩეკერი: გულისხმობთ, რომ ბიზნესი პოლიტიკური ზეწოლის გამო არ ათავსებს რეკლამას "ლაივპრესის" მსგავს მედიებში?

გერონტი ყალიჩავა: კი, მაგრამ საქმე ისაა, რომ 2011, ან 2012 წლებში ამას პირდაპირ გვეუბნებოდნენ.

მედიაჩეკერი: და დღემდე აწყდებით ასეთ შემთხვევებს?

გერონტი ყალიჩავა: კი, ოღონდ პირდაპირ არ ამბობენ ამას, ისევე, როგორც მთავრობა არ ამბობს, რომ რუსეთის მხარდამჭერები არიან, მაგრამ ეს ყველაფერი ხომ ჩანს ზედაპირზე? — ასევე ზედაპირზე ჩანს, როცა ბიზნესი უარს გეუბნება შეთავაზებაზე, განათავსოს რეკლამა შენთან, მინიმალურ ფასში.

მედიაჩეკერი: საუბრობთ დონორებზე, გრანტების შემცირებულ რაოდენობაზე. თქვენ გქონდათ რამდენიმე წლიანი თანამშრომლობის მაგალითი მათთან. ახლა რა შეიცვალა?

გერონტი ყალიჩავა: რამდენიმე დონორს თავადვე შეუმცირდა დაფინანსება, მაგრამ ვთხოვ დონორებს, არ მიატოვონ გამოცემები და ნუ გააზიარებინებენ ჩემს ბედს. საქართველოში, როგორც ყოველთვის, ახლაც ძალიან საჭიროა, არსებობდეს სწორი პრინციპებით მომუშავე მედიები და არ იყოს მოსახლეობა მხოლოდ პოლარიზებული მედიების ხელში. საჭიროა და მნიშვნელოვნია გამოცემების არსებობა, რომელიც დავასახელე, რომლებსაც ასევე უჭირთ ფინანსურად. და როცა ამერიკიდან ამდენი დახმარება შემოდის, მაგალითად, USAID-ს აქვს ახალი გრანტი, მნიშვნელოვანია, რომ ამ მედიებს მისცენ მეტი ფული, ისევე, როგორც სამოქალაქო სექტორს.

მას შემდეგ, რაც განვაცხადეთ "ლაივპრესის" დახურვის შესახებ, ძალიან ბევრი წერილი მივიღე, რომ შესაძლოა, რამდენიმე ასეთმა მედიამ გაიზიაროს ჩემი ბედი, და ამან კიდევ უფრო დამთრგუნა. ამიტომ, მათ სჭირდებათ დახმარება. როცა დონორი აცხადებს 5 000-დოლარიან გრანტს, არც გიღირს იქ შეიტანო განაცხადი, რადგან მხოლოდ მოხსენებების ფურცლებისთვის არ გეყოფა ეს 5 000 დოლარი, იმხელა ბიუროკრატიაა. დონორმაც იცის, რომ გამოცემა ვერ იარსებებს 5000 დოლარად. ეს შეიძლება, მხოლოდ გათბობის თანხა იყოს წლის განმავლობაში.

მედიაჩეკერი: ეს გადაწყვეტილება ხომ ვერ აიხსნება იმით, რომ საქართველოში დემოკრატია უკვე იმდენად ძლიერია, და ძლიერია სასამართლო თუ სხვა ინსტუტუტებიც, რომ აღარ არის საჭირო საგრანტო პროგრამებით დონაცია დამოუკიდებელ მედიაში. რა არგუმენტები აქვთ დონორებს?

გერონტი ყალიჩავა: არ ვიცი, ვერ ვიტყვი, რატომ გააკეთეს ეს, მით უფრო, ყველანაირი კვლევა გვიჩვენებს, რომ საქართველო მიდის არა წინ, არამედ უკან და არა დემოკრატიის, არამედ — დიქტატურისკენ. და როდესაც დემოკრატიის დონორი ხარ და მხარს უჭერ დემოკრატიის განვითარებას, ეს ხომ უნდა იყოს ფაქტორი? არ შეიძლება დამოუკიდებელ მედიებს უთხრა, რომ 5 000-დოლარიანი გრანტი გვაქვს გამოცხადებულიო. მერწმუნეთ, ეს თანხა არაფერია და ვერანაირ ხარჯს ვერ დაფარავს; ვერც ადამიანებს მოსთხოვ, იმუშაონ ენთუზიაზმით.

ახლა, დამოუკიდებელი მედია ძალიან დიდი გამოწვების წინაშეა. დამოუკიდებელ მედიას დახმარება სჭირდება არა მხოლოდ დონორებისგან, არამედ მოქალაქეებისგანაც, რომ ვინც ვკითხულობთ ასეთ გამოცემებს, გავაკეთოთ რაღაც, რომ ეს რედაქციებიც არ დაიხუროს, "ლაივპრესის" მსგავსად. თორემ მართლა დავრჩებით ისე, რომ აღარ გვექნება კვალიფიციური ინფორმაცია, თუ ფეისბუკზე არ წავიკითხავთ ვინმეს მონაყოლს, რომელსაც ვერ მივიღებთ ფაქტად, თუ არ გვექნება მისი გადამოწმების შესაძლებლობა. ამისთვისაა საჭირო კვალიფიციური მედია და მას ვერ შეგვივსებს სოციალური მედია. ვერ მოგვცემს ის ყოველთვის სარწმუნო ინფორმაციას.

მედიაჩეკერი: გრანტები, ერთი მხრივ, არის დიდი შესაძლებლობა, მაგრამ ამავდროულად, ხომ არ არის საფრთხეც, რომ მედიამ, როგორც საუკეთესო შემთხვევაში, ჩანასახშივე დამოუკიდებელმა და კომერციულმა ორგანიზაციამ, შეწყვიტოს კომერციული განვითარება? ეს ხომ არ დაემართა იმ გამოცემებს, რომლებსაც მთელი ეს დრო თითქოს, გარანტირებულად მიჰყვებოდა ყველა დონორი?

გერონტი ყალიჩავა: ეს ხომ არ დამემართა მე? შეიძლება, პრობლემის რაღაც წილი ესეც იყოს, მაგრამ როდესაც ვაკვირდებოდი, რა გამოხმაურება მოჰყვა ჩვენს განცხადებას დახურვის შესახებ, ყველამ, ვინც კი გააზიარა "ლაივპრესის" ეს განცხადება ფეისბუკზე, მასალას აზიარებდნენ მინაწერით, რომ საქართველოში ბიზნესმა არ იცის რეკლამის ფასი. ჰგონიათ, რომ თუ ტელევიზიით გაუშვებენ რეკლამას, ეს იქნება ძალიან კარგი. ეს ასე არ არის. შეიძლება, მალე მოკვდეს ტელევიზია, მაგრამ ინტერნეტმედია არ მოკვდება.

მედიაჩეკერი: ბიზნესის პერსპექტივიდან, შესაძლოა, ამან გააჩინოს შეკითხვა: რამდენად მემუშავები სწორად, მააზრებინებ, მაცნობიერებინებ თქვენი მედიის უპირატესობებს. თუნდაც, მაძლევ მოტივაციას იმით, რომ დამისაბუთო, რომ შესაძლოა, არ გყავდეს იმდენივე მკითხველი, რამდენიც "კლიკბეით" მედიას. მაგრამ შენი მკითხველი არის მისგან განსხვავებული და თუნდაც, ბევრად მსყიდველუნარიანი, ვიდრე ის მკითხველი, ვისაც "ყვითელი" სიახლეები იზიდავს?

გერონტი ყალიჩავა: ჩვენ, IREX-ის გრანტის ფარგლებში გვყავდა აყვანილი რეკლამის მენეჯერები, ამ მიმართულების სპეციალისტები და დევს ეს ამ გრანტის ანგარიშებშიც, თუ რადენი ადამიანი დავატრენინგეთ, რომ წასულიყვნენ რეკლამის მოსატანად "ველზე". იქიდან ყოველთვის ბრუნდებოდნენ ერთი და იმავე პასუხით, რომ ბიზნესს არ სურს რეკლამის განთავსება ინტერნეტში, რომ რეკლამა უნდათ მხოლოდ ტელევიზიაში.

ბევრჯერ შევქმენით გაყიდვების ჯგუფი, მაგრამ ბევრჯერვე დაიხურა, რადგან მათ შესანარჩუნებლად ხარჯი მეტი იყო, ვიდრე - შემოსავალი. და ასეთი ჯგუფი არაერთხელ შეგვიქმნია.

მედიაჩეკერი: ჩვენი საუბრისას რამდენჯმე მიანიშნეთ, რომ სირთულები სხვა მედიებსაც აქვს, ვინც მკითხველს "ლაივპრესის" მსგავსად, შინაარსზე ორიენტირებულ პროდუქტს სთავაზობს. თქვენთვის რამდენად რეალისტურია საფრთხე, რომ გრანტების მცირე მოცულობამ განაპირობოს, დაიხუროს ბევრი სხვა მსგავსი ნიუსრუმები საქართველოში?

გერონტი ყალიჩავა: აბსოლუტურად რეალურია. მე მაქვს საუბრები ჩემს სხვა კოლეგებთან და კიდევ ერთმა მათგანმა მითხრა, მოგვიწევს, შენი ბედის გაზიარებაო. უნდა გაიზარდოს მართლაც დამოუკიდებელი მედიების დაფინანსება, თორემ მივიღებთ იმას, რაც გვაქვს სამეზობლოში, რუსეთში, და რუსეთზე კიდევ უარესს.

მედია, ყველგან, და მათ შორის, აშშ-ში, პოლარიზებულია. ბოლო 1 წელია, ამერიკაში ვცხოვრობ და აქაც ვუყურებ ხოლმე FOX-სა და CNN-ს და ნათლად ჩანს პოლარიზების პრობლემა აქაც, მაგრამ ასევე არსებობენ, მაგალითად, New York Times, Washington Post, The New Yorker…

მედიაჩეკერი: და თქვენ მიერ ჩამოთვლილმა ამ ამერიკულმა გამოცემებმა თავის დროზე ხომ სწორედ ის კომერციული მოდელები შექმნეს, რამაც უზრუნველყო დამოუკიდებელი მედიის, როგორც ბიზნესის განვითარება?

გერონტი ყალიჩავა: კი, მაგრამ რომელ ქვეყანაზე გვაქვს საუბარი?! 330-მილიონიან აშშ-ზე, სადაც ბიზნესი დამოუკიდებელია? როცა არ იქნება დამოუკიდებელი მედია, არ იქნება დამოუკიდებელი ბიზნესი და სასამართლო. შესაბამისად, აყვავდება კორუფცია და მოკვდება დამოუკიდებელი მედია.

ლუდის წარმოებელს არ უნდა, რომ თავზე ადგეს ზედამხედველი, რომელიც შეუმოწმებს ხარისხს, და ასე რომ არ მოხდეს, ფულით სავსე ჩემოდნით ირბენს ამ ორგანოში, ვინც მისი ხარისხი უნდა შეამოწმოს და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. ამერიკაში კი, სასამართლო და ბიზნესი არის დამოუკიდებელი და ამიტომაცაა დამოუკიდებელი მედიაც კარგ მდგომარეობაში. ამიტომაც უნდა გაზარდონ დონორებმა დამოუკიდებელი მედიის დაფინანსება და, ვიცი, ეს მძიმედ ჟღერს, მაგრამ უნდა დაივიწყონ, რომ ჩვენ სარეკლამო შემოსავლებით შევძლებთ არსებობას. საუბარია საქართველოზე, სადაც ღარიბი ადამიანი მეტია, ვიდრე - მდიდარი.

მედიაჩეკერი: რას ურჩევდით იმ გამოცემებს, რომლებმაც შესაძლოა, გაიზიარონ "ლაივპრესის" ბედი?

გერონტი ყალიჩავა: საჭიროა მეტი კომუნიკაცია დონორებთან. ალბათ, საკმარისი არ იყო ჩემი მცდელობები. უნდა გამოაფხიზლონ ისინი - რომ რეკლამით შეუძლებელია საქართველოში დამოუკიდებელმა მედიამ იარსებოს. დამოუკიდებელი მედიები კი არ უნდა სთხოვდნენ დონორებს გრანტს, დონორები უნდა ეკითხებოდნენ დამოუკიდებელ მედიებს, რამდენი გჭირდებათ, სრუფასოვნად რომ იარსებოთო, თუ ორივე ერთ პრინციპს — დემოკრატიის მშენებლობას ვემსახურებით.

31 იანვრიდან, გაფიცულია ტელეკომპანია ფორმულას ახალი ამბების სამსახურის 22 ოპერატორი. ტელევიზიის მენეჯმენტი მათთან მოლაპარაკებას მესამე დღეა, უშედეგოდ ცდილობს.

რა ხდება?

• გაფიცული ოპერატორები არხის ხელმძღვანელობისგან ხელფასის გაზრდას მოითხოვენ.
• გაფიცვაში არ მონაწილეობენ არხის სტუდიისა და "ფროდაქშენის" ოპერატორები და არხის სხვა პერსონალი.

გაფიცული ოპერატორები დეტალებზე არ საუბრობენ: "ეს შიდა პრობლემაა და ამ ეტაპზე, ამ საკითხთან დაკავშირებით, მედიასთან ღიად არ ვსაუბრობთ" - გვითხრა ერთ-ერთმა მათგანმა.

გაფიცულებსა და მენეჯმენტს შორის შუამავლის ფუნქციას საინფორმაციო სამსახურის ოპერატორების ჯგუფის დროებითი ხელმძღვანელი, ირაკლი შეწირული ითავსებს.

ის გვეუბნება, რომ გაფიცულთა მოთხოვნაა, თანაბრად გაეზარდოს ანაზღაურება ყველა გაფიცულ ოპერატორს, მაგრამ საჯაროდ არ აკონკრეტებს — რამდენით.

რას ამბობს არხის ხელმძღვანელობა?
არხის მენეჯმენტი ცდილობს ოპერატორებთან მოლაპარაკებას, თუმცა, ვერ ასრულებენ ხელფასის გაზრდის მოთხოვნას.

"გაფიცული ოპერატორების ხელფასი არის საშუალოდ, 2.500 ლარი. ზოგს მეტი, ზოგს ნაკლები შეიძლება ჰქონდეს. ჩვენ, ამ ეტაპზე, მხოლოდ 4 დამწყები ოპერატორისთვის შევძელით ხელფასის მომატება, რადგან ძალიან დაბალი ანაზღაურება ჰქონდათ", - ამბობს "ფორმულას" საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი, ნანა ინწკირველი.

ინწკირველის თქმით:

• არხის მენეჯმენტი გაფიცულ ოპერატორებს ყოველდღიურად სთავაზობს მუშაობის განახლებას, თუმცა, უშედეგოდ.
• იმ შემთხვევაში, თუ მოლაპარაკებები სამომავლოდაც ვერ გამოიწვევს შედეგს, "რესურსების მართვის დეპარტამენტი და იურისტები იმის მიხედვით იმოქმედებენ, რაც სამართლებრივად იქნება სწორი".

"ყველანაირად ვცდილობთ, არ ჩავარდეს საინფორმაციო გამოშვებები, მაგრამ მაგალითად, გუშინ ამის საფრთხე იყო", — ამბობს ინწკირველი - არხი ცდილობს, გამოწვევას სხვა ისეთი ტექნოლოგიების გამოყენებით გაუმკლავდნეს, რაც რესპონდენტების დისტანციურად ჩაწერის შესაძლებლობას იძლევა.

2023 წლისთვის, მმართველ პარტიას, "ქართული ოცნებას" რამდენიმე პოპულარული სატელევიზიო არხის საინფორმაციო პოლიტიკაზე მნიშვნელოვან გავლენა აქვს.

ამ ტელევიზიების რეიტინგების ჯამი, ქართული სატელევიზიო ბაზრის უდიდეს წილს მოიცავს, შესაბამისად, მნიშვნელოვანია მათი პროსახელისუფლებო, და შესაბამისად, ბოლო პერიოდის სამთავრობო საგარეო კურსის კვალადაკვალ, ანტიდასავლური კამპანიის გავლენა ფართო აუდიტორიაზე.

ამ არხებიდან, ზოგი ღიად უცხადებს მხარდაჭერას "ოცნებას", ზოგმა კი საინფორმაციო პოლიტიკის პრიორიტეტად, მმართველი პარტიის ძირითადი პოლიტიკური ოპონენტის — "ნაციონალური მოძრაობის" წინააღმდეგ მიმართული კურსის შესახებ განაცხადა.

• ზოგიერთ მაუწყებელს ღიად არ აქვს დეკლარირებული პოლიტიკური გემოვნება, თუმცა, მათ საინფორმაციო-ანალიტიკურ პროგრამებზე დაკვირვება მთავრობის მიმართ მეტწილად კეთილგანწყობას აჩვენებს.

საგულისხმოა, რომ:

• ბოლო წლებში, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ოკუპანტი სახელმწიფოს, რუსეთის კრემლისტური პროპაგანდის დაფარვის არეალი ქართულ სატელევიზიო სივრცეში.

რატომ უნდა გვაინტერესებდეს ეს საკითხი?

• გავლენიანი მედიები, მხარს უჭერენ სამთავრობო გზავნილებს და უკრაინა-რუსეთის ომის კონტექსტში ავრცელებენ აზრს, რომ "მათ საქართველოს ომში ჩართვა სურთ."
• არგუმენტები, ხშირ შემთხვევაში, თანხვედრაშია რუსულ პროპაგანდასთან.

ხელისუფლების ერთგულებით, ამ გზავნილების გავრცელებამ, ტელევიზიების ნაწილი რუსული პროპაგანდისტული იდეების ერთგვარ სიტუაციურ მოკავშირედაც აქცია.

მოკლედ: როგორ მოძლიერდა რუსული პროპაგანდა ქართულ სამაუწყებლო მედიაში?

• 2010 წელს დაფუძნდა "ობიექტივი", რომელიც კავშირშია "პატრიოტთა ალიანსთან", ღიად პრორუსულ პოლიტიკურ პარტიასთან;
• 2015 წელს საქართველოში ქართულ ენაზე დაიწყო მაუწყებლობა რუსული პროპაგანდისტული იდეების გამტარებელმა არხმა. მაუწყებელი, სახელწოდებით "პირველი გასართობი", რუსეთის სახელმწიფო ტელევიზიისგან, "ო-ერ-ტე"-სგან ფინანსდებოდა და მუშაობა შეაჩერა 2022 წელს, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც "ო-ერ-ტე" საერთაშორისოდ სანქცირებული კომპანიების ჩამონათვალში მოხვდა;
• 2017 წლიდან კონსერვატიული ღირებულებების მხარდაჭერის მოტივით, სოციალურ მედიაში გამოჩნდა ბლოგები და ვლოგები, რომლებშიც ლიბერალური იდეებისა და ღირებულებების დისკრედიტაციას ემსახურებოდა;
• 2019 წლიდან მაუწყებლობა დაიწყო ტელეკომპანიამ "პოსტივი" — ღიად სახელისუფლებო არხმა, რომელიც 2022 წლიდან ღიად ანტიდასავლური პარტიის, "ხალხის ძალის" მხარდამჭერი მედია გახდა;
• 2021 წლის სექტემბერში, კომუნიკაციების მარეგულირებელმა კომისიამ ეროვნული მაუწყებლობის უფლება მიანიჭა ტელეკომპანია "ალტ ინფოს", ღიად პრორუსულ არხს, რომელმაც მანამდე, 2021 წლის 5 ივლისის ძალადობრივი აქცია დააორგანიზა.

თვალშისაცემია, რომ სამთავრობო არხებზე ანტიდასავლური პროპაგანდის ხმა მთავრობის მიმართ ერთგულებით განწყობილი ექსპერტების, ფილოსოფოსების, თუ ანალიტიკოსების სახითაც ისმის. მათი კომენტარები კი, ვრცელდება არამხოლოდ ტელეეთერით, ამ არხების ციფრული არხებითაც.

თამარ კინწურაშვილთან, მედიის განვითარების ფონდის აღმასრულებელ დირექტორთან შევეცადეთ გაგვეანალიზებინა, რა არის დემოკრატიული ინსტიტუტების საწინააღმდეგოდ მიმართული პროპაგანდის ხელსაწყოები, მიზნები და მედიის როლი მის გავრცელებაში.

მოკლედ, თამარ კინწურაშვილის შესახებ:

• კინწურაშვილი არის ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი;
• ხელმძღვანელობს მედიის განვითარების ფონდს (MDF) და იკვლევს რუსულ პროპაგანდასა და დეზინფორმაციას;
• 2009/10 წლებში იყო პრეზიდენტ სააკაშვილის ადმინისტრაციის მრჩეველი ეთნიკური უმცირესობებისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის საკითხებში; 2010 წლიდან, მომდევნო 3 წელი ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივნის მოადგილე იყო;
• მანამდე კი, 2005/09 წლებში საზოგადოებრივ მაუწყებელს ხელმძღვანელობდა; კინწურაშვილი, 2002/05 წლებში არასამთავრობო ორგანიზაცია "თავისუფლების ინსტიტუტში" მუშაობდა;
• იყო საპარლამენტო კორესპონდენტი, შემდეგ კი პოლიტიკის რედაქტორი გამოცემისთვის "დრონი".

მოკლედ, ინტერვიუს ძირითადი ფრაგმენტების შესახებ:

• "მედია მუდმივი სამიზნეა და ამოცანაა, გაანადგურონ ის, როგორც ინსტიტუტი";
• "საქართველოში მედია არ არის იდეალური და თვითკმარი. ყოველთვის ერთმანეთთან დაპირისპირებული პოლიტიკური ინტერესები უზრუნველყოფდა მედიაპლურალიზმს";
• "ძლიერი, დამოუკიდებელი მედიაა იმის გარანტია, რომ დაიბრუნოს საზოგადოების ნდობა";
• "კრიტიკულ მედიას ეთიკურ სტანდარტებზე დაფიქრება და თვითრეგულირების პრაქტიკის გაძლიერება მართებს";
• "რადიკალური ჯგუფები იყენებენ დემოკრატიას დემოკრატიის წინააღმდეგ";
• "ხელისუფლება საფრთხეს ხედავს არა რუსეთში, არამედ დემოკრატიულ ინსტიტუტებში";
• "ყველა დაინტერესებული მხარე ცდილობს, ვიღაცას რაღაც იარლიყი მიაკრას და ამ პროცესში რთულია სიმართლის პოვნა";
• "მედიამ, გინდ სახელისუფლებომ, გინდაც ოპოზიციურმა, უნდა გააცნობიეროს, რომ თავად არის ანგარიშვალდებული საზოგადოების წინაშე";

"ძალადობის დაუსჯელობაა პრობლემა და არა "ალტ ინფოს", როგორც არხის შინაარსი"

"ალტ ინფოს" გაძლიერებაც და მათთვის ლეგიტიმაციის მინიჭებაც, "ქართულ ოცნებას" უკავშირდება. ხელისუფლება ხეირობს ამ ვითარებით, რადგან ამით ეუბნება დასავლეთს: ერთი მხრივ, ქვეყანაში მყავს რადიკალური "ნაცმოძრაობა", რომელსაც არ სურს ხელისუფლების არჩევნების გზით ცვლილება, და მეორე მხრივ, მყავს სხვა რადიკალი მოძალადეები, რომლებიც ქუჩაში სცემენ ჟურნალისტებს, მე კი მათ შორის ყველაზე კარგი ვარო.

ხშირად ამბობენ, "ალტ ინფო" ავკრძალოთო. თუ ჩვენ შემოვიღებთ ამ აკრძალვას, ეს იქნება ძალიან სარისკო, რადგან საქმე გვაქვს ქართულენოვან შინაარსთან. საქმე ისაა, რომ "სპუტნიკს" ან თუნდაც, "რაშა თუდეის", ნაკლები ლეგიტიმაცია აქვს, რადგან ყველამ იცის, რომ ფორმალურადაც კი, ისინი კრემლის მიერ დაფუძნებული არხებია. ამიტომაც ავრცელებენ რუსულ პროპაგანდას ქართველი აქტორების ხელით, რადგან ასე უფრო ფარულია და შესაძლოა, გაუჭირდეს აუდიტორიას ჩანაფიქრის იდენტიფიცირება. მაგრამ თუ ავკრძალავთ "ალტ ინფოს", ამას, როგორც პრეცედენტს, ძალიან ცუდად გამოიყენებს ხელისუფლება კრიტიკული არხების წინააღმდეგ.

პრობლემაა ის, რომ ძალადობის ორგანიზატორები არ დაისაჯნენ და არა — არხის შინაარსი, რადგან ჩვენს ქვეყანაში ძალადობით მოტივირებული დანაშაული დასჯადია. ხელისუფლებამ კი, ხელი შეუწყო მათ გაფართოებასა და ქვეყნის მასშტაბით ინფრასტრუქტურის განვითარებას. პრობლემურია ისიც, რომ ძალიან არაგამჭვირვალეა ამ არხის დაფინანსების წყაროებიც.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ არხის გარკვეული წამყვანები წლების წინ "პოსტივიზეც" მუშაობდნენ. მათ შორის, ზურა მახარაძეც, რომელიც სხვა პლატფორმაზეც წერდა: მზად უნდა ვიყოთ მომენტისთვის, როდესაც ჩვენს რეგიონში ამერიკის გავლენა შესუსტდება და საქართველოს მოუწევს გეოპოლიტიკური არჩევანის გაკეთება და დასრულდება ზურაბ ჟვანიას ხანა — მე ვარ ქართველი, მაშასადამე, ვარ ევროპელიო. ეს ნარატივი ისმოდა იგივე "პოსტივის" პლატფორმიდანაც, რასაც ცხადია, პლურალიზმით ხსნიდნენ.

"როდესაც ამერიკის ელჩს ეძახი, რომ ის გითრევს ომში, ეს რევს სურათს"

რუსეთთან დაკავშირებული აქტორები — "ალტ ინფო" და სხვები, იყენებენ ომის შიშს. ვხედავთ, რომ ასევე მეთოდს მიმართავს ხელისუფლებაც და ომის მიმართ ადამიანების ბუნებრივ შიშს, საზოგადოებრივი აზრის მანიპულაციისთვის იყენებს.

როდესაც ამერიკის ელჩს ეძახი, რომ ომში გითრევს, ეს რაღაცნაირად რევს სურათს. ვინ არის შენთვის საფრთხე? რუსეთი, თუ ამერიკა, რომელიც ეხმარება შენს ჯარს, რომ იყო ინსტიტუციურად ძლიერი.

იმის მიუხედავად, რომელი აქტორისთვის რა არის მოტივაცია: "ალტ ინფო" კრემლთან არის შეკრული და ამიტომ აკეთებს ამას და "ქართული ოცნება" იმისთვის, რომ შეინარჩუნოს ძალაუფლება, მიზანი მნიშვნელობას კარგავს, რადგან შედეგი არის ორივე შემთხვევაში ერთი და იგივე.

"მედია მუდმივი სამიზნეა და ამოცანაა, გაანადგურონ ის, როგორც ინსტიტუტი"

ახლა არაფორმალური მმართველობის ფაზაში ვართ და მგონია, ეს პროცესები პიროვნულად, პერსონალურად ბიძინა ივანიშვილის უსაფრთხოებას უკავშირდება. თუ ვსაუბრობთ, რა არის საფრთხე ქვეყნისთვის, ისინი საფრთხეს ხედავენ არა რუსეთში, არამედ დემოკრატიულ ინსტიტუტებში, ამიტომ ყველა ინსტრუმენტს ამ დემოკრატიული ინსტრუმენტების წინააღმდეგ იყენებენ.

ეს შეეხება ზოგადად ქართულ მედიასაც, ცხადია, ის არ არის იდეალური. არასდროს ყოფილა თვითკმარი და იყო და არის პოლარიზებული. საქართველოში ყოველთვის ერთმანეთთან დაპირისპირებული პოლიტიკური ინტერესები უზრუნველყოფდა მედიაპლურალიზმს და ამიტომაც არის მუდმივად პოლიტიკური დარტყმის ქვეშ, რომელსაც ახლა უკვე ფიზიკურადაც თავს ესხმიან რადიკალური ჯგუფები. ამ ძალადობრივ ნიადაგს კი ხელისუფლება ქმნის და ახალისებს მათ. ეს გამოწვევები რთულ მოცემულობას ქმნის მედიაგარემოსთვის, რადგან ის არის მუდმივი სამიზნე და ამოცანაა, გაანადგურონ, როგორც ინსტიტუტი, რაც ავიწროებს სივრცეს პროფესიული განხილვებისთვის.

"დემოკრატიული ინსტიტუტების გამოყენება — დემოკრატიის წინააღმდეგ"

რადიკალურმა ჯგუფებმა დაიწყეს დემოკრატიული ინსტიტუტების გამოყენება დემოკრატიის წინააღმდეგ. იგივე, ზურა მახარაძეც საუბრობდა, რატომ არ გვაქვს კონსერვატიული არასამთავრობო ორგანიზაციებიო (NGO). გარკვეული იდეების რეალიზების მიზნით, დაიწყეს შემოწირულების კამპანიებით (Fundraising) დაფინანსების წყაროების მოძიებაც. ხოლო ხელისუფლებამ, გარდა ამ არხებისა, დაიწყო ფორმალური და არაფორმალური ინსტიტუტების გამოყენება და პარალელური ინსტიტუტების შექმნა გონგო (*მთავრობის მიერ შექმნილი არასამთავრობო ორგანიზაციები) NGO-ების სახით.

მათ არ უნდათ არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც დემოკრატიის შემადგენელი ნაწილია. უნდათ მხოლოდ მათ მიერ კონტროლირებადი არასამთავროები. ქართულმა ოცნებამ დუბლირებაც დაიწყო ინსტიტუტების.

მას შემდეგ, რაც "ფეისბუქთან" დავიწყეთ თანამშრომლობა და გაიზარდა ფაქტების გადამოწმების გავლენა, თავადვე შექმნეს პარტიული ფეისბუქგვერდი სახელწოდებით - "სინამდვილეში". კომიკურია ეს, რადგან როდესაც ამ პლატფორმაზე ქვეყნდება არჩევნების პროცესთან დაკავშირებით "ვოჩდოგი" ორგანიზაციების (*ტერმინი აღნიშნავს ორგანიზაციებს, რომლებიც აკვირდებიან საჯარო პირებისა და ინსტიტუტების ქმედებებს) განცხადება და მას "მიკრული" აქვს, რომ ანტიდემოკრატიული კამპანიაა. არასამთავროების ფუნქციაა, გააკრიტიკოს, მოდარაჯე ძაღლის ფუნქცია შეასრულოს და აჩვენოს ნაკლოვანებები, რაც არჩევნების დროს ხდება. ესაა დემოკრატია, მათ კი "არადემოკრატიული იარლიყი" მიაკრეს. თავისთავად, ეს კომიკურია. იყენებენ სხვა იარლიყებსაც, როგორიცაა — "ანტიქართული", "ანტირელიგიური". ამით ცდილობენ გააუფასურონ ყველაფერი, რომ გადღაბნონ სურათი და გააჩინონ უნდობლობა, ასეთ დისკრედიტაციისკენ მიმართულ კონტენტს კი, პარტიული აქტივის დახმარებით ავრცელებენ.

კომუნიკაციების მარეგულირებელმა კომისიამაც შექმნა "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" ალტერნატიული პლატფორმა "მედიაკრიტიკა", რომელსაც აქვს უფრო მეტი ფინანსური რესურსი, ვიდრე "ქარტიას". მასალების გასავრცელებლად მათი ყველა პოსტი სპონსორდება, რაშიც იხარჯება ფული. პირველ ეტაპზე ამ პლატფორმას "ობიექტივის" ყოფილი რედაქტორი ხელმძღვანელობდა, ის ადამიანი, რომელიც ანტიდასავლურ პროპაგანდაში იყო ჩართული. არასამთავრობო სექტორისგან კრიტიკის შემდეგ შეალამაზეს ეს პლატფორმა და ახლა ისეთი ბრუტალური აღარ არის, როგორიც იყო.

მათი არსებობის კიდევ ერთი მიზანია იმის ჩვენება, რომ აი, არ მუშაობს კერძო მაუწყებლებში თვითრეგულირების მექანიზმი და საზოგადოებას გამოსავლის სახით აწვდიან კანონმდებლობის ცვლილების აუცილებლობას, რასაც მოჰყვა კიდეც ისეთი ტიპის კანონპროექტები, რომლებიც თვითრეგულირების საპირისპიროდ — სახელმწიფოს კერძო მაუწყებლებზე რეგულირების სფეროს უზრდის.

როდესაც ვსაუბრობთ იმაზე, როგორ იყენებს ხელისუფლება დემოკრატიას დემოკრატიისავე წინააღმდეგ, ამის კიდევ ერთი მაგალითია სტრატეგიული კომუნიკაციების სამსახურებიც (სტრატკომები), რომლებიც ყველა სამთავრობო უწყებასთან არსებობს. მათ ჩვენი დასავლელი პარტნიორები ატრენინგებდნენ. წესით სტრატკომები რუსეთიდან მომდინარე საფრთხეებზე უნდა მუშაობდნენ, მაგრამ ნათლად ჩანს, რომ ისინი მუშაობენ არა ოკუპანტი ქვეყნიდან წამოსული საფრთხეების, არამედ არასამთავრობო ორგანიზაციების წინააღმდეგ. მათი კიდევ ერთი მიზანია მედიის დისკრედიტაცია და ეს არის გამოწვევა.

"კრიტიკულ მედიას ეთიკურ სტანდარტებზე დაფიქრება და თვითრეგულირების პრაქტიკის გაძლიერება მართებს"

მედიამ, გინდ სახელისუფლებომ, გინდ — ოპოზიციურმა, უნდა გააცნობიეროს რომ თვითონ უნდა იყოს ანგარიშვალდებული საზოგადოების წინაშე. ოპოზიციურ მედიას, ალბათ, მართებს ეთიკურ სტანდარტებზე დაფიქრება. იმიტომ რომ, რაც უფრო მეტად შეუწყობენ ხელს პროფესიული გადაცდომებისას თვითრეგულირების პრაქტიკის ამოქმედებას, მით უფრო ძლიერი იქნება ის.

შეცდომა ყველა მედიას მოსდის, მაგრამ ჰგონიათ, რომ შეცდომის აღიარებაა შეცდომა, არადა, შეცდომის არაღიარებაა პრობლემა, რადგან ეს სანდოობას არ სძენს მედიას. და ანგარიშვალდებულება სწორედ იმას გულისხმობს, რომ თუ დაუშვი შეცდომა, უნდა აღიარო, გამოასწორო და ამით გააძლიერო მედიასტანდარტი.

კი, ხელისუფლება იყენებს დიდ რესურსს მედიის, როგორც ინსტიტუტის მიმართ უნდობლობის დასათესად, მაგრამ შენ არ უნდა შექმნა საფუძველი საამისოდ და ძლიერი, დამოუკიდებელი მედიაა იმის გარანტია, რომ დაიბრუნოს საზოგადოების ნდობა. თუ მედია პროფესიულად გაიზრდება, ის უფრო ძლიერი იქნება და ნაკლებ სივრცეს დატოვებს ხელისუფლების ჩარევისთვის.

"ყველა დაინტერესებული მხარე ცდილობს, ვიღაცას რაღაც იარლიყი მიაკრას და ამ პროცესში რთულია სიმართლის პოვნა"

ზოგადად, უფრო დიდ პრობლემად ნიჰილიზმს მივიჩნევ, საზოგადოების მოდუნებას, რომ აღარ ჰქონდეს ნდობა და რეაგირება. ეს არის ინფორმაციული ქაოსი, სადაც არის ტოტალური უნდობლობა და ყველა ერთმანეთს ფეიქნიუსის (*ყალბი ინფორმაცია) გამავრცელებელს ეძახის. ამაში, ზოგჯერ, პროფესიული ორგანიზაციებიც სცოდავენ, როდესაც ყველაფერს დეზინფორმაციას ეძახიან. მაგალითად, დავით-გარეჯის საკითხი იყო საქართველოს ხელისუფლების მიერ ჩატარებული ოპერაცია რუსული მეთოდებით, მაგრამ რიგითი მოქალაქე მგრძნობიარეა, როდესაც ვიღაც ამას დეზინფორმაციას უწოდებს, რადგან ეს მათთვის შეიძლება იყოს გაუგებარი და იწვევდეს უკურეაქციას. ამიტომ ჩვენც გვმართებს მოვლენების სწორი შეფასება და ამ შეფასებისას მეტი დაფიქრება. ზოგადად, ყველა დაინტერესებული მხარე ცდილობს ვიღაცას რაღაც იარლიყი მიაკრას და ამ პროცესში რთულია სიმართლის პოვნა. დემოკრატიულ საზოგადოებას კი სჭირდება ხარისხიანი ინფორმაცია არჩევანის გასაკეთებლად.

"პედალირებენ, რუსეთი ტანკებით გვებრძვის, დასავლეთი — ღირებულებებითო"

ოპოზიციური და სამთავრობო მედიებზე საუბრისას, უნდა ვითვალისწინებდეთ რესურსებსაც. "იმედს", როგორც ყველაზე უფრო პოპულარულ არხს, ერთი მხრივ, უყურებენ ხელისუფლების მხარდამჭერები და მეორე მხრივ — არხს აქვს იმდენი ფინანსური რესურსი, რომ შეუძლია შესთავაზოს ტელემაყურებელს მრავალფეროვანი პროგრამები, ოპოზიციასთან დაკავშირებული მედია კი, ვერ სთავაზობს აუდიტორიას იმავეს. მხოლოდ პოლიტიკა ხომ არ არის: ადამიანს უნდა გართობა, სერიალის ყურება და ამ მხრივ უთანასწორობაა მათ შორის.

"იმედს" ყველაზე დიდ კონკურენციას ძველი, კრიტიკული "რუსთავი 2" უქმნიდა და ამ არხის "გაყოფამ" დაგვანახა, რომ ტელევიზია არის ჩვევა. ახალმა მენეჯმენტმა შეინარჩუნა გარკვეული აუდიტორია, რადგან ბევრი ძველი გადაცემა დარჩა არხზე და მოხდა აუდიტორიის "გაყოფა" და შესაბამისად, კონკურენცია, რაც იყო ოპოზიციურ და სახელისუფლებო ფლანგს შორის "იმედისა" და "რუსთავი 2"-ის დაპირისპირების სახით, მოირღვა.

რაც შეეხება ზოგადად, ქართულ ტელეაუდიტორიას, ვისკენაც მიემართება ანტიდასავლური გზავნილები: ერთნი არიან უშუალოდ, მმართველი პარტიის მომხრეები, რომელთა კონსოლიდირება ხდება გარკვეულ თემებზე, ასევე არიან ადამიანები, ვისაც შესაძლოა, არ მოსწონდეს ისინი, მაგრამ ვერ ხედავენ ალტერნატივას, რადგან ოპოზიციური ველიც მოშიშვლებულია და შეგულებულები არიან ამ მდგომარეობას.

ყველაზე მეტად მოწყვლადები კი არიან ის ადამიანები, უფრო კონსერვატიულად განწყობილი ჯგუფები, რომლებზეც მუდმივად ხდება პედალირება ამ თემით, რომ კი, რუსეთი ჩვენ გვებრძვის ტანკებით, დასავლეთი კი ღირებულებებით ცდილობს ჩვენს გარყვნასა და გადაგვარებასო. ერთ-ერთი მღვდელი ამბობდა, რომ სული უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ჩვენი სხეული და ეს არის რუსული სამყაროს კონცეფცია, რომელიც იყენებს რელიგიას საზოგადოებრივი აზრით მანიპულირებისთვის და როდესაც იდენტობასთან დაკავშირებულ საკითხებს ეხება საქმე, ადამიანი უფრო მოწყვლადია, რადგან ძალიან პირადული და ემოციურია.

რა ხდება?

• საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის (საია) მიხედვით, ევროპულმა სასამართლომ 2021 წლის 5 ივლისის მოვლენების საქმეზე, მედიის 16 წარმომადგენლის სახელით გასაჩივრებული საქმის არსებითი განხილვა დაიწყო.

საგულისხმოა, რომ

• სტრასბურგმა, საქმე არსებითი განხილვის ეტაპზე გადაიყვანა შემჭიდროებულ ვადაში, საჩივრის გაგზავნიდან 2 თვეში.

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?

• საქართველოს ხელისუფლებას, 5 ივლისის ძალადობრივი მოვლენების ორგანიზატორების მართლმსაჯულებისთვის გადაცემისკენ მოუწოდებს ევროკავშირი და სხვა გავლენიანი დასავლელი პარტნიორები.
• დაზარალებულთა უფლებადამცველები ამბობენ, რომ ეს საქმე კომპლექსურად აჩვენებს ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დარღვევის სისტემურ ხასიათს.
• საქმეში არსებობს მტკიცებულებები, რომლებიც ძალადობის ორგანიზებულობაზე მიუთითებს, თუმცა, დაზარალებულების აზრით, პროკურატურას მეტი მტკიცებულების მოპოვება შეეძლო, თუმცა ეს არ გააკეთა.
• საია, რომელიც დაზარალებულებს იცავს, ამბობს, რომ საქართველოს პროკურატურა ხელს აფარებს ძალადობის მთავარ ორგანიზატორებს.

რას დავობს საია, დაზარალებული ჟურნალისტების სახელით?
რომ:

• საქართველოს ხელისუფლებამ, 2021 წლის 5 ივლისს ვერ მოახერხა ძალადობის თავიდან არიდება;
• მომხდარზე შესაბამისი რეაგირება;
• სადავოა შსს-ს მიერ წარმოებული საქმის გამოძიების ეფექტიანობა, განსაკუთრებით — სიძულვილის ჯგუფების ლიდერების/ორგანიზატორების პასუხისმგებლობის გამოკვეთის კუთხით.
• მაღალი თანამდებობის პირების განცხადებებმა წაახალისა მოძალადეები, რამაც მოვლენებზე კატალიზატორის ფუნქცია შეასრულა.

ამასთან, მომჩივნები დავობენ, რომ

• დაზარალდნენ იმის გამო, რომ მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიის წარმომადგენლები არიან;
• და/ან ჰომოფობიური ჯგუფების მიერ, ასოცირებულნი იყვნენ ლგბტ+ თემთან.

ევროპული სასამართლოს კითხვები საქართველოს სახელმწიფოს:

სტრასბურგმა, საჩივარში სადავო მუხლებთან დაკავშირებით სახელმწიფოს შეკითხვები დაუსვა, პასუხის წარსადგენად კი ვადა 2023 წლის 9 მაისამდე განუსაზღვრა.

6 საკითხს შორის, ევროპულ სასამართლოს აინტერესებს:

• მიიღო თუ არა სახელმწიფომ 5 ივლისს ეფექტიანი პრევენციული ზომები, რაც დაიცავდა დაზარალებულებს თავდასხმისაგან;
• გაამწვავა თუ არა ხელისუფლების წარმომადგენლების განცხადებებმა მომხდარი ძალადობა.

საიას იურისტს, ლაშა ჯავახიშვილს ვკითხეთ, რაზე შეიძლება მიანიშნებდეს საქმის არსებითი განხილვის შემჭირდოებულ ვადაში დაწყება.

- ევროპულ სასამართლოში საჩივარი 2022 წლის 4 ნოემბერს გავგზავნეთ და სასამართლოს 2 თვეზე ცოტა მეტი დასჭირდა იმისთვის, რომ საქმე არსებითი განხილვის ეტაპზე გადაეყვანა, რაც შესაძლებელია, იმის ინდიკატორი იყოს, რა მნიშვნელობას ანიჭებს სასამართლო ამ საჩივარს.

საჩივარში მივუთითებთ სახელმწიფოს წინაშე არსებულ გამოწვევებზე და ფაქტებზე, რომლის თანახმადაც, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით დაცული უმნიშვნელოვანესი უფლებები საქართველოში სისტემურად ირღვევა.

საუბარია წამების აკრძალვაზე, დისკრიმინაციის აკრძალვაზე, სიტყვის/გამოხატვის თავისუფლებაზე, ასევე, ძალიან მნიშვნელოვან გარემოებაზე, რომ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სახელმწიფომ ეფექტიანი დაცვის შიდასამართლებრივი საშუალებებით სარგებლობის შესაძლებლობა არ მოგვცა.

მთავარი არის ორი რამ: უფლებათა მნიშვნელობა და დარღვევათა ხასიათი, არის ისინი სისტემური, თუ — არა. თუ საქმე ეხება სისტემურ დარღვევებს, შესაბამისად, გამოწვევაც სისტემურია და მასზე პასუხი არამხოლოდ ინდივიდუალურად, არამედ საზოგადოდაც გასცემს პასუხს საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის კუთხით.

— რას ცვლის ამ საჩივრის მოკლე ვადაში წარმოებაში მიღება დაზარალებული ჟურნალისტებისთვის და რას - სახელმწიფოსთვის?

— ბუნებრივია, პირველ რიგში, სწრაფი რეაგირება ჩვენი დაცვის ქვეშ მყოფ დაზარალებულებს უჩენს მოლოდინს, რომ სასამართლო სათანადოდ განიხილავს ამ საქმეს.

რაც შეეხება სახელმწიფოს, მას განუსაზღვრავს ვალდებულებას, რომ 2023 წლის მაისისთვის წარმოადგინოს საკუთარი პოზიცია და ველოდებით მათ პოზიციებს, თუმცა, აღსანიშნავია ისიც, რომ დავის წარმოების სამართლებრივი მექანიზმები თავად სახელმწიფოსაც აძლევს საშუალებას, რომ სათანადო დასაბუთების შემთხვევაში გადაწიოს ვადა. იმედი გვაქვს, რომ ასეთ შემთხვევასთან არ გვექნება საქმე და სასამართლო შეძლებს გვაცნობოს საკუთარ პოზიციას უკვე მაისის თვისთვის.

— საქმის ევროპულ სასამართლოში განხილვის შედეგი შეიძლება იყოს თუ არა ის, რომ უზრუნველყოს სახელმწიფომ ძალადობის ორგანიზატორების დასჯა, რაც მთავარი პრობლემაა? რა შეიძლება იყოს თქვენთვის ხელშესახები შედეგი და როგორია თქვენი საუკეთესო მოლოდინი?

— უნდა გამოვიდეთ იქიდან, თუ რისი დადგენა შეუძლია სასამართლოს. თუ დადგინდა საქმეში დარღვევა, ასეთ შემთხვევაში, სასამართლოს შეუძლია დააკისროს სახელმწოფოს როგორც ინდივიდუალური ღონისძიებები, ასევე საზოგადო ღონისძიებები.

ინდივიდუალურის შემთხვევაში შესაძლებელია, კომპენსაციები დაეკისროს იმ ადამიანებთან მიმართებით, ვისი უფლებებიც დაირღვა, და რაც შეეხება საზოგადოს - შესაძლოა, სახელმწიფოს დაეკისროს როგორც კანონმდებლობაში გარკვეული ცვლილებების შეტანა და დახვეწა, მათ შორის, პრევენციის მექანიზმების გაუმჯობესება, რომ აღარ განმეორდეს მსგავსი ძალადობა. ასევე, შესაძლებელია, ხელშესახები შედეგი იყოს ისიც, რომ სახელმწიფოს დაეკისროს ეფექტიანი გამოძიების წარმართვის ვალდებულება, რაც, რა თქმა უნდა, გულისხმობს იმას, რომ პირველ რიგში, ორგანიზატორები იყვნენ პასუხისგებაში მიცემული.

— როგორია აღსრულების საერთაშორისო სამართლებრივი სტანდარტი? არსებობს კონკრეტული მექანიზმი, რომელიც სახელმწიფოს დაავალდებულებს, აღასრულოს გადაწყვეტილება?

— აღსრულებას ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტი უზრუნველყოფს, თუკი, რა თქმა უნდა, დადგინდა დარღვევები და პროცესი ჩვენი მოლოდინების მიხედვით წარიმართა. თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში, თავად აღსრულების პროცესი არის დროში საკმაოდ გახანგრძლივებული, რადგან ის საჭიროებს სისტემურ რეფორმებს, გადამზადებას, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ზოგადი ღონისძიებებია გასატარებელი.

თავის მხრივ, სპეციფიურია ადამიანის უფლებების დარღვევის ის ფაქტები, რასთანაც 5 ივლისსგვქონდა საქმე, რადგან ძალადობრივი ქმედებები მიმართული იყო მედიის, ჟურნალისტებისა და სიტყვის თავისუფლების წინააღმდეგ, რაც სამწუხაროდ, არახალია საქართველოსთვის. ისევე, როგორც თუნდაც, იდენტობის საქმეებზე არ მუშაობს პრევენციული მექანიზმები და მიუხედავად ამისა, სახელმწიფოს, ჯერ კიდევ აღუსრულებელი აქვს მთელი რიგი ვალდებულებები ამ მიმართულებით. მაგრამ თავად ფაქტი — ვალდებულებების არსებობა, საერთაშორისო სამართლის მოქმედების გათვალისწინებით, ნიშნავს იმას, რომ სახელმწიფოს მათი შესრულების იურიდიული ვალდებულება ეკისრება.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ საქმის შინაარსი მოიცავს საზოგადო პრობლემას, ვინაიდან ის ეხება თითოეული ადამიანის სიტყვის თავისუფლებას. ძალადობა არ უნდა იყოს ბრძოლის მექანიზმი გარკვეული ჯგუფებისთვის, ვისთვისაც მიუღებელია სხვების მოსაზრებები და რომ თავისუფალ სიტყვას მხოლოდ და მხოლოდ შეიძლება დაუპირისპირდეს თავისუფალი სიტყვა. ეს უნდა იყოს ყველასთვის ცნობილი და გასაგები. ყველას უნდა გავაგებინოთ, რომ ძალადობა არის მიუღებელი ფორმა და სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ამ დანაშაულის შეჩერება და თუ ვერ შეაჩერებს - ასეთ შემთხვევებში ,რა თქმა უნდა, დასჯამ, რაც 5 ივლისის შემთხვევაში სახელმწიფომ არ გააკეთა.

კონტექსტი:

• 2021 წლის ივლისს, "ღირსების მარშის" წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე ძალადობრივი ჯგუფები მედიის 50-ზე მეტ წარმომადგენელს დაესხნენ თავს.
• საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა, 5 ივლისის დილით მთავრობის სხდომაზე თქვა, რომ ღირსების მარში მოსახლეობის უმრავლესობისთვის მიუღებელია და "აღნიშნული აქცია არ უნდა ჩატარდეს რუსთაველის გამზირზე", რამაც წაახალისა ძალადობრივი ჯგუფები.
• სასამართლომ 6 პირს შეუფარდა 5-წლიანი პატიმრობა, თუმცა, სააპელაციომ მათ სასჯელის ვადა 1 წლით შეუმცირა.

რა ხდება?

10 იანვარს, ტელეკომპანია "დოჟდის" ეთერში, საერთაშორისო გამომძიებელ ჟურნალისტთა გაერთიანება "Bellingcat"-ის ხელმძღვანელმა ხრისტო გროზევმა თქვა, რომ პლატფორმა მზად არის, საქართველოს სამართალდამცავ უწყებებს შესთავაზოს დახმარება საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის შესაძლო მოწამვლის საქმის გამოძიებაში.

რას სთავაზობს გროზევი ქართველ სამართალდამცავებს?

• მონაცემების გადამოწმებას საზღვრის კვეთასთან დაკავშირებით:

"მზად ვართ დაგეხმაროთ, თუ მათ [სამართალდამცავ უწყებებს] სურთ გაგვიზიარონ მონაცემები — საეჭვო ადამიანების ნებისმიერი გადაადგილება, საზღვრის გადაკვეთა და ყველაფერი, რაც მათი აზრით, საჭიროებს დამატებით გადამოწმებას“.

• შესაძლო მოწამვლასთან დაკავშირებით, ამერიკელი ტოქსიკოლოგის დასკვნის მიხედვით:

"ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ არსებობს ჰიპოტეზა მოწამვლის შესახებ. არსებობს მოტივიც: მიხეილ სააკაშვილი შედის იმ ადამიანების წრეში, ვინც "ГРУ"-ს (რუსეთის სადაზვერვო სამმართველოს) და "ФСБ" (რუსეთის ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურის) და სხვა რუსული სამსახურების მტრების სიაშია".

ამასთან, გამომძიებელი ჟურნალისტი ამბობს, რომ:

• Bellingcat-ში გაეცნენ ამერიკელი ტოქსიკოლოგის დასკვნას;
• გაიარეს კონსულტაცია რუს ექსპერტებთან, ქიმიურ იარაღთან დაკავშირებით;
• მივიდნენ დასკვნამდე, რომ დასაშვებია სააკაშვილის მძიმე მეტალებით მოწამვლის ვერსია.

რატომ დაინტერესდა Bellingcat-ი სააკაშვილის საქმით?

მიხეილ სააკაშვილის მიმართვის გამო. სააკაშვილის ოფიციალურმა ფეისბუკ გვერდზე 2023 წლის 4 იანვარს გამოქვეყნდა პოსტი, რომელშიც ხრისტო გროზევს დახმარება საჯაროდ სთხოვა.

"ამერიკული ლაბორატორიის და ცნობილი ნიუ იორკელი ტოქსიკოლოგის მიერ დადგინდა, რომ მარტში ვიყავი მოწამლული ციხეში", — წერს სააკაშვილი და გამომძიებელ ჟურნალისტს სთხოვს, მოწამვლის საქმესთან ერთად, ამ საკითხებით დაინტერესდეს:

• გამოიძიონ რუსეთისა და რუსეთთან აფილირებული მოძრაობები საქართველოში;
• გამოიძიონ რუსეთსა და საქართველოს შორის არსებული ფარული ოლიგარქიული სქემები.

"დარწმუნებული ვარ, ბევრი რამ არის საპოვნელი, რაც ასევე მნიშვნელოვანი იქნება ჩემი სიცოცხლის გადარჩენისთვის", — წერია მიხეილ სააკაშვილის ფეისბუქ-გვერდზე გამოქვეყნებულ მიმართვაში.

რა ვიცით ხრისტო გროზევის შესახებ?

• ხრისტო გროზევი არის ბულგარელი გამომძიებელი ჟურნალისტი, რომელიც Bellingcat-ს ხელმძღვანელობს.
• 2022 წელს, რუსეთმა ის ძებნილთა სიაში დაამატა — რუსეთის შს სამინისტროს მიხედვით, გროზევი "სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლით იძებნება".

რატომ?
ადამიანის უფლებათა ორგანიზაცია OVD-Info-ს ცნობით, ჟურნალისტის წინააღმდეგ საქმე რუსეთის არმიის შესახებ “ყალბი ამბების” გავრცელებას ეხება. უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ, რუსეთმა თავისი არმიის შესახებ “ყალბი ინფორმაციის” გავრცელების კრიმინალიზება დაიწყო.
მეტი ამ თემაზე ნახეთ აქ 

გამომძიებელ ჟურნალისტს არაერთი თემა აქვს გაშუქებული. მათ შორის, რუსეთის ჩართულობა საერთაშორისო კრიმინალში.
ასევე:

• 2014 წელს მალაიზიური თვითმფრინავის ჩამოგდება აღმოსავლეთ უკრაინაში;
• 2018 წელს სერგეი და იულია სკრიპალების მოწამვლა გაერთიანებულ სამეფოში;
• 2020 წელს ალექსეი ნავალნის მოწამვლა;
• გროზევი რუსეთის მიერ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ ომის დანაშაულებს აშუქებს.

რა ვიცით Bellingcat-ის შესახებ?

Bellincgat მკვლევრების, გამომძიებელი და მოქალაქე ჟურნალისტების დამოუკიდებელი საერთაშორისო გაერთიანებაა, რომელიც თანამშრომლობს პროფესიონალებთან 20-ზე მეტ ქვეყანაში.

ისინი იძიებენ სხვადასხვა საკითხს, მათ შორის, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულებს, ქიმიური იარაღის გამოყენებს, კონფლიქტებს, ქიმიურ თავდასხმებს სირიაში და ა.შ.

"ჩვენი ყველაზე მნიშვნელოვანი პუბლიკაციები მოიცავდა: მთავარი ეჭვმიტანილის იდენტიფიცირებას რუსეთ-უკრაინის საზღვართან, მალაიზიური ავიახაზების თვითმფრინავის, MH17-ის ჩამოგდებისას (*2014 წელი, ბორტზე 280 მგზავრი და ეკიპაჟის 15 წევრი იმყოფებოდა), ასევე, სკრიპალების მოწამვლაში ეჭვმიტანილთა იდენტიფიცირებას", — ვკითხულობთ მათ ვებგვერდზე.

ჯილდოები

Bellingcat-ის საგამოძიებო ჯგუფმა სხვადასხვა დროს მრავალი პრიზი და ჯილდო მიიღო. მათ შორის:

• ევროპის პრესის პრიზი ინოვაციისთვის 2017 წელს;
• ევროპის პრესის პრიზი გამოძიებისთვის 2019 წელს;
• ლონდონის პრესკლუბის ჯილდო ციფრული ჟურნალისტიკისთვის 2019 წელს;
• პოლიტიკური კვლევების ასოციაციის ჯილდო წლის პოლიტიკური პოდკასტისთვის 2019 წელს.

ვინ აფინანსებთ?

Bellingcat დაფინანსებას გრანტის სახით იღებს, მათ შორის, ამ ორგანიზაციებისგან:

• ევროკავშირი
• Adessium
• Alfred Landecker Foundation
• Civitates
• The Dutch Postcode Lottery
• Sigrid Rausing Trust
• Stichting Democratie en Media
• Swedish Postcode Foundation

გასულ ხუთ წელიწადში, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში საქართველოს პოზიციების დაღმასვლა ფართო სურათით გვიჩვენებს, როგორ უარესდება მედიაგარემო.



2022 წელს, მედიასთან დაკავშირებით დანერგილი ზოგიერთი საკანონმდებლო, თუ სამარათლებრივი პრაქტიკა, არც 2023 წლის მიმართ აჩენს პოზიტიურ მოლოდინებს.
მაგალითად:

• 2022 წელს ინიცირებული საკანონმდებლო პროექტები, რომელიც პირდაპირ, ან ირიბად არის კავშირში ჟურნალისტურ საქმიანობასთან, შესაძლოა, 2023 წელს ნეგატიურად აისახოს მედიაგარემოზე.
• პრობლემურია სასამართლო პრაქტიკის ცვლილებაც, რომლითაც მტკიცების ტვირთი არა მედიასაშუალებაზე, არამედ ჟურნალისტზე გადადის, რაც დამატებით ზრდის წნეხს ჟურნალისტების მიმართ.
• მდგომარეობას სულ უფრო ამძიმებს უმეტესწილად, ხელისუფლების გავლენიანი პირების აგრესიული და დამამცირებელი განცხადებები, რაც ზოგიერთ შემთხვევაში, ჟურნალისტებზე მოხშირებული თავდასხმების მაპროვოცირებელია.

2022 წელს, საქართველოში პრესის თავისუფლების ხარისხი გაუარესდა და მსოფლიო ინდექსში, 180 ქვეყანას შორის, მე-60-დან 89-ე ადგილზე გადაინაცვლა.
რატომ?

• ეს მეტწილად, გასული წლის 5 ივნისს, მედიის 50-ზე მეტ წარმომადგენელზე ძალადობამ გამოიწვია, რომლის ორგანიზატორები ქართულ მართლმსაჯულებას ამ დრომდე არ დაუსჯია.

საერთაშორისო ორგანიზაციის, "რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე" (RSF) ანგარიშის მიხედვით, მდგომარეობა ამ ფაქტორებმა გააუარესა:

• რეპორტიორებზე თავდასხმა;
• მედიის მფლობელების ხშირი ჩარევა სარედაქციო შინაარსში;
• დიდი მედიასაშუალებები ხშირად იცავენ მფლობელთა ინტერესებს;
• მედიამფლობელების ხშირი მჭიდრო კავშირები პოლიტიკურ ლიდერებთან;
• ხელისუფლება მედიის კრიტიკას პასუხობს ცენზურით, რეიდებითა და დაშინებით.

ორგანიზაცია "RSF" შეფასებაში მიუთითებს, რომ პრესის თავისუფლება, დემოკრატიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, საქართველოში კიდევ უფრო გაუარესებულია და ამ კუთხით, ისევ პრობლემურ ქვეყნებს შორისაა.

• "ბოლო წლებში მედიის თავისუფლება სერიოზულად იზღუდება, რაც ქვეყანაში დემოკრატიის უკუსვლის ტენდენციის ნაწილია" — ასე შეაფასეს მსოფლიო პრესის ინდექსში საქართველოს პოზიციების ნეგატიური ცვლილება ევროპარლამენტარებმა.
• “შეშფოთებით აღვნიშნავთ საქართველოში ჟურნალისტების მიმართ ძალადობის ეპიზოდების მზარდ რაოდენობას”, — განახცხადა ევროკომისარმა ვლადის დომბროვსკისიმ, ქართული მედიაგარემოს განხილვისას.

გარდა ამისა, "მედიაჩეკერის" დაკვირვებით, 2022 წელს, ძირითადი გამოწვევები იყო:

1. სასამართლო დავები მედიის მფლობელთა წინააღმდეგ.

• მიმდინარე: თავდაცვის სამინისტროს სარჩელი "ფორმულას" დამფუძნებლისა და საკონტროლო პაკეტის მფლობელის, დავით კეზერაშვილის წინააღმდეგ.

არხის მენეჯმენტი მიიჩნევს, რომ დავა, რეალურად, ტელევიზიის ფინანსურად დაზიანებას ისახავს მიზნად. "წვრთნების საქმეზე" კეზერაშვილს, შესაძლოა, 5 მილიონი ევროს ზიანის ანაზღაურება დაეკისროს, რაც "ფორმულას" აქტივამდე მივა, "რადგან კეზერაშვილს, საქართველოში, ტელეკომპანიისა და სახლის გარდა, სხვა ქონება არ გააჩნია."
კეზერაშვილის საქმეზე სხდომა 2023 წლის 24 იანვრისთვის არის ჩანიშნული.

• დასრულებული: ხაზარაძე-ჯაფარიძე-წერეთლის ე.წ. "ფულის გათეთრების" საქმე.

"ტვ პირველის" მფლობელი ვატო წერეთელი მიიჩნევდა, რომ პროკურატურის ბრალდება, თითქოს მისი მამა, ავთანდილ წერეთელი, ბადრი ჯაფარიძესა და მამუკა ხაზარაძეს 2008 წელს ფულის გათეთრებაში ეხმარებოდა, უკავშირდებოდა ხელისუფლების სურვილს, შეექმნა პრობლემები კრიტიკული მედიისთვის. 3-წლიანი პროცესი 2022 წლის იანვარში დასრულდა. სასამართლომ სამივე ბრალდებული დამნაშავედ ცნო და 7-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა, თუმცა, "დანაშაულის ხანდაზმულობის გამო", ისინი არ დაუპატიმრებიათ.

2. "მთავარი არხის" დამფუძნებლის, ნიკა გვარამიას დაკავება

• 2022 წლის 16 მაისს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ მას "რუსთავი 2"-ის საქმეზე, 3 წლითა და 6 თვით პატიმრობა მიუსაჯა. 2 ნოემბერს, გადაწყვეტილება ძალაში დატოვა სააპელაციო სასამართლომაც. 

გვარამიას დაპატიმრება კრიტიკულად შეფასდა:

• დასავლელი პოლიტიკოსებისგან, ასევე, მედიის საკითხებზე მომუშავე ქართული, თუ საერთაშორისო ორგანიზაციებისგან.
• "საქმე პოლიტიკურად მოტივირებული იყო, ოპოზიციური მედიის დასუსტების მიზნით" — ორანიზაცია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე”.
• "გვარამიას პატიმრობა რისკის ქვეშ აყენებს ევროპულ მომავალს", — აშშ-ის საელჩო.
• "გადაიხედოს ქვეყნის მთავარი ოპოზიციური მაუწყებლის მთავარი რედაქტორის, ნიკა გვარამიას სასჯელი" — ევროპარლამენტის რეზოლუცია ქართულ მედიაზე.
• გვარამიას შეწყალების მოთხოვნით, საქართველოს პრეზიდენტს, სალომე ზურაბიშვილს მიმართა სახალხო დამცველმა. ასევე, მედიაკოალიციამ, 60 არასამთავრობო ორგანიზაციასთან ერთად.

3. "ოცნების" მაღალჩინოსნებისა და მათი ოჯახის წევრების სასამართლო პროცესები კრიტიკული მედიებისა და კონკრეტული ჟურნალისტების წინააღმდეგ.

• 2022 წელს, მმართველი გუნდის, ან მათი ოჯახის წევრების მიერ, “მთავარი არხის”, “ტვ პირველისა” და “ფორმულას” წინააღმდეგ, ცილისწამების ბრალდებით, სასამართლოში 28 სარჩელი შევიდა.
• არასამთავრობო ორგანიზაცია "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" შეფასებით, დროის მცირე მონაკვეთში კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ სარჩელების სიმრავლე "აშკარად კოორდინირებულ ტენდენციაზე მიანიშნებს, რაც მედიის საქმიანობის შეზღუდვასა და დაშინებას ისახავს მიზნად.

დეტალურად:  მაღალჩინოსნების სასამართლო პროცესები კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ

4. საკანონმდებლო ინიციატივები, რომლებმაც შესაძლოა, გაზარდოს სახელმწიფოს ჩარევა მაუწყებლების საქმიანობაში

• საპარლამენტო უმრავლესობის ინიციატივით, "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებებით, სახელმწიფომ მედიაზე რეგულირების სფერო გაზარდა, რადგან მედია პროდუქტის შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხები, რომელიც კანონის მანამდე მოქმედი რედაქციით მაუწყებლების თვითრეგულირების ორგანოებში განიხილებოდა, ამიერიდან კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის უფლებამოსილებაშიც გადადის.

ინიციატორები, "ოცნების" დეპუტატები ამბობენ, რომ ეს ევროკავშირის დირექტივაა. მედიის სფეროს ექსპერტები კი სახელმწიფოს მხრიდან, კერძო მაუწყებლების საქმიანობაში ჩარევის რისკებს ხედავენ.

დეტალურად:  რა პრობლემა აქვს "მაუწყებლობის შესახებ" ახალ კანონპროექტს?

• კანონპროექტი "დეოლიგარქიზაციის შესახებ", რომელიც შესაძლოა, იმდენადვე შეეხოს მდიდარ, გავლენიან ადამიანებს, რამდენადაც — მედიას.

კანონპროექტი დასკვნას ვენეციის კომისიისგან ელოდება. "ოცნების" გადაწყვეტილება, უკრაინული კანონპროექტის ანალოგით დააკმაყოფილოს ევროკომისიის მოთხოვნა დეოლიგარქიზაციის შესახებ, კრიტიკულად შეფასდა, რადგან თავად კანონპროექტის ინიციატორები ამბობენ, რომ პროექტში გაწერილი კრიტერიუმებით "აქსიომაა", რომ ოლიგარქი ივანიშვილი კი არა, დავით კეზერაშვილია — ოპოზიციური არხის, "ფორმულას" დამფუძნებელი.

პრობლემაა ისიც, რომ ავტორებს კანონპროექტში არ დაუკონკრეტებიათ, რა ბედი ეწევა მედიას, თუ კანონი მის მფლობელს ოლიგარქად ცნობს.

დეტალურად: როგორ შეიძლება შეცვალოს "ფორმულას" მომავალი კანონმა "დეოლიგარქიზაციის შესახებ"

5. კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის სადავო გადაწყვეტილებები

• უპრეცედენტოდ მაღალი ჯარიმა ოპოზიციური არხების მიმართ

2022 წლის 23 აგვისტოს, კომისიამ, “ოცნების” საჩივრის საფუძველზე, “მთავარი არხი” 118 688 ლარით დააჯარიმა, ტელეკომპანია “პირველი” და “ფორმულა” კი წერილობითი გააფრთხილა. მედიაკოალიციამ, რომელიც 16 არასამთავრობო ორგანიზაციას აერთიანებს, თქვა, რომ კომისიის გადაწყვეტილება არის პოლიტიკური, დაუსაბუთებელი და აუარესებს მედიაგარემოს.

• ორმაგი სტანდარტი დეპუტატის მიერ, ტელევიზიის ფლობის მიმართ

2022 წლის ოქტომბერში, ტელეკომპანია "პოსტივის" საკონტროლო პაკეტი დეპუტატმა ვიქტორ ჯაფარიძემ იყიდა. კომუნიკაციების კომისიამ ამაში პრობლემას ვერ დაინახა, თუმცა, 2016 წელს, მსგავს შემთხვაში კანონდარღვევა დაადგინა, როდესაც დეპუტატ ნატო ჩხეიძეს არ მისცა ტელევიზიის ფლობის უფლება.

6. პოლიტიკური ცენზურის შესაძლო ფაქტები საზოგადოებრივ მაუწყებელებში

პირველი არხი:

• 2022 წლის აპრილში, საზმაუს ბორდის თავმჯდომარედ ვასილ მაღლაფერიძე აირჩიეს. ვასილ მაღლაფერიძე მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის მოადგილე და პოლიტსაბჭოს წევრი იყო. ამან გააჩინა კითხვები არხის სარედაქციო დამოუკიდებლობის შესახებ.
• მანამდე, 2022 წლის თებერვალში, "ახალი კვირის" წამყვანმა და ორმა რეპორტიორმა, გადაცემის დახურვის მიზეზად ცენზურა და არხზე "შავი სიების" არსებობის ფაქტორი დაასახელა. მაუწყებელმა ისინი გაათავისუფლა, რაც სახალხო დამცველმა უკანონოდ ცნო და არხს მათი აღდგენის მოთხოვნით მიმართა.
• ქეთი თუთბერიძემ, პირველი არხის მიერ გათავისუფლებული ამ საკვირაო გადაცემის რეპორტიორმა, "მედიაჩეკერთან" ინტერვიუში თქვა, რომ მაუწყებელში ვასილ მაღლაფერიძის გავლენა გაძლიერდა. მისი თქმით, არხზე პოლიტიკური კონტროლი 2019 წლიდან გახშირდა. თუთბერიძე მიიჩნევს, რომ "ამ კონტროლის სისტემის ავტორი ვასილ მაღლაფერიძე იყო, ხოლო ზეწოლის გამტარი კი - საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელი ეკა შონია".

დეტალურად: ინტერვიუ პირველი არხიდან წამოსულ ქეთი თუთბერიძესთან

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი:

• 2022 წელსაც გაგრძელდა სასამართლო დავა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოფილ დირექტორს, ნათია კაპანაძესა და, მაუწყებელს შორის. კაპანაძე იმპიჩმენტის შემდეგ, მაუწყებლის ბორდის მხრიდან მის მიმართ გამოცხადებული უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას ითხოვდა.
• 2022 წლის ნოემბერში სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მისი მოთხოვნა. კაპანაძე მიიჩნევს, რომ სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება პოლიტიზებულია და სამართლებრივ ბრძოლას საერთაშორისო მექნიზმების გამოყენებით აპირებს.

7. თავდასხმები და მუქარები 2022 წელს — (არასრული ჩამონათვალი):

• თებერვალში, "ფორმულას" რეპორტიორს, რატი წვერავას, 5 ივნისის საქმეზე ბრალდებული გიორგი ნასყიდაშვილი, სასამართლო დარბაზში დაემუქრა.
• მარტში, თბილისსა და ზუგდიდში, "ფორმულას" და "მთავარი არხის" ჟურნალისტებს თავს დაესხნენ. თავდასხმიდან 1 თვეში, "მთავარი არხის" რეპორტიორებზე თავდასხმის ფაქტზე „ალტ-ინფოს“ ორი წევრი დააკავეს.
• მაისში, ჟურნალისტ ვიკა ბუკიას მოკვლით დაემუქრნენ.
• ივნისში, "ტვ პირველმა" განაცხადა, რომ მის ჟურნალისტს, ნანუკა ქაჯაიას უცნობმა პირებმა სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს.
• ივლისში, “ტვ პირველის” მფლობელმა ვატო წერეთელმა თქვა, რომ აშშ-ის საელჩოს ტერიტორიაზე, “ოცნების” დეპუტატები თავს ჯგუფურად დაესხნენ. მმართველი გუნდი ამას „პროვოკაციაზე რეაქციით“ ამართლებდა.
• ივლისში, გამოძიება დაიწყო "ტვ მონიტორინგის" თანამშრომლებისთვის უკანონოდ ხელის შეშლის ფაქტზე. ტელევიზიის ჟურნალისტების თქმით, მათ "ალტ ინფოს" არაფხიზელ მდგომარეობაში მყოფი წევრები და მხარდამჭერები დაესხნენ თავს.
• აგვისტოში, "ფორმულას" გადამღებ ჯგუფს პირდაპირი ჩართვისას თავს დაესხნენ. ჟურნალისტური საქმიანობისთვის ხელის შეშლის ფაქტზე, 1 პირი დააკავეს.

8. "კრებსების საქმე" — დაზარალებული ჟურნალისტები

• 2022 წელს, საქართველოს პროკურატურამ 42 ჟურნალისტი დაზარალებულად ცნო, თუმცა, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ჟურნალისტებმა დახმარებისთვის არასამთავრობო ორგანიზაცია "მედიაომბუდსმენს" მიმართეს. ჟურნალისტების ინტერესებს იცავს კიდევ ერთი ორგანიზაცია — "საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა.
• საქმე ეხება სუსის შესაძლო უკანონო ფარული მიყურადებისა და თვალთვალის ამსახველ ფაილებს, რომელიც მედიაში 2021 წელს გამოქვეყნდა.
• ჟურნალისტების სარჩელები სტრასბურგშიც გაიგზავნა.

დეტალურად: ერთი წელი ჟურნალისტების ფარული მოსმენებიდან - რა შეიცვალა?

9. შემოსავლების კლება

• ორგანიზაციის “რეპორტიორიები საზღვრებს გარეშე” შეფასებით, სარეკლამო ბაზრის განუვითარებლობა და დაფინანსების პრობლემა ერთ-ერთია იმ ფაქტორებს შორის, რომელიც არასახარბიელო მდგომარეობას ქმნის მედიისთვის საქართველოში.
• 2022 წელს, საქართველოს პოპულარულმა კერძო მაუწყებლებმა, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, მნიშვნელოვანად დაკარგეს შემოსავლები მას შემდეგ, რაც 2022 წლის მარტში ამოქმედდა კანონი, რომელიც მაუწყებლებს აზარტული თამაშების რეკლამირებას უკრძალავს. არსებული მონაცემებით, საუბარია ჯამურად 40 მილიონ ლარზე, რომელიც სხვადასხვა ტელევიზიაზე ნაწილდებოდა.

დეტალურად: ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავლები შემცირდა

10. პრორუსული გავლენები ქართულ მედიაში და რუსეთის მიერ დაბლოკილი ქართული ვებგვერდები.

• 2022 წლის მაისში დემოკრატიის კვლევის ინსტიტუტმა (DRI) გამოაქვეყნა კვლევა, რომლის მიხედვით, საქართველოში ღიად პროკრემლისტური სადეზინფორმაციო კამპანიის მთავარი პლატფორმა „ალტ-ინფოა“.
• მათივე კვლევით, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ულტრამემარჯვენე ექსტრემიზმი სოციალური მედიის პოპულარული პლათფორმების ქართულენოვან აუდიტორიაში.

ამ თემაზე: ოკუპირებული ქვეყნისგან, მორალურად გაუმართლებელია რუსული პროპაგანდის დაშვება — ლევან ავალიშვილი, IDFI

• 2022 წლის აპრილში რუსეთმა დაბლოკა “ნეტგაზეთის” და „აქცენტის“ რუსულენოვანი გამოცემები. დაბლოკვამდე რამდენიმე დღით ადრე მათ რუსეთის კომუნიკაციების მარეგულირებელი ორგანოსგან გამაფრთხილებელი წერილები მიიღეს.

11. საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის პრობლემა

• სახელმწიფო სტრუქტურებიდან ინფორმაციის მიწოდების მაქსიმალური ვადა 10 დღითაა განსაზღვრული, თუმცა, ისინი ხშირად არღვევენ კანონით განსაზღვრულ ვადებს ან საერთოდ არ გასცემენ კონკრეტულ საკითხებზე ინფორმაციას.

საჯარო სამსახურების მსგავსი დამოკიდებულება აფერხებს: გადამოწმებული, ზუსტი ინფორმაციის გავრცელებას. ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობას.

• “ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) ანგარიშით, ყველაზე დახურულია კულტურის სამინისტრო — თეა წულუკიანის უწყება.
• გახშირდა შემთხვევები, როდესაც საჯარო უწყება კრიტიკულად განწყობილ მედიასაშუალებებს არ აწვდის ინფორმაციას შეხვედრების და სხვადასხვა აქტივობის შესახებ, არ უშვებს პრესკონფერენციებზე. საჯარო ინფორმაციის გაუცემლობის პარალელურად, აღნიშნული პრობლემის მოგვარება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია — აღნიშნულია "სამართლიანი არჩევნების" მიერ მომზადებულ კვლევაში.

• 2022 წლის სექტემბერში, მთავრობის პრესკონფერენციაზე არ შეუშვეს BM.GE-ის მთავარი რედაქტორი თელარა გელანტია.
• ამ ფაქტის შემდეგ, სახალხო დამცველმა ნინო ლომჯარიამ ხელისუფლებას მოუწოდა, ჟურნალისტებს მისცენ მთავრობის სხდომაზე დასწრების შესაძლებლობა.

საქართველოში ტელევიზორს 1956 წლიდან უყურებენ. აქედან, ათწლეულების მანძილზე, საყვარელი პროგრამის სანახავად ტელევიზორთან ზუსტ დროს უნდა ვყოფილიყავით, და თუ რაიმეს გამოვტოვებდით, მისი განმეორებითი ჩვენების იმედად გვიწევდა ყოფნა.

90-იანი წლების მიწურულს, ტექნოლოგიების განვითარებამ ტელეყურების კულტურაც შეცვალა, ჯერ შეერთებულ შტატებში, შემდეგ სხვა ქვეყანებში. საქართველოში მოგვიანებით — მეტწილად, 2010 წლიდან, მას შემდეგ, რაც ქვეყანაში IPTV ტექნოლოგიის (*ტელევიზიის გავრცელება ინტერნეტ პროტოკოლის ქსელებით) დანერგვამ პროგრამების დროში გადანაცვლებით ყურების შესაძლებლობა გააჩინა.

რას ნიშნავს IPTV ტექნოლოგია?

• მარტივად: ეს საკაბელო ტელევიზიისა და სატელიტური მაუწყებლობის გაუმჯობესებული ალტერნატივაა, რადგან მაუწყებლობის ტრანზიტის ტრადიციული ტექნოლოგიები, ტელევიზორის მხოლოდ რეალურ დროში ყურების შესაძლებლობას იძლევა.
• მათგან განსხვავებით, IPTV ტექნოლოგია, სხვა შესაძლებლობებთან ერთად, ვიდეოს მოთხოვნით მიწოდებას გულისხმობს და მუშაობს ისე, რომ შეძლო "დაპაუზება", დროში წანაცვლებით ყურება, ან ერთი არხის პროგრამიდან სხვა არხის პროგრამაზე ისე გადართვა, რომ უკან დაბრუნებისას იქიდან განაგრძო ყურება, სადაც შეწყვიტე.

რამდენად ხელმისაწვდომია გადახვევის ფუნქცია საქართველოში?

• საქართველოში, აბონენტებმა IPTV ტექნოლოგიით სარგებლობა 2010 წლიდან დაიწყეს და წლის ბოლოს მათი რაოდენობა 13 000 იყო.
• კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის ანალიტიკური გვერდის მიხედვით, 2018 წლიდან დღემდე, ეს მაჩვენებელი განსაკუთრებით მზარდია.
• 2022 წლის სექტემბრის მაჩვენებლით, მაუწყებლობის IPTV ტექნოლოგიით ტრანზიტის სერვისს საქართველოში 589,408 აბონენტი იყენებს.

მონაცემების წყარო: TMI

 

რამდენად პოპულარულია?

• საქართველოში ტელევიზიებს მეტწილად, რეალურ დროში უყურებენ. შესაბამისად, ტელეყურების საერთო მონაცემებში, გადახვევით ყურების პროცენტი დაბალია.
• ამ ფუნქციის გამოყენება შედარებით გაიზარდა კოვიდ 19-ის დროს ლოქდაუნისას, 2020-21 წლებში და 12-13% შეადგინა.

მონაცემების წყარო: TMI

ასაკობრივი სეგმენტი

• საქართველოს 7 დიდი ქალაქის — თბილისის, რუსთავის, გორის, ქუთაისის, ზუგდიდის, ბათუმისა და ფოთის მოსახლეობის მონაცემების მიხედვით, პროგრამებს გადახვევით ყველაზე მეტად, საშუალოდ, 41-დან 45 წლამდე მაყურებელი უყურებს .

მონაცემების წყარო: TMI
 

რას უყურებენ?

• 2018 წელს, გადახვევით ყურების მაჩვენებლებში მხატვრული ფილმები ლიდერობდა;
• 2022 წელს, ისევე, როგორც ბოლო წლებში, პირველ ადგილზე სერიალებია, შემდეგ თოქ-შოუები და საინფორმაციო პროგრამები.
• 2018 წლიდან დღემდე, გადახვევით ყურების პარამეტრით, ქართულ ტელესივრცეში ყველაზე პოპულარულია "ფორმულა კრეატივის" სატელევიზიო სერიალი "ჩემი ცოლის დაქალები".

მონაცემების წყარო: TMI


ამ ფუნქციით, ყველაზე ხშირად უყურებენ ტელევიზიებს:

• "იმედი", "მთავარი არხი", "GDS" და "რუსთავი 2".
• TMI-ის მონაცემებით, 2022 წლის ოქტომბერში

პოპულარული არხების გადახვევით ყურების წილი ასეთია:


მონაცემების წყარო: TMI

როგორ აისახა ეს ტექნოლოგია სატელევიზიო რეკლამის ჩვენებებზე?

ამ ტექნოლოგიამ კონფორტი შეუქმნა მაყურებელს, ტელე და სარეკლამო ინდუსტრიას კი — სირთულეები.

ძველებურად, აღარც პოპულარობაა სატელევიზიო შოუების წარმატების ერთადერთი გასაღები, რადგან თუ ამ პოპულარულ შოუებში მაყურებელი არ ნახავს რეკლამას, რეკლამის განმთავსებლებისთვის აღარ არსებობს მიზეზი ამ პროექტებში ფულის დასახარჯად.

შესაბამისად, მსოფლიოს მასშტაბით, სატელევიზიო აუდიტორიების შემსწავლელმა დიდმა კომპანიებმა დაიწყეს "ცოცხალი მაყურებლისა" და "დროში გადანაცვლებული აუდიტორიების" რეიტინგების განცალკევებულად დათვლა და ამ აუდიტორიებზე კომერციული რეკლამის განსხვავებული ფასების დადგენა.

• მათ შორისაა გაყიდვების სახლი Video Research (იაპონია), რომელიც 1962 წლიდან სწავლობს და აანალიზებს სატელევიზიო აუდიტორიას. მათ ამ მიდგომას 2016 წლის შემდეგ მიმართეს.
• მიდგომები და მონეტიზების გზები შეცვალა ამერიკულმა კომპანია "ნილსენმაც", რომელიც ახლა აუდიტორიას ითვლის არა ძველებურად, არამედ უკვე იმის გათვალისწინებით, ყოველდღიურად, რამდენ დროს ატარებენ ადამიანები ტელევიზორთან დაკავშირებულ მოწყობილობებთან, ისეთებთან, როგორიცაა: DVD/Blu-Ray მოწყობილობები, სათამაშო კომპიუტერთან და ინტერნეტთან დაკავშირებულ სხვა მოწყობილობებთან, და მათ შორის, სტრიმინგ-პლატფორმებთან (მაგ: ნეტფლიქსი, ჰულუ და ა.შ.), თუ "ჭკვიან ტელევიზორებთან". შემდეგ კი ამ მონაცემებს ადარებენ ტელევიზორის ტრადიციული ფორმით ყურებაში გატარებულ დროსთან.
• თუმცა, 2019 წელს, კვლევითმა ცენტრმა Informs-მა (*ოპერაციების კვლევისა და მენეჯმენტის მეცნიერებათა ინსტიტუტი) ჩაატარა კვლევა, რომლის მიხედვით, დროში წანაცვლებული ყურების ქცევას არ შეუმცირებია იმ მაყურებელთა რიცხვი, ვინც პირდაპირ ეთერში უყურებს ტელევიზიას და რომ პირიქით, ამ შესაძლებლობამ მაყურებელთა საერთო, ჯამური რაოდენობა გაზარდა.
• იგივეზე მიუთითებს კარნეგი-მელონის კვლევითი უნივერსიტეტის 2019 წლის კვლევა.
• საქართველოში, დიდ სარეკლამო კომპანია Butterfly Media-ს ვკითხეთ, დროში წანაცვლებული ყურების ფაქტორის გათვალისწინებით, მათაც შეცვალეს თუ არა მიდგომა რეკლამის განთავსებისას. რუსუდან ბერიანიძემ, კომპანიის მედია დირექტორმა გვითხრა, რომ ფასების დადგენა ამ კრიტერიუმით არ ხდება. კამპანიის დაგეგმვისას ხელმძღვანელობენ პარამეტრებით, რომელიც დაფუძნებულია რეიტინგების ჯამურ მაჩვენებელზე. იგულისხმება იმ წუთების რეიტინგების ჯამი, რომელშიც კონკრეტული სარეკლამო რგოლი გავიდა.

"ქართული ოცნების" წარდგენილი კანონპროექტი "დეოლიგარქიზაციის შესახებ", ვენეციის კომისიაში გაიგზავნება. ამისკენ მმართველ პარტიას, ოპოზიციასთან ერთად, დასავლელი დიპლომატებიც მოუწოდებდნენ. "ოცნების" კანონპროექტი უკრაინული კანონის ანალოგია და შესაძლოა, იმდენადვე შეეხოს მდიდარ, გავლენიან ადამიანებს, რამდენადაც — მედიას.

რატომ გვაინტერესებს ეს თემა?

"ამ კანონის მიზანია პოლიტიკოსთა, მედიისა და მსხვილი ბიზნესის შერწყმის შედეგად წარმოშობილი ინტერესთა კონფლიქტის დაძლევა და ადამიანის ძირითადი უფლებების, დემოკრატიისა და სახელმწიფო სუვერენიტეტის დაცვა", — ასე აღწერეს კანონპროექტის მიზანი ავტორებმა. შესაბამისად, კანონპროექტს, კანონად ქვევის შემთხვევაში, მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა შეუძლია საქართველოს მედიაგარემოზე.

ის საქართველოს კონტექსტში აჩენს კითხვას: ხომ არ დააზიანებს მედიას, როგორც დემოკრატიის ერთ-ერთ ფუნდამენტს.

რა პრობლემაა?

• კანონპროექტის ერთ-ერთი ინიციატორი ანრი ოხანაშვილი ამბობს, რომ "აქსიომაა, რომ "დეოლიგარქიზაციის კანონი" ივანიშვილზე არ გავრცელდება და ისიც აქსიომაა, რომ ამ კრიტერიუმებით, კეზერაშვილია ოლიგარქი."
• "ქართული ოცნების" თავმჯდომარე, ირაკლი კობახიძე კი ამბობს, რომ "ოლიგარქი ივანიშვილი კი არა, სააკაშვილი და კეზერაშვილი არიან".
• დავით კეზერაშვილი საქართველოში ერთ-ერთ დიდ ტელეკომპანიას, "ფორმულას" დამფუძნებელია და 51%-ით, არხის საკონტროლო პაკეტს ფლობს.
• შესაბამისად, ჩნდება ეჭვი, ხომ არ იქნება ეს კანონპროექტი მიმართული ოპოზიციური მედიის წინააღმდეგ.

როგორ განისაზღვრება, ვინ არის ოლიგარქი?

დეოლიგარქიზაცია ერთ-ერთია ევროკომისიის იმ 12 რეკომენდაციას შორის, რომელმაც საქართველოსთვის ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მინიჭების საკითხი უნდა განსაზღვროს.

კანონპროექტის მიხედვით, ოლიგარქი შეიძლება იყოს ის, ვინც ამ ოთხიდან სამ კრიტერიუმს მაინც აკმაყოფილებს:

• მონაწილეობს პოლიტიკურ ცხოვრებაში;
• მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებზე;
• არის იმ მეწარმე იურიდიული პირის საბოლოო ბენეფიციარი, რომელსაც 1 წლის განმავლობაში ბაზარზე დომინანტური მდგომარეობა უკავია;
• თუ მისი ქონება მილიონჯერ მეტია საარსებო მინიმუმზე.

გაურკვევლობა:
ავტორებს კანონპროექტში არ დაუკონკრეტებიათ, რა ბედი ეწევა მედიას, თუ კანონი მის მფლობელს ოლიგარქად ცნობს.

იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილემ და "ქართული ოცნების" წევრმა, დავით მათიკაშვილმა გვითხრა, რომ ამაზე ვერავინ გვიპასუხებს, და "თუ ასეთი შედეგი დადგება, ეს იქნება ინდივიდუალურად განსახილველი შემთხვევა, რასაც შესაბამისი პასუხისმგებელი ორგანო, ანუ — მთავრობა შეაფასებს."

კანონპროექტი, მედიის ნაწილის გარდა, აკონკრეტებს სხვა შემთხვევებს, თუ რა აეკრძალება ოლიგარქად დასახელებულ პირს.

ჩამონათვალშია:

• პოლიტიკური პარტიების მატერიალურ-ფინანსური მხარდაჭერა;
• პოლიტიკური კამპანიების დაფინანსება;
• პოლიტიკური დემონსტრაციების დაფინანსება;
• ფართომასშტაბიანი ობიექტების პრივატიზების პროცესში მონაწილეობა;

"თუ [სახელმწიფოს მიერ ოლიგარქად ცნობილი პირი] პოლიტიკურ პროცესებს ჩამოშორდება, მისი აქტუალურობა მედიასთან მიმართებაში იკლებს. კანონში კონკრეტულად მედიაზე იმიტომ არ წერია, რომ ამას თავისთავად გაეცემა პასუხი", — გვითხრა დავით მათიკაშვილმა.

მდიდრების პოლიტიკა და მედია

"უფრო სავარაუდოა, რომ ამ კანონპროექტის მიზანი, პოლიტიკურად მოწინააღმდეგე მდიდარ ადამიანზე თავდასხმა და "გაჩერებაა", — ამბობს პლატფორმა "კომენტარის" რედაქტორი, იურისტი, მერაბ ქართველიშვილი - "ოპოზიციას უნდა, კანონპროექტის შედეგები მხოლოდ ივანიშვილთან მიმართებით დადგეს, ხელისუფლებას, პირიქით - შეეხოს ყველას, ივანიშვილის გარდა, და განსაკუთრებით, კეზერაშვილს."

"სამწუხაროა, რომ მედიები, საჯარო ინტერესზე მეტად, კონკრეტული პირების ინტერესებს ემსახურებიან და მათ უმეტესად, მდიდარი ადამიანები ფლობენ. ამის მაგალითებია: ბადრი პატარკაციშვილის "იმედი", ბიძინა ივანიშვილის "მეცხრე არხი", ზაზა ოქუაშვილის "იბერია", კობა ნაყოფია, რომელიც "რუსთავი 2"-ს აფინანსებდა. ასეთივე შემთხვევაა კეზერაშვილის "ფორმულა". ამ მდიდარ ადამიანებს ყოველთვის ჰქონდათ და აქვთ პოლიტიკური ინტერესი. ოლიგარქების რეესტრის შექმნა შესაძლოა, კავშირში იყოს ხელისუფლების სურვილთან, შეასუსტოს ოპოზიციური მედიები, რაც ძალიან ცუდი და არასწორი მიდგომაა და არც დეოლიგარქიზაციის ნაწილში მოიტანს შედეგს", — ამბობს ქართველიშვილი.

უკრაინის კონტექსტი

უკრაინის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სამართლებრივ და უსაფრთხოების პროცესებზე ოლიგარქების დიდმა გავლენებმა ქვეყანაში დეოლიგარქიზაციის კანონის მიღების აუცილებლობა შექმნა, თუმცა კანონპროექტს მოწინააღმდეგეები ჰყავდა როგორც ოპოზიციაში, ასევე არასამთავრობო სექტორში.

უკრაინულ ანტიოლიგარქიულ კანონზე ამ დრომდე არ გამოქვეყნებულა ვენეციის კომისიის დასკვნა, შესაბამისად უცნობია, რა ხარვეზებს ხედავენ ევროპელი სამართლის ექსპერტები მასში.

უკრაინაში რუსეთის შეჭრამ გაართულა, იმის გაზომვა, თუ რა გავლენა იქონია უკრაინულ მედიაზე ქვეყანაში მიღებულმა ამ კანონმა.

ამის მიუხედავად, გვაქვს რინატ ახმეტოვის მაგალითი:

• ქვეყნის ყველაზე მდიდარი ადამიანი კანონმა აიძულა, სახელმწიფოსთვის ეჩუქებინა "მედია ჯგუფი უკრაინა", რომელიც რამდენიმე სპორტულ და გასართობ არხთან ერთად, საინფორმაციო არხებსაც ფლობდა და მათ შორის, 1+1 და Україна 24.
• ამ გადაწყვეტილებით, მან თავი დაიზღვია, არ შეხებოდა ანტიოლიგარქიული კანონი.
• ომის დაწყებამდე 1 წლით ადრე, პრეზიდენტმა ზელენსკიმ ის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში დაადანაშაულა, რაც მილიარდერმა უარყო.

პოლიტიკასა და ეკონომიკაზე ოლიგარქების აშკარა გავლენა მღელვარებას იწვევდა თეთრ სახლში, ბარაკ ობამას დროსაც და ახლაც, ბაიდენის პრეზიდენტობისას. მათი გზავნილების მიხედვით, უკრაინაში ოლიგარქია კვებავდა კორუფციას და ასუსტებდა ინსტიტუტებს.

2021 წლის მარტში, აშშ-მა მედიამფლობელს, ოლიგარქ იგორ კოლომოისკის დაუწესა სანქციები, "უკრაინის ზედმეტად ძლიერი ოლიგარქიული ელიტის წინააღმდეგ" და მართლმსაჯულების სექტორის რეფორმებისადმი მხარდაჭერის გამოხატულების ნიშნად.

"მედია, ოლიგარქებისთვის პოლიტიკური ბერკეტია, შეუტიონ ოპონენტებს. ოლიგარქები, მედიაზე კონტროლის საშუალებით მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ დისკურსებისა და ცნობიერების ფორმირებაში", — უთხრა "ალ ჯაზირას" 2016 წელს, ყოფილმა გამომძიებელმა ჟურნალისტმა და იმ დროისათვის დეპუტატმა სერგეი ლუშჩენკომ.

საქართველო: კეზერაშვილი, ოლიგარქთა რეესტრი და "ფორმულა"

"თუ "ფორმულას" ამგვარი ბრუტალური მეთოდებით "წაიღებენ", ჩვენც გადავდგამთ გარკვეულ ნაბიჯებს. როდის, რა ფორმითა და მასშტაბით — ინტერნეტმაუწყებლობით, თუ სატელევიზიო ფორმატში, ცხადია, გვაქვს გეგმები და შესაბამის გადაწყვეტილებებს მივიღებთ ხელისუფლების ქმედებების საპასუხოდ", — ამბობს გენერალური დირექტორი, ზუკა გუმბარიძე.

სააკაშვილის ხელისუფლების თავდაცვის ყოფილ მინისტრს კეზერაშვილს, პროკურატურა "წვრთნების საქმეზე" 5 მილიონის გაფლანგვაში დებდა ბრალს და 2021 წლის სექტემბერში, უზენაესმა სასამართლომ 5-წლიანი პატიმრობა დაუსწრებლად შეუფარდა.

გუმბარიძე აღნიშნავს, რომ არხის დამფუძნებლის წინააღმდეგ კიდევ ერთი სასამართლო დავა მიმდინარეობს, "რომელიც სინამდვილეში, "ფორმულას" წინააღმდეგაა მიმართული".

"თუ ამ სასამართლო პროცესში გამამტყუნებელი განაჩენი დადგა, არხის დასაცავად მივმართავთ როგორც ევროპული სასამართლოს, ასევე, ყველა სხვა ბერკეტს. ამავე ხასიათისაა ანტიოლიგარქიული კანონიც, არ ვიცით, როგორ მოხდება მისი იმპლემენტაცია და რა ეფექტით აისახება "ფორმულაზე". დაველოდებით და ამის მიხედვით გადავწყვეტთ ჩვენს სამოქმედო გეგმას დავით კეზერაშვილთან ერთად", — გვითხრა გუმბარიძემ.

• "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობისას, პირველი არხს "იმედთან" და "რუსთავი 2"-თან ერთად, "სამთავრობო სამეულად" მოიხსენიებდნენ.
• პირველ არხზე გავიდა მიხეილ სააკაშვილის პოლიტიკური ოპონენტების დისკრედიტაციისკენ მიმართული სამთავრობო-პროპაგანდისტული დოკუმენტური ფილმი — "ნოემბრიდან - ნოემბრამდე".
• 2017 წელს, ტელევიზიის გენერალურ დირექტორად ვასილ მაღლაფერიძე აირჩიეს, რომელიც მანამდე, 2 წლის განმავლობაში მუშაობდა ბიძინა ივანიშვილის მიერ დაარსებულ "მეცხრე არხზე". ამან გააჩინა ეჭვები, ხომ არ მოექცეოდა მაუწყებელი მოქმედი ხელისუფლების გავლენის ქვეშაც.

• 2020 წლიდან საზოგადოებრივ მაუწყებელს თინათინ ბერძენიშვილი ხელმძღვანელობს, რომელიც მანამდე გენერალური დირექტორის მოადგილე იყო.
• მაღლაფერიძე არხზე 2022 წლის აპრილში, სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარედ დაბრუნდა, თუმცა, ამ თანამდებობაზე არჩევამდე რამდენიმე თვით ადრე მმართველი პარტიის, "ქართული ოცნების" თავმჯდომარის მოადგილე და პოლიტსაბჭოს წევრი იყო.

"ეს ადამიანი, ორგანიზაციის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი მთავარი გარანტია. ასე იყო მისი გენერალური დირექტორობისას და ახლაც, როდესაც ბორდს ხელმღვანელობს", — გვითხრა გიორგი გვიმრაძემ, ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის დირექტორმა.

არხის დამოუკიდებლობის ხარისხის მთავარი ინდიკატორი მათი მთავარი საინფორმაციო გამოშვება, "მოამბეა". "მოამბის" რედაქციის დამოუკიდებლობა პოლიტიკური გავლენებისგან, ეს საზოგადოების მოთხოვნაცაა და მოლოდინიც. საზოგადოებრივი მაუწყებელი აპირებს, ამ მოთხოვნას, "კონსტრუქციული ჟურნალისტიკის" მიდგომით უპასუხოს.

სხვა საკითხებთან ერთად, გიორგი გვიმრაძეს ვკითხეთ: რას გულისხმობს კონსტრუქციული მედია, აქვს თუ არა არხს სარედაქციო დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებული რეპუტაციული რისკები, რამ განაპირობა პირველი არხის რეიტინგის ზრდის პოზიტიური დინამიკა, და რა ადგილი უკავია საზოგადოებრივ მაუწყებელს პოლარიზებულ მედიასივრცეში.

მოკლედ, გიორგი გვიმრაძის შესახებ:

• 2013-2014 წლებში ეროვნული უშიშროების საბჭოს კონსულტანტი იყო;
• 2014 წლიდან თანამშრომლობს საზოგადოებრივ მაუწყებელთან, როგორც გენერალური დირექტორისა და სამეურვეო საბჭოს კონსულტანტი;
• 2015 წელს გახდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის ხელმძღვანელი და დღემდე ამ პოზიციას იკავებს.

მოკლედ, ინტერვიუს ძირითადი ფრაგმენტების შესახებ:

• "კონსტრუქციული ჟურნალისტიკის მთავარი მიზანი ნიჰილიზმის დაძლევაა."
• "გარკვეული ჯგუფები მიზანმიმართულად ავრცელებენ ნარატივს, თითქოს დამოუკიდებლები არ ვართ. რეალურად, აღიზიანებთ, რომ დამოუკიდებლები ვართ და მათ შორის, მათგანაც."
• "არასამთავრობო სექტორის ასეთი ფორმით არსებობა დემოკრატიისთვის პრობლემას წარმოადგენს."
• "სასამართლოს დამოუკიდებლობის საკითხი პრობლემების ათეულს მიღმაა."
• "ჟურნალისტების მიმართ ნდობა საკმაოდ დაბალია და დროა, ჰკითხონ საკუთარ თავს — რატომ?"
• "ახალი ამბები ცუდი ამბების მენიუს დაემსგავსა".
• "არ ვეცდებით, კრიტიკა ვაქციოთ მთავარ მიზნად, რადგან მჯერა, კრიტიკა აზროვნების ინსტრუმენტია და არა — მთავარი მიზანი."

2004 წლიდან პირველი არხის სტატუსი შეიცვალა და სახელმწიფო ტელევიზიიდან - საზოგადოებრივ მაუწყებლად ფორმირება მოხდა, თუმცა, მაინც დარჩა ეჭვები არხზე პოლიტიკური გავლენების შესახებ. ახლა რა ხდება?

პოლიტიკური გავლენებისგან აბსოლუტურად დაცლილი ვერც მაყურებელი იქნება და ვერც ჟურნალისტი, რადგან ადამიანები ვართ და ცნობიერება გაგვაჩნია. აბსოლუტურად ობიექტურები მხოლოდ არაცნობიერი არსებები შეიძლება იყვნენ — მათ არ აქვთ სუბიექტური მიდგომებისა და ემოციების ქონის უნარი.

შეუძლებელია, ადამიანს არ გქონდეს პოლიტიკური პრეფერენციები (*უპირატესობის მინიჭება), ასევეა ჩვენს ნიუსრუმშიც — აქ ჟურნალისტებს განსხვავებული გემოვნება აქვთ და სხვადასხვა საკითხის სხვადასხვა პოლიტიკური გადაწყვეტილება მოსწონთ. თუმცა, როგორც პერსონალურად მათი, ასევე ჩვენი, რედაქტორების ძალისხმევის შედეგია, ეს არ ეტყობოდეს მათ მიერ მოყოლილ ამბებს.

ამისთვის, რა "ფილტრები" იცავს მაყურებელს? როგორ უზრუნველყოფთ მაუწყებლის დეკლარირებული პრინციპებით მუშაობის სტანდარტს?

"ფილტრები" ადამიანები არიან — სხვადასხვა მიმართულების პროდიუსერები და რედაქტორები. ნებისმიერი თემის გაშუქებისას, ჟურნალისტები მათთან თანამშრომლობით ამზადებენ მასალას, რათა პროდუქტი იყოს იმ პრინციპებთან შესაბამისობაში, რაზეც ვაფუძნებთ ამბის გაშუქების ორიენტირებს.

ახლა ვართ მოცემულობაში, როდესაც მაუწყებელმა სერიოზული ნაბიჯი უნდა გადადგას კონსტრუქციული ჟურნალისტიკის ელემენტის დამკვიდრების სახით. ეს არ არის პანაცეა (*მყისიერი გამოსავალი), მაგრამ ერთ-ერთი ძირითადი კომპონენტია, რომლითაც შესაძლოა, მაუწყებელი ფასობდეს იმ პროცესში, რასაც დემოკრატია ჰქვია. კონსტრუქციული ჟურნალისტიკა საკმაოდ მსუყე ნაბიჯია გამოწვევების დასაძლევად.

თქვენი გადმოსახედიდან, რა არის კონსტრუქციული ჟურნალისტიკის არსი?

დღეისათვის, დასავლეთშიც და საქართველოშიც, დემოკრატიის მთავარი გამოწვევა საზოგადოების აბსოლუტური გაუცხოება და ნიჰილიზმია პოლიტიკური პროცესებისა და ინსტიტუტების მიმართ. ბევრ სხვა ფაქტორთან ერთად, ხშირ შემთხვევაში, მიზეზი ინფორმაციის ხასიათიცაა. მედიასივრცე სავსეა ნეგატივით და არ სთავაზობს მაყურებელს გადაწყვეტილების გზებს. პრობლემებიდან ზოგი გაზვიადებულიც არის, კონტექსტიდან ამოგლეჯილიც.

მთლიანობაში, ახალი ამბები დაემსგავსა ცუდი ამბების მენიუს, სადაც სულ ცუდი ხდება და ყველაფერში პოლიტიკოსები არიან დამნაშავე, თუმცა, ეს "დამნაშავე პოლიტიკოსი" იმის მიხედვით სახელდება, რომელი მედია აშუქებს ამბავს, პროსახელისუფლებო, თუ — ოპოზიციური.

მედიის პერსპექტივიდან ნაჩვენები სურათი არის აბსოლუტურად ბნელი, აბსოლუტურად ცუდი და მასში ყველა აქტორი ცუდია, რაც მაყურებელს აღარ უტოვებს არჩევანს და ნიჰილიზმს აჩენს. კონსტრუქციული ჟურნალისტიკის მთავარი ამოცანა ამ ნიჰილიზმის დაძლევაა. ეს არ გულისხმობს იმას, რომ ვეძებოთ პოზიტიური ამბები, მოვატყუოთ მაყურებელი, ან კარგის შესახებ ვუყვებოდეთ და ცუდზე — არა. კონსტრუქციული მედიის მთავარი ამოცანაა, პრობლემაზე საუბრისას სრული სურათი ვაჩვენოთ და ამ პროცესში ჩავრთოთ პოლიტიკური აქტორებიც და გვითხრან, რაში ხედავენ გამოსავალს.

მკითხველის ნაწილმა შეიძლება იფიქროს, რომ კრიტიკასთან გაქვთ პრობლემა.

არა, მე ცნობიერებასთან მაქვს პრობლემა. პრობლემა ის არის, რომ შენი საქმიანობა მთავრდება კრიტიკით. გავაკრიტიკე და ამით კმაყოფილი ვარ. მერე რას ვაკეთებ? კარგია, რომ აღმოაჩინე კრიტიკით პრობლემები მაგრამ დავრჩეთ ამ პრობლმეაში?

ვისურვებდი, მედიამ გაიაზროს, რა არის მისი არსებობისა და მოქმედების მიზანი და რა — საშუალებება. ჩვენ ვართ პროცესში, სადაც, პოლიტიკური კუთვნილების გამო, მედიებმა კრიტიკა აქციეს მთავარ მიზნად და როდესაც ადამიანი საშუალებას აქცევს მიზნად, ის დაცლილია მიზნისგან. ხომ ამბობენ ვიღაცები, რომ თავისუფლებაა მიზანი, მე ვამბობ, რომ თავისუფლება საშუალებაა, და თუ შენ თავისუფლებას ისახავ მიზნად, ნიშნავს, რომ შენ მიზანი არ გაქვს, რადგან შენ საშუალებას ემსახურები და ვერასდროს მიაღწევ შედეგს. ამბობენ ხოლმე, ხვალ სხვა ხელისუფლებას გავაკრიტიკებთო. ხელისუფლება თუ შეიცვლება, რას გააკეთებენ? რაღაც ნაწილი, ვინც დღეს ხელისუფლებას აკრიტიკებს, ხვალ ახალი ხელისუფლების ქებას დაიწყებს და რაღაც ნაწილი, რომელიც დღეს იცავს ხელისუფლებას, ისინი გააკრიტიკებენ ახალს.

როგორ აისახება კონსტრუქციულობა "მოამბეზე" და არხის სხვა საინფორმაციო - ანალიტიკურ პროგრამებზე?

ეს ცალსახად ურთულესი გზაა, რადგან ხშირ შემთხვევაში, დაკავშირებულია ადამიანებში უკვე ჩამოყალიბებულ კონსტრუქციებთანაც, თუ რა არის ნიუსი. ბევრგან ხომ ჟურნალისტებს ჯერ კიდევ ასწავლიან, რომ "Bad news is good news" (*ცუდი ამბავი არის კარგი ამბავი), და ახალი ამბავი ისაა, როდესაც ადამიანმა უკბინა ძაღლს და არა — პირიქითო. ამიტომაც იქცა ცუდ ამბებზე სწორება ჟურნალისტების პროფესიულ ქცევად, მაგრამ მრჩება განცდა, რომ უკვე ხვდებიან, ახალი ამბების წარმოების ამ მიდგომას არ მოაქვს საზოგადოებრივი სიკეთე.

ქართულ ტელევიზიებში დებატებიც დეფიციტურია, რადგან პარტიებიდან ზოგი ერთ მედიას არ ელაპარაკება, ზოგი — მეორეს. რა ხდება თქვენს შემთხვევაში?

ამ წუთას მეჩვენება, რომ პოლიტიკური კლასი არ არის მზად ერთმანეთთან საუბრისთვის. შესაძლოა, ოპოზიციამ მითხრას, რომ ასე არ არის, მაგრამ ისინი მზად არიან იმ ტიპის დებატებისთვის, როგორიც აქამდე არაერთხელ გვინახავს: დაჯდებიან, გალანძღავენ ერთმანეთს და შესაძლოა, ხელჩართულ დაპირისპირებამდეც კი მივიდეს საქმე და კი, ამ თვალსაზრისით მზად არიან.

მაგრამ იმისთვის, რომ გამოსავალზე ორიენტირებული დებატები გავმართოთ, არც ერთი მხარე არ არის მზად. ჩამოვყალიბდით საზოგადოებად, სადაც ვინმეს შეურაცხყოფა არაფერია, მოსულა, და ამას სიტყვის თავისუფლებაში გავატარებთ. ამიტომ საკმაოდ რთულია მათ შორის, დებატების მოწყობაც, თუმცა სულ მინდა, რომ გვქონდეს დებატები, მაგრამ კარგად მესმის, რატომ ვერ ხერხდება ეს.

დასავლურ პოლიტიკას თუ გადავხედავთ, დებატები ჯერ კიდევ არის იქაური პოლიტიკური კულტურის ნაწილი სხვადასხვა პრობლემურ საკითხზე: ჯანდაცვაზე, საგადასახადო პოლიტიკაზე, განათლებაზე, სოციალურ გამოწვევებზე. ჩვენთან არ არსებობს მსგავსი დებატები, არადა, პრობლემების ათეულში შედის ეს საკითხები. სახეზეა სოციალური პრობლემების სპექტრი, რომელთა გადაჭრასაც საზოგადოება ითხოვს, მაგრამ არ არსებობენ გამოსავლის მაძიებელი პოლიტიკური აქტორები. ასევე, მათი დიდი ნაწილი იმ პრობლემებზე აპელირებენ, რომელიც საზოგადოებრივი აზრის კვლევებში ასახულ ჩამონათვალს მიღმაა. მაგალითად, სასამართლოს დამოუკიდებლობის საკითხი. დასახელებულ პრობლემებს შორის ის შეიძლება იყოს მეათე, მეთერთმეტე, მეთორმეტე ადგილზე. შესაძლოა, სასამართლო მნიშვნელოვანი კომპონენტიც იყოს, თუმცა მზად ვარ, ვიკამათო — რა არის უფრო მნიშვნელოვანი. ფაქტია, მოქალაქეებსაც სულ სხვა საკითხები აწუხებთ. ჩემი აზრით, აბსოლუტური ტყუილია, როდესაც ამბობენ, დემოკრატია სასამართლოს დამოუკიდებლობით იწყებაო. დემოკრატია იწყება ძლიერი ჯგუფებისგან, რომელთაც საკუთარი ინტერესები აქვთ და ჰყავთ საკუთარი წარმომადგენლები. მათ შორის იწყება იმის "დალაგება", რა წესებით იურთიერთონ ერთმანეთთან და აქ შემოდის დამოუკიდებელი სასამართლო, როგორც ამ წესების მაკონტროლებელი არბიტრი. სანამ ეს ძლიერი ჯგუფები და მათი წარმომადგენლები არ გვეყოლება, მათ შორის, პარლამენტში, რა უნდა განსაჯოს დამოუკიდებელმა სასამარათლომ, ვისგან უნდა გახდეს დამოუკიდებელი?

ოპოზიციის ნაწილს ეჭვი შეაქვს მაუწყებლის მიუკერძოებლობაში. რას აკეთებთ, რომ ასე აღარ იფიქრონ?

ვაკეთებთ ყველაფერს, რაზეც ამ ინტერვიუსას საუბრობთ. რეალურად ვქმნით იმ ტიპის პლატფორმას, სადაც ნებისმიერს აქვს საშუალება, მოვიდეს და აბსოლუტურად თავისუფლად ისაუბროს პერსპექტივებზე, რომლისაც სჯერა. მათმა დიდმა ნაწილმა ვერ მოახერხა გათავისუფლება კლიშეებისგან, რომელიც პირველი არხის ირგვლივ დიდი ხანია არსებობს და რომელსაც, ცალკეული იდეოლოგიური ჯგუფები, დიდი ხანია, მიზანმიმართულად ქმნიან. ამბობენ, საზოგადოებრივი მაუწყებელი არ უნდა არსებობდესო. როდესაც ასეთი ნარატივებია და საუბრობენ მაუწყებლის ცუდ წარსულზეც, ამ შეხედულებებიდან ადამიანების გათავისუფლება ასევე რთული ამბავია.

არხის მიმართ არსებული წარმოდგენებიდან, რა არის სტერეოტიპები და რა — რეალობა?

რეალობაა უამრავი სირთულე და პროცესი, რომლის წინაშეც ვდგავართ. მათ შორის, ადმიანების ცნობიერების გარდაქმნა უკეთესისკენ, და აქ ვგულისხმობ კონკრეტულიად კონსტრუქციული ჟურნალისტიკისკენ გარდაქმნას, ამის დანერგვას. ახალი ტექნოლოგიების დანერგვაც უამრავ სირთულესთან იყო დაკავშირებული და ისიც, რაც ჩვენს გარშემო ხდება — ცხადია, მედია და პოლიტიკური გარემოც გვიქმნის დამატებით სირთულეებს და მზად ვართ, დავძლიოთ ეს სირთულეები. ისიც გვესმის, რომ ადამიანები ვართ და შესაძლოა, ბევრი რამ შეგვეშალოს.

შეგიძლიათ თქვათ, რომ დღეს საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის, პოლიტიკური ზეწოლა პრობლემა არ არის? "ახალი კვირიდან" წასული ჟურნალისტები საუბრობდნენ ცენზურის შემთხვევების შესახებ.

აქ თუ ვინმე რამეს დააცენზურებს, ნიშნავს, რომ პირველ რიგში, მე უნდა დავაცენზურო, ან მე უნდა დამაცენზუროს ვინემ. ასეთი ვარ, როგორიც ვარ; მწამს, რისიც მწამს და შესაძლოა, აქ ცოტა იზიარებდეს ამ ხედვებს, მაგრამ ვერავინ იტყვის, რომ მე გავლენას ვახდენ მათზე.

არ ვიცი, როგორ უნდა დავამტკიცო, რომ არ გვაქვს პოლიტიკური ზეწოლა. ჩვენ, თანამედროვე რეალობაში უკვე მივეჩვიეთ, რომ შენს წინააღმდეგ შეიძლება გაიჟღეროს ბრალდებამ, რომლის საწინააღმდეგოს მტკიცება უბრალოდ, შეუძლებელია. დაგაბრალებენ, რომ ხარ სპილო და უნდა ამტკიცო საპირისპირო. როცა საუბრობენ, რომ არსებობს ჩემ მიმართ ზეწოლა, როგორ დავამტკიცო საპირისპირო? შეგიძლიათ მითხრათ, რა შეიძლება იყოს თუნდაც ერთი ინსტრუმენტი, ჩემივე სიტყვის გარდა? ვინც ენდობა ჩემს სიტყვას, მას სჯერა კიდეც ამის.

რა არის დღეს არხისთვის ძლიერი და სუსტი მხარეები, ან რა რისკებისა და გამოწვევების წინაშეა?

სუსტი მხარეებია მაუწყებელთან დაკავშირებული ნარატივები, რომელიც მიზანმიმართულად ვრცელდება გარკვეული ჯგუფების მხრიდან, რომელთაც არც საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მაღალი რეიტინგი აქვთ და არც — ნდობა. საუბარია არა მხოლოდ პოლიტიკურ ჯგუფებზე, არამედ პოლიტიკაში მყოფ სხვა აქტორებზეც, რომლებიც თითქოს არ არიან პოლიტიკაში, მაგრამ პოლიტიკური პროცესის გავლენის აგენტები არიან. მუდმივად აპელირებენ, თითქოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი არ არის დამოუკიდიებელი, და ჩემი აზრით, სინამდვილეში, სწორედ ის აღიზიანებთ, რომ არხი დამოუკიდებელია და მათ შორის, მათგანაც.

არასამთავრობო ორგანიზაციებს (NGO) გულისხმობთ?

რა თქმა უნდა, და განსაკუთრებით, რამდენიმე, ე.წ. ძლიერ NGO-ჯგუფს. მათ მიმართ მაქვს პრეტენზიები და ვფიქრობ, იციან ჩემი პოზიციების შესახებ. ჩემთვის არასამთავრობო სექტორის ასეთი ფორმით არსებობა დემოკრატიისთვის სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს და სერიოზულად აზიანებს დემოკრატიას იმასთან ერთად, რაც მედიაში ხდება და რაზეც უკვე ვისაუბრეთ.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი მათგანაც დამოუკიდებელია და ესაა მათთვის პრობლემა. მოცემულობა ასეთია: ერთი მხრივ, სახეზეა ჯგუფები, რომლებიც ამბობენ, მაუწყებელი მართულიაო, მეორე მხრივ კი არიან ჯგუფები, რომლებიც ამ არგუმენტის გაზიარებით, მაუწყებლის გაუქმებას მოითხოვენ. მათი ინტერესები, რაც არ უნდა საკვირველი იყოს, ერთმანეთისას კვებავს. მაგრამ თუ ჩვენ ვიქნებით ისეთი, როგორიც სურთ, მაშინ აღარ იარსებებს მათთვის ტელევიზიის გაუქმების არგუმენტი.

ხომ არ გააძლიერა ეს წარმოდგენები საკადრო პოლიტიკამ? იმ პროდიუსერებისა თუ ჟურნალისტების დასაქმებამ, ვინც მანამდე მთავრობის მიმართ ლოიალურად განწყობილ მედიებში მუშაობდნენ, ან თუნდაც, წინა დირექტორის — ვასილ მაღლაფერიძის ფაქტორმა, რომელსაც მმართველ პარტიაში ოფიციალური პოზიცია ეკავა, ახლა კი მაუწყებლის სამეთვალყურეო საბჭოს დირექტორია?

არხის ხასიათსა და ხარისხსაც განსაზღვრავს ის, თუ რა ჩანს ეკრანზე. ეს ადამიანები, და მათ შორის, მაღლაფერიძე, ამ ორგანიზაციის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი მთავარი გარანტია. იმ თანამდებობითაც, რაც მანამდე ეკავა (*არხის გენერალური დირექტორის პოზიცია) და იმითაც, რაც ახლა უკავია, და ვფიქრობ, ეს აისახება კიდეც ჩვენს კონტენტზე. მათ, ვინც სკეპტიკურია, ვეტყვი: უყურონ კონტენტს. თუ რამე შეგვეშალა, მზად ვართ პასუხი ვაგოთ.

მათ კი, ვისაც პრეტენზია აქვს, რომ ვიღაც საიდანღაც გადმოვიდა, ვეტყვი: ეს არ არის ცალმხრივი პრეტენზია, რადგან არხზე მუშაობენ ისინიც, ვისაც სხვების პოლიტიკური პრეფერენცეიების მიმართ გააჩნიათ პრეტენზია, მაგრამ ეს არის მედია სივრცე, სადაც ადამიანები მოდიან, მკვიდრდებიან, ან აქედანაც მიდიან. საბოლოო ჯამში, აბსოლუტურად არასწორი კამათია, ვინ საიდან მოვიდა. ეს ყველაფერი უპატივისცემლო დამოკიდებულებაა ამ ადამიანების მიმართ და რეალურად, ამ ადამიანების შეფასების ერთადერთი კრიტერიუმია ის, თუ რა გადის ეთერში. თუ ვინმეს ეს აინტერესებს, შეაფასოს ეთერი. რა გავაკეთოთ, 2012 წლის შემდეგაც ყველა გაგვეშვა, ვინც მანამდე მუშაობდა არხზე და იმაზე მსჯელობით მიგვეღო გადაწყვეტილება, ვინ ვისთან მუშაობდა?

რა ადგილი უკავია საზოგადოებრივ მაუწყებელს პოლარიზებულ მედიასივრცეში და რა განგასხვავებთ სხვა მაუწყებლებისგან?

ვცდილობთ, მაყურებელს ამა თუ იმ ამბის უფრო ფართო სურათი ვაჩვენოთ. არ ვეცდებით, კრიტიკა ვაქციოთ მთავარ მიზნად, რადგან მჯერა, რომ კრიტიკა არის ინსტრუმენტი აზროვნებისა და არა — მთავარი მიზანი. და ეს ინსტრუმენტი უნდა გამოვიყენოთ აქტიურად. პოლიტიკური პროცესის ანალიზს მივყოთ ხელი და პოლიტიკის წარმოების ფორმები გავიაზროთ, ვიპოვოთ, რა არის მასში პრობლემური თავისი აქტორებიანად და ვეძიოთ გამოსავალი.

რა უნდა მაყურებელს "მოამბისგან"? სწავლობთ აუდიტორიის მოთხოვნებს?

რა თქმა უნდა, შესწავლილი გვაქვს და უამრავი კვლევა ტარდება. "მოამბის" მაყურებელი ის არის, ვისაც არ სურს მიიღოს ინფორმაცია ანგაჟირებული პერსპექტივიდან. თუმცა, მეორე მხრივ უნდა გვესმოდეს, რომ პოლარიზებული მედიების მაღალ რეიტინგებს განსაზღვრავს ისიც, რომ ადამიანებს იმ აზრის მოსმენა უნდათ, რომლისაც სწამთ.

თუმცა, საზოგადოებირივი აზრის ახალი კვლევის შედეგებში ჩანს, რომ პროცენტული უპირატესობა იმ ადამიანებზე მოდის, რომლებიც ვეღარ ხედავენ მათი ინტერესების წარმდგენ აქტორებს ქართულ პოლიტიკაში. არის ეს მოცემულობა თქვენთვის შესაძლებლობა?

მე არ ვარ სოციოლოგი და საკმაოდ რთულია კვლევებზე დაყრდნობაც. თუმცა გარკვეული თვალსაზრისით, გეთანხმებით: როდესაც მაყურებელი ხედავს, რომ მის პირველად პრობლემებს არავინ აქცევს ყურადღებას, შესაძლოა, მათთვის პირველი არხის სახით გამოჩნდეს სივრცე, სადაც ამ პრობლემების გაშუქებას დიდი დრო დაეთმობა. ამან შესაძლოა, მაყურებელს გაუჩინოს განცდა, რომ მე პირველი არხისკენ უნდა წავიდე, ამას ვუყურო.

საქართველოში არ უნდათ იმის დაჯერება, რომ ჟურნალისტების მიმართ ნდობა საკმაოდ დაბალია და არა მხოლოდ ჩვენთან, და ჟურალისტები არ სვამენ კითხვას — რატომ არ ენდობიან მათ ისევე, როგორც პოლიტიკოსებს. პირველ რიგში, ალბათ იმიტომ, რომ მათ დაკარგეს კონტაქტი საზოგადოებასთან. ისინი არ ელაპარაკებიან, არ სთავაზობენ მათი პრობლემების შესახებ მსჯელობასა და გადაწყვეტის გზებს.

"მოამბეში" როგორ ითვალისწინებთ ამ ფაქტორს? ცდილობთ, შექმნათ მოდელი, რომელიც იქნება ცალკეული სოციალური ჯგუფების, და მათ შორის — ეთნიკური, რელიგიური, თუ სექსუალური უმცირესობების პრობლემების რეპერეზენტატორი პლატფორმა?

ჩვენთვის პრობლემაა, რომ ერთ კონკრეტულ გამოშვებაში უნდა გაშუქდეს მიმდინარე აქტუალური პოლიტიკური საკითხები და ამასთან, არ უნდა გამოგვრჩეს და სათანადო დრო უნდა დავუთმოთ მოქალაქეების პრობლემების გაშუქებასაც. სირთულე იმაშია, რომ ეს უნდა მოხდეს იგივე ქრონომეტრაჟში, რაც სხვა არხების საინფორმაციო გამოშვებებს აქვთ. რთულია, იმის პარალელურად მოახერხო ეს, რასაც აკეთებენ სხვები. ჩვენი საქმის სირთულე მეტია, ვიდრე — მათი, რადგან ესეც უნდა გააშუქო და ისიც.

უმცირესობებზე კი, ჩემი ხედვები მაქვს, რომელიც წინააღმდეგობაში მოდის მეინსტრიმულ (*დამკვიდრებული თვალსაზრისი) გაგებასთან. ჩემთვის, ის წესრიგი, რომლითაც ვუყურებთ მრავალფეროვნებას, ადამიანების ჯგუფებად დაყოფით ორიენტირებულია უფრო მეტად საზოგადოების დანაწევრებაზე, ვიდრე გაერთიანებაზე.

თუმცა, კანონიც გავალდებულებთ, არხზე წარმოდგენილი იყოს ყველა ჯგუფის პრობლემები და ინტერესები.

მე იმას არ ვამბობ, რომ არ უნდა წარმოვადგენდეთ მათ ინტერესებს. ჩემთვის პრობლემურია დამოკიდებულება, რომ აუცილებლად ჯგუფებად უნდა დავყოთ ადამიანები, რომლებიც საბოლო ჯამში, ერთმანეთთან აუცილებლად მოვლენ კონფლიქტში, რადგანაც განსხვავებული ხედვები აქვთ. საზოგადოებრივი მაუწყებელი ბოლოს იმას გააკეთებს, რასაც კანონი დაუდგენს, მაგრამ საზოგადოება რისკენ უნდა იყოს მიდრეკილი — დანაწევრებისკენ, თუ გაერთიანებისკენ?

მაგ ნაწილში, პრობლემას ხედავთ კანონში არსებულ ჩანაწერში, რომელშიც გაწერილია მაუწყებელის მიმართ ნაკისრი ვალდებულებები?

მე ვხედავ არა საზოგადოებრივი მაუწყებლის, არამედ საზოგადოების პრობლემას. ჩემთვის დემოკრატია დგას ორ რამეზე: უფლებასა და პასუხისმგებლობაზე, რაც ნიშნავს რომ უფლებებიც გვაქვს და გვაქვს ამ უფლებების თანაზოგადი პასუხისმგელობებიც. ჩვენ, 30 წელია, მხოლოდ უფლებებზე ვსაუბრობთ, რომ ყველას რაღაცის უფლება გვაქვს, მაგრამ თითქოს არავის გვაკისრია პასუხისმგებლობა.

თუმცა, ამ ჯგუფებს შორის არიან ისინიც, ვინც კონსტიტუციური უფლებებითაც ვერ სარგებლობენ, მაგალითად, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების რეალიზების პრობლემა ლგბტქი თემისთვის.

მე მგონია, რომ ამ უფლებრივ საკითხებზე ლაპარაკით ვატყუებთ იმ ადამიანებს, ვის უფლებებზეც ვსაუბრობთ და რეალურად, მათ არ ველაპარაკებით იმ პრობლემებზე, რაც თავადვე აქვთ და რისი გადაჭრაც რეალურად სურთ. ვცდილობთ, ვასწავლოთ თავის დაცვა სხვებისგან, ანუ ვუბიძგებთ, მუდმივად იყვნენ გეტოში (*სპეციფიური ნიშნით გაერთიანებული კომუნა).

ხომ აუცილებელია ინდივიდუალური მიდგომები ცალკეული ჯგუფების პრობლემების გაშუქებისას? შეიძლება, ერთი კონკრეტული ჯგუფის წინაშე არსებული გამოწვევები განვიხილოთ საერთო პრობლემად და არა — ინდივიდუალურად?

რომ ავიღოთ გენერალიზებული პრობლემები, მეტყვით, რომ თუნდაც, ეთნიკური უმცირესობების პრობლემები განსხვავებულია სხვებისგან? მათაც აქვთ უმუშევრობის, არასაკმარისი ხელფასისა და შემოსავლის პრობლემები. განათლების ხარისხიც არც მათ აკმაყოფილებს და არც — სხვებს.

წარმატების მისაღწევად მათი ბარიერები ხომ განსხვავებულია, რასაც შესაძლოა, ქმნიდეს სახელმწიფო ენაზე საუბრის, განათლებაზე ხელმისაწვდომობის პრობლემა?

არსებობს შესაბამისი ენის პროგრამებიც, რომელიც შესაძლოა, არ იყოს იდეალური. ვაღიარებ, რომ მათთვის ენობრივი ბარიერი პრობლემაა და მეტი ინტეგრაციაც ესაჭიროებათ. მაგრამ ვფიქრობ, რომ მაგალითად, აზერბაიჯანულენოვანი მოსახლეობისთვის განათლება შესაძლოა, მეტად იყოს ხელმისაწვდომი, ვიდრე — სხვებისთვის. მათი საკმაოდ დიდი ნაწილი თურქეთში მიდის და იქ იღებს განათლებას და შესაძლოა, იქ უფრო მაღალი იყოს განათლების ხარისხი, ვიდრე ჩვენთან. მთავარი ხომ შედეგია, საბოლოოდ, ვინ უფრო უკეთესი განათლება მიიღო.

მაგრამ სახელმწიფოს იდეა ხომ ის არის, რომ თანაბარად უზრუნველყოს პირობები ნებისმიერი მოქალაქისთვის, მათი სპეციფიური საჭიროებების გათვალისწინებით?

ეგეც უნდა გავითვალისწინოთ, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გამოვყოთ ცალკე ჯგუფად, ვუწოდოთ "მოწყვლადი ჯგუფი" და ვთქვათ, რომ მას რაიმე განსაკუთრებული საჭიროებები აქვს. ანუ ის, რომ ის სხვა ენაზე მეტყველებს, დანაშაულია? რაიმე ნაკლია? ამის გამო, განსხვავებულად უნდა მოვექცეთ, ვიდრე დანარჩენებს, თუ ერთნაირად? და თუ ერთნაირად უნდა მოვექცეთ, იმაზე უნდა ვიფიქროთ: სად ერთიანდებიან ეს ადამიანები, რა აერთიანებთ, რა არის ინტეგრატორი.

თქვენი ეს ხედვები, როგორ აისახება მაუწყებლის გაშუქების სტანდარტზე?

მაუწყებელმა რაც გააკეთა, არის ის, რომ მაუწყებლობს მათ ენაზე და ამის მთელი იდეაა ის, რომ რაც შუქდება აზერბაიჯანულ და სომხურ ენებზე, შუქდება გენერალიზებულად. იმასვე ვყვებით მათთვის გასაგებ ენაზე, რასაც მათთვის, ვისაც ესმის სახელმწიფო ენა. აქ მიდგომაა, რომ მათზე "მორგებულ ინფორმაციას" კი არ ვაწარმოებდეთ, არამედ ისინი გავხადოთ ამ სოციუმის წევრი, სადაც ხდება და "იხარშება" ეს მოვლენები. ხომ უნდა იცოდნენ ამ მოვლენების შესახებ, რომელსაც მათზეც აქვთ გავლენა?

ჩვენ ხშირად ვსაუბრობთ, რომ ეთნიკური დასახლებული რეგიონები სხვადასხვა ხელისულებისთვის არაერთხელ იქცნენ მეტი ხმის მისაღებად საშუალებად. გვინდა, ამ ადამიანებსაც იმ ტიპის სამოქალაქო პასუხისმგებლობა ჰქონდეთ ამ ქვეყნის მიმართ, რა პასუხისმგებლობაც ე.წ. უმრავლესობას ვთხოვთ. არ მიყვარს ადმიანების უმრავლესობებად და უმცირესობებად დაყოფა. რა გავაკეთეთ ადამიანების ასეთი დაყოფით? — იმის რაღაც განსხვავებულობა ვაქციეთ მათ ღირსებად. განსხვავებულობა კი არ არის ღირსება, ღირსებაა ის, რომ ადამიანია. იმათი პრობლემები ისეთივეა, როგორიც ჩვენი.

რეიტინგების მთვლელი კომპანია "TRI მედიას" მონაცემებით, 2018-დან დღემდე, არხს რეიგინგის პოზიტიური დინამიკა აქვს, რაც კარგია. ამავე მონაცემებით, ეს მეტწილად, სპორტული თამაშების ტრანსლირებისა და "მასტერშეფის", "ვოისისა" და სხვა გასართობი შოუების ტელეყურებამ განაპირობა. რას ამბობს ეს შედეგები არხის პროგრამულ პრიორიტეტებზე?

სპორტი, "მასტერშეფი", "ვოისი", ეს მეგაპროექტები, რომლებიც იზიდავს მაყურებელს და ამას ყველა მედია ცდილობს. უპირველეს ყოვლისა, ჩვენი გადაწყევეტილებაა, გვქონდეს ასეთი კონტენტი, რომლითაც მოვიზიდავთ მაყურებელს და გვყავდეს ჩვენს მიმართ ლოაიალობით (*ერთგული) განწყობილი ტელემაყურებელი. გვინდა, გაიზარდოს არხის ცნობადობა, რომ მეტად გაიგონ — რას აკეთებ და სად ხარ. ამ ცნობადობის გაზრდას ემსახურება არხზე ამ მიმართულებების გაძლიერება.

მიფიქრია, ეს სამი მდგენელი: ინფორმირება, შემეცნება და გართობა, რამდენად ეხმარება დემოკრატიას. ხომ გააჩნია შემეცნებით კონტენტსაც. მაგალითად, შემეცნება, რომელიც გიფართოვებს თვალთახედვას და მათ შორის, შეიძლება გიზრდიდეს წარმოდგენებს პოლიტიკური სისტემების შესახებ და ზოგად პოლიტიკური ცოდნის ამაღლებას ემსახურებოდეს.

გართობას კი ისე განიხილავენ-ხოლმე, თითქოს, არ იყოს კავშირში დემოკრატიულ პროცესებთან. აქაც ხომ დიდი განსხვავებაა: არსებობს მდარე გასართობი შოუები, რომელებიც სიბრაზისგან დაცლას, "ბოლის გამოშვებას" შეიძლება ემსახურებოდეს, რაც კონტრპროდუქტიული შეიძლება იყოს დემოკრატიისთვის, მაგრამ სხვაა გასართობი გადაცემები, რომლებიც განტვირთვის საშუალებას იძლევა.

განტვირთვა, ძალიან მნიშვნელვოანი კომპონენტია, რომ ადამიანებმა, ბევრ საკითხთან დაკავშირებით არა ემოციური, არამედ რაციონალური გადაწყვეტილებები მიიღონ. რაციონალურად მოახერხონ იმ შემეცნებისა და ინფორმაციის გადააზრება, რომელიც მათ მიეწოდებათ. გართობაც, შემეცნებაც და ინფორმაციაც ერთმანეთის შემავსებელია და რეიტინგებზეც აისახება. ასე რომ ტელევიზიის ამ მიმართულებებთან დაკავშირებით, ჩვენი მიდგომა მიზანმიმართულია. ეს ხომ არ არის, რომ აი, ჩვენ გართობაც გამოგვივიდა. ჩვენ ამ პროდუქტებს ვქმნით მიდგომებით — რას ვაკეთებთ და როგორს ვაკეთებთ. არა "ბოლის გამოსაშვებად", არამედ დამშვიდების, დაწყნარების, განტვირთვისთვის, რომ შემდეგ მაყურებელი რაციონალური იყოს სხვა ინფორმაციის მიღების თვალსაზრისითაც.

რუსეთ-საქართველოს ომიდან 2 თვის შემდეგ, 2008 წლის 3 ოქტომბერს, ბიოლის ფონდის ოფისში იმსჯელეს საკითხზე — "მედია და ომი". შეხვედრა მნიშვნელოვანი იყო, რადგან მაშინ პირველად გააანალიზეს მედიის შეცდომები ომში.

აღმოჩნდა, რომ ჟურნალისტის სიცოცხლე არ იყო დაზღვეული, არ ჰქონიათ ჯავშანჟილეტები, ჩაფხუტები. რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, არავის ჰქონდა გავლილი ტრენინგი, როგორ უნდა ემუშავათ მსგავს სიტუაციაში.

"რამაც დაატყო კიდეც კვალი მოვლენების გაშუქებას. ჩავებით პროპაგანდისტულ ომში და რუსულ პროპაგანდას კონტრპროპაგანდით ვპასუხობდით", — თქვა შეხვედრაზე დავით კიკალიშვილმა, რომელიც "კურიერი P.S."-ის წამყვანი იყო "რუსთავი 2"-ზე, იმ დროისათვის ყველაზე პოპულარულ სატელევიზიო არხზე, რომლის სარედაქციო პოლიტიკას ხელისუფლება აკონტროლებდა.

გარდა ამისა, შეხვედრისას ითქვა, რომ:

• მოუმზადებელი იყვნენ კიბერუსაფრთხოების თვალსაზრისით;
• არ იცოდნენ, როგორ გაეწიათ პირველადი გადაუდებელი დახმარება ველზე; როგორ ემოქმედათ მტრულად განწყობილ სამხედროებთან;
• უმეტესწილად, სატელევიზიო მედიის ცნობები სახელისუფლებო პროპაგანდას ემსახურებოდა და არა — აუდიტორიის სწორ ინფორმირებას.

IREX SAFE Initiative-ის რისკების მართვისა და ფიზიკური უსაფრთხოების სპეციალისტი, გიორგი კუპატაძე ამბობს, რომ 2008 წლის ომის გაშუქებისას, ქართული მედიის მოქმედება იყო დაუფიქრებელი და გაუაზრებელი. ეს ნათლად აისახა ინფორმაციის ხარისხზეც, თუმცა, უპირველესად, ჟურნალისტების უსაფრთხოებაზე, რადგან ომს რეპორტიორების სიცოცხლე შეეწირა.

ეს და სხვა გამოწვევები, მედიის უდიდეს ნაწილს, ომიდან 14 წლის შემდეგაც გადასაჭრელი აქვს.

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი დღეს ?

• ჟურნალისტის უსაფრთხოება და სიცოცხლე, ნებისმიერ ინფორმაციაზე პრიორიტეტულია და მედიასაშუალებებს მართებთ, ამზადებდნენ მათ შესაბამისი ცოდნით;
• საჭიროა, მედიამ შეიმშავოს სარედაქციო პროტოკოლი — როგორ იმოქმედებენ ამგვარი ვითარებისას;
• კონფლიქტების და ომის არაკვალიფიციური გაშუქებით, მედიამ შეიძლება ავნოს ადამიანების ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს.

"ზოგადად, ჯობია, ნებისმიერი ამბისთვის მოემზადო, მით უფრო, კონფლიქტების გასაშუქებლად, ოკუპაციის ფაქტორისა და აქამდე არსებული გამოცდილების გათვალისწინებით. მოლოდინი, რომ კვლავ შეიძლება მოგვიწიოს ამ ყველაფრის გავლა, ლეგიტიმურია, მით უფრო, თუ გადავხედავთ, ვინ არის ჩვენი მეზობელი და როგორია რეგიონული კონტექსტი", — ამბობს მაკა ანთიძე, რომელიც Reuters-ის კავკასიის ბიუროს ხელმძღვანელობდა და 2008 წლის ომსაც ამ საერთაშორისო სააგენტოსთვის აშუქებდა.

"როცა გაქვს კონკრეტული მოცემულობა, მაგალითად, დგახარ და მოედინება მეწყერი, ხომ არ დაიწყებ იმაზე ფიქრს, ჟურნალისტი ვარ და არ დამაზიანებსო?! ასეთივე "მეწყერია" საომარი სიტუაცია, ან თუნდაც, ძალადობრივი საპროტესტო აქცია, სადაც შეშინებული ხალხის მასა გარბის. თუ პროაქტიულად არ მოემზადები ვითარებისთვის, "მეწყერი" აუცილებლად გადაგივლის", — ამბობს გიორგი კუპატაძე.

ვინ შეიძლება აშუქებდეს ომს და ვინ — არა?

"Reuters-ი არასდროს გაუშვებს საომარი ვითარების გასაშუქებლად ჟურნალისტს, ვინც არ იცის, რა სიტუაციაში როგორ მოიქცეს. მაგალითად, დაბომბვისას — გაიქცე, დაწვე, დაიმალო, თუ შეეფარო შენობას. სამწუხაროა, რომ საქართველოში ასეთი სტანდარტი არ არსებობს, შესაბამისად, ყველაფერი ხდება სპონტანურად, წინასწარი მომზადების გარეშე", — ამბობს მაკა ანთიძე და გვიზიარებს საერთაშორისო მედიაის პრაქტიკას, როგორ გეგმავენ კონფლიქტის გაშუქების პროცესს:

• ყველა ჟურნალისტს უნდა ჰქონდეს გარკვეული ცოდნა და მზადყოფნა, როგორ იქცეოდეს შესაბამის სიტუაციებში;
• ვინ გააშუქებს ველიდან და ვინ - ნიუსრუმიდან, ამის განსასაზღვრად რედაქტორები გუნდში გამოკითხვას უნდა ატარებდნენ;
• მენეჯერები უნდა უხსნიდნენ თანამშრომლებს, რომ ველზე გასვლაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია საომარი მდგომარეობის შესახებ სიახლეების ნიუსრუმიდან, ან არასაბრძოლო ვითარებიდან გაშუქება.
• არც ჟურნალისტს უნდა მოერიდოს იმის თქმა, რომ ოფისიდან მეტად პროდუქტიული იქნება, ვიდრე - ველზე, რადგან შეიძლება, ეშინოდეს, რაც სრულიად ბუნებრივი და ნორმალურია.

"კარგი ჟურნალისტობაა, როდესაც იაზრებ, რომ თუ შესაბამისი ცოდნა არ გაქვს, არ ხარ მზად ფიზიკურად, ან ფსიქოლოგიურად, ველზე არწასვლა არ "ტეხავს". ისიც უნდა გვახსოვდეს, კურსები ძალიან განსხვავებულია რეალური ვითარებისგან" - ამბობს მაკა ანთიძე - "რომ რთულია საომარ მდგომარეობაში მუშაობა, მით უფრო, საკუთარ ქვეყანაში, რადგან ამ შემთხვევაში ერთვება ემოციებიც, თუმცა "უნდა მივუდგეთ საქმეს პროფესიულად და არა - ემოციურად. შენ იქ იმისთვის ხარ, ხალხს მოუყვე რა ხდება."

მედიას არ აქვს რესურსი

ჟურნალისტების გადამზადება ძვირია და საქართველოში მედიას, განსაკუთრებით, მცირე ნიუსრუმებს, შესაძლოა, შესაბამისი სახსრების მოძიება უჭირდეთ, თუმცა, გიორგი კუპატაძე ამბობს, რომ ფინანსების მოსაძიებლად მრავალი გზა არსებობს.

მთავარია:

1. მზაობა — გააზრებული გადაწყვეტილება, რომ უსაფრთოება ყველაზე მნიშვნელოვანია, რადგან "მოკლული, დაჭრილი, დაშავებული, დაპატიმრებული ჟურნალისტი, რომელსაც კამერა წაართვეს, მასალებს ვერ გამოიტანს."
2. შესაძლებლობების მოძიება — საერთაშორისო, თუ ადგილობრივი ორგანიზაციების, და მათ შორის, IREX-ისა და "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" პერიოდული უფასო ტრენინგები უსაფრთხოების შესახებ.
3. საერთაშორისო დონორები, რომლებმაც შესაძლოა, დააფინანსონ სწავლება და დაეხმარონ ნიუსრუმებს უსაფრთხოების პროტოკოლის შემუშავებაშიც.
4. პირველადი სამედიცინო დახმარების სწავლება, რომელიც საქართველოში მაღალი დონით ტარდება და თანაც, უფასოა.

ურთიერთობა მტრულად განწყობილ სამხედროებთან

• 2008 წელს, რუსეთის აგრესიის შედეგად დაიჭრა 11 და დაიღუპა 4 ჟურნალისტი.
• მოკლულთაგან ორი, მტრულად განწყობილმა სამხედროებმა მოკლეს.

"[...]ცხინვალში როცა მივაღწიეთ, სამხედროები დავინახეთ. შეიარაღების მიხედვით, ერთ ჩვენგანს ქართველები ეგონა და ქართულად მიესალმა, რასაც რუსულად გინება და სროლა მოჰყვა. მანქანისკენ გავიქეცით, რაც უმძიმესი შეცდომა იყო, რადგან ტყვიამფრქვევის ჯერი წამოვიდა ჩვენსკენ. გიგა ჩიხლაძე და საშა კლიმჩუკი ადგილზევე მოკლეს, ორნი კი დავიჭერით. თუ ისვრიან, თუნდაც ჰაერში, უნდა დაწვე მიწაზე და ხელები აწიო, იმიტომ რომ შენ არ ხარ სამხედრო, ხარ ჟურნალისტი, არ გაქვს იარაღი და ვერც ტყვიაზე სწრაფად გარბიხარ", — თქვა ჟურნალისტმა თემო კიღურაძემ აგვისტოს ომის გაშუქებაზე საუბრისას პოდკასტში, "პირველი ნაბიჯები".

 

ოკუპანტების კონტროლირებად გამშვებ პუნქტებზე არაერთხელ მოუხდა რუს სამხედროებთან ურთიერთობა მაკა ანთიძესაც, როდესაც ომს "როიტერისთვის" აშუქებდა.

"იმ მომენტში უნდა დაივიწყო, რომ ის ადამინი გძულს, ოკუპანტია, გიკლავს მოქალაქეებს და შესაძლოა, ხვალ შვილიც მოგიკლას. ეს რთულია, თუმცა ამის გამოსამუშავებლად არსებობს სპეციალური ტრენინგები, როგორ უნდა მოიქცე გამტარ პუნქტებთან. ძალიან ფრთხილი უნდა იყო: არ გააღიზიანო, არ გაუჩინო ეჭვი, რომ რაიმე საფრთხეს შეუქმნი და ასე შემდეგ".

ომი, ინფორმაცია და პროპაგანდა

"რუსეთ-საქართველოს ომის დროს, ქართული მედია ცხინვალში, ქართული ჯარის წარმატების შესახებ იუწყებოდა. იქაურები უყურებდნენ ტელევიზორს და ეჭვიც არ ჰქონიათ საფრთხის მოახლოებაზე, მხოლოდ მეზობლებისაგან გაიგეს, რომ სასწრაფოდ უნდა დაეტოვებინათ სახლები. მათ სიცოცხლეს სერიოზული საფრთხე შეექმნა. მხოლოდ პროპაგანდისტული ინფორმაცია რომ არ მოესმინათ და სიმართლე სცოდნოდათ, სხვა გადაწყვეტილების მიღების საშუალება ექნებოდათ", — ამბობდა ჟურნალისტი ნინო დანელია, ომიდან 2 თვის შემდეგ, ბიოლის ფონდში გამართულ შეხვედრაზე.

ეს მაგალითიც კარგად აჩვენებს, რა ხელშესახები ზიანი შეიძლება მოუტანოს მედიამ ადამიანებს, პროპაგანდის გავრცელებით.

"ომის გაშუქება არ ნიშნავს, დაივიწყო ჟურნალისტის მთავარი ფუნქცია - დასვა კითხვები და აუდიტორიას გადამოწმებული ინფორმაცია მიაწოდო - ომის დროს ეს შესაძლოა, ადამიანის სიცოცხლის ფასად დაჯდეს, მით უმეტეს, თუ ინფორმაციის მთავარი წყარო ხარ.

პროპაგანდაში გადაზრდილი პატრიოტიზმი არ არის ქართველი ჟურნალისტების "ექსკლუზივი" და ეს რუსეთ-უკრაინის მიმდინარე ომის გაშუქებასაც ეტყობა, ამ ქვეყნების მედიის ინფორმაციის მიხედვით, რთულია გააარკვიო, რა არის მართალი და რა — არა",- ამბობს მაკა ანთიძე.

რუსეთ-უკრაინის ომის ფაქტორი

რისკების მართვის სპეციალისტს გიორგი კუპატაძეს, სხვა ქვეყნების მედიათან სამუშაო ურთიერთობის გამოცდილებაც აქვს და ამბობს, რომ უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ, ბევრად სერიოზულად ეკიდებიან უსაფრთხოების საკითხებს, ვიდრე აქამდე. მათ ფონზე კი, რეგიონში ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი მდგომარეობა ქართულ მედიას აქვს, რადგან უსაფრთხოების საკითხს "ცოტა ინფანტილურად უყურებენ."

კუპატაძის თქმით, საქართველოს მსგავი პრობლემა ჰქონდა უკრაინულ მედიასაც, სადაც 2014 წლის ყირიმის მოვლენების გამოცდილების მიუხედავად, ბევრმა მაინც არ დანერგა სისტემური მიდგომა უსაფრთხოების თვალსაზისით, რამაც 2022 წლის მოვლენებისას იჩინა თავი, მათ შორის, კიბერუსაფრთხოების კუთხით.

"ომის პირველ თვეებში უკრაინულ მედიაზე უამრავი კიბერშეტევა მოხდა, ისინი კი, ვისაც არ ჰქონდათ სარეზერვო საიტები, დიდი პრობლემების წინაშე აღმოჩდნენ".

კიბერთავდასხმები საომარი მდგომარეობისას გარდაუვალია და 2008 წელს ამის გამოვლა ქართულ მედიასაც მოუხდა, რისთვისაც არ იყვნენ მზად. მაგალითად, რუსთავი 2-ზე განხორცილებული კიბერთავდასხმის შემდეგ, ტელევიზიას არ ჰყავდა სპეციალური ჯგუფები, რომლებიც ვიდეომასალას ალტერნატიული წყაროებით გაავრცელებდნენ.

2008 წელს, ბიოლის ფონდში გამართულ დისკუსიაზე, დავით კიკალიშვილი ამბობდა, რომ ამან გარკვეულწილად, ნეგატიური გავლენა იქონია ქვეყნის საერთაშორისო პოზიციონირებაზე. იგივე პრობლემა ჰქონდათ საინფორმაციო სააგენტოებსაც, რომელთა ნაწილმა, ვებგვერდზე ინფორმაციის გამოქვეყნება მხოლოდ 10 აგვისტოსთვის აღადგინა.

კიბერუსაფრთხოებაზე ზრუნვა, კონფლიქტების გაშუქებისათვის, მედიის მომზადების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია.

მედიისთვის ხელმისაწვდომია უსაფრთხოების ტრენინგების უფასო ონლაინ-ვერსიებიც, მათ შორის არის IREX-ის მიერ შედგენილი დოკუმენტიც, თუმცა, გიორგი კუპატაძე მიიჩნევს, რომ სასურველია, უსაფრთხოების გეგმა ყველა მედიამ სპეციალისტებთან ერთად, ინდივიდუალურად შეადგინოს - კონკრეტული ქვეყნისა და კონკრეტული მედიასაშუალებისთვის შესაბამისი ფაქტორების გათვალისწინებით.

ჟურნალისტებს კი, ვინც შესაძლოა, ამ სტატიის შემდეგ დაინტერესდეს საბრძოლო ვითარებაში პირველადი სამედიცინო დახმარების გაწევის მთავარი წესებით, Youtube-ის ამ არხზე, გენერალ მაზნიაშვილის სახელობის ახალგაზრდული ლეგიონის მიერ მომზადებული ვიდეოების სერია შეუძლია იხილოს.

NDI-ის 2019 წლის კვლევის მიხედვით, საქართველოში, НТВ, ОРТ, Россия 1 და RTR არაქართულენოვანი არხების ყურებადობის სათავეშია. აქედან სამს ოფიციალურად, რუსეთის სახელმწიფო ფლობს, მეოთხეს — კრემლისტური "გაზპრომ მედია". ანუ მაყურებელთა ეს ნაწილი, ახალ ამბებს რუსეთის ფედერაციის პოლიტიკური ცენზურითა და პროპაგანდისტული გზავნილებით ეცნობა.

დეზინფორმაციაზეც და პროპაგანდაზეც, როგორც რუსეთის ჰიბრიდული ომის მძლავრ არსენალზე, რუსეთ-უკრაინის ომამდეც ღიად საუბრობენ ევროპის ქვეყნებისა და აშშ-ის მთავრობები, თუმცა, ამ საფრხეებს არ აღიარებს საქართველოს ხელისუფლება, არც რუსეთის მიერ უკრაინაში წარმოებული ომის ფაქტორის გათვალისწინებით, და არც — რუსეთის მიერ ოკუპირებული ქვეყნის პოზიციიდან.
"ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის" ერთ-ერთი დამფუძნებელი ლევან ავალიშვილი გვესაუბრება საქართველოში რუსული არხების მაუწყებლობის პრობლემასა და  რისკებზე.

მოკლედ, ლევან ავალიშვილის შესახებ:

• ავალიშვილი "ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის" (IDFI) ერთ-ერთი დამფუძნებელი და IDFI-ს პროგრამების დირექტორია;
• წლებია, რუსულ პროპაგანდასთან ბრძოლის საკითხებზე მუშაობს;
• 2016 წელს, მისი მონაწილეობით შემუშავდა დოკუმენტი — "კრემლის საინფორმაციო ომი საქართველოს წინააღმდეგ", რომელშიც პროპაგანდასთან ბრძლის სახელმწიფო პოლიტიკის აუცილებლობაზეა აქცენტი.

მოკლედ, ინტერვიუს მთავარი გზავნილები:

• "საკმაოდ რთულია ბალანსის დაცვა სიტყვის თავისუფლების დაცვასა და პროპაგანდის აკრძალვას შორის."
• "საქართველოში რუსულ პროპაგანდას მრავალი შრე აქვს."
• "2012 წლამდე, საქართველოში არაფორმალურად იყო აკრძალული რუსული არხების ტრანსლირება, ახლა კი შეუზღუდავად ვრცელდება. ეს ყველაფერი, "რუსეთის არგაღიზიანების" პოლიტიკის" ნაწილია."
• "სანამ ეს პოლიტიკა არ შეიცვლება, ვერც ერთი არხი, თუ პრორუსული არასამთავრობო ორგანიზაცია ვერ დაექვემდებარება შეზღუდვებს."

ლევან ავალიშვილთან ეს ინტერვიუ მანამ ჩავწერეთ, ვიდრე საქართველოში რუსული პროპაგანდისტული იდეების გამტარებელი არხი "პირველი გასართობი" მაუწყებლობას შეწყვეტდა. არხი დაფინანსებას რუსეთის "პერვი კანალისგან" (OPT) იღებდა და ამავე არხის გასართობ პროგრამებს, სერიალებსა და მხატვრულ ფილმებს ქართულ ენაზე ავრცელებდა. ლევან ავალიშვილი პროპაგანდის ამ ფორმას "კულტურულ პროპაგანდას" უწოდებს.

კულტურული პროპაგანდა

ნებისმიერი არხი, რომელიც ფინანსდება და კონტროლდება რუსეთის სახელმწიფო ტელევიზიის მიერ, ოფიციალურად არის რუსული პროპაგანდის ნაწილი, იმის მიუხედავად, რა სახის კონტენტს ავრცელებს, რადგან მთლიანობაში, გინდ კულტურული მიმართულება იყოს, გინდ — საინფორმაციო, სრული შინაარსით ექვემდებარება კრემლის კონტროლს. ეს ასე იყო ზოგადადაც, და განსაკუთრებით, ასეა დღეს, როდესაც რუსეთში პუტინმა ცენზურა ოფიციალურად, "სამხედრო ოპერაციის" ფარგლებში დააკანონა.

კულტურული პროპაგანდა, რუსეთის გრძელვადიან მიზნებზე გათვლილ საგარეო-პოლიტიკურ ამოცანებს ემსახურება. ფილმების, სერიალების, ტელე და რადიო გადაცემების გავრცელება მიმართულია კულტურული ერთობის, ტრადიციების, კავშირების გაძლიერებაზე, რათა გააძლიეროს ბმა "რუსულ სამყაროსთან", როგორც მენტალური, ასევე, ემოციური თვალსაზრისით.

ეს არ არის ახალი "გამოგონება". მაგალითად, ცივი ომისას, ჯინსების და ჯაზის კულტურული ექსპანსია, თუ "რადიოსიხშირეებით ბრძოლა", იდეოლოგიური ბრძოლის ერთ-ერთი ბუნებრივი მეთოდი იყო. ასე რომ, კი, კულტურული პროპაგანდა, ზოგადად, პროპაგანდის ერთი კონკრეტული სახეა, რომელიც არანაკლებ უნდა გვაღელვებდეს, ვიდრე დეზინფორმაციის გავრცელება. ამ თვალსაზრისით, რუსული გადაცემების ქართულად თარგმნა მიმართულია კონკრეტულ ადამიანებზე, ვისაც სურთ, ჰქონდეთ წვდომა "რუსულ კულტურულ სამყაროსთან".

პროპაგანდის მისია

ზოგადად, პროპაგანდას მრავალი შრე აქვს და ერთმანეთისგან განსხვავებულ ასაკობრივ, კულტურულ, სოციალურ და ეკონომიკურ ფენებზე სხვადასხვა გზებითაა მიმართული. მაგალითად, უფროს ასაკზე გათვლილი კონტენტის ერთ-ერთი მიზანი ახალგაზრდობის ემოციების გაძლიერებისკენ არის მიმართული, რაც ვერ "იმუშავებს" ახალგაზრდებზე, და შესაბამისად, მიდგომებიც დივერსიფიცირებულია.

სანაცვლოდ, ახალ თაობაზე ძალიან ეფექტურად ახდენენ გავლენას სოციალური მედიის საშუალებით. მათ შორის, საქართველოში მოქმედი და საქართველოს მოქალაქეების მიერ დაფუძნებული ორგანიზაციები, პოლიტიკური პარტიები, თუ კერძო სუბიექტები. ამ კონტექსტში, თავის მოტყუება იქნება მხოლოდ რუსული სატელევიზიო მედიის შეუზღუდავად გავრცელებისგან წარმოქმნილ რისკებზე საუბარი, რადგან სოციალური მედიის დახმარებით, კრემლისტური ინტერესების გავრცელება, არანაკლებია.

ექსპატები — კიდევ ერთი საფრთხე, სახელმწიფო უსაფრთხოებისთვის

პროპაგანდისგან გამოწვეული რისკები ძალიან მაღალია. ასე იყო ომამდეც, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის შემდეგ, კიდევ უფრო საყურადღებოა. მაგალითად, დღეისათვის საინფორმაციო უსაფრთხოების რისკების თვალსაზრისით, ერთ-ერთი მთავარ გამოწვევად იქცა ის გარემოება, რომ საქართველოში მნიშვნელოვნად გაიზარდა რუსული ექსპატების რაოდენობა (*ექსპატი: სხვა ქვეყანაში საკუთარი ნებით მომუშავე, ან დროებით მცხოვრები ადამიანი, რომელიც იმ ქვეყნის მოქალაქე არ არის). გამოქცეული ადამიანები, რომლებიც აქ ცხოვრობენ, აქ მუშაობენ, შეიძინეს ქონება — მათი რაოდენობა უკვე 100 000-ია და ისინი ინფორმაციულად, ისევ რუსულ წყაროებზე არიან დამოკიდებული.

2012 წლამდე, საქართველოში არაფორმალურად იყო აკრძალული რუსული არხების ტრანსლირება, რაც იმ დროინდელი პოლიტიკის ნაწილი იყო. 2012 წლის შემდეგ კი, შეუზღუდავად ვრცელდება ყველგან — სილკნეტზე, მაგთიზე, თუ სხვა საკაბელო მაუწყებლებით. რუსულ არხებს ხშირად შეხვდებით სასტუმროებშიც და ტურისტულად ჩამოსული მილიონობით რუსი, რომელთა დიდი ნაწილი ამ მომენტშიც ცხოვრობს სასტუმროებში, ინფორმაციას ისევ პროპაგანდისტული რუსული წყაროებიდან იღებს.

რუსეთის არგაღიზიანების პოლიტიკა — ბარიერი პროპაგანდასთან ბრძოლაში

საკმაოდ რთულია ბალანსის დაცვა გამოხატვის თავისუფლებასა და პროპაგანდის აკრძალვას შორის, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, სწორედ ოკუპაციის ფაქტორის გამო, საქართველოს მოცემულობა ნებისმიერი სხვა ქვეყნის მაგალითისგან განსხვავებულია, სადაც დილემური იყო არჩევანი რუსული პროპაგანდისტული მედიის აკრძალვასა და სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვას შორის.

ჩვენ, რეალურად ვართ ოკუპაციის პირისპირ და ეს პროცესი ახლაც მიმდინარეობს. შესაბამისად, არასწორია, როდესაც ასეთ პროცესში სახელმწიფო არ უზრუნველყოფს საინფორმაციო მედეგობას და პროპაგანდის გავრცელების საშუალებას აძლევს ოკუპანტ ქვეყანას, რომლის "სპუტნიკიც", ოკუპაცირებულ რეგიონებში — აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში მაუყწყებლობს, და თანაც, ფილიალი აქვს თბილისში, სადაც საქართველოს მოქალაქეებს ასაქმებს და უხდის ხელფასს. აწარმოებს არა მხოლოდ რუსულ, არამედ, ქართულენოვან კონტენტსაც. ეს ყველაფერი კი არაფერში ჯდება.

პრობლემა, 2012 წლის შემდეგ, ბევრად მძაფრად დადგა. დავიწყეთ ამ საკითხზე საუბარი, მაგრამ არ გამოგვივიდა, რადგან მთლიანობაში, ეს ყველაფერი "რუსეთის არგაღიზიანების გამოცხადებულ პოლიტიკაში" ჯდება. სანამ ეს პოლიტიკა არ შეიცვლება, ვერც ერთი არხი და ვერც ერთი პრორუსული არასამთავრობო, თუ სხვა ტიპის ორგანიზაცია ვერ დაექვემდებარება შეზღუდვებს. ასეთია ამ პრობლემის კონტექსტი და ამ ხელისუფლების გაცხადებული კურსის პირობებში, რაიმეს შეცვლა, შეუძლებელია.

საგულისხმოა, რომ პროპაგანდის გავრცელების თვალსაზრისით, რუსეთისთვის ერთ-ერთი ძლიერი საყრდენია მოლდოვა. როგორც ცნობილია, უკრაინის მხარდაჭერის პროცესში მოლდოვა და საქართველო დაახლოებით, ერთსა და იმავე პოზიციაშია. საერთო რისკებიდან გამომდინარე, არც საქართველო და არც მოლდოვა ერთვება უკრაინის სამხედრო მხარდაჭერაში, თუმცა, ერთადერთი, რაც გააკეთა მოლდოვის ხელისუფლებამ, ეს იყო რუსული არხების აკრძალვა. ჩვენ, საქართველომ, რომელიც ოკუპაციის ქვეშ არის, ეს მინიმუმიც არ გავაკეთეთ.

რა ხდება?
რუსული პროპაგანდისტული შინაარსის ტელეკომპანია "პირველი გასართობი" საქართველოში უკვე ერთი კვირაა, აღარ მოაუწყებლობს. გათიშულია ტელევიზიის ოფიციალური ვებგვერდიც.

მულტიპლექს ოპერატორის, "სტერეო პლუსის" აღმასრულებელი დირექტორი, გიორგი ხითარიშვილი ამბობს, რომ არხს დავალიანება ჰქონდა და მისი ინფორმაციით, ოფისიც დახურულია.

"პირველი გასართობის" დირექტორი, ანა მანჯგალაძე გვეუბნება, რომ ამ ეტაპზე კომენტარას არ აკეთებს, ამბობს რომ "ოფისი გადასულია" და არ გვიდასტურებს, არხმა მაუწყებლობა დროებით შეწყვიტა თუ სრულად.

რა უნდა ვიცოდეთ?
საქართველოს კანონით "მაუწყებლობის შესახებ", ტელეკომპანიას უფლება აქვს, მაუწყებლობა 12 თვით შეაჩეროს.

12 თვის შემდეგ, ავტორიზაციის შეჩერების საფუძველი შეიძლება გახდეს კომუნიკაციების კომისიისთვის კომპანიის პირადი მიმარათვა, ან ისეთი გარემოება, როცა ავტორიზებული პირი ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში, ერთობლივად არღვევს ქვემოთ მოყვანილ შემდეგ პუნქტებს:

• არ ახორციელებს ავტორიზებულ საქმიანობას;
• არ წარუდგენს კომისიას რეგულირების საფასურის გაანგარიშებებს, ან წარუდგენს ნულოვან გაანგარიშებას;
• არ იხდის რეგულირების საფასურს;

რა ვიცით "პირველი გასართობის" შესახებ?

• საქართველოში, რუსული პროპაგანდისტული იდეების გამტარებელი ტელეკომპანია "პირველი გასართობი" 2015 წლიდან მაუწყებლობდა.
• ის ქართულად თარგმნიდა და ავრცელებდა რუსეთის სახელმწიფო ტელეკომპანიის — "პერვი კანალის" (OPT) პროპაგანდისტულ გადაცემებს, სერიალებსა და მხატვრულ ფილმებს.
• 2022 წლის პირველი კვარტლის ჩათვლით, "პირველი გასართობის" ერთადერთი დაფინანსების წყარო რუსეთის სახელმწიფო პროპაგანდისტული ტელევიზია "პერვი კანალი" (OPT) იყო.
• იანვარში "პირველ გასართობს" "ოერტესგან" 61 358 ლარი ჩაერიცხა, თებერვალში - 57 895. ამის შემდეგ კი რუსეთის პირველი არხისგან დაფინანსება შეწყდა.

რა შეიძლება იყოს ამის მიზეზი?
რუსული "პერვი კანალი" სანქცირებულია 2022 წლის 3 ივნისიდან, ევროკავშირის სანქციების მეექვსე პაკეტის ამოქმედების შემდეგ, რაც ევროკავშირის ტერიტორიაზე რუსული სახელმწიფო პროპაგანდისტული ტელევიზიების მაუწყებლობის შეჩერებას და SWIFT-დან (მსოფლიო ბანკთაშორისი ფინანსური ტელეკომუნიკაციის საზოგადოება) გათიშვასაც გულისხმობს.

რადგან საქართველოს საბანკო სისტემა SWIFT-ის ნაწილია, რუსეთის საქნცირების ამ ნაწილს ავტომატურად იზიარებს.

საქართველოს ეროვნული ბანკის 16 ივნისს გაკეთებული განცხადების თანახმად, "ქვეყნის ცენტრალური ბანკი კატეგორიულად გამორიცხავს, რომ სანქცირებულმა პირმა საქართველოს საბანკო სექტორის გამოყენებით ნებისმიერი სახის ფინანსური ოპერაციის განხორციელება შეძლოს. ასეთის აღმოჩენის შემთხვევაში, ეროვნული ბანკი უმკაცრეს რეაგირებას მოახდენს." სავარაუდოდ, ამ შეზღუდვებმა განაპირობა არხის ძირითადი დაფინანსების წყაროს შეზღუდვა.


მეტი დეტალი "პირველი გასართობის" შესახებ.

• 2015 წლიდან "პირველი გასართობი" შეუზღუდავად ვრცელდებოდა მთელ საქართველოში, როგორც საკაბელო ტელევიზიებით, ასევე, ე.წ. სეტ ტოპ ბოქსებითაც, ანუ მისი ყურება ნებისმიერი ანტენით არის შესაძლებელი.
• არხმა "მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონი, ეთერში გასვლისთანავე, არაერთგზის დაარღვია.
• მაუწყებლობდა რუსეთის სახელმწიფო ტელევიზიის ლოგოთი და წარწერით: "Грузия".
• ეთერში ათავსებდა პროპაგანდისტული OPT-ს საინფორმაციო-პოლიტიკურ პროგრამებსაც.
• 2015 წელს კომპლექსური დარღვევების გამო, კომუნიკაციების არეგულირებელმა კომისიამ მას შემდეგ დააკისრა სანქციები, რაც შესაბამისი მოთხოვნით, "ინფორმაციის განვითარების თავისუფლების ინსტიტუტმა (IDFI) მიმართა.
• შედეგად, არხი იძულებული გახდა, 2015 წლის 18 აგვისტოდან მაუწყებლობის შინაარსი შეეცვალა და "პირველი გასართობის" სახელით დღემდე მაუწყებლობს.
• რუსული სახელმწიფო საინფორმაციო პროპაგანდა კი, "კულტურული პროპაგანდით" ჩაანაცვლა.

რას ნიშნავს კულტურული პროპაგანდა?

ეს პროპაგანდის ერთ-ერთი ფორმაა. ემსახურება გრძელვადიან მიზნებზე გათვლილ საგარეო-პოლიტიკურ ამოცანებს, რაც სხვა ქვეყანაში იმ ქვეყნის იდეების გავრცელებას გულისხმობს, რომელ ქვეყანაც ამაში ფულს ხარჯავს.

კულტურულ პროპაგანდას ავრცელებენ:

• ფილმებით,
• სერიალებით,
• ჟურნალებით,
• რადიო და სატელევიზიო გადაცემებით.

ეს აქტივობები გამიზნულია ერის იმიჯის გასაძლიერებლად და კეთილგანწყობის შესაქმნელად სხვა ქვეყნების მოსახლეობაში, რათა მოახდინონ გავლენა მათი ქვეყნის მთავრობებსა და პოლიტიკაზე, საზოგადოებრივი აზრის ზეწოლის გზით.

საგულისხმოა, რომ რუსეთის მიერ უკრაინაში დაწყებული ომის შემდეგ, საქართველომ არ გაიზიარა სხვა დასავლური ქვეყნების გადაწყვეტილება, აეკრძალა რუსული პროპაგანდა, შესაბამისად, უპრობლემოდ ვრცელდებოდა "პირველი გასართობიც", რომელსაც რუსული პროპაგანდისტული OPT წლებია, აფინანსებს.

არხის ფინანსური შემოსავლები 2016-2022 წლამდე, ასეთია:

სარეკლამო კომპანია "Betterfly Media" "ფიფლმეტრების" მონაცემებს ამუშავებს, მათი ინფორმაციის მიხედვით კი, 2021-2022 წლის ანალოგიურ პერიოდში, ყველაზე პოპულარული ტელევიზიების რეიტინგმა საგრძნობლად იკლო.

წინა სტატიაში მოგიყევით, როგორ ადგენენ ტელევიზიების რეიტინგს ე.წ. ფიფლმეტრების ტენოლოგიით.

ამჯერად გავაანალიზებთ, რას გვეუბნება "ფიფლმეტრებზე" დაკვირვება ქართველი ტელემაყურებლისა და მისი ინტერესების შესახებ.

რა ხდება?

• მაყურებელი დაკარგეს ამ არხებმა: "იმედი", "მთავარი არხი", "რუსთავი 2", "GDS".
• უმნიშვნელოდ, მაგრამ გაზრდილია საზოგადოებრივი მაუწყებლისა და "ფორმულას" აუდიტორია.

რამ გამოიწვია აუდიტორიის კლება?

მიზეზი მარტივია:

• 2020 წლის მარტიდან, ტელევიზიის მიმართ ინტერესი მნიშვნელოვნად გაიზარდა, რაც Covid 19-ის პანდემიამ განაპირობა.
• ადამიანებს სახლში ყოფნა მოუხდათ, ვირუსის გავრცელებისა და პრევენციული ზომების შესახებ ინფორმაციის მიმართ ინტერესი მაღალი იყო, ამან კი ტელეყურების მაჩვენებელი 2019 წელთან შედარებით, დაახლოებით, 27%-ით გაზარდა.
• 2022 წელს, პოსტპანდემიურ პერიოდში, ტელემაყურებლის რაოდენობამ 6%-ით იკლო და კლება ყველა არხის წილზე აისახა.

რა შინაარსის პროგრამები აინტერესებს ქართველ ტელემაყურებელს?

უპირველესად, სპორტი — მნიშვნელოვან სპორტულ მოვლენებს ტელემაყურებლის ყველაზე დიდი აუდიტორია ჰყავს.

მაგალითად, TV MR-ის მონაცემებით, 2022 წლის სექტემბრის თვის 25 ყველაზე პოპულარული პროგრამიდან 8 სპორტულ კატეგორიაშია — რეიტინგების სათავეში კი, უეფას ერთა ლიგაა (საზოგადოებრივი მაუწყებელი). ინტერესი მაღალია არა მხოლოდ ფეხბურთის, არამედ, რაგბისა და კალათბურთის მიმართაც, რაზეც გასული თვეების მონაცემებიც მოწმობს.

გართობა - 2022 წლის 9 თვის მონაცემებით, რეიტინგების სათავეებში გხვდება ღამის შოუები, გასართობი, “ყვითელი” თოქ-შოუები და ე.წ. "მეგაშოუები". ამ მიმართულებით ყველაზე მეტი ტელემაყურებელი "იმედს" ჰყავს.

სერიალები - ცალკეული ტელევიზიების რეიტინგებში მეტწილად, თურქული სერიალები ლიდერობენ. მთლიანობაში, განსაკუთრებულად პოპულარულია — "ერთხელ ჩუკუროვაში" (იმედი).

ახალი ამბები და საინფორმაციო-ანალიტიკური გადაცემები - ამ კატეგორიაშიც "იმედი" ლიდერობს. სხვადასხვა თვის 25 ყველაზე რეიტინგულ პროგრამას შორისაა "იმედის კვირა". "ქრონიკას" კი, ახალი ამბების გამოშვებებს შორის, ყველაზე მაღალი აუდიტორია ჰყავს.

საინტერესო ფაქტები:

• სტატისტიკურად, ტელევიზორს ყველაზე მეტი მაყურებელი 21:00-დან 23:00-მდე ჰყავს. ტელეინდუსტრიაში დღე-ღამის ამ მონაკვეთს ძირითად დროს, იგივე Prime time-ს უწოდებენ.
• საქართველოში, ტელევიზიას, ყველაზე დიდი აუდიტორია იანვარსა და თებერვალში, ყველაზე მცირე კი, ივლისსა და აგვისტოში ჰყავს.
• ტელევიზორს ყველაზე ნაკლებად სამშაბათობით უყურებენ, ყველაზე მეტად — კვირას.

• მაყურებელი ტელევიზორთან ყველაზე დიდი ხნით ჩერდება, თუ უყურებს ფილმს, ახალ ამბებსა და თოქშოუებს.
• მხატვრული ფილმები ქართული სატელევიზიო პროგრამების 20%-ს შეადგენს.

რა ვიცით პოპულარული ტელევიზიების მაყურებლის შესახებ?

შემოსავლები:

• მეტწილად, საშუალო და მაღალი შემოსავალი აქვს იმედისა და ფორმულას მაყურებელს;
• მეტწილად, დაბალი შემოსავალი აქვს რუსთავი 2-ის, მთავარი არხისა და მაესტროს მაყურებელს;
• მეტწილად, საშუალო და დაბალი შემოსავალი აქვს ტელეკომპანია პირველის მაყურებელს.

ასაკი:

• საშუალოდ, ყველაზე ახალგაზრდა აუდიტორია ჰყავს იმედს (35 წელი და ზემოთ);
• საშუალოდ, 45 წელს გადაცილებული მაყურებელი ჰყავს რუსთავი 2-ს, მთავარ არხს, ტვ პირველსა და ფორმულას
• მაესტროს მაყურებელი კი საშუალოდ, 55 წელს ზემოთ აუდიტორიაა.

სქესი:

• უფრო მეტი ქალი მაყურებელი ჰყავს: რუსთავი 2-ს, იმედს, მთავარ არხს;
• უფრო მეტი კაცი უყურებს: მაესტროს, ფორმულას, ტვ პირველს.

ქართველი ტელემაყურებლის ზოგადი პორტრეტი კი ასეთია:

• შემოსავალი: მეტწილად, დაბალი და საშუალო
• ასაკი: მეტწილად, 45
• სქესი: მეტილად, ქალი
• უყურებენ: მეტწილად რეგიონებში, ვიდრე თბილისში.

სტატიაში გამოყენებულია betterfly media-ს, Tri media-სა და TV MR-ის მონაცემები.

სატელევიზიო და სარეკლამო ინდუსტრიისთვის რეიტინგი მთავარი სავაჭრო ვალუტაა — ის შემოსავლებს განსაზღვრავს. დამკვეთმა რომ რეკლამა რომელიმე არხზე, ან გადაცემაში განათავსოს, პოტენციური აუდიტორიის შესახებ დეტალური ინფორმაცია სჭირდება.

სატელევიზიო აუდიტორიას საქართველოში აუდიტორიის მთვლელი ორი სხვადასხვა საერთაშორისო კომპანიის წარმომადგენლობა ზომავს, თუმცა, მათი მონაცემები ერთმანეთს არ ემთხვევა და ტელევიზიებიდანაც ნდობას ზოგი ერთს უცხადებს, ზოგი — მეორეს.

რა არის პრობლემა?

მსოფლიო პრაქტიკას თუ გადავხედავთ, ბევრ ქვეყანაში სატელევიზიო რეიტინგებს არა ორი ან მეტი, არამედ ერთი კომპანია ადგენს. 2020 წელს მსგავსი საკითხი საქართველოშიც დადგა, თუმცა, ამას შედეგი არ მოჰყოლია.

• მაუწყებლები, ორივე კომპანიის მიღმა პოლიტიკურ მოტივაციებს ხედავენ.
• ტელევიზიები, გადაწყვეტილებასაც იმის მიხედვით იღებენ, თუ ვის მონაცემებს უფრო ენდობიან.
• სწორედ მთვლელი კომპანიების მონაცემები განსაზღვრავს მათ შემოსავლებს, განვითარებასა და საერთოდ, არსებობის საკითხსაც კი.

მოკლედ, ტელევიზიების რეიტინგის მთვლელი კომპანიების შესახებ საქართველოში:

Nielsen — ამერიკული კომპანიაა, რომლის ლიცენზირებული პარტნიორიც საქართველოში კომპანია "TV MR საქართველოა".

მის დამკვეთებს შორის არიან:

• მთავარი არხი;
• ტვ პირველი;
• ფორმულა;
• საზოგადოებრივი მაუწყებელი;
• კავკასია.

Kantar Media — ბრიტანული კომპანია. საქართველოში მისი ექსკლუზიური ლიცენზია "Tri Media Intelligence"-ს ეკუთვნის.

მის დამკვეთებს შორის არიან:

• იმედი;
• რუსთავი 2;
• მაესტრო;
• პოს ტვ;
• ალტ ინფო;
• GDS.

რეიტინგების მდგენელი ორგანიზაციები და პოლიტიკა

"TV MR საქართველო" გოჩა ცქიტიშვილმა დააარსა და ბაზარზე 2005 წლიდან ოპერირებს, როგორც აუდიტორიის მთვლელი კომპანია.

"ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობის პერიოდში მათ მთავრობის ინტერესების გატარებაში ადანაშაულებდნენ, ხელისუფლებაში "ქართული ოცნების" მოსვლის შემდეგ კი კომპანიას პრობლემები შეექმნა — 2014 წელს შემოსავლების სამსახურის აუდიტის სამსახურმა მათი შემოწმება დაიწყო და სატელევიზიო კვლევაში მონაწილე ოჯახების მისამართების გამჟღავნება მოსთხოვა.

რა პრობლემაა, თუ შემოსავლების სამსახურს ეცოდინება კვლევაში მონაწილე ოჯახების მისამართები?

• 2014 წელს, არასამთავრო ორგანიზაციები ამბობდნენ, რომ ხელისუფლებას ეს კვლევაში მონაწილე ოჯახებზე ზეწოლის საშუალებას მისცემდა, რაც შესაძლოა, ოჯახების თვითცენზურაზეც ასახულიყო — თავი შეეკავებინათ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი არხების ყურებისაგან.

კომპანიის დამფუძნებელი გოჩა ცქიტიშვილი 2011 წლიდან ფლობს საზოგადოებრივი კვლევით ცენტრს "IPM", რომელიც ასევე, 2014 წელს ბიძინა ივანიშვილმა გააკრიტიკა, ცქიტიშვილს კი "პრაქტიკულად, ნაციონალური მოძრაობის წევრი" უწოდა.

2 წლის შემდეგ, 2016 წელს საქართველოში მეორე მთვლელი კომპანია "Tri Media Intelligence" შემოვიდა.

Tri Media Intelligence - მას ორი დამფუძნებელი ჰყავს — გიორგი თევდორაშვილი და მერაბ ფაჩულია.

ფაჩულიას ეკუთვნის კომპანია “გორბი”, რომელიც ხელისუფლების მიმართ ლოიალურად განწყობილი ტელეკომპანია “იმედისთვის” ეგზიტპოლებსა და გამოკითხვებს ატარებს.

"იმედისა" და "გორბის" ეგზიტპოლები და გამოკითხვები არაერთხელ გახდა პოლიტიკური სკანდალის მიზეზი. "გორბის" ეკუთვნის "იმედის" ბოლო გახმაურებული გამოკითხვა, სადაც კითხვა ასეთი ფორმულირებით დასვეს: "თუ დასავლეთი მოსთხოვს, საქართველოს რუსეთის წინააღმდეგ ომში ჩაბმას, როგორი უნდა იყოს პოზიცია?".

• საგულისხმოა, რომ სწორედ მერაბ ფაჩულიას "გორბი" ატარებს საველე სამუშაოებს მისივე სატელევიზიო აუდიტორიის კვლევის კომპანიისთვის — "Tri Media Intelligence".

როგორ ადგენს სატელევიზიო რეიტინგებს "TV MR საქართველო" და "Tri Media Intelligence"?

"ფიფლმეტრებით" — ასე ჰქვია ტექნოლოგიას, რომელსაც სატელევიზიო აუდიტორიის კვლევებისთვის, სტანდარტულად მთელ მსოფლიოში იყენებენ.

"ფიფლმეტრს" აყენებენ კვლევისთვის შერჩეულ ოჯახებში არსებულ ყველა ტელევიზორზე. მოწყობილობის დისტანციური მართვის პულტზე კი, ოჯახის ყველა წევრისთვის შესაბამისი ღილაკია გამოყოფილი.

კვლევაში მონაწილე ოჯახების ქცევაზე დაკვირვებით, "ფიფლმეტრი" მუდმივად ასახავს და ინახავს ინფორმაციას თუ რას უყურებს ოჯახის თითოეული წევრი.

სარეკლამო კამპანიის დაგეგმვისას, დამკვეთი სწორედ ამ დამუშავებულ მონაცემებზე დაყრდნობით იღებს გადაწყვეტილებას — რომელ არხზე, ან რომელ კონკრეტულ გადაცემაში დახარჯოს ფული.

სად ტარდება კვლევა?

კომპანიები, აუდიტორიის კვლევისთვის ირჩევენ ქალაქებს, სადაც 40 000-ზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს და საქართველოში ასეთი 7 ქალაქია.

აუდიტორიის შერჩევისას გათვალისწინებულია ქვეყნის სოციო-ეკონომიკური და დემოგრაფიული ფაქტორები, რათა სარეკლამო ინდუსტრიამ იცოდეს, რა შემოსავლების მქონე ადამიანები უყურებენ ამა თუ იმ არხს, ან გადაცემას.

• Kantar Media კვლევისთვის 540 ოჯახს აკვირდება.
• Nielsen კი, 450 ოჯახს.

კვლევისთვის შერჩეული ოჯახების რაოდენობა შესაძლოა, ცოტა მოგვეჩვენოს, თუმცა, მოსახლეობის საერთო რაოდენობის პროპორციის თვალსაზრისით, სხვა ქვეყნების პრაქტიკაც მსგავსია.

კვლევაში მონაწილეობა არ შეუძლიათ ოჯახებს, რომელთა წევრ(ებ)ი დაკავშირებული არიან საქმიანობის ისეთ სფეროებთან, როგორიცაა: მედია, რეკლამა, პოლიტიკა, ან საჯარო სამსახური, თუმცა, იმ შემთხვევაში, თუ ოჯახის რომელიმე პირი მაღალ თანამდებობას იკავებს.

მთელი ეს პროცესი მაყურებლისთვის უფრო მარტივად გასაგები რომ იყოს, სარეკლამო კომპანია „Betterfly Media“-მ პოპულარულ ენაზე მომზადებულ ამ ვიდეოში ახსნა — რა არის სატელევიზიო კვლევის პანელი.



რას გვაჩვენებს სტატისტიკა?

• ორივე მთვლელი კომპანიის შედეგების მიხედვით, ტელეკომპანია "იმედი" საქართველოში ყველაზე პოპულარული ტელევიზიაა და მას ყველაზე მეტი მაყურებელი ჰყავს.
• მანამ, სანამ "რუსთავი 2"-ში მენეჯმენტი შეიცვლებოდა და არხს მაშინდელი დირექტორის, ნიკა გვარამიას გუნდი დატოვებდა, "იმედს" ყველაზე დიდ კონკურენციას სწორედ ტელეკომპანია "რუსთავი 2" უწევდა.
• 2019 წლიდან კი, მას შემდეგ, რაც "რუსთავი 2"-დან წასულმა შემადგენლობამ ტელეკომპანია "მთავარ არხზე" გააგრძელა მუშაობა, "იმედის" მთავარი კონკურენტი "მთავარი არხია".

დაბოლოს,  სარეკლამო კომპანია „Betterfly Media“-ს ამ გრაფიკულ ვიდეოში ჩანს, როგორ იცვლებოდა ქართულ სატელევიზიო ბაზარზე ტელევიზიების წილის მაჩვენებლები 2016-2020 წლებში.

---

ამავე თემაზე: ქართველი მაყურებლის პორტრეტი — ვინ და რას უყურებს ტელევიზორში

დეპუტატი ვიქტორ ჯაფარიძე "პოსტივის" საკონტროლო პაკეტის მფლობელი გახდა. კომუნიკაციების კომისია ამაში პრობლემას ვერ ხედავს, თუმცა, 2016 წელს, მსგავს შემთხვაში კანონდარღვევა დაადგინა.

მოკლედ, რა ხდება?

• საქართველოს პარლამენტის მოქმედმა წევრმა, ვიქტორ ჯაფარიძემ ტელეკომპანია "პოსტვ"-ის ს 52% 520 000 ლარად იყიდა.
• ეს ნიშნავს, მოქმედი დეპუტატი ფლობს კომპანიის საკონტროლო პაკეტს.

რა არის პრობლემა და რა არ არის?

• კანონით, პრობლემა არ არის, რომ პარლამენტის წევრი მედიას ფლობდეს.
• პრობლემაა, რომ კანონის ამავე რედაქციით იხელმძღვანელა მარეგულირებელმა კომისიამ, როდესაც 2016 წელს დეპუტატ ნატო ჩხეიძეს არ მისცა ტელევიზიის ფლობის უფლება.

რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?

• "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში განსაზღვრულია, ვის არ აქვს უფლება ფლობდეს მაუწყებლობის სფეროში ლიცენზიას.
• ჩამონათვალში დეპუტატები არ არიან, თუმცა, პრაქტიკა გვაჩვენებს, რომ კანონში ტერმინების გაგება მარეგულირებელი კომისიისა და მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციებისთვის განსხვავებული და დილემურია.

დეტალურად

რას ამბობს კანონი?

• "მაუწყებლობის შესახებ" კანონის 37-ე მუხლით, არ შეიძლება ადმინისტრაციული ორგანოს თანამდებობის პირი, ან საჯარო მოხელე მაუწყებლის სფეროში ლიცენზიის მფლობელი იყოს.
• ასეთ შემთხვევაში კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისია ვალდებულია, განიხილოს საკითხი და კანონით განსაზღვრული ნორმის მიხედვით იმოქმედოს.

პოზიციები:

• კომუნიკაციების ეროვნული კომისია: "საჯარო სამსახურის კანონის თანახმად, დეპუტატი არ წარმოადგენს საჯარო მოხელეს. შესაბამისად, ვინაიდან ვიქტორ ჯაფარიძე არც საჯარო მოხელეა და არც ადმინისტრაციული ორგანოს, ან პოლიტიკური პარტიის თანამდებობის პირი, მის მიერ მაუწყებლის წილის შეძენა არ ეწინააღმდეგება "მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონის მოთხოვნებს".
• ვიქტორ ჯაფარიძე არ მიიჩნევს, რომ "პოსტივის” წილის ფლობით კანონს არღვევს თუმცა, თქვა, რომ აპირებს, კანონით განსაზღვრულ 10 დღის ვადაში მინდობილობით გადასცეს მართვაში სხვა პირს.
• ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია და მედიის ადვოკატირების კოალიცია, რომელიც 16 ორგანიზაციას აერთიანებს, კომუნიკაციების კომისიას მოუწოდებენ, შეისწავლოს ვიქტორ ჯაფარიძის მიერ, "პოსტვ"-ის ფლობის კანონიერების საკითხი და იხელმძღვანელოს იმავე სტანდარტით, რაც 2016 წელს, ტელეკომპანია “იბერიის” შემთხვევაში გამოიყენეს.
• ორგანიზაციების მიმართვისთვის მარეგულირებელ კომისიას ჯერ არ უპასუხია.

სანქციები:

• მაუწყებლობის შესახებ კანონის 37-ე მუხლის დარღვევის შემთხვევაში მარეგულირებელი კომისია უფლებამოსილია, მაუწყებელი წერილობით გააფრთხილოს.
• მარეგულირებელი კომისიის მიერ მაუწყებლობის მიმართ სანქციის გამოყენების მიზანი უნდა იყოს დარღვევის აღმოფხვრა, ან პრევენცია, ხოლო ამისთვის მაუწყებელს "გონივრული ვადა ეძლევა".

რა ხდება, თუ მაუწყებელი მარეგულირებელი კომისიის გაფრთხილებას არ გაითვალისწინებს?

• კომისია ვალდებულია მაუწყებელს ჯარიმა დააკისროს.
• ხოლო, მაუწყებელს აქვს უფლება კომისიის გადაწყვეტილება სასამართლოში გაასაჩივროს.

კონტექსტი:

• ვიქტორ ჯაფარიძემ "ქართული ოცნება" 2022 წლის 4 ოქტომბერს დატოვა და მოძრაობა "ხალხის ძალას" შეუერთდა. ეს მოძრაობა ანტიდასავლური განხადებებითაა ცნობილი.
• "ხალხის ძალა" თავდაპირველად, "ქართული ოცნებიდან" წასულმა ოთხმა დეპუტატმა დააარსა, ახლა მათ მმართველი პარტიიდან კიდევ 5 დეპუტატი შეუერთდა.
• "პოსტვის" წილების შეძენის შემდეგ, ტელევიზია ოფიციალურ განცხადებაში ამბობს, "რომ არხი "ხალხის ძალას" მედიაპლატფორმა გახდება - მოძრაობას “პოსტივის” 8 წამყვანი და ანალიტიკოსი შეუერთდა.

მე-20 საუკუნის 80-იან წლებამდე, "ქვიარი" (Queer) ლგბტქი ადამიანების მიმართ დამკვიდრებული არასასურველი მიმართვის ფორმა იყო, მაგრამ დრომ და აქტივიზმმა ბევრი რამ შეცვალა და ახლა ეს ტერმინი, პოზიტიური დატვირთვით და პოლიტიკური შინაარსით, ჰეტერონორმატიულ დღის წესრიგს უპირისპირდება.

ასეთი სახელწოდებით და ასეთივე მიზნით — გააუმჯობესოს საქართველოში ქვიარ ადამიანების უფლებრივი მდგომარეობა და გარემო, 2021 წლის 17 მაისს, ლგბტქი აქტივისტებმა, თამაზ სოზაშვილმა და ნინო ბოლქვაძემ ონლაინ გამოცემა, Queer.ge დააფუძნეს.

"გვინდა, დავანახოთ ხალხს, რომ ყველანი ერთი საზოგადოების წევრები ვართ, იმის მიუხედავად, ვინ გვიყვარს" - ამბობს გამოცემის რედაქტორი, ხატია ღოღობერიძე, რომელიც Queer.ge-ს რედაქციას 2022 წლის აგვისტოდან ხელმძღვანელობს. მანამდე ის On.ge-ის მთავარი რედაქტორი იყო.

მედიასტანდარტი და ბალანსი

ხატია ღოღობერიძე, ტელევიზიაში, თუ ონლაინ-მედიაში მუშაობისას, ძირითადად ახალ და მიმდინარე ამბებს აშუქებდა. ბოლო წლებში კი მისთვის მთავარ პრიორიტეტად ადამიანის უფლებები იქცა.

"ერთი მხრივ არ მინდოდა ჟურნალისტიკიდან აქტივიზმში წასვლა, მეორე მხრივ, მინდოდა, ქვიარებისა და ქალების უფლებებზე მემუშავა და ზუსტად ეს არის Queer.ge. აქ შემიძლია ლგბტქი ადამიანების მდგომარეობა გავაუმჯობესო” - ამბობს ხატია ღოღობერიძე.

გამოცემა ცდილობს, ლგბტქ+ საკითხები ჟურნალისტური სტანდარტებით გააშუქოს ერთი მთავარი პრინციპით - “არ ავნო”. “გვინდა, ჩვენი მუშაობით შევქმნათ მაგალითი: როგორ გავაშუქოთ ლგბტქ+ საკითხები ისე, რომ არავინ დავაზიანოთ, რადგან სტანდარტებს შორის ეს ერთ-ერთი უმთავრესია”, - გვეუბნება რედაქტორი.

მაგალითად, როდესაც გამოცემა წერს რესპონდენტზე, რომელიც დაქამინგაუთდა, სტატიას გამოქვეყნებამდე კარგად განუმარტავს შესაძლო რისკებს: რა შეიძლება მოიტანოს საჯაროობამ, რა შეილება მოჰყვეს ამ ყველაფერს მათ შორის Facebook-ზე.

ამას ყველა მედია უნდა აკეთებდესო - ამბობს ხატია ღოღობერიძე - "არ შეიძლება ლგბტქ+ საკითხებს ისევე აშუქებდე, როგორც პოლიტიკური პარტიებს და თქვა, რომ ერთი მხარეც გააშუქე და მეორეც, რადგან არ არსებობს "ბალანსი" და ლეგიტიმური "მეორე მხარე", როგორც ადამიანის უფლებების საწინააღმდეგო პოზიცია. არ შეიძლება თოქ-შოუში მიიყვანო ქვიარ ადამიანი და "არგუმენტებისთვის" დაუსვა ის, ვინც მას ქუჩაში ურტყამს.”

უსაფრთხოება

რედაქციის მისამართი საჯარო არ არის. ეს “მეტწილად ჰომოფობიურ საზოგადოებაში და ასევე, ჰომოფობიისა და ძალადობისკენ წამქეზებელი ხელისუფლების პირობებში” უსაფრთხო არ იქნებოდაო, ამბობს ხატია ღოღობერიძე.

უსაფრთხოების კუთხით, რისკები მაინც არსებობს. 2021 წლის ხუთმა ივლისმა აჩვენა, რომ ქვეყანაში ადამიანებს ერთი მხრივ, სექსუალური იდენტობის გამო ესხმიან თავს, მეორე მხრივ კი თავდასხმის სამიზნეა, მედიაც. Queer.ge-კი ორივე მხრივ რისკის ქვეშაა.

“მაგრამ ეს არ გვაფერხებს, რადგან მიგვაჩნია, რომ ჩვენი საქმიანობით შეგვიძლია შევცვალოთ რეალობა" - ამბობს გამოცემის რედაქტორი.

დაფინანსება

8 ავტორისგან შემდგარი სარედაქციო გუნდი სტატიებს ქართულად, რუსულად და ინგლისურად აქვეყნებს.

“ქვიარი” დონორების ფინანსური მხარდაჭერით ფუნქციონირებს, მაგრამ კომერციული განვითარების გეგმაც აქვთ. ხატიას იმედი აქვს, რომ გამოცემის ქვიარ თემატიკა ბიზნესს არ დააბრკოლებს.

"კომპანიებს, რომლებიც დღეს ხმამაღლა გველაპარაკებიან თანასწორობაზე, შეუძლიათ ნამდვილად გადადგან ნაბიჯი თანასწორობისკენ და არ შეშინდნენ, რომ ჩვენთან რეკლამის მოტანის გამო ვინმე გააკრიტიკებს. მგონია, ეს ერთგვარი გამოწვევაც კი შეიძლება იყოს ბიზნესისთვის", — ამბობს "ქვიარის" რედაქტორი.

ინფორმაცია პოზიტიური ცვლილებებისთვის

"ქვიარში" სჯერათ, რომ ჰომოფობიასთან ბრძოლა ქვიარ საკითხების მიმართ ინფორმაციის მიწოდების გარეშე, შეუძლებელია - სწორი ინფორმაცია ადამიანებში არარაციონალურ შიშებს ამარცხებს, ამიტომაც საგანმანათლებლო სტატიები გამოცემის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა.

“ერთ-ერთი რესპონდენტი გვიყვებოდა თავისი ბარის შესახებ, სადაც ხშირად უნახავს ჰომოფობები, რომლებიც რაღაც პერიოდის შემდეგ შეიცვალნენ. ისინი შეიცვალნენ, რადგან ეს ბარი, ლგბტქი ადამიანების მიმართ მეგობრულია და ნახეს, რომ ქვიარ ადამიანების შესახებ მათი წარმოდგენები, რაც ემყარებოდა ხელისუფლების, საპატრიარქოს ან ცალკეული ძალადობრივი ჯგუფების განცხადებებს, არასწორი იყო", - ჰყვება ხატია ღოღობერიძე.

გამოცემა მხოლოდ პრობლემებსა და გამოწვევებზე არ წერს. ლგბტქი ადამიანების მიღწევების გაშუქება მათთვის არანაკლები პრიორიტეტია, რადგან "თემში ბევრი წარმატებული ადამიანია და მათთვის ბევრად რთულად მოდის ეს წარმატება, ვიდრე სხვებისთვის."

გამოცემაში ამისთვის სპეციალური რუბრიკაა შექმნილი — "ქვიარი ამბობს", სადაც ადამიანები საკუთარ თავზე საუბრობენ. ამ რუბრიკაში ბევრ წარმატებულ ადამიანსაც ნახავთ. პრობლემებზეც საუბრობენ, რომელიც მათ, როგორც ქვიარ ადამიანებს აქვთ, მაგრამ ამ პრობლემებს შორის ხშირად არის ისეთი საკითხებიც, რაც ნებისმიერ მოქალაქეს შეიძლება აღელვებდეს გენდერული, ან სექსუალური იდენტობის მიუხედავად. ეს იქნება სიღარიბე, ინფლაცია, ოკუპაცია, გარემო, თუ სხვა საკითხები.

ხატია ღოღობერიძის თქმით, გამოცემის კიდევ ერთი მიზანია, ადამიანები გააცნოს საზოგადოებას არა მხოლოდ მათი იდენტობის, არამედ შეხედულებების გამო, “რადგან თემში ძალიან დიდი აზრთა სხვადასხვაობაა ნებისმიერ თემაზე — იდეოლოგიებზე, თუ პოლიტიკაზე, და ეს სრულიად ნორმალურია. გოგოები მოგწონს, თუ ბიჭები, ეს ვერ იქნება იდეოლოგიის, სოციალურ, თუ პოლიტიკურ საკითხებზე შენი მოსაზრებების განმსაზღვრელი და ჩვენ ამის ჩვენებასაც ვცდილობთ".

"ქვიარი" და პოლიტიკა

ლგბტქი ადამიანების ცხოვრებისა და უსაფრთხოების ხარისხზე პოლიტიკა უდიდეს გავლენას ახდენს. მით უფრო, რომ ლგბტ+ ადამიანებს ჯერ კიდევ უწევთ ბრძოლა ისეთი ფუნდამენტური უფლებებისთვის, როგორიცაა, მაგალითად:

• დისკრიმინაციული მიდგომები შრომით ურთიერთობებში;
• ანტიდისკრიმინაციული კანონების მიღებისათვის ბრძოლა;
• ჰომო/ბი/ტრანსფობიური სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულების;
• რეგულაცია სამართალში;
• ჯანდაცვის სერვისებზე ხელმისაწვდომობა

და ა.შ. და ასე შემდეგ.

ბევრ ასეთი საკითხის პოზიტიური ცვლილება იმაზეა დამოკიდებული, თუ ვის აირჩევს ხალხი და როგორი იქნება პოლიტიკური აქტორების მიდგომები ლგბტქი ადამიანების, და ზოგადად, ადამიანის უფლებების მიმართ. ამის გათვალისწინებით, ჩვენ Queer.ge-ს რედაქტორს პოლიტიკაზეც ვკითხეთ.

"როდესაც ვამბობ, რომ ლგბტ თემში ბევრი სადისკუსიო საკითხია, ერთ-ერთი სწორედ პოლიტიკაა. ვინ როგორ შეიძლება წარმართოს პოლიტიკა ლგბტ ადამიანების უფლებრივი მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად, ამაზე ყველას საკუთარი შეხედულება აქვს და აზრებიც გაყოფილია, რაც სრულიად ნორმალურია.

“ქვიარის” ერთ-ერთი მიზანი სწორედ ლგბტქ+ ადამიანებისთვის ღია სადისკუსიო სივრცის შექმნაა.

"გვინდა, "ქვიარი" იყოს მედია, სადაც ერთი მხრივ, ქვიარ ადამიანებს ექნებათ ღია დისკუსია პოლიტიკაზე და “მეორე მხრივ — პოლიტიკოსები შემოვიყვანოთ "ქვიარში" და გავიგოთ, რას ფიქრობენ ისინი. ამის ცოდნა მნიშვნელოვანია, რადგან ამომრჩეველს შორის ბევრი ქვიარია და, სულ რომ არ იყოს ადამიანი ქვიარი, მას აქვს უფლება იცოდეს, რას ფიქრობს ესა თუ ის პოლიტიკოსი. თუ პოლიტიკოსი ჰომოფობია, ესეც უნდა ვიცოდეთ, რომ შესაბამისად მივიღოთ გადაწყვეტილება საარჩევნო ყუთთან". - ამბობს “ქვიარის” რედაქტორი.

რა ხდება?

2022 წლის 20 სექტემბერს, სასამართლომ ტელეკომპანია “პირველს” 5 555 ლარის გადახდა დააკისრა “ქართული ოცნების” თავმჯდომარის, ირაკლი კობახიძის დედის, თამარ ზაალიშვილის სასარგებლოდ. ჟურნალისტებმა ნოდარ მელაძემ და მაკა ჩიხლაძემ კი, მას ხუთ-ხუთი ლარი უნდა გადაუხადონ.

• ეს პროცესი ერთ-ერთია ბოლო 2 წლის განმავლობაში სამი ოპოზიციური ტელევიზის, “მთავარი არხის”, “ტვ პირველისა” და “ფორმულას” წინააღმდეგ სასამართლოში შეტანილი 30-ზე მეტი სარჩელიდან.
• მაგალითად, 2021 წლის 8 ნოემბრიდან 2022 წლის ჩათვლით, "მთავარი არხის" წინააღმდეგ სასამართლოს საქართველოს სხვადასხვა ქალაქის 11-მა მერმა მიმართა და “მორალური ზიანის ასანაზღაურებლად” 55 555 ლარი მოითხოვა.

რატომ არის ამბავი საყურადღებო?

მომჩივნების უმრავლესობა "ქართული ოცნების" წარმომადგენლები და მათთან დაახლოებული პირები არიან. ქალაქის მერების გარდა, კრიტიკულ მედიებს ცილისწამების მუხლით ედავებიან:

• კახა კალაძე — თბილისის მერი;
• გრიგოლ ლილუაშვილი — სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსი;
• გიორგი გაჩეჩილაძე ("უცნობი") — პროსახელისუფლებო "იმედის" ჰოლდინგის კუთვნილი "მაესტროს" წამყვანი;
• ჯაბა ფუტკარაძე — აჭარის ფინანსთა და ეკონომიკის მინისტრი.
• თამარ ზაალიშვილი - “ქართული ოცნების” ლიდერის, ირაკლი კობახიძის დედა.

რიცხვებში

• ბოლო ორ წელში, სასამართლოში, ცილისწამების ბრალდებით ყველაზე მეტი მომჩივანი "მთავარ არხს" ჰყავს.
• მთავარი არხის წინააღმდეგ, 15 სარჩელიდან სხვადასხვა ქალაქის 11-მა მერმა მას შემდეგ შეიტანა, რაც ნიკა გვარამიამ, საავტორო გადაცემაში "მთავარი აქცენტები", იმ დროისათვის მერობის კანდიდატები სუს-ის აგენტობაში დაადანაშაულა.
• ტელევიზიების წინააღმდეგ მიმდინარე სასამართლო პროცესების უმრავლესობა ჯერ არ დასრულებულა.
• დასრულებული საქმეების უმრავლესობაში მომჩივნებმა გაიმარჯვეს.
• ტელევიზიების გამარჯვებით მხოლოდ ორი საქმე დასრულდა — აჭარის ჯანდაცვის მინისტრი "ტვ პირველის" წინააღმდეგ და წყალტუბოს მერი "მთავარი არხის" წინააღმდეგ.

კოორდინირებულად შეტანილი სარჩელები

• მერების მიერ სასამართლოში შეტანილი ყველა სარჩელი თითქმის იდენტურია ფორმით, სტრუქტურით, სიტყვებით და შინაარსით.
• მსგავსია სარჩელო მოთხოვნაც: ცნობების უარყოფა და მორალური ზიანის ანაზღაურება 55 555 ლარით.

რას ამბობენ მოსარჩელე მერები?

მედიაჩეკერი მოსარჩელე მერებს 2022 წლის აპრილში დაუკავშირდა.
მათმა უმეტესობამ კომენტარზე უარი გვითხრა.

• ყვარლის მერი გივი ზაუტაშვილი ამბობს, რომ მას სხვა მერებთან ამ საკითხზე კომუნიკაცია არ ჰქონია. მისი თქმით, ერთნაირად მოთხოვნილი თანხა 55 555 ლარი "არაფერს არ უკავშირდება".
• ყვარლის მერისგან განსხვავებით, ფოთის მერი ბექა ვაჭარაძე ამბობს, რომ იცოდა, სხვებიც რომ აპირებდნენ სასამართლოში სარჩელის შეტანას. "კოლეგები ვართ და ვნახეთ, რომ ერთი და იგივე მეთოდი იყო გამოყენებული ყველასთან მიმართებაში და, შესაბამისად, ყველამ ერთნაირი გადაწყვეტილება მიიღო", ამბობს — ბექა ვაჭარაძე.
• სხვა მერებთან “კოლეგიალურ კომუნიკაციას" ბორჯომის მერი ოთარ არბოლიშვილიც ადასტურებს, თუმცა არ აკონკრეტებს რომელ მერებს გულისხმობს. ის ამბობს რომ, მოთხოვნილი 55 555 ლარი, სიმბოლურად "ნაციონალურ მოძრაობასთან" დააკავშირეს.
• ასპინძის მერმა როსტომ მაგრაქველიძემ გვითხრა, რომ "არ არის ვალდებული ვინმეს აუხსნას, რატომ და როდის შეიტანა სარჩელი", ტელეფონი გაგვითიშა და ჩვენს ზარებს აღარ უპასუხა.
• მარნეულის მერმა კენან ომაროვმა საკითხზე კომენტარი არ გააკეთა.
• ქარელის, წყალტუბოს, ქუთაისის, ადიგენის, ჭიათურის და ნინოწმინდის მერებმა გვითხრეს, რომ დაკავებულები არიან ან/და ჩვენს სატელეფონო ზარებს არ უპასუხეს.

თბილისის მერი "ტვ პირველის" ჟურნალისტის წინააღმდეგ

11 მერის დავას, 2022 წლის 20 ივნისს თბილისის მერის, კახა კალაძის სასამართლო სარჩელი დაემატა. კალაძე, არხის თოქ-შოუს წამყვან მაია მამულაშვილს ცილისწამებისთვის ედავება ფრაზის გამო — "კალაძემ 60 მილიონი ერთ-ერთი ტენდერიდან ჩაიდო ჯიბეში", და არხისგან 100 000-ლარიან კომპენსაციას ითხოვს".

• ტელევიზიაში ამბობენ, რომ კალაძის სარჩელის მიზეზი მამულაშვილის დასმული შეკითხვაა.
• "ჟურნალისტმა დებატების დროს კახი კალაძის მიმართ გაჟღერებული ბრალდებების ციტირება მოახდინა, ახლა კალაძე ამის გამო 100 ათას ლარს ითხოვს" - წერია "ტვ პირველის" განცხადებაში.
• არხის განცხადებით, სარჩელი ტოვებს განცდას, რომ კალაძის მიზანი, მცირე შემოსავლის მქონე ტელევიზიების ფინანსური საქციებით დახურვის პირას მიიყვანაა.

რა შეიძლება იყოს ამ ყველაფრის მიზეზი?

"საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს" შეფასებით, ასეთი სარჩელების განხილვისას იკვეთება:

• პოლიტიკური ზეწოლა კრიტიკულ მედიაზე;
• სასამართლოს პოლიტიზებული გადაწყვეტილებები ხელისუფლების სასარგებლოდ, რადგან "მსგავსი საქმეები მიუკერძოებლად არ განიხილება.”

"დროის მცირე მონაკვეთში კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ სარჩელების სიმრავლე აშკარად კოორდინირებულ ტენდენციაზე მიანიშნებს, რაც მედიის საქმიანობის შეზღუდვასა და დაშინებას ისახავს მიზნად", — "საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო."

ორგანიზაცია "მედიაომბუდსმენის" დირექტორის, იურისტ ნათია კაპანაძის აზრით, ცილისწამებასთან დაკავშირებული სასამართლო დავების ტენდენცია აღრმავებს ეჭვს, რომ:

• "ქართულ ოცნებაში" არსებობს მოლოდინი, რომ სასამართლო, მათი პოლიტიკური საჭიროებებიდან გამომდინარე მიიღებს გადაწყვეტილებებს;
• სასამართლოს გადაწყვეტილებებს "ოცნება" კრიტიკული მედიების ფინანსურად დასუსტების ინსტრუმენტად იყენებს.

რა იქნებოდა სასამართლო დავების ალტერნატივა?

1 — მედიების თვითრეგულირების ორგანო

"მაუწყებლის შესახებ" კანონმდებლობის მიხედვით,

• ყველა მედიაშია შექმნილი თვითრეგულირების ორგანო.
• ნებსმიერ პირს, ვინც ფიქრობს, რომ მის შესახებ მედიამ იცრუა, შეუძლია ფაქტიდან 10 დღის ვადაში მიმართოს და მცდარი ფაქტის შესწორება, ან უარყოფა მოითხოვოს.
• მოთხოვნაში მითითებული უნდა იყოს სადავო გადაცემის სახელწოდება, ეთერში გაშვების თარიღი, დრო და კოდექსის ის მუხლები, რომელიც დაარღვია მაუწყებელმა.
• თვითრეგულირების ორგანოებისთვის მიმართვა წერილობითი ფორმით არის შესაძლებელი.

სამივე კრიტიკულ არხთან დაკავშირებაც მარტივად — ელექტრონული ფორმითაც შესაძლებელია, მით უფრო, რომ "მთავარ არხსაც", "ფორმულასაც" და "ტვ პირველსაც" შესაბამისი მიმართვის ფორმა ოფიციალურ ვებგვერდზევე აქვს განთავსებული.

თუ თვითრეგულირების ორგანოს გადაწყვეტილება მიუღებელია:

• გასაჩივრება შესაძლებელია თვითრეგულირების სააპელაციო ორგანოში, გადაწყვეტილების მიღებიდან 7 დღეში;
• მაუწყებლის თვითრეგულირების ორგანოს ქმნის მაუწყებელი, ან მათი გაერთიანება.

2 — ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია

• ქარტია, შესული განცხადებების საფუძველზე იხილავს ჟურნალისტების მხრიდან პროფესიული სტანდარტების დარღვევის ფაქტებს.
• სადაო საკითხების განხილვისას, "ჟურნალისტების საერთაშორისო ფედერაციის" მიერ აღიარებული 11 პუნქტის მიხედვით ხელმძღვანელობს, რომელიც პროფესიული ქცევის სტანდარტად მიიჩნევა.

როგორ მიმდინარეობს სასამართლო პროცესები

მოპასუხე არხების იურისტები ამბობენ, რომ თანაბარი კატეგორიის საქმეებთან დაკავშირებით, სასამართლოს გადაწყვეტილებაში — რომელი საქმე განიხილოს დაჩქარებულად, პოლიტიკურ მოტივებს ხედავენ. მაგალითად კი კახა კალაძისა და გრიგოლ ლილუაშვილის დავები მოჰყავთ.

• კახა კალაძემ სასამართლოს 20 ივნისს მიმართა და სხდომა 3 ოქტომბრისთვის უკვე ჩაინიშნა;
• სუს-ის უფროს გრიგოლ ლილუაშვილს სასამართლოში 2 სარჩელი აქვს შეტანილი "ფორმულას" და "მთავარი არხის" წინააღმდეგ, 26 იანვარს და 15 თებერვალს. მისი სარჩელების განხილვა სწრაფი ტემპით უკვე დაიყწო.

"ფორმულას" იურისტი ეთო ქათამაძე ამბობს, რომ "ფაქტია, სასამართლოს ეჩქარება, ამ საქმეზე მიიღოს გადაწყვეტილება".

საინტერესოა სასამართლოში "ტვ პირველის" მიერ მოგებული ერთადერთ საქმესთან დაკავშირებული გარემოებაც.

• არხს იმდროისათვის აჭარის ჯანდაცვის მინისტრი ქეთევან ბაკარაძე ედავებოდა. მის საქმესაც ის მოსამართლე განიხილავდა, რომელმაც ირაკლი კობახიძის დედის სასარგებლოდ გამოიტანა განაჩენი.
• ბაკარაძემ პროცესი 2022 წლის 13 იანვარს წააგო, მას შემდეგ, რაც 2021 წლის ივნისში აჭარის ჯანდაცვის მინისტრის პოზიცია დატოვა და გიორგი გახარიას გუნდს შეუერთდა. 

რა საფრთხეს ხედავენ და რას აპირებენ ტელევიზიები?

• სამივე ტელევიზია ბოლომდე აპირებს სამართლებრივ ბრძოლას. "თუ აქ ვერ ვიპოვეთ სამართალი, სტრასბურგში გავასაჩივრებთ", — ეთო ქათამაძე, "ფორმულას" იურისტი.
• "სასამართლო სარჩელები, ცალსახად, მიმართული კამპანიაა და მოთხოვნილი თანხის რაოდენობაც კი, ძალიან მკაფიოდ უსვამს ხაზს მათ პოლიტიკურ მოტივაციებს“, — ამბობს თამთა მურადაშვილი, "მთავარი არხის" დირექტორი და იურისტი.

"საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო" ხელისუფლებას მოუწოდებს, რომ შეწყვიტოს მედიაზე ზეწოლა და საკუთარი გავლენების გამოყენება სასამართლო და სხვა სახელმწიფო ინსტიტუტებზე. სასამართლო კი უნდა გათავისუფლდეს გარე და შიდა გავლენებისგან.

"ქართული ოცნების" დეპუტატებმა "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებებისთვის კანონპროექტი მოამზადეს, რომლითაც სახელმწიფო, მედიაზე რეგულირების სფეროს ზრდის. ინიციატორები ამბობენ, რომ ეს ევროკავშირის დირექტივაა, მედიის სფეროს ექსპერტები კი რისკებს ხედავენ.

რატომ არის თემა მნიშვნელოვანი?

ახალი კანონპროექტი ერთი მხრივ აფართოებს კომუნიკაციების კომისიის გავლენის სფეროს, მეორე მხრივ კი საშუალებას აძლევს მას, შევიდეს მედია პროდუქტის შინაარსობრივი ნაწილის განხილვაში.

რა იცვლება?

• მაუწყებლობის შესახებ კანონის მიხედვით, დღეს, კომუნიკაციების კომისია განსაზღვრავს მაუწყებლობის სფეროში საქმიანობის ავტორიზაციის წესებს და აკვირდება, ხომ არ არღვევენ მაუწყებლები თვითრეგულირების პროცედურულ ნორმებს;

• კომისია არეგულირებას მხოლოდ ეროვნულ ტელე და რადიო მაუწყებლებს და მხოლოდ მათ მიმართ არსებობს სავალდებულო ავტორიზაციის მოთხოვნა.

• ახალი კანონპროექტით შემოდის "მედია მომსახურების" ცნება და რეგულაციის სფერო გაფართოვდება და ინტერნეტზეც გავრცელდება.

ეს ნიშნავს, რომ ახალი კანონპროექტი დაარეგულირებს:

• ტელევიზიას
• რადიოს
• რეკლამის სფეროს
• "გამოძახებით მედია მომსახურებას"

"გამოძახებით მედია მომსახურებაში" იგულისხმება ნებისმიმერი ვებგვერდი, სადაც მომწოდებელი აუდიტორიას სთავაზობს კონტენტს, ხილო მომხმარებელი თავად ირჩევთ რას და როდის უყუროთ. უფრო კონკრეტულად, როგორც კანონპროექტის ერთ-ერთმა ავტორმა, ბექა ოდიშარიამ გვითხრა, გამოძახებით აუდიოვიზუალური მედია მომსახურებების მაგალითებია - Netflix, Disney+, Hulu, HBO Max, Cavea +, SILK TV-ის კატალოგი (მედიათეკა)  და ა.შ.

შესაბამისად, თუ აქამდე გამოძახებით მედიამომსახურების შინაარსის ვებგვერდების ფუნქციონირებისთვის ავტორიზაციის გავლა არ იყო საჭირო, ახალი კანონპროექტით, მფლობელებს მოუწევთ, სავალდებულო ავტორიზაცია კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიაში გაიარონ.

რაც მთავარია:

• თუ მაუწყებლობის შესახებ კანონით, კომუნიკაციების კომისია მხოლოდ პროცედურული წესების დარღვევას აკონტროლებდა, ახალი კანონპროექტი მას შინაარსში შესვლის საშუალებასაც აძლევს.

• ანუ, ის, რაც აქამდე მედიის თვითრეგულირების ფარგლებში იყო მოქცეული, სახელმწიფო რეგულირების სფეროში გადავა.

რა საჭიროა ცვლილებები კანონში? — "ოცნების" არგუმენტები

მმართველი პარტიის წარმომადგენლები ამბობენ, რომ კანონპროექტის მიზანი ქართული კანონმდებლობის ევროდირექტივასთან შესაბამისობაში მოყვანაა და ის ასოცირების შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებასა და ევროკავშირის "შემოქმედებითი ევროპის" პროგრამაში საქართველოს სრულყოფილად მონაწილეობის წინაპირობაა.

რას გულისხმობს ევროდირექტივა?

2014 წლის ასოცირების შეთანხმებით, საქართველოს დაეკისრა ვალდებულება, რომ აუდიოვიზუალური მედია მომსახურების სფეროში კანონმდებლობა ევროკავშირის კანონმდებლობის მოქმედ რედაქციას დაუახლოვოს, მათ შორის:

• დაიცვას კულტურული მრავალფეროვნება, უზუნველჰყოს მედია პრულალიზმი, გაზარდოს შშმ ადამიანების ხელმსაწვდომობა მედიაზე, შექმნას სიძულვილის ენისა და ტერორიზმის წაქეზების პრევენციის მექანიზმები და ა.შ.

რა არის პრობლემა?

მედიის ადვოკატირების საკითხზე მომუშავე ორანიზაციები აქამდეც ხშირად აკრიტიკებდნენ კომუნიკაციების კომისიას, შინაარსში ჩარევის მცდელობების გამო.

• მაგალითად, ორგანიზაცია “მედიაომბუდსმენის” დირექტორი, ნათია კაპანაძე, შინაარსში ჩარევის მცდელობას უწოდებს კომისიის მიერ, 2022 წლის 23 აგვისტოს მიღებულ გადაწყვეტილებას, როდესაც "ქართული ოცნების" საჩივრის საფუძველზე, აქცია "შინ ევროპისკენ" ვიდეორგოლის გაშვების გამო, "მთავარი არხი" 118 688 ლარით დააჯარიმა, "ტვ პირველი" და "ფორმულა" კი წერილობით გააფრთხილა.

"მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებები იქნება პოლიტიკური იარაღი, რომელიც "რაღაც მომენტში მედიის წინააღმდეგ აუცილებლად გაისვრის", — ამბობს მედიაექსპერტი ლაშა ტუღუში.

კანონპროექტი ითვალისწინებს კომისიის სამართლებრივი აქტების დაუყოვნებლივ აღსრულებასაც, მიუხედავად იმისა, გასაჩივრდა თუ არა ისინი სასამართლოში, სადაც, მედიის ექსპერტები კიდევ ერთ საფრთხეს ხედავენ.

"ბოლო დროს მიღებული გადაწყვეტილებებიდან გამომდინარე, ძალიან დიდი შანსია, ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილი მაუწყებლების მიმართ მიღებული იყოს ძალიან დიდი ზომის ჯარიმებიც", — ამბობს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის დირექტორი, მარიამ გოგოსაშვილი.

მედიის რეგულირების მცდელობები "ცილისწამების აღკვეთის" მოტივით

"ქართულ ოცნების" წარმომადგენლები მედიის რეგულირების შესახებ ბოლო წლებში აქტიურად საუბრობენ.

• 2019 წელს, ხელისუფლების წარმომადგენლები გამოხატვის თავისუფლების კუთხით შეზღუდვების დაწესების აუცილებლობას ცილისწამებასთან დაკავშირებული რეგულაციების საჭიროებით ასაბუთებდნენ. მაშინ ამ აზრს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილიც უჭერდა მხარს, პატრიარქმა ილია II-მ კი ამ თემას საშობაო ეპისტოლე დაუთმო, რასაც ამ იდეის მხარდასაჭერად "ქართული ოცნების" განცხადებები მოჰყვა.

• 2021 წლის 28 ოქტომბერს, ხელისუფლების ღია მხარდამჭერმა გიორგი გაჩეჩილაძემ (უცნობი) პარლამენტს "მაუწყებლობის შესახებ" კანონში ცვლილებების შესატანად საკანონმდებლო ინიციატივა წარუდგინა. გაჩეჩილაძე პარლამენტს მიმართა თხოვნით “შეიმუშაონ სათანადო ცვლილებები, რომლებიც გამორიცხავს ჟურნალისტების მხრიდან ცილისმწამებლური და პიროვნების დაუმსახურებლად შეურაცხმყოფელი ფაქტების გასაჯაროებას”.

ახალი კანონპროექტით, ამ საკითხს “პასუხის უფლების” ცნება არეგულირებს. ამ ახალი ჩანაწერით, მოქალაქეს აქვს უფლება, კომუნიკაციების კომისიაში გაასაჩივროს მედიის მიერ მასზე სავარაუდოდ გავრცელებული ცრუ ინფორმაცია, ცილისწამება და ა.შ.

რა არის პრობლემა?

ცილისწამებისთვის დავა აქამდეც შესაძლებელი იყო, თანაც, ამისთვის რამდენიმე გზა არსებობს — შეგიძლიათ მიმართოთ:

• მაუწყებლის თვითრეგულირების ორგანოს;
• ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას;
• სასამართლოს.

ახალი კანონპროექტით კი, ასეთი დავები მარეგულირებელ კომისიასაც დაექვემდებარება.

"გაუგებარია, რატომ დადგა ცილისწამების შესახებ დავების მარეგულირებელ კომისიაში გადამისამართების აუცილებლობა, თანაც ისე, რომ არ არსებობს ჯეროვანი სიზუსტის დასადგენად გაწერილი სტანდარტი, რომლითაც იხელმძღვანელებს მარეგულირებელი კომისია", — ამბობს მარიამ გოგოსაშვილი.

რატომ არის მნიშვნელოვანი თვითრეგულირების მექანიზმი?

ჟურნალისტური თვითრეგულირება სარედაქციო დამოუკიდებლობას იცავს და სახელმწიფო კონტროლს ამცირებს.

ევროდირექტივის მიხედვით, უნდა მივიღოთ ეფექტური ზომები მათ შორის, სიძულვილის ენის რეგულირებასთან დაკავშირებით, თუმცა რა უნდა იყოს ეფექტური ზომა, ამაში არჩევანის თავისუფლებას გვაძლევს.

ეს შეიძლება იყოს:

• რეგულირება;
• თვითრეგულირება;
• შერეული რეგულირება.

მედიის რეგულირების გამოცდილება

საქართველოში რეგულირების პრაქტიკა 2007 წლამდე არსებობდა და ადმინისტრაციული ორგანოსგან რეგულირდებოდა ისეთი შინაარსობრივი საკითხები, როგორიც შეიძლება იყოს ჯეროვანი სიზუსტის დადგენა, სიძულვილის ენა, სახელმწიფო გადატრიალებისკენ მოწოდება და ასე შემდეგ.

თუმცა, 2007 წელს, ტელეკომპანია "იმედის" მაგალითმა გვაჩვენა, რამდენად საფრთხისშემცველი შეიძლება იყოს ეს მიდგომა მთავრობისთვის არასასურველი მედიებისთვის, რადგან თბილისის საქალაქო სასამართლომ "იმედს" ლიცენზია იმ მოტივით შეუწყვიტა, რომ "ტელეკომპანია 7 ნოემბრის არეულობის გაშუქებისას ხელისუფლების ჩამოგდების პროპაგანდას ეწეოდა".

სად არის გამოსავალი?

მედიის ადვოკატირების კოალიცია, რომელიც 16 ორგანიზაციისგან შედგება, კანონპროექტის მთავარ საფრთხედ მედიის თვითრეგულირებიდან სახელმწიფო რეგულირებაში გადატანას მიიჩნევს, რადგან “კომისიის მხრიდან შინაარსში ჩარევა ქმნის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდის რისკებს.”

“შესაბამისად, პარლამენტმა კანონპროექტი შინაარსობრივ რეგულირებასთან დაკავშირებული საკითხების გარეშე უნდა მიიღოს და შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი, რომელიც იმსჯელებს ისეთ ეფექტიან მექანიზმებზე, რომლებიც საფრთხეს არ შეუქმნის გამოხატვის თავისუფლებას.”

"მაუწყებლის შესახებ" კანონის განხილვა პარლამენტის კომიტეტებში მომავალი კვირიდან დაიწყება.