თავდასხმა ჟურნალისტებზე არასასურველი კითხვების პასუხად, კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მედიის დისკრედიტაციის მცდელობები და უფრო მეტიც - ღია მუქარა მედიამენეჯერების მისამართით და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მოთხოვნა - ბოლო 2 კვირის განმავლობაში სახელისუფლებო რიტორიკა მედიის მისამართით განსაკუთრებულად აგრესიული იყო.

22 თებერვალს, ჯერ კიდევ პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა, პარლამენტში სიტყვის გამოსვლისას "მთავარი არხის" გენერალურ დირექტორს, ნიკა გვარამიას, არარაობა და კრიმინალი უწოდა.

“ერთ-ერთი გამოკვეთილი დამნაშავე, კრიმინალი, არარაობა გვარამია გვევლინება მედიის მამად და ტელევიზიის დირექტორად. პროკურორი კაცი, რომლის დროსაც იმედის ძალადობრივი გზით დახშობა მისი ხელმძღვანელობით განხორციელდა. ამაზეა საუბარი, დღესაც აქ ვართ, სად გვინდა, რომ ვიყოთ ხვალ?", - თქვა ღარიბაშვილმა.

მანვე „დესტრუქციული ოპოზიციის მხრიდან პარტიული ტელევიზიები“ პროპაგანდის გზით საზოგადოების მიზანმიმართულ მოტყეუბაში დაადანაშაულა და იქვე დასძინა, - „მალე ამ შესაძლებლობასაც გამოვართმევთ ხელიდან, ვინდაიდან ჩვენ ყველა ამ სიცრუეს დავუპირისპირებთ სიმართლეს“.

17 თებერვალს „პარტიული ტელევიზიები“ ტელესერიალებით „ბილწსიტყვაობის“ დამკვიდრებასა და „საკუთარი ენის შეურაცხყოფაში“ დაადანაშაულა “ქართული ოცნების” თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ.

იქამდე, 16 თებერვალს, “ქართული ოცნების” კიდევ ერთმა წევრმა გია ვოლსკიმ თქვა, რომ ჟურნალისტები “კონსპირაციული, დეზინფორმაციული, საბოტაჟური სახის მოქმედებების დაგეგმვაში მონაწილეობენ”.

აქვე, უნდა გავიხსენოთ პარლამენტში “პატრიოტთა ალიანსის” სიით შესული დეპუტატის ავთანდილ ენუქიძის განცხადებაც, რომელმაც „მედიის გარკვეული ნაწილის მიერ“ მოსახლეობის ნაწილის ლანძღვისა და დეზინფორმაციის გავრცელების პრევენციისთვის საპარლამენტო ტრიბუნიდან კანონმდებლებს ცილისწამების შესახებ კანონის მიღებისკენ მოუწოდა . 

პოლიტიკოსების მხრიდან მედიისა და ჟურნალისტების მიმართ მსგავსი დამოკიდებულება რომ საშიშია და ეს პრაქტიკა მედიის წარმომადგენლების მიმართ ძალადობასა და აგრესიას ახალისებს, ამაზე უფლებადამცველებმა არაერთხელ მიუთითეს. მსგავსი მავნე პრაქტიკის ერთ-ერთი ასეთი ბოლო გამოვლინება, 24 თებერვალს, ტელეკომპანია „ფორმულას“ წამყვან ვახო სანაიასა და მისი ოჯახის წევრებზე თავდასხმა იყო.

როგორც ჟურნალისტი ყვება, გუშინ, გვიან ღამით, სამი პირი მას თავს იმ დროს დაესხა, როდესაც იგი ოჯახის წევრებთან ერთად შინისკენ მიმავალი მოყინულ გზაზე მოცურებული მანქანის გასწორებას ცდილობდა. სანაია მასზე თავდასხმა მის ჟურნალისტურ საქმიანობას უკავშირებს.

„პირდაპირ აგრესია ჰქონდათ ჩემ მიმართ, როგორც მედიის წარმომადგენლის, მიცნეს და ამის შემდეგ დაიწყეს პროვოცირება. დაიწყეს გინება ჩვენ მიმართ, ტვ პირველის მიმართ, საერთოდ ტელევიზიების მიმართ ჰქონდათ აგრესია... თავზე მაქვს დაზიანება, ხელებზეც, ფეხზეც. ამ დროს ჩემი მეუღლე და ჩემი რძალი გადმოვიდნენ მანქანიდან, რძალსაც აქვს დაზიანებები, მასაც დაარტყეს“, - ამბობს იგი.

სანაიაზე თავდასხმა ხელისუფლების აგრესიული რიტორიკის გამოძახილად შეაფასა არასამთავრობო სექტორმა. მომხდარზე განცხადება გაავრცელა საქართველოში ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩომ და ხელისუფლებას მოუწოდა, რომ ჟურნალისტებზე ძალადობის ყველა სხვა ფაქტიც დაუყოვნებლივ გამოიძიოს.

ხელისუფლებამ კი, დღეს, სანაიაზე თავდასხმის კომენტირებისას, ხელი კვლავ მედიისკენ გაიშვირა. 

ევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტის თავმჯდომარემ მაკა ბოჭორიშვილმა თქვა, რომ მომხდარი „შემაშფოთებელი და შემაძრწუნებელია“, თუმცა „არ შეიძლება საკითხს მივუდგეთ ისე, რომ ერთი მხარე არის ვალდებული ყოველთვის ითმინოს და მეორე მხარეს საერთოდ არ აქვს არანაირი პასუხისმგებლობა იმაზე, თუ რა შეურაცხყოფებს, რა სიძულვილის ენასაც იყენებს“.

„ძალიან სამწუხაროა, რომ ვარ ამ რეჟიმში, როდესაც ვეჯიბრებით ერთმანეთს, ვინ უფრო მეტ სიძულვილს გადმოაფრქვევს. არც ჟურნალისტების მხრიდან გვაკლია სიძულვილის ენა“, - თქვა მან.

• ვახო სანაიაზე თავდასხმა და შეფასებები იხილეთ სტატიაში: თავდასხმა ვახო სანაიაზე - რა მოხდა, მოკლედ

• ამავე თემაზე: პოლიტიკოსების თავდასხმა მედიაზე

ეროლ ონდეროღლუს  და მის ორ თანამოაზრეს, 2016 წელს, თურქეთში სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის დროს, ერთ-ერთი ადგილობრივი გაზეთის დახურვის შემდეგ მხარდამჭერ კამპანიაში მონაწილეობას,  „ტერორისტული ორგანიზაციის პროპაგანდას“, „ დანაშაულის ღიად წახალისებასა“ და „დანაშაულების და კრიმინალის მხარდაჭერას“ ედავებოდნენ.

თავდაპირველად, 2019 წლის ივლისში, სასამართლომ წარდგენილ ბრალდებებში სამივე მათგანი გაამართლა. თუმცა, 2020 წლის 3 ნოემბერს, თურქეთის სააპელაციო სასამართლო პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ დაეთანხმა და საქმე წარმოებაში დააბრუნა.

სიტყვის თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებებზე მომუშავე 17-მა საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციამ, დღეს 3 თებერვალს, ერთობლივი განხცადებით დაგმო ონდეროღლუსს წინააღმდეგ სამართლებრივი დევნა და ხაზი გაუსვა, რომ მას „პატიმრობა მედიაპლურალიზმის დაცვისთვის გაწეული საქმიანობის გამო ემუქრება“.

1. ვირუსის შესახებ დამსახურებულ პირველ ადგილს ადამიანების დაჩიპვის მითი იკავებს. ვიდეო იმის შესახებ, რომ ჩიპებს ადამიანებს ვაქცინის გზით ჩაუდგამდნენ, სოციალურ მედიაში ათასობით მომხმარებელმა გააზიარა. ამ მასალას მოჰყვა მსჯელობა იმის შესახებ, რომ ვირუსი სწორედაც ამ მიზნით, ხელოვნურად შეიქმნა.
   
   მსგავსი მასალები ვირუსის გავრცელებიდან ერთი წლის შემდეგად ვირუსულად ვრცელდება.  ვიზუალურ მასალად ის ჩიპია გამოყენებული, რომელსაც ამოცნობის მიზნით ცხოველებს უკეთებენ. ბოლო პერიოდში ჩიპების კონტექსტში დეზინფორმაცია თავად ტესტებსაც შეეხო, თითქოს მისი ადამიანის ორგანიზმში მოთავსება, კოვიდ-19-ზე ტესტირების დროს ხდება;
   
   
2. 2020 წელი იმის ძიებასაც მიეძვნა, თუ ვისი დადანაშაულება შეიძლებოდა კოვიდ-19-ის პანდემიაში. ბრალდებების ეპიცენტრში კომპანია მაიკროსოფტის დამფუძნებელი ბილ გეითსი მოექცა. მის შესახებ გავრცელებული კონსპირაციული თეორიის მიხედვით, იგი კორონავირუსის პანდემიას კოვიდ-19-ის მწარმოებელ ერთ-ერთ ფარმაცევტულ კომპანიასთან და ვუჰანის ლაბორატორიასთან ერთად 8 წლის განმავლობაში გეგმავდა. სოციალურ მედიაში ვრცელდებოდა ინფორმაცია, რომ გეითსს ადამიანების მასობრივი კონტროლისთვის ერთგვარი სოციალური საკონცენტრაციო ბანაკების შექმნა სურდა;
   
   
3. 2020 წელმა მსოფლიოსთვის სოციალური იზოლაციისა და კარანტინის პირობებში ჩაიარა, ბევრმა ქვეყანამ საზღვრებიც ჩაკეტა. შესაბამისად, კარანტინი ყალბი ამბების ჩამონათვალშიც მოექცა და საპატიო მესამე ადგილიც დაიკავა. მაგალითაც, ამ კონტექსტში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ კარანტინის გახანგრძლივება 2025 წლის მარტამდე იგეგმებოდა. ასევე, ვრცელდებოდა ცნობები, რომ ვირუსის დაძლევა კარანტინისა და სოციალური დისტანციის გარეშეც იყო შესაძლებელი და ამის მაგალითად ბელარუსი მოჰყავდათ, რომლის ლიდერიც ვირუსს არასერიოზულად აღიქვამდა და მისი პრევენციისთვის განსაკუთრებული ზომები არც მიუღია;
   
   
4. კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებული დეზინფორმაციის ჩამონათვალში პირბადის შესახებ ყალბი ამბებიც მოხვდა. ამ უკანასკნელის შესახებ ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული დეზინფორმაცია ის იყო, რომ ის ადამიანებს ვირუსისგან არ იცავდა და პირიქით, თითქოს ვირუსის მქონე გარდაცვლილი პაციენტების უმეტესობა სწორედ ისეთები იყვნენ, რომლებიც პირბადეს ატარებდნენ. ამასთან, ამტკიცებდნენ, რომ პირბადე არაერთი ინფექციის გადამტანიც იყო;
5. დეზინფორმაციამ გვერდი ვერც, 5G ტექნოლოგიებს აუარა. გასულ წელს დღის განმავლობაში არაერთი ყალბი ამბავი ვრცელდებოდა, რომ თითქოს 5G ტექნოლოგიებს, დასხივების გზითს მწერების, ხეებისა და ადამიანების განადგურებაც კი შეეძლო. შედეგად, ახალი ტექნოლოგიების წინააღმდეგ მსოფლიო მასტაბით არაერთი საპროტესტო აქცია მოეწყო. ბევრგან მოქალაქეებმა შესაბამისი ინფრასტრუქტურის დაწვაც სცადეს;
   
   
6. დეზინფორმაციია ჩამონათვალში კოვიდ-19-ის დამდგენი PCR ტესტებიც მოხვდა. მას როგორც გლობალურ ტრიუკად მოიხსენიებდნენ, რომლის საშუალებითაც მოქალაქეებისგან მათ სამართავად დნმ-ის ნიმუშს იღებდნენ. ამასთან, PCR ტესტის შესახებ ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ცრუ ამბავი ის იყო, რომ თითქოს ანტიკურ ეპოქაში ტესტის აღების მეთოდიკა მონების დასჯის მიზნით გამოიყენებოდა;
7. კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებულ მითებში მოხვდა ხალხური მედიცინაც. სოციალურ მედიაში ვირუსული ვიდეობის სახით არაერთი ჩანაწერი გავრცელდა, რომელშიც ვირუსის მკურნალობის ტრადიციული მეთოდები იყო უარყოფილი და მხსნელად ხალხური მედიცინია იყო შეთავაზებული. მაგალითად, კოვიდ-19-ისგან განკურნების ყველაზე ეფექტიან საშუალებად მოქალაქეებს სოდას სთავაზობდნენ. რეკომენდაციას მისი ინჰალაციის მიზნით გამოყენეას უწევდნენ ან სოდის ცხელ წყალში გაზავებასა და ლიმონთან ერთად დალევას ურჩევდნენ. ცხადია, აღნიშნულ საოჯახო რეცეპტს მეცნიერული დადასტურება არ ჰქონია;
   
   
8. ვარსკვლავური არა, თუმცა საკუთარი მოქალაქეების წინააღმდეგ ბიოლოგიური ომის გამოცხადება კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებული მითების ჩამონათვალის საპატიო ადგილზე მოხვდა. ვირუსს ბიოლოგიურ იარაღად წარმოაჩენდნენ, რომლის საშუალებითაც ქვეყნის ლიდერები არსებული წესრიგის შესაცვლელად იყენბდნენ;
   
   
9. კოვიდ-19-ის შესახებ გავრცელებული ყალბი ამბებიდან ასევე ყველაზე თვალსაჩინო მისი, როგორც სრულიად უსაფრთხო ვირუსად წარმოჩენის მცდელობა იყო. ვრცელდებოდა ამბები, რომ ახალი კორონავირუსი მომაკვდინებელი სულაც არ არის და რომ ისი რიგითი სეზონური გრიპის ტოლფასი იყო. მეტიც, ამტკიცებდნენ, რომ გარდაცვლილთა სხეულებში ვირუსის კვალი ვერ აღმოაჩინეს. ამასთან, მიუთითებდნენ, რომ ვირუსით არავინ არასდროს მომკვდარა და, შესაბამისად, არც ვაქცინის საჭიროებაა, რადგანაც ვირუსი თავისით გაქრება.

„ერთი რამ, რაც მას განსაკუთრებით უყვარდა, კამერის წინ ყოფნა იყო. როდესაც სტუდიაში შუქები აინთებოდა, ის უბრალოდ ბრწყინვალე ხდებოდა“, - ამბობს ვენდი ვოკერი, პროდუსერი, რომელიც წლების განმავლობაში მუშაობდა ლეგენდარულ ამერიკელ ტელეწამყვანთან ლარი კინგთან.

ლარი კინგი, საკულტო სახე, 2020 წლის 23 იანვარს, დილით, 87 წლის ასაკში, ლოს ანჯელესის საავადმყოფოში გარდაიცვალა.

ბოლო წლების განმავლობაში ლარი კინგი ჯანმრთელობის არაერთ პრობლემას გაუმკლავდა, მათ შორის, გულის შეტევას და ფილტვის კიბოს. 2019 წელს მან ინსულტიც მიიღო, რის შემდეგაც მარცხენა ფეხზე დარჩენილი პრობლემის გამო გადაადგილებას რთულად ახერხებდა და მას ხშირად ეტლით ხედავდნენ. კინგის ოჯახის ახლობელმა ABC News-ს განუცხადა, რომ 2 იანვარს იგი საავადმყოფოში კოვიდ-19-ის დიაგნოზით გადაიყვანეს.

1933 წელს ებრაელი ემიგრანტების ოჯახი დაბადებული ტელელგენდის კარიერა 1957 წელს დაიწყო და 6 ათწლეულზე მეტხანს გაგრძელდა. ამ ხნის განმავლობაში, მან 50 000-მდე ინტერვიუ ჩაწერა. მის რესპონდენტებს შორის იყვნენ აშშ-ის პრეზიდენტები ჯერალდ ფორდიდან ბარაკ ობამამდე. მის სხვა ცნობილ სტუმრებს შორის ასევე იყვნენ - დალაი ლამა, ნელსონ მანდელა, მარტინ ლუთერ კინგი და სხვ.

ვენდი ვოკერმა, მისმა მრავალწლიანმა პროდიუსერმა თქვა, რომ კინგი ყველა ინტერვიუს თანაბარი პასუხისმგებლობით უდგებოდა, იქნებოდა ეს აშშ-ის რომელიღაც თანამდებობის პირი თუ რიგითი ამერიკელი: „ერთი რამ, რაც მას განსაკუთრებით უყვარდა, კამერის წინ ყოფნა იყო. როდესაც სტუდიაში შუქები აინთებოდა, ის უბრალოდ ბრწყინვალე ხდებოდა“.

ცნობილია, რომ ლარი კინგი ინტერვიუებისთვის არასდროს ემზადებოდა და რესპონდენტთან საუბრის მის ბუნებრივ ცნობისმოყვარეობაზე აგებას ამჯობინებდა, რითაც ძალიან ამაყობდა.

„იგი მთელი დღის განმავლობაში კითხულობდა, ეცნობოდა ამბებს და უყურებდა შოუებს, მაგრამ კითხვებს წინასწარ არასდროს ამზადებდა, მათ მხოლოდ სუტმართან საუბრის დროს ქმნიდა“, - იხსენებენ მასზე.

25 წლის განმავლობაში მას CNN-ზე საკუთარი პროგრამა „ლარი კინგის შოუ“ მიჰყავდა. CNN-ზე ბოლო გადაცემის დროს კინგმა თქვა - „არც კი ვიცი, რა გითხრათ, გადა იმისა, რომ მადლობა ჩემო მაყურებელო და დამშვიდობების ნაცვლად - ამდენ წლიან ურთიერთობაზე რას იტყოდით?“

„[ლარი] ბრწყინვალე წამყვანი და ინტერვიუების დიდოსტატი იყო“, - თქვა პირს მორგანმა კინგზე, ვისითაც 2010 წელს CNN-ზე ლარი კინგი ჩაანაცვლეს.

ხანრძლივი სატელევიზიო კარიერის განმავლობაში ლარი კინკმა არაერთი ჯილდო მიიღო, თუმცა მას კონფრონტაციული და ღია კითხვების გამოც ხშირად აკრიტიკებდნენ. ლარი კინგი არაერთი წიგნის ავტორიც არის.

გარდა სატელევიზიო კარიერისა,1988 წელს, ლარი კინგმა საქველმოქმედო ფონდი დააარსა, რომელიც პაციენტებს, რომელთაც საკმარისი ფინანსური რესურსი არ გააჩნდათ, გულის დაავადებათა მკურნალობაში ეხმარებოდა.

მომზადებულია cnn-ის, bbc-სა და abcnews-ის მასალების გამოყენებით.

• რით განსხვავდება ეს წასვლა 2013 წლის ბოლოს წასვლისგან? რატომ უბრუნდებით 2011 წელს?
  
  
• როგორი იყო რეაქცია გუნდის მხრიდან? ხომ არ იყო მათი მხრიდან რეაქცია, რომ ახლა მათთვის საჭირო იყავით და არ უნდა წასულიყავით?
  
  
• როგორ უნდა შეიკავოთ თავი იმისგან, რომ არ უთხრათ [თანაგუნდელებს[, რომ რაღაცას არ აკეთებენ სწორად? კომუნიკაციას როგორ გაწყვეტთ ისე, რომ არ გიბიძგოთ საკუთარმა თავმა, რომ არ უთხრათ ადამიანებს, რომ რაღაცას არ აკეთებენ სწორად და ა.შ.?
  
  
• რა არის შემთხვევა და თუ არსებობს ასეთი, როდესაც შეიძლება ბიძინა ივანიშვილი უკან დაბრუნდეს?
  
  
• ბოლო საჯარო კონსულტაცია გუნდისთვის - რა სჭირდება პარტიას, რა უნდა გააკეთონ, რა უნდა გაითვალისწინონ? ბიძინა ივანიშვილი ქველმოქმედიც აღარ იქნება, ვეღარ ვნახავთ მას ქველმოქმედს? თუკი მთელ ქონებას აძლევთ და ქართუ ფონდის მართვაშიც აღარ ჩაერევით, როგორ იქნება, რა მდგომარეობა იქნება?
  
  
• წერილში თქვით, რომ გაქვთ ოცნება როდესაც “ქართული ოცნება” გადავა ოპოზიციაში? გუნდი რამდენად მზად არის ამისთვის და როგორ გესახებათ ეს პერსპექტივა გუნდისთვის? რა პესპექტივაში ხედავთ ამ ოცნების ასრულებას?
  
  
• თქვენ ახლაც ახსენეთ დესტრუქციული ოპოზიცია და ამაზე წერილშიც ვრცლად საუბრობთ... როდესაც ოპოზიცია ისეთია, როგორც არის, მმართველი გუნდი ისეთია, როგორიც არის და მისი ჩამნაცვლებელი დღეს არ არსებობს, ამ რეალობაში როგორ გესახებათ პოლიტიკური რეალობის დეესკალაცია, რომელიც დღეს გვაქვს ახლო მომავალში და როგორ გესახებათ გრძელვადიან პერსპექტივაში კონსტრუქციული პროცესი ოპონირების, როგორ შეიძლება ეს ყველაფერი გაჩნდეს, რამ შეიძლება ამას ხელი შეუწყოს?
  
  
• რა გარემოებები უშლის ხელს თქვენი აზრით [ახალი პოლიტიკური] ძალის გაჩენას?
  
  
• პანდემიის პირველი ტალღა საკმაოდ წარმატებით გავიარეთ, მეორე ტალღასთან დაკავშირებით არის თითქოს გარკვეული წუხილები, რომ რაღაც მომენტში გაგვექცა კონტროლი ინფექციის გავრცელებაზე. თქვენ როგორ უყურებთ ამ ყველაფერს, რამდენად წარმატებით, რამდენად ეფექტურად ვახერხებთ პანდემიის მართვას?
  
  
• პანდემიის შემდგომ პერიოდში, როგორი უნდა იყოს ხელისუფლება?
  
  
• თქვენს პოლიტიკაში მოსვლას და შემდეგ 2014 წლიდან დაწყებულ საქმიანობას უკავშირდება ერთი მნიშვნელოვანი თარიღი - 2030 წელი. იქ იყო გარკვეული მოცემულობა, გარკვეული ხედვა იმისა, როგორი იქნება ქვეყანა 2030 წელს, დღევანდელი პერსპექტივიდან, რა შეიცვალა ამ გეგმასა და ხედვაში? როგორი იქნება? მითუმეტეს როგორი იქნება ეს ყველაფერი უთქვენოდ?
  
  
• პანდემიით გამოწვეული სირთულე იქნება ეს, თუ ეკონომიკური და სოციალური სირთულეები, რომლებიც ჯერ კიდევ დასაძლევია, ასევე დესტრუქციული ოპოზიციის არსებობა - უამრავი სირთულეა, რომლის წინაშეც მმართველი გუნდი რჩება. ჩავთვალოთ ეს ბოლო საჯარო კონსულტაციად გუნდისთვის - ნეგატიური გამოცდილება ბიძინა ივანიშვილის - რა რაის ის, რასაც ისე არ გააკეთებდით, ამ ხნის განმავლობაში გაკეთებულთაგან, იმისთვის, რომ სხვა შედეგი დამდგარიყო და როგორ აფასებთ ამ პერიოდს კრიტიკული თვალით. ბიძინა ივანიშვილის კრიტიკული თვალი განვლილი პერიოდისა, რას შეცვლიდით, რისი გათვალისწინებას ურევდით გუნდს წარსულიდან?
  
  
• რა დაგრჩათ სათქმელი?

«ტელევიზიებმა ხელი შეუწყეს უფრო მეტ რადიკალიზაციას და მაყურებლისთვის მრავალფეროვანი ინფორმაციის მიწოდების თვალსაზრისით, განსხვავებული არაფერი შეუთავაზებიათ» 

- თქვენც თქვით, რომ მედიაგარემო იყო პლურალისტური, მედიაბაზარზე რამდენიმე ახალი ტელევიზია გამოჩნდა. ამის გათვალისწინებით, მაყურებლისთვის თუ შეიცვალა რამე მრავალფეროვანი ინფორმაციის მიღების თვალსაზრისით?

მიუხედავად ტელევიზიების სიმრავლისა, ჩვენი დაკვირვებით, მაყურებლისთვის ინფორმაციის მრავალფეროვნების თვალსაზრისით დიდად არაფერი შეცვლილა. მეტიც, ამ ტელევიზიებმა ხელი შეუწყეს უფრო მეტ რადიკალიზაციას და მაყურებლისთვის მრავალფეროვანი ინფორმაციის მიწოდების თვალსაზრისით, განსხვავებული არაფერი შეუთავაზებიათ.

- მედიამონიტორინგის ანგარშში ნათქვამია, რომ წინა წლებთან შედარებით გაიზარდა ეთიკური დარღვევების ფაქტები? რა ტიპის დარღვევებს გულისხმობთ?

ხშირი იყო მანიპულაციის ფაქტები და წინა წლებისგან განსხვავებით, გადაუმოწმებელი, დაუზუსტებელი ინფორმაციის გავრცელების, ასევე ბალანსის დარღვევის შეთხვევები. წელს ამგვარი ფაქტების მკვეთრი სიმრავლე გამოიკვეთა.

აგრეთვე, 2020 წელს ადგილი ჰქონდა მოსაზრების ფაქტად გავრცელების შემთხვევებს. კონკრეტული მედიასაშუალებები მაყურებელს დაუზუსტებელ ინფორმაციას როგორც ფაქტს, ისე სთავაზობდნენ. ხშირად ფაქტისა და მოსაზრების ერთმანეთისგან გამიჯვნა სჭირდა. ამგვარი შემთხვევების რიცხვი წლევანდელი მონიტორინგის დროს მნიშვნელოვნად იყო გაზრდილი. აგრეთვე, ხშირად გამოიყენებოდა არანორმატიული ლექსიკა, უხამსი, მადისკრედიტებელი და შეურაცხმყოფელი გამონათქვამები და ეს წლევანდელ მონიტორინგში განსაკუთრებულად სჭარბობდა.

- გასული წლების არჩევნებზე, განსაკუთრებით საპრეზიდენტო არჩევნებზე, მედიის გაშუქების მთავარი ხაზი გადიოდა არასასურველი პოლიტიკური სუბიექტის დისკრედიტაციაზე. 2020 წლის არჩევნებზეც თუ იყო ეს ტენდენცია?

დიახ, ეს ტენდენცია 2020 წელსაც გაგრძელდა. მკვეთრად იყო გაზრდილი პოლიტიკური სუბიექტების დისკრედიტაციის შემთხვევები. ტელევიზიების ნაწილი ხელისუფლების დისკრედიტაცის ცდილობდა, ნაწილი ოპოზიციის.

მაგალითად, ოპოზიციისადმი ლოიალური ტელევიზები ხელისუფლების კრიმინალებთან თანამშრომლობაში დადანაშაულებით ცდილობდნენ მმართველი გუნდის იმიჯის შელახვას. თუმცა ამის დამადასტურებელი კონკრეტული ფაქტები მაყურებელისთვის არ შეუთავაზებიათ.

ხელისუფლებისადმი მიკერძეული ტელევიზიები კი - განსაკუთრებით ყოფილი პრეზიდენტის, მიხიელ სააკაშვილისა და ასევე ყოფილი სახელისუფლებო პარტიის, “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” დისკრედიტაციას ცდილობდნენ. “ნაციონალურ მოძრაობასთან” კავშირის გამო, იყო სრულად ოპოზიციური სპექტრის დისკრედიტაციის მცდელობაც.

«მთავარი რაც შეგვიძლია საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ვთქვათ, არის ის, რომ
იგი არ არის კრიტიკული ხელისუფლების მიმართ»

«“რუსთავი 2-ის” სარედაქციო პოლიტიკა, რა თქმა უნდა შეიცვალა. ეს ტელევიზია იყო ყველაზე კრიტიკულად განყობილი ხელისუფლებისადმი. ეთერში გადიოდა ექსკლუზიური, სიღრმისეული მასალები, ჟურნალისტური გამოძიებები.
წელს რეალურად, სარედაქციო პოლიტიკა განსხვავებული იყო» 

“ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა” და “მისი მთავარი ტელეარხის” მხრიდან სასულიერო პირების შეურაცხყოფა, “საპატრიარქოს დისკრედიტაცია” და “ბრძოლა უწმინდესთნ, წმინდა სინოდის წევრებთან, მონაზვნებთან და მორჩილებთან”, - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია “იმედმა” 20 სექტემბრის “იმედის კვირაში” ბოდბის დედათა მონასტრისა და სოფელ ქედელების მკვიდრებს შორის მიწის ნაკვეთებზე არსებული მრავალწლიანი დავა.  

“იმედმა” თემაზე სიუჟეტი “მთავარ არხზე” 12 სექტემბერს გასული მასალის საპირწონედ მოამზადა. საუბარია სიუჟეტზე, რომელშიც ადგილობრივები წლების განმავლობაში მათ საკუთრებაში არსებული მიწების დედათა მონასტრისთვის გადაცემასა და მათი საკუთრების ხელყოფაზე საუბრობდნენ. სოფელ ქედელების მიწების საკუთრებასთან დაკავშირებულ პრობლემაზე ჯერ კიდევ 4 თვის წინ წერდა ონლაინგამოცემა "რეგინფო".
 
ტელეკომპანია “იმედმა” კი - “მთავარი ფეიკარხისა” და “ნაციონალური მოძრაობის სატელიტი ტელევიზიის” საპასუხოდ 13-წუთიანი სიუჟეტი ადგილობრივების ინტერესების უგულვებელყოფით, მხოლოდ მონასტრისა და მისი წინამძღოლის პოზიციის დაცვას მიუძღვნა და თქვა, რომ ზემოთხსენებული სუბიექტები “ეკლესიის დისკრედიტაციის მცდელობაში” ხშირად აბსურდამდეც მიდიან.

ჟურნალისტმა  სიუჟეტი იმის თხრობით დაიწყო, რა შრომა გაიღეს ბოდბის მონასტრის ბინადრებმა 25 წლის განმავლობაში, რომ იქაურობა “ნამდვილ წალკოტად გადაქცეულიყო”. შემდეგ კი “მთავარი არხის” სიუჟეტის გმირებს სახლში მიაკითხა და პოლემიკის გზით მათივე არგუმენტების გაბათლებას შეეცადა.

ჟურნალისტი პირველი რესპონდენტებისგან ჯერ იმით დაინტერესდა, მოიტყუა თუ არა “მთავარმა არხმა”, როდესაც მაყურებელს მონასტრის მსახურების მხრიდან წყლის მოწამვლაზე უამბო, შემდეგ კი, მათ მიმართ წინასწარი განწყობის შესაქმნელად, ისიც გვითხრა, რომ ოჯახს, რომელსაც მონასტრის მიმართ პრეტენზია აქვს, “არც მონასტერი არ მოსწონს, არც ახლადაშენებული ტაძარი და ადგილი არც ტურისტულ ზონად მიაჩნია”.

ჟურნალისტი შეეცდა მაყურებელი დაერწმუნებინა, რომ სოფელ ქედელების ერთ-ერთი მცხოვრების თამაზ გორელიშვილის ბრალდება მონასტრის მიმართ უსაფუძვლოა, რადგან მას საკუთრების დამადასტურებელი მოწმობა არ აქვს. არგუმენტაციის გასამყარებლად ჟურნალისტმა ერთ-ერთი ადგილობრივიც მოიხმო, რომელიც ამბობს, რომ კომუნისტური წყობილების დროს მიწის კანონმდებლობა არ არსებობდა, მიწა სახელმწიფოს საკუთრება იყო, ადგილობრივები მაშინ “მთლიანად სახელმწიფო საკუთრების მიწებს ღობავდნენ” და იმის მტკიცება, რომ აღნიშნული ტერიტორია კვლავაც მათი საკუთრებაა, არასწორია.

მიუხედავად იმისა, რომ თავად გორელიშვილი სიუჟეტში განმარტავს, რომ წლების წინ მიწის საკუთრებაზე დოკუმენტები არ ფორმდებოდა და საკითხი მარტივი აზომვითი სამუშაოებით წყდებოდა, ჟურნალისტმა გვიამბო, თუ როგორ გამოცხადდა სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ მიწაზე 2007 წელს აუქციონი, რომელში მონაწილეობის შესაძლებლობა ყველა მსურველს ჰქონდა, როგორ შეისყიდა ერთ-ერთმა ადგილობრივმა მონასტრის გარშემო არსებული მიწები კანონის სრული დაცვით და შემდეგ როგორ შესწირა ისინი მართლმადიდებლურ ეკლესიას.

სიუჟეტიდან ისიც შევიტყვეთ, რა სარგებელი მიიღეს ქედელების აწ უკვე ყოფილმა მკვიდრებმა საკუთარი საცხოვრისების გაყიდვით. საუბარია, მათ მიერ ამ მიწების გაყიდვის შემდეგ შეძენილ ბინებსა და მიწის ნაკვეთებზე. აღსანიშნავია, რომ ქონებას მოცემული მომენტისთვის მონასტრის ერთ-ერთი მონაზონი დედა სალომე (ნანა მახარობლიძე) ფლობს.

სიუჟეტის ბოლოს რამდენიმე ადგილობრივის კომენტარიც მოვისმინეთ, რომლებიც მონასტრის მიმართ არსებულ პრეტენზიებს სიყალბესა და სიცრუეს უწოდებენ.

“მთავარი არხის" მხრიდან ფეიკნიუსების გავრცელება და საზოგადოების მოტყუება ახალი ნამდვილად არ არის. არც ბოდბიდან თბილისამდე სიმართლის ჩამოტანაა რთული. თუმცა, როგორც ჩანს, არა მათთვის, ვისთვისაც მთავარი არასწორი ინფორმაციის გავრცელება და მისით მანიპულირებაა”, - ამ ტექსტით ასრულებს ავტორი მასალას.

სიუჟეტში ჟურნალისტს არ დაუსვამს არცერთი კრიტიკული კითხვა მონასტრის წარმომადგენლებისთვის, რ უსაუბრია მიწის რეგისტრაციის პრობლემებზე, რასაც მოქალაქეები აწყდებიან და არც ხელისუფლების მხრიდან ეკლესიისადმი ლოიალური დამოკიდებულება უხსენებია, რაც ხშირაც ამ ინსტიტუციისთვის სწორედ დიდი მოცულობის მიწის ნაკვეთების ჩუქებასა თუ სიმბოლურ ფასად გადაცემაში
გამოიხატება.

ავტორის მხრიდან, მხოლოდ ერთი მხარის პოზიციის დაცვა და საპირისპირო მოსაზრებების დაკნინებისა და გაუფასურების მცდელობა ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ავტორის მიზანი არა არსებულ პრობლემაზე კვალიფიცური მსჯელობა, არამედ კონკრეტული მხარის ინტერესების დაცვა და გატარება იყო.

• მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისგან არასრულწლოვნის დაცვა;
• მაუწყებელს ეკრძალება ისეთი პროგრამის გადაცემა ან პროგრამაში ისეთი მასალის განთავსება, რომელმაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს არასრულწლოვნის ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ, ინტელექტუალურ და სულიერ განვითარებას, აგრეთვე მის ფსიქიკურ და ფიზიკურ ჯანმრთელობას.
• მაუწყებელს ეკრძალება ისეთი პროგრამის გადაცემა ან პროგრამაში ისეთი მასალის განთავსება, რომელმაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს არასრულწლოვნის სოციალიზაციას.
• მაუწყებელი ვალდებულია სამაუწყებლო ბადე დაგეგმოს შემდეგი შეზღუდვების გათვალისწინებით:

1. 18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 24 საათამდე;
2. 15 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 23 საათამდე;
3. 12 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 21 საათამდე;
4. 7 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებელი პროგრამა სამაუწყებლო ბადეში არ განათავსოს 6 საათიდან 21 საათამდე.

მთავარი ფოტო: Ali Mohammadi/Bloomberg

• ლატვიამ რუსული ტელევიზია RT-ის მაუწყებლობა აკრძალა

• აქციების გამო ჩამოშლილი ეკონომიკა და მიკერძოებული NGO-ები - "იმედის" დღის წესრიგი
• ირაკლი ოქრუაშვილის განაჩენი “იმედის კვირაში”
• ენმ-ის მიერ „პროვოცირებული კრიზისი“ „იმედის კვირაში“ მტკიცებულებების გარეშე

• არასწორი ინფორმაციის გავრცელებისთვის, რომელიც პოტენციური ზიანის მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს ინდივიდუალური პირი 30 000-დან 100 000 რუბლამდე (400$-დან 1300$-მდე) თანხით დაჯარიმდება, ჟურნალისტი და რედაქცია 60 000-დან 200 000 რუბლამდე (800$-დან 2600$-მდე), მასობრივი მედიასაშუალება კი - 200 000-დან 500 000-მდე რუბლის (2600$-დან 6700$-მდე) ოდენობის თანხით. ამასთან, მათ შესაძლოა, ის პლანშეტი ან კომპიუტერი ჩამოართვან, საიდანაც „ყალბი ინფორმაცია“ გავრცელდა;
  
  
• ამასთან, შესაძლოა დაიბლოკოს თავად სტატია და ვებგვერდი, რომელზეც ის გამოქვეყნდა. ბლოკირების შესახებ გადაწყვეტილებას პროკურატურა იღებს. იგი ინფორმაციას „როსკომნადზორს“ (მედიის მაკონტროლებელი სააგენტო) უგზავნის, რომელიც თავის მხრივ მედიასაშუალებას „ყალბი ამბის“ წასაშლელად 24 საათიან ვადას აძლევს. თუკი აღნიშნული სისრულეში არ მოვა, თავად ეს მასალა ან მთელი რესურსი, შესაძლოა, დაიბლოკოს; 
  
  
• თუკი „ყალბი ინფორმაციის“ შედეგად ზიანი ადამიანის ჯანმრთელობას მიადგა, მაშინ ამ ამბის გავრცელებისთვის ჯარიმა 700 000-დან 1.5 მლნ-მდე (9400$-დან 20 000$-მდე) რუბლის ფარგლებში იქნება ან, პირს, შესაძლოა, სამ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქროს. მედიისა და სხვა ორგანიზაციისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 3 მილიონი რუბლის ფარგლებში განისაზღვრება (20 000$ -დან 40 000$-მდე); 
  
  
• თუკი „ყალბი ამბის“ გავრცელებას ადამიანის გარდაცვალება მოჰყვა, მაშინ კერძო პირისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 2 მლნ რუბლის ფარგლებში იმერყევებს, ან მას ხუთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქრება. მედია და სხვა ორგანიზაციები მსგავსი ქმედებისთვის 3-დან 5 მლნ რუბლით დაჯარიმდებიან.

• გადაამოწმეთ ყველა მონაცემი, რომელსაც კორონავირუსის შესახებ აქვეყნებთ. მნიშვნელოვანია, მასალში ჩანდეს, რომ თქვენ ფატები სათანადოდ გადაამოწმეთ; 
  
  
• თუკი სანდო წყაროზე დაყრდნობით წერთ, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ თქვენზე საქმეს არ აღძრავენ. თუკი ინფორმაციას ბოლომდე არ ენდობით, აუცილებლად მიუთითეთ, რომ მის სისწორეში დარწმუნებული არ ხართ და ის კითხვისა და დაშვების სახით ჩამოაყალიბეთ და არა როგორც დადასტურებული ფაქტი; 
  
  
• გამოკვეთეთ, რომ თქვენი თვითმიზანი დეზინფორმაციის გავრცელება არ არის და რომ თქვენ ყველაფერი გააკეთეთ იმაში დასარწმუნებლად, რომ ინფორმაცია ნამდვილად სწორია; 
  
  
• აუცილებლად დაიცავით წყაროს კონფიდენციალურობა, რომელმაც ინფორმაცია ანონიმურად გაგიზიარათ. აღნიშნული ჟურნალისტის პროფესიული საიდუმლოს შესახებ კანონით არის დაცული;
  
  
• არ გამოაქვეყნოთ იმ პაციენტების ვინაობა, რომლებსაც, სავარაუდოდ, კორონავირუსის ნიშნები აქვთ. მატი თანხმობის გარეშე არ დააკონკრეტოთ მათი წარმომავლობა, მათი სავარაუდო დიაგნოზი და ასევე, მონაცემები იმის შესახებ თუ ვინ იმყოფებოდა მათთან კონტაქტში, თუკი ამას საზოგადოებრივი ინტერესის დაცვა არ ითხოვს;
  
  
• ოფიციალურ წყაროსთან კავშირი სრული გარანტია არ არის. არ გამოაქვეყნოთ ყველა ინფორმაცია, რაც ხელისუფლებისა და სხვა ოფიციალურ განცხადებებშია. ხშირად შეცდმობისა და ადამიანური ფაქტორების გათვალისწინებით, ასეთ დოკუემნტებში ისეთი ინფორმაცია ხვდება, რომლის გავრელებაც არ შეიძლებოდა. ასეთ შემთხვევაში, მედიებად დარეგისტრირებულ ორგანიზაციები დაცულები არიან, თუმცა არარეგისტრირებულმა პორტალებმა, შესაძლოა „როსკომნადზორის“ ყურადღება მიიპყრონ.

• არასწორი ინფორმაციის გავრცელებისთვის, რომელიც პოტენციური ზიანის მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს ინდივიდუალური პირი 30 000-დან 100 000 რუბლამდე (400$-დან 1300$-მდე) თანხით დაჯარიმდება, ჟურნალისტი და რედაქცია 60 000-დან 200 000 რუბლამდე (800$-დან 2600$-მდე), მასობრივი მედიასაშუალება კი - 200 000-დან 500 000-მდე რუბლის (2600$-დან 6700$-მდე) ოდენობის თანხით. ამასთან, მათ შესაძლოა, ის პლანშეტი ან კომპიუტერი ჩამოართვან, საიდანაც „ყალბი ინფორმაცია“ გავრცელდა;
  
  
• ამასთან, შესაძლოა დაიბლოკოს თავად სტატია და ვებგვერდი, რომელზეც ის გამოქვეყნდა. ბლოკირების შესახებ გადაწყვეტილებას პროკურატურა იღებს. იგი ინფორმაციას „როსკომნადზორს“ (მედიის მაკონტროლებელი სააგენტო) უგზავნის, რომელიც თავის მხრივ მედიასაშუალებას „ყალბი ამბის“ წასაშლელად 24 საათიან ვადას აძლევს. თუკი აღნიშნული სისრულეში არ მოვა, თავად ეს მასალა ან მთელი რესურსი, შესაძლოა, დაიბლოკოს; 
  
  
• თუკი „ყალბი ინფორმაციის“ შედეგად ზიანი ადამიანის ჯანმრთელობას მიადგა, მაშინ ამ ამბის გავრცელებისთვის ჯარიმა 700 000-დან 1.5 მლნ-მდე (9400$-დან 20 000$-მდე) რუბლის ფარგლებში იქნება ან, პირს, შესაძლოა, სამ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქროს. მედიისა და სხვა ორგანიზაციისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 3 მილიონი რუბლის ფარგლებში განისაზღვრება (20 000$ -დან 40 000$-მდე); 
  
  
• თუკი „ყალბი ამბის“ გავრცელებას ადამიანის გარდაცვალება მოჰყვა, მაშინ კერძო პირისთვის ფინანსური სანქცია 1.5-დან 2 მლნ რუბლის ფარგლებში იმერყევებს, ან მას ხუთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა დაემუქრება. მედია და სხვა ორგანიზაციები მსგავსი ქმედებისთვის 3-დან 5 მლნ რუბლით დაჯარიმდებიან.

• გადაამოწმეთ ყველა მონაცემი, რომელსაც კორონავირუსის შესახებ აქვეყნებთ. მნიშვნელოვანია, მასალში ჩანდეს, რომ თქვენ ფატები სათანადოდ გადაამოწმეთ; 
  
  
• თუკი სანდო წყაროზე დაყრდნობით წერთ, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ თქვენზე საქმეს არ აღძრავენ. თუკი ინფორმაციას ბოლომდე არ ენდობით, აუცილებლად მიუთითეთ, რომ მის სისწორეში დარწმუნებული არ ხართ და ის კითხვისა და დაშვების სახით ჩამოაყალიბეთ და არა როგორც დადასტურებული ფაქტი; 
  
  
• გამოკვეთეთ, რომ თქვენი თვითმიზანი დეზინფორმაციის გავრცელება არ არის და რომ თქვენ ყველაფერი გააკეთეთ იმაში დასარწმუნებლად, რომ ინფორმაცია ნამდვილად სწორია; 
  
  
• აუცილებლად დაიცავით წყაროს კონფიდენციალურობა, რომელმაც ინფორმაცია ანონიმურად გაგიზიარათ. აღნიშნული ჟურნალისტის პროფესიული საიდუმლოს შესახებ კანონით არის დაცული;
  
  
• არ გამოაქვეყნოთ იმ პაციენტების ვინაობა, რომლებსაც, სავარაუდოდ, კორონავირუსის ნიშნები აქვთ. მატი თანხმობის გარეშე არ დააკონკრეტოთ მათი წარმომავლობა, მათი სავარაუდო დიაგნოზი და ასევე, მონაცემები იმის შესახებ თუ ვინ იმყოფებოდა მათთან კონტაქტში, თუკი ამას საზოგადოებრივი ინტერესის დაცვა არ ითხოვს;
  
  
• ოფიციალურ წყაროსთან კავშირი სრული გარანტია არ არის. არ გამოაქვეყნოთ ყველა ინფორმაცია, რაც ხელისუფლებისა და სხვა ოფიციალურ განცხადებებშია. ხშირად შეცდმობისა და ადამიანური ფაქტორების გათვალისწინებით, ასეთ დოკუემნტებში ისეთი ინფორმაცია ხვდება, რომლის გავრელებაც არ შეიძლებოდა. ასეთ შემთხვევაში, მედიებად დარეგისტრირებულ ორგანიზაციები დაცულები არიან, თუმცა არარეგისტრირებულმა პორტალებმა, შესაძლოა „როსკომნადზორის“ ყურადღება მიიპყრონ.

• წლის ამბავი - აჯანყების გენეზისი, რომელ ლორანდო

• თანამედროვე პობლემა - არაფერი პირადული-ომის Back Office-ი, ნიკიტა ტერიოშინი

• გარემო - პოლარული დათვი და მისი ბელი, ესტერ ხორვეტი

• მნიშვნელოვანი ახალი ამბავი - „პირდაპირი ხმა“, იასუიოში ჩიბა

• გრძელვადიანი პროექტები - აჯანყების გენეზისი, რომელ ლორანდო

• ბუნება - გამომშვიდობება, ალენ შრედერი

• პორტრეტები - გამოღვიძება, ტომეკ კაცზორი

• სპორტი - კავი ლეონარდის თამაში, მარკ ბლინჩი

• როგორ უნდა გამოვიყენოთ მონაცემები, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას - ეს არის ერთ-ერთი ქვეთავი, რომელიც მიმდინარე კვირას დაემატა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევს. 
• წაიკითხეთ რეკომენდაციები დეტალურად - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას
• მონაცემების ქვეთავი იხილეთ მე-13 გვერდიდან

• როგორ უნდა გამოვიყენოთ მონაცემები, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას - ეს არის ერთ-ერთი ქვეთავი, რომელიც მიმდინარე კვირას დაემატა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევს. 
• წაიკითხეთ რეკომენდაციები დეტალურად - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას
• მონაცემების ქვეთავი იხილეთ მე-13 გვერდიდან

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

მასალის პირველი ვერსია შემდეგი შინაარსის იყო:

თურქმენეთის ხელისუფლებამ სიტყვა “კორონავირუსი” აკრძალა. მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) აცხადებს, რომ ეს პანდემიის შესახებ ინფორმაციის შეზღუდვის კუთხით რადიკალური ნაბიჯია.  „თურქმენეთის ხელისუფლება საკუთარ მოსახლეობას საფრთხეში აგდებს“, - ნათქვამია, ორგანიზაციის განცხადებაში.

სიტყვის გამოყენება ქვეყანაში მოქმედ ყველა მედიასაშუალებას აეკრძალა, გარდა ამისა, ის ჯანმრთელობის შესახებ მომზადებული იმ ბროშურებიდანაც ამოიღეს, რომლებიც სკოლებში, ასევე სხვადასხვა სამუშაო ადგილებში ვრცელდებოდა.

RSF-ის აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის ოფისის ხელმძღვანელმა ჟან კაველემ თქვა, რომ „მსგავსი აკრძალვა თურქმენეთის მოსახლეობას აყენებს რისკის ქვეშ და პრეზიდენტ გურბანგული ბერდიმუჰამედოვის მიერ დამყარებულ ავტორიტეტს აძლიერებს“.

„სართაშორისო საზოგადოებას შესაბამისი რეაგირებისკენ მოვუწოდებთ“, - დასძინა მანვე.

თურქმენეთის მოსახლეობა კორონავირუსის შესახებ ცალმხრივ ინფორმაციას ფლობს და ხელისუფლების განცხადებით, ამ მომენტამდე ქვეყანაში COVID19-ის არცერთი დადასტურებული შემთხვევა არ აქვთ.

ასევე, ცნობილია, რომ მოსკოვში თურქმენეთის საელჩო ჟურნალისტებისთვის იმ ინფორმაციის მიწოდებაზე ამბობს უარს, რამდენმა მოქალაქემ გამოთქვა სამშობლოში დაბრუნების სურვილი.

პრესის თავისუფლების ინდექსის 2019 წლის ანგარიშის მიხედვით, თურქმენეთი ერთ-ერთი ჩაკეტილი სახელმწიფოა და ხელისუფლება ყველა ადგილობრივ მედიასაშუალებას აკონტროლებს. ამასთან, მთავრობა იმ ჟურნალისტებს დევნის, რომლებიც აკრძალულ მედიასაშუალებებთან თანამშრომლობენ. ინტერნეტთან წვდომაც მოსახლეობის მხოლოდ მცირე რაოდენობას აქვს, და ამავე დროს, ინტერნეტით ხელმისაწვდომი ინფორმაცია მკაცრ ცენზურას გადის. მაგალითად, კაფეში ინტერნეტით სარგებლობის დროს, მომხმარებელი ვალდებულია, რომ პირადობის მოწმობა წარადგინოს.

გარეკანის ფოტო: RSFIgor SASIN / AFP

მომზადებულია balkaninsight.com-ისა და rsf.org-ის მასალების გამოყენებით

გარეკანის ფოტო: EPA-EFE/Marton Monus HUNGARY OUT

გარეკანის ფოტო: MATK PALSTON/AFP

• იმ ქვეყანაში გამგზავრებამდე, სადაც ვირუსია დაფიქსირებული, დარწმუნდით, რომ ადგილზე დაავადების პროფილაქტიკისთვის ყველა საჭირო საშუალება არსებობს;
• არ გაემგზავროთ თუკი ავად ხართ. გახსოვდეთ, რომ საერთაშორისო და რეგიონულ აეროპორტებში, ასევე სხვა სახის ტრანსპორტში მგზავრების შემოწმება მიმდინარეობს და აღნიშნულისთვის მზად უნდა იყოთ.
• გაეცანით ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ სპეციალურ ინფორმაციას.
• მოიძიეთ თქვენი დანიშნულების ადგილზე კორონავირუსის უსაფრთხოების წესების კუთხით არსებული ვითარება.
• აგრეთვე, გაითვალისწინეთ, რომ ბევრმა ქვეყანამ ვირუსის რისკის გამო ფრენები შეაჩერა ან შეზღუდა, აგრეთვე საზღვრები ჩაკეტა და მიმოსვლა შეწყვიტა.

• მოერიდეთ იმ ადამიანთან ახლო კონტაქტს, რომელსაც დაავადების შესაძლო ნიშნები აღენიშნება (ხველა, ცემინება).
• რეგულარულად დაიბანეთ ხელები საპნით ან გაიწმინდეთ ანტიბაქტერიული სითხით.
• გამოიყენეთ დამცავი ხელთათმანები ინციფირების ადგილზე მისვლისას, მაგალითად სამედიცინო დაწესებულებასთან მიახლოებისას. აგრეთვე, შესაძლოა, აუციელებელი გახდეს სხვა დამცავი სამედიცინო აღჭურვილობის - სახის სრული პირბადისა და შესაბამისი კოსტიუმის გამოყენებაც.
• ინფიცირების ადგილზე მუშაობისას გამოიყენეთ ერთჯერადი ან წყალგაუმტარი ფეხსაცმელი, რომელიც ადგილის დატოვების შემდეგ აუცილებლად შესაბამისად უნდა გაიწმინდოს. ყოველთვის მიჰყევით შესაბამის ადგილობრივ უსაფრთხოების ინსტრუქციებს.

უსაფრთხოების წესები ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემას აშუქებენ, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმაც გამოაქვეყნა. რეკომენდაციები ეხება ინტერვიუს აღების პროცესსა და მუშაობას შესაძლო ინფირცირებულ ადამიანთან. ამ რეკომენდაციებს შორის არის ინტერვიუს წარმოება მიკროფონის დამჭერი გრძელი ჯოხით, მიკროფონის გამოყენება ღრუბლის გარეშე, უსაფრთხო დისტანციის შენარჩუნება და ა.შ

• უსაფრთხოების რა წესები უნდა დაიცვან ჟურნალისტებმა კორონავირუსის შემთხვევების გაშუქებისას - NDCD-ის რეკომენდაციები

• დააკვირდით საკუთარ ჯანმრთელობას მუშაობის ადგილის დატოვების შემდეგ და დააკვირდით რესპირატორული ნიშნების გამოვლინებას მომდევნო 14 დღის განმავლობაში.
• რესპირატორული ნიშნების აღმოჩენის შემთხვევაში აცნობეთ დამქირავებელს და მიმართეთ შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებებს.

• 9 რჩევა ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის გაშუქებით გამოწვეულ სტრესთან საბრძოლველად
• არაყოველდღიურობის ფსიქოლოგია

• იმ ქვეყანაში გამგზავრებამდე, სადაც ვირუსია დაფიქსირებული, დარწმუნდით, რომ ადგილზე დაავადების პროფილაქტიკისთვის ყველა საჭირო საშუალება არსებობს;
• არ გაემგზავროთ თუკი ავად ხართ. გახსოვდეთ, რომ საერთაშორისო და რეგიონულ აეროპორტებში, ასევე სხვა სახის ტრანსპორტში მგზავრების შემოწმება მიმდინარეობს და აღნიშნულისთვის მზად უნდა იყოთ.
• გაეცანით ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ სპეციალურ ინფორმაციას.
• მოიძიეთ თქვენი დანიშნულების ადგილზე კორონავირუსის უსაფრთხოების წესების კუთხით არსებული ვითარება.
• აგრეთვე, გაითვალისწინეთ, რომ ბევრმა ქვეყანამ ვირუსის რისკის გამო ფრენები შეაჩერა ან შეზღუდა, აგრეთვე საზღვრები ჩაკეტა და მიმოსვლა შეწყვიტა.

• მოერიდეთ იმ ადამიანთან ახლო კონტაქტს, რომელსაც დაავადების შესაძლო ნიშნები აღენიშნება (ხველა, ცემინება).
• რეგულარულად დაიბანეთ ხელები საპნით ან გაიწმინდეთ ანტიბაქტერიული სითხით.
• გამოიყენეთ დამცავი ხელთათმანები ინციფირების ადგილზე მისვლისას, მაგალითად სამედიცინო დაწესებულებასთან მიახლოებისას. აგრეთვე, შესაძლოა, აუციელებელი გახდეს სხვა დამცავი სამედიცინო აღჭურვილობის - სახის სრული პირბადისა და შესაბამისი კოსტიუმის გამოყენებაც.
• ინფიცირების ადგილზე მუშაობისას გამოიყენეთ ერთჯერადი ან წყალგაუმტარი ფეხსაცმელი, რომელიც ადგილის დატოვების შემდეგ აუცილებლად შესაბამისად უნდა გაიწმინდოს. ყოველთვის მიჰყევით შესაბამის ადგილობრივ უსაფრთხოების ინსტრუქციებს.

უსაფრთხოების წესები ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემას აშუქებენ, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმაც გამოაქვეყნა. რეკომენდაციები ეხება ინტერვიუს აღების პროცესსა და მუშაობას შესაძლო ინფირცირებულ ადამიანთან. ამ რეკომენდაციებს შორის არის ინტერვიუს წარმოება მიკროფონის დამჭერი გრძელი ჯოხით, მიკროფონის გამოყენება ღრუბლის გარეშე, უსაფრთხო დისტანციის შენარჩუნება და ა.შ

• უსაფრთხოების რა წესები უნდა დაიცვან ჟურნალისტებმა კორონავირუსის შემთხვევების გაშუქებისას - NDCD-ის რეკომენდაციები

• დააკვირდით საკუთარ ჯანმრთელობას მუშაობის ადგილის დატოვების შემდეგ და დააკვირდით რესპირატორული ნიშნების გამოვლინებას მომდევნო 14 დღის განმავლობაში.
• რესპირატორული ნიშნების აღმოჩენის შემთხვევაში აცნობეთ დამქირავებელს და მიმართეთ შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებებს.

• 9 რჩევა ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის გაშუქებით გამოწვეულ სტრესთან საბრძოლველად
• არაყოველდღიურობის ფსიქოლოგია

• ამ თემაზე:  ცვლილებები საეთერო ბადეში, თანამშრომელთა ნაწილის დისტანციური მუშაობა, - კორონავირუსის გამო საზმაუ მუშაობის რეჟიმს ცვლის

რაც შეეხება საველე გადაღებებს, ამ კუთხით თუ შეიცვალა რამე?

ვცდილობთ, რომ ვიაროთ ძალიან მნიშვნელოვან თემებზე. ყველაფრის გასაშუქებლად ვეღარ დავდივართ, უპირველეს ყოვლისა, იმიტომაც, რომ რესურსი აღარ გვყოფნის და მეორე, რადგანაც მთლიანად აწყობილი ვართ ე.წ. „საგანგებო რეჟიმზე“ და ჩვენი გამოშვებები ძირითადად ვირუსს ეხება, უფრო ვცდილობთ, რომ ამ მხრივ ვიმუშაოთ. თუმცა, ცხადია სხვა საკითხების დაფარვასაც ვცდილობთ.

ახსენეთ, რომ მეტწილად ვირუსის თემის გაშუქებაზე ხართ ორიენტირებული, უფრო დეტალურად რომ მოგვიყვეთ ამ შინაარსობრივ ცვლილებაზე…

როგორც ყველა არხზე, ისე ჩვენთან, რაღაც კორექტივები შევიდა. მაგალითად, ის, რომ სპორტის ბლოკი “მოამბეში” დროებით მოვხსენით, მაგრამ მნიშვნელოვანი სპორტული ამბების შესახებ ინფორმაცია კვლავინდებურად შუქდება. ასევე, კულტურის ნაწილი მოვხსენით დროებით, რადგან ამ ეტაპზე ამ მიმართულებით განსაკუთრებული არაფერი ხდება.

სოციალური დისტანცირების მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ხომ არ შეიცვალა რამე სტუდიური გადაცემების ნაწილშიც?

მთლიანად ჩავხსენით სტუმრებიანი გადაცემები. სტუმრების ძირითადი ნაწილი ახლა “მოამბეში” გადავიდა და ძირითადად ჩართვებზე ვართ ორიენტირებული. ძალიან იშვიათი გამონაკლისის გარდა, თუკი ეს ტექნიკურად ვერ ხერხდება, ვცდილობთ, რომ სტუმარი შიგნით არ შემოვიყვანოთ.

ამან ხომ არ გაართულა მათთან კონტაქტი, ან მათ თავად ხომ არ აქვთ რაიმე პრობლემა მუშაობის ამ ფორმატზე?

ესეც ინდივიუალურია, ვიღაცას ვწერთ სატელეფონო ფორმატში, ვიღაც ჩვეულებრივად გვეწერება, მაგრამ ჩვენივე უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, ჩვენც ვარჩევთ, სად შეგვიძლია მივიდეთ და სად არა. მაგალითად, ბრიფინგებზე.

როგორც იცით, მთავრობის კანცელარიამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ჩვენ უნდა უზრუნველვყოთ ყველა არხისთვის ბრიფინგების სიგნალის მიწოდება და ჩვენ ამას გავაკეთებთ, ჟურნალისტების უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, რომ ერთ სივრცეში ბევრი ხალხი არ ირეოდეს. ჩვენც, ფაქტობროვად, ამის მიხედვით ვსაზღვრავთ გადაღებებს.

ხომ არ გართულდა ინფორმაციის მიღება რომელიმე უწყებისგან ან უშაულოდ რესპონდენტებისგან?

ვერ ვიტყოდი. ინფორმაციის მიღება, ყოველ შემთხვევაში ჯერჯერობით, არ გვიჭირს.

• ასევე დაგაინტერესებთ: Covid -19 - როგორ უმკლავდება რადიო თავისუფლება დისტანციური ჟურნალისტიკის გამოწვევებს

ვიცით, რომ სამაუწყებლო ბადეში სხვა ცვლილებებიცაა...

რადგან ძირითადად სტუდიური სტუმრების ფორმატი გვქონდა, დროებით მოიხსნა პოლიტიკური გადაცემები. დილის გადაცემა ჩვეულ რეჟიმში განაგრძობს მუშაობას და როგორც უკვე აღვნიშნე, დროებით შეჩერდა გადაცემების ჩაწერა. ყველა სხვა გადაცემა, რაც იყო, არხზე დარჩა.

ვირუსის გავრცელების პარალელურად, კიდევ რა გამოწვევების წინაშე დადგა მაუწყებელი?

ამას გამოწვევას ვერ დავარქმევდი, ეს ისედაც ასე იყო, მაგრამ ახლა გაასმაგებული პასუხისმგებლობით ვეკიდებით თითოეულ დეტალს. ახლა ჩვენ არ ვართ ორიენტირებული სისწრაფეზე, მილიონჯერ ვამოწმებთ ინფორმაციას და მილიონმეერთედ ვაძლევთ ეთერში. ეს არის ყველაზე მნიშნველოვანი, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ. ეს ყველაფერი ახლა გაასმაგებული პასუხისმგებლობით ხდება და ამაში ჩართულია თითოეული ადამიანი.

მუშაობის პროცესში სირთულეები ხომ არ წარმოიშვა?

სირთულეები არ გვაქვს. ეს რეჟიმი ჩვენთვის ახალი არ არის. უბრალოდ, ახლა გაცილებით მობილიზებული ვართ და მაქსიმალურად ვცდილობთ, რომ რაიმე შეცდომა არ გაგვეპაროს.

თუ გაქვთ რამე გაიდლაინი ან რომელიმე საერთაშორისო სტანდარტით ხომ არ ხელმძღვანელობთ მოცემულ ვითარებაში?

ჩვენი საერთაშრისო სტანდარტი არის EBU - თავიდან-ბოლომდე ვართ მიბმული ევროპულ მედიაკავშირზე და სრულად მათი სტანდარტით ვხელმძღვანელობთ. აქამდეც ასე ვიყავით და ახლაც ასე ვხელმძღვანელობთ.

ასევე, სულ ვეცნობით და ვკითხულობთ ექსტრემალურ პირობებში ჟურნალისტების მუშაობაზე, შესაბამისი ტრეინინგებიც გვაქვს გავლილი და თავიდან-ბოლომდე მივყვებით მათ გაიდლაინს. ამიტომ, ახლა, რაიმე ახალი და განსაკუთრებული ჩვენ თვითონ არ დაგვიწერია, უბრალოდ არსებულს მივყვებით.

იმ ჟურნალისტების შრომის უსაფრთხოებას როგორ იცავთ, ვინც არ არის დისტანციურ მუშაობაზე გადასული? 

მაქსიმალურად ვუფრთხილდებით აპარატურას, რომელიც გადაღებიდან დაბრუნების შემდეგ, გადის სპეციალურ შემოწმებას, იწმინდება და სპეციალური ხსნარებით მუშავდება. ასევე, ყველას მსგავსად, მიკროფონებს მოვხსენით ღრუბელი. ვცდილობთ, რომ ჟურნალისტები სპეციალური პირბადის გარეშე არ გავიდნენ გადაღებაზე, მითუმეტეს, ინფექციურ საავადმყოფოში.

აგრეთვე, ტელევიზიის შიგნით მომარაგებულია სადეზინფექციო ხსნარები და ყოველ დღე სველი წესით სუფთავდება ჩვენი სამუშაო სივრცე. ყველანაირად ვცდილობთ, რომ მაქსიმალურად დავიცვათ ერთმანეთი ამ ამბისგან და ჯერჯერობით, მგონი, რომ გამოგვდის.

• ამავე თემაზე წაიკითხეთ: Covid 19 - როგორ მუშაობს დისტანციური ჟურნალისტიკა აშშ-ში

გარეკანის ფოტო გამოყენებულია არქივიდან

საზოგადოებისთვის სანდო და მკაფიო ინფორმაციის მიწოდება ჟურნლისტის პირდაპირი მოვალეობა და პასუხისმგბელობაა. ჯანმრთელობის ისეთი გლობალური კრიზისის დროს კი, როგორც ეს კორონავირუსის გავრცელება და მისგან მომდინარე საფრთხეებია, ეს პასუხისმგებლობა კიდევ უფრო კრიტიკულ მნიშვნელობას იძენს.

“ასეთ ისტორიებში იმდენი გაურკვევლობაა, რომ მათგან მკაფიო სურათის შექმნა სწორედ ჟურნალისტის მოვალეობაა”, - ამბობს, ე.წ. ფრილანსერი ჟურნალისტი მაიკლ სტენდერტი, რომელიც Bloomberg-ის, The Guardian-ისა და Al Jazeera-სთვის მუშაობს. იგი, ჩინეთში კორონავირუსის ეპიდემიის აფეთქებიდან დღემდე, სწორედ Covid-19-ის თემას აშუქებს.

ჩინეთში კორონავირუსის თემაზე მუშაობა მთავრობის ცენზურის გამო კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა. როგორ სტენდერტი განმარტავს, განსაკუთრებულ სირთულეს წყაროების მოძიება წარმოადგენს.

“შემაშფოთებელია, როდესაც რიგითი მოქალაქე ფიქრობს, რომ მას ოფიციალური პირების თანხმობის გარეშე საკუთარი მოსაზრების გამოთქმის უფლება არ აქვს”, - ამბობს იგი.

კრიზისის დროს, ჟურნალისტების მხრიდან საზოგადოების ინფორმირებასა და შიშის დათესვას შორის ბალანსი პოვნის აუცილებლობაზე საუბრობს კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორი სტეფან მორსეც.

“ადამიანების ბულინგს და უსაფუძვლო პანიკისა და შიშის დათესვას უნდა მოერიდოთ”, - ურჩევს იგი ჟურნალისტებს.

ქვემოთ Covid-19-ის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის სპეციალისტების მიერ შემუშავებული ტოპ 10 რჩევაა მოცემული.

ნებისმიერი მსოფლიო კრიზისის დროს, ჩვენს გარშემო უამრავი ინფორმაცია იყრის თავს, თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ყველა მათგანი სასარგებლოა. ინტერნეტის საშუალებით გავრცელებულმა ინფორმაციამ საზოგადოება, შესაძლოა, შეცდომაში შეიყვანოს. მაგალითად, The Guardian-მა ვუჰანში კორონავირუსის შესახებ მასალას ფოტო დაურთო, რომელზეც ქუჩაში გარდაცვლილი ჩანს და ის ასე დაასათაურა - “გარდაცვლილი მამაკაცი ქუჩაში: ფოტო, რომელიც ვუჰანში კორონავირუსის კრიზისს ასახავს”. თუმცა, მასალაში არ იყო დასაბუთება, რომ მამაკაცი ნამდვილად ვირუსმა იმსხვერპლა.

ცხადია, მასალაზე მუშაობისას ვიზუალური მხარე მნიშვნელოვანია, თუმცა მასთან განსაკუთრებულად ფრთხილი დამოკიდებულება გვმართებს. რეპორტიორები დარწმუნებული უნდა იყვნენ, რომ ვიზუალური მასალა, რომელსაც ისინი იყენებენ, მიმდინარე პროცესს ზუსტად ასახავს. სენსაციური ფოტო, როგორც ეს The Guardian-ის შემთხვევაში იყო, არასზუსტ სურათს ქმნის და შიშს თესავს.

“ვუჰანში გადაღებულ ფოტოებს დიდი მნიშვნელობა აქვთ. თუკი გავითვალისწინებთ იმას, რომ ზოგადად ჩინეთში მიმდინარე პროცესების შესახებ ინფორმაციისადმი უნდობლობა არსებობს, ადამიანებს სჭირდებათ ნახონ რა ხდება იქ და დაიჯერონ ამის”, - ამბობს ვუჰანში მომუშავე ფრილანსერი დოტოგრამა ბეტსი ჯოულსი.

"ვიდრე ფოტოების გადაღებას დაიწყებ, გარშემომყოფებს მიმართე, გაესაუბრე ადამიანებს, ზოგად ატმოსფეროს გაეცანი და მუშაობა მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყე და რაც მთავარია, ეცადე, რომ შენს მონათხრობში იმის საპირისპირო არ აჩვენო, რასაც ადამიანები ადგილზე რეალურად განიცდიან", - ეს სიტყვების მას ეკუთვნის. 

“თუკი მოვლენების განვითარების ადგილზე შიში ნამდვილად სუფევს, ამის გაშუქების პრობლემას ვერ ვხედავ, მაგრამ ფრთხილად უნდა იყო, როდესაც მოვლენების ეპიცენტრში არ ხარ და ამის შესახებ უბრალოდ გესმის”, - ამბობს სტენდერტი.

მოსაზრებას და ანალიზს დიდი მნიშვნელობა აქვს, მაგრამ შედეგების მასშტაბების გაზომვა ჯერ ძალიან ადრეა - თქვა ჯოულმა.

აგრეთვე, არ აიღოთ The Washington Post-ის მაგალითი, როდესაც მან ჩინეთი აზიისთვის საფრთხის შემცველ ავადმყოფ კაცს შეადარა და რასისტული ტონისთვის კრიტიკაც დაიმსახურა. ჯერ ძალიან ადრეა გრძელვადიან ფინანსურ შედეგებზე საუბარი.

იმის გათვალისწინებით, რომ აუდიტორია ინფორმაციას ძირითადად სათაურებიდან იღებს და მხოლოდ ამით კმაყოფილდება, რედაქტორებმა სათაურებით შეცდომაში არ შეიყვანოთ აუდიტორია.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები კლიკებს და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ”.

“ყოველთვის ვცდილობ ისეთი სათაურის შერჩევას, რომელიც რეალობას ასახავს და სენსაციური არ არის”, - ამბობს ჯოულსი.

♦  გახსოვდეთ - ყველა რიცხვი ზუსტი არ არის 

ჟურნალისტები ამბის გაშუქებისას ხშირად ეყრდნობიან რიცხვებს და სტატისტიკურ მონაცემებს, თუმცა ისინი ყოველთვის სანდო არ არის.

როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ეპიდემიებისა და დაავადებათა გავრცელების დროს, განსაკუთრებით დასაწყისში, რიცხვები ზუსტი არ არის. ისინი მიიჩნევენ, რომ ჟურნალისტებმა რიცხვები ყურადღების მიღმა არ უნდა დატოვონ, თუმცა იმაში უნდა დარწმუნდნენ, რომ აუდიტორიას მათი არსი და რიცხვების უკან არსებული ვითარება კარგად ესმის. 

♦   დაელაპარაკე იმდენ ადამიანს, რამდენის საშუალებაც არის 

“იზოლაციაში მყოფი ყველა ადამიანი არ არის ავად და არც კვდება, ზოგჯერ ისინი უბრალოდ მოწყენილები არიან”, - თქვა ჯოულსმა.

რეპორტიორის პასუხისმგებლობაა, რომ მოვლენების განვითარების ადგილზე მცხოვრები ადამიანების განსხვავებული ყოფა წარმოაჩინოს. ამის ერთ-ერთ საშუალებად კი - სტენდერტი მეტ ადამიანთან საუბარს მიიჩნევს, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, სადაც ცენზურის მკაფიო ნიშნები ჩანს. 

♦   თავი აარიდეთ რასიზმს 

გლობალურ ეპიდემიებს რასიზმისა და ქსენოფობიის გავრცელების ხანგრძლივი ისტორია აქვს და ამ შემთხვევაში გამონაკლისი არც Covid-19-ია. მაგალითად, ლონდონში ჩინური წარმოშობის მქონე სინგაპურელ მამაკაცს დაესხნენ თავს და უთხრეს, რომ “მისი კორონავირუსი” არ სჭირდებოდათ. ჩინელების შემოსავლებმა იკლო აშშ-შიც.

ამიტომ მედია ფრთხილად უნდა იყოს, რომ ინდივიდების მიმართ სტერეოტიპებისა და რასიზმის გავრცელებას არ შეუწყოს ხელი. ამერიკულ-აზიური ჟურნალისტების ასოციაციამ ჟურნალისტებისთვის სპეციალური რეკომენდაციებიც გამოსცა. მაგალითად: პირბადიან ადამიანებს დაურთეთ კონტექსტი, მოერიდეთ ჩინური დასახლებების ჩვენებას, თუკი ისინი ამბავთან პირდაპირ კავშირში არ არიან ვირუსის დასახელების დროს გეოგრაფიული მითითებებისგან თავი შეიკავეთ.

♦  კარგად შეარჩიე ექსპერტები

ექსპერტების მოძიების დროს ყურადღებით იყავით და გაითვალისწინეთ მათი შეხედულებები.

“პრობლემა მხოლოდ კარგი ექსპერტის მოძიება კი არა, ისეთი ადამანის პოვნაა, რომელსაც საკუთარი მიკერძოებული დამოკიდებულებისგან დისტანცირება შეუძლია”.

ექსპერტებთან მუშაობის დროს ჟურნალისტებისადმი ერთ-ერთი რჩევა მათი მიკერძოების შესახებ ინფორმაციის მოძიებაა. ბევრი ჟურნალისტი ეპიდემიების შესახებ მუშაობის დროს, დაავადების გავრცელების შესახებ ე.წ. მოდელირების მეთოდსაც მიმართავს, თუმცა ისინი, როგორც თემის სპეციალისტები განმარტავენ, ვარაუდებს ემყარება და რეალობას სწორად არ ასახავს.

♦   არ თქვა უარი ე.წ. უინტერესო ისტორიებზე 

გახსოვდეთ, ყველა ისტორია, რომელსაც ეპიდემიის დროს დაწერთ პულიცერის პრემიას ვერ მოგიტანთ, რაც სავსებით ნორმალურია. კონცენტრირდით იმაზე, რომ პასუხი გასცეთ სამიზნე აუდიტორიის შეკითხვებს.

დაიხმარეთ Google, რომ გაიგოთ, რა სახის ინფორმაციას ეძებენ ადამიანები და ამის შემდეგ შექმენით ისეთი მასალა, სადაც ისინი საკუთარ შეკითხვებზე პასუხებს აღმოაჩენენ.

♦  დააწესეთ ლიმიტები

რედაქტორები თქვენგან ახალ ისტორიებს სულ უფრო და უფრო ხშირად მოითხოვენ, მაგრამ ასეთ დროს ისწავლეთ უარის თქმა და მუშაობის საათებზე ლიმიტები დააწესეთ. სამუშაო პროცესიდან დროებითი მოწყვეტა, საშაულებას მოგცემთ, რომ სამუშაოს ახალი ძალებითა და შემართებით დაუბრუნდეთ.

♦   როდესაც ყველაფერი მიწყნარდება, არ მოშორდეთ ამბავს 

ადრე თუ გვიან ყველაფერი მიწყნარდება, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თქვენი სამუშაო დასრულდა. ეპიდემიის პიკის ჩაცხრობის შემდეგაც უამრავი რამ ხდება, რასაც გაშუქება სჭირდება.

შეაფასეთ, როგორ გაუმკლავდა ხელისუფლება და ჯანდაცვის სფეროს ოფიციალური პირები კრიზისს. გააანალიზეთ ნასწავლი გაკვეთილები. გაარკვიეთ, ვირუსისგან გადარჩენილები ისევ სტიგმის მსხვერპლნი ხომ არ არიან და გაიგეთ თუ რას ნიშნავს, ცხოვრების “ნორმალურ” რიტმში დაბრუნება.


მომზადებულია ijnet.org-ის მასალის გამოყენებით.

საზოგადოებისთვის სანდო და მკაფიო ინფორმაციის მიწოდება ჟურნლისტის პირდაპირი მოვალეობა და პასუხისმგბელობაა. ჯანმრთელობის ისეთი გლობალური კრიზისის დროს კი, როგორც ეს კორონავირუსის გავრცელება და მისგან მომდინარე საფრთხეებია, ეს პასუხისმგებლობა კიდევ უფრო კრიტიკულ მნიშვნელობას იძენს.

“ასეთ ისტორიებში იმდენი გაურკვევლობაა, რომ მათგან მკაფიო სურათის შექმნა სწორედ ჟურნალისტის მოვალეობაა”, - ამბობს, ე.წ. ფრილანსერი ჟურნალისტი მაიკლ სტენდერტი, რომელიც Bloomberg-ის, The Guardian-ისა და Al Jazeera-სთვის მუშაობს. იგი, ჩინეთში კორონავირუსის ეპიდემიის აფეთქებიდან დღემდე, სწორედ Covid-19-ის თემას აშუქებს.

ჩინეთში კორონავირუსის თემაზე მუშაობა მთავრობის ცენზურის გამო კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა. როგორ სტენდერტი განმარტავს, განსაკუთრებულ სირთულეს წყაროების მოძიება წარმოადგენს.

“შემაშფოთებელია, როდესაც რიგითი მოქალაქე ფიქრობს, რომ მას ოფიციალური პირების თანხმობის გარეშე საკუთარი მოსაზრების გამოთქმის უფლება არ აქვს”, - ამბობს იგი.

კრიზისის დროს, ჟურნალისტების მხრიდან საზოგადოების ინფორმირებასა და შიშის დათესვას შორის ბალანსი პოვნის აუცილებლობაზე საუბრობს კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორი სტეფან მორსეც.

“ადამიანების ბულინგს და უსაფუძვლო პანიკისა და შიშის დათესვას უნდა მოერიდოთ”, - ურჩევს იგი ჟურნალისტებს.

ქვემოთ Covid-19-ის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის სპეციალისტების მიერ შემუშავებული ტოპ 10 რჩევაა მოცემული.

ნებისმიერი მსოფლიო კრიზისის დროს, ჩვენს გარშემო უამრავი ინფორმაცია იყრის თავს, თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ყველა მათგანი სასარგებლოა. ინტერნეტის საშუალებით გავრცელებულმა ინფორმაციამ საზოგადოება, შესაძლოა, შეცდომაში შეიყვანოს. მაგალითად, The Guardian-მა ვუჰანში კორონავირუსის შესახებ მასალას ფოტო დაურთო, რომელზეც ქუჩაში გარდაცვლილი ჩანს და ის ასე დაასათაურა - “გარდაცვლილი მამაკაცი ქუჩაში: ფოტო, რომელიც ვუჰანში კორონავირუსის კრიზისს ასახავს”. თუმცა, მასალაში არ იყო დასაბუთება, რომ მამაკაცი ნამდვილად ვირუსმა იმსხვერპლა.

ცხადია, მასალაზე მუშაობისას ვიზუალური მხარე მნიშვნელოვანია, თუმცა მასთან განსაკუთრებულად ფრთხილი დამოკიდებულება გვმართებს. რეპორტიორები დარწმუნებული უნდა იყვნენ, რომ ვიზუალური მასალა, რომელსაც ისინი იყენებენ, მიმდინარე პროცესს ზუსტად ასახავს. სენსაციური ფოტო, როგორც ეს The Guardian-ის შემთხვევაში იყო, არასზუსტ სურათს ქმნის და შიშს თესავს.

“ვუჰანში გადაღებულ ფოტოებს დიდი მნიშვნელობა აქვთ. თუკი გავითვალისწინებთ იმას, რომ ზოგადად ჩინეთში მიმდინარე პროცესების შესახებ ინფორმაციისადმი უნდობლობა არსებობს, ადამიანებს სჭირდებათ ნახონ რა ხდება იქ და დაიჯერონ ამის”, - ამბობს ვუჰანში მომუშავე ფრილანსერი დოტოგრამა ბეტსი ჯოულსი.

"ვიდრე ფოტოების გადაღებას დაიწყებ, გარშემომყოფებს მიმართე, გაესაუბრე ადამიანებს, ზოგად ატმოსფეროს გაეცანი და მუშაობა მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყე და რაც მთავარია, ეცადე, რომ შენს მონათხრობში იმის საპირისპირო არ აჩვენო, რასაც ადამიანები ადგილზე რეალურად განიცდიან", - ეს სიტყვების მას ეკუთვნის. 

“თუკი მოვლენების განვითარების ადგილზე შიში ნამდვილად სუფევს, ამის გაშუქების პრობლემას ვერ ვხედავ, მაგრამ ფრთხილად უნდა იყო, როდესაც მოვლენების ეპიცენტრში არ ხარ და ამის შესახებ უბრალოდ გესმის”, - ამბობს სტენდერტი.

მოსაზრებას და ანალიზს დიდი მნიშვნელობა აქვს, მაგრამ შედეგების მასშტაბების გაზომვა ჯერ ძალიან ადრეა - თქვა ჯოულმა.

აგრეთვე, არ აიღოთ The Washington Post-ის მაგალითი, როდესაც მან ჩინეთი აზიისთვის საფრთხის შემცველ ავადმყოფ კაცს შეადარა და რასისტული ტონისთვის კრიტიკაც დაიმსახურა. ჯერ ძალიან ადრეა გრძელვადიან ფინანსურ შედეგებზე საუბარი.

იმის გათვალისწინებით, რომ აუდიტორია ინფორმაციას ძირითადად სათაურებიდან იღებს და მხოლოდ ამით კმაყოფილდება, რედაქტორებმა სათაურებით შეცდომაში არ შეიყვანოთ აუდიტორია.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები კლიკებს და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ”.

“ყოველთვის ვცდილობ ისეთი სათაურის შერჩევას, რომელიც რეალობას ასახავს და სენსაციური არ არის”, - ამბობს ჯოულსი.

♦  გახსოვდეთ - ყველა რიცხვი ზუსტი არ არის 

ჟურნალისტები ამბის გაშუქებისას ხშირად ეყრდნობიან რიცხვებს და სტატისტიკურ მონაცემებს, თუმცა ისინი ყოველთვის სანდო არ არის.

როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ეპიდემიებისა და დაავადებათა გავრცელების დროს, განსაკუთრებით დასაწყისში, რიცხვები ზუსტი არ არის. ისინი მიიჩნევენ, რომ ჟურნალისტებმა რიცხვები ყურადღების მიღმა არ უნდა დატოვონ, თუმცა იმაში უნდა დარწმუნდნენ, რომ აუდიტორიას მათი არსი და რიცხვების უკან არსებული ვითარება კარგად ესმის. 

♦   დაელაპარაკე იმდენ ადამიანს, რამდენის საშუალებაც არის 

“იზოლაციაში მყოფი ყველა ადამიანი არ არის ავად და არც კვდება, ზოგჯერ ისინი უბრალოდ მოწყენილები არიან”, - თქვა ჯოულსმა.

რეპორტიორის პასუხისმგებლობაა, რომ მოვლენების განვითარების ადგილზე მცხოვრები ადამიანების განსხვავებული ყოფა წარმოაჩინოს. ამის ერთ-ერთ საშუალებად კი - სტენდერტი მეტ ადამიანთან საუბარს მიიჩნევს, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, სადაც ცენზურის მკაფიო ნიშნები ჩანს. 

♦   თავი აარიდეთ რასიზმს 

გლობალურ ეპიდემიებს რასიზმისა და ქსენოფობიის გავრცელების ხანგრძლივი ისტორია აქვს და ამ შემთხვევაში გამონაკლისი არც Covid-19-ია. მაგალითად, ლონდონში ჩინური წარმოშობის მქონე სინგაპურელ მამაკაცს დაესხნენ თავს და უთხრეს, რომ “მისი კორონავირუსი” არ სჭირდებოდათ. ჩინელების შემოსავლებმა იკლო აშშ-შიც.

ამიტომ მედია ფრთხილად უნდა იყოს, რომ ინდივიდების მიმართ სტერეოტიპებისა და რასიზმის გავრცელებას არ შეუწყოს ხელი. ამერიკულ-აზიური ჟურნალისტების ასოციაციამ ჟურნალისტებისთვის სპეციალური რეკომენდაციებიც გამოსცა. მაგალითად: პირბადიან ადამიანებს დაურთეთ კონტექსტი, მოერიდეთ ჩინური დასახლებების ჩვენებას, თუკი ისინი ამბავთან პირდაპირ კავშირში არ არიან ვირუსის დასახელების დროს გეოგრაფიული მითითებებისგან თავი შეიკავეთ.

♦  კარგად შეარჩიე ექსპერტები

ექსპერტების მოძიების დროს ყურადღებით იყავით და გაითვალისწინეთ მათი შეხედულებები.

“პრობლემა მხოლოდ კარგი ექსპერტის მოძიება კი არა, ისეთი ადამანის პოვნაა, რომელსაც საკუთარი მიკერძოებული დამოკიდებულებისგან დისტანცირება შეუძლია”.

ექსპერტებთან მუშაობის დროს ჟურნალისტებისადმი ერთ-ერთი რჩევა მათი მიკერძოების შესახებ ინფორმაციის მოძიებაა. ბევრი ჟურნალისტი ეპიდემიების შესახებ მუშაობის დროს, დაავადების გავრცელების შესახებ ე.წ. მოდელირების მეთოდსაც მიმართავს, თუმცა ისინი, როგორც თემის სპეციალისტები განმარტავენ, ვარაუდებს ემყარება და რეალობას სწორად არ ასახავს.

♦   არ თქვა უარი ე.წ. უინტერესო ისტორიებზე 

გახსოვდეთ, ყველა ისტორია, რომელსაც ეპიდემიის დროს დაწერთ პულიცერის პრემიას ვერ მოგიტანთ, რაც სავსებით ნორმალურია. კონცენტრირდით იმაზე, რომ პასუხი გასცეთ სამიზნე აუდიტორიის შეკითხვებს.

დაიხმარეთ Google, რომ გაიგოთ, რა სახის ინფორმაციას ეძებენ ადამიანები და ამის შემდეგ შექმენით ისეთი მასალა, სადაც ისინი საკუთარ შეკითხვებზე პასუხებს აღმოაჩენენ.

♦  დააწესეთ ლიმიტები

რედაქტორები თქვენგან ახალ ისტორიებს სულ უფრო და უფრო ხშირად მოითხოვენ, მაგრამ ასეთ დროს ისწავლეთ უარის თქმა და მუშაობის საათებზე ლიმიტები დააწესეთ. სამუშაო პროცესიდან დროებითი მოწყვეტა, საშაულებას მოგცემთ, რომ სამუშაოს ახალი ძალებითა და შემართებით დაუბრუნდეთ.

♦   როდესაც ყველაფერი მიწყნარდება, არ მოშორდეთ ამბავს 

ადრე თუ გვიან ყველაფერი მიწყნარდება, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თქვენი სამუშაო დასრულდა. ეპიდემიის პიკის ჩაცხრობის შემდეგაც უამრავი რამ ხდება, რასაც გაშუქება სჭირდება.

შეაფასეთ, როგორ გაუმკლავდა ხელისუფლება და ჯანდაცვის სფეროს ოფიციალური პირები კრიზისს. გააანალიზეთ ნასწავლი გაკვეთილები. გაარკვიეთ, ვირუსისგან გადარჩენილები ისევ სტიგმის მსხვერპლნი ხომ არ არიან და გაიგეთ თუ რას ნიშნავს, ცხოვრების “ნორმალურ” რიტმში დაბრუნება.


მომზადებულია ijnet.org-ის მასალის გამოყენებით.

ხაშურში ყოფილი ქმრის მიერ ახალგაზრდა ქალის დაჭრის შესახებ ამბის გაშუქებისას, “მთავარმა არხმა” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, მაყურებელს ბრალდებულის დედის ისეთი კომენტარი შესთავაზა, რომლის მთავარი აქცენტი იყო, რომ მოძალადის პროვოცირება თავად დაზარალებულმა მოახდინა.

ჟურნალისტმა მაყურებელს უთხრა, რომ მკვლელობაში ბრალდებულის დედის თქმით, “მისი შვილი ალბათ ყოფილმა რძალმა გახადა იძლებული, რომ ამ ზომამდე მისულიყო და მოეკლა ან სიკვდილისთვის გაემეტებინა, რადგან ის იყო ცუდი დედა და ცუდი მეუღლე”.

ამის შემდეგ, სიუჟეტიდან უშუალოდ ბრალდებულის დედის ასევე ძალადობის გამამართლებელი კომენტარი მოვისმინეთ. სავარაუდო მოძალადის დედა შვილის ქმედების გამართლების მიზნით, ქალის უპასუხისმგებლო დედის როლში წარმოჩენას ცდილობდა, რომელიც შვილებით არ ინტერესდებოდა და მათ უყურადღებოდ ტოვებდა. “მიიყვანა ალბათ იმ დონემდე, რომ ასე გაუკეთა”, - თქვა ბრალდებულის დედამ.

მიუხედავად იმისა, რომ ჟურნალისტმა სიუჟეტში თავადვე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ქალთა უფლებების დაცვის თემაზე მომუშავე ორგანიზაციები ჟურნალისტებს ფემიციდის ფაქტების სიფრთხილით გაშუქებისკენ მოუწებენ, საზოგადოებაში გამჯდარი სტერეოტიპების გამყარებას მისსავე მომზადებულ მასალაში ხელი თავადვე შეუწყო.

გენდერული საკითხების გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია: „ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს“.

„ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად „ეჭვიანობის ნიადაგის“ დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი „არასწორად“ იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა“, - ვკითხულობთ ამავე წესებში.

ტელეკომპანია “მთავარის” ამავე სიუჟეტში დაზარალებულის პირდაპირი იდენტიფიცირებაც მოხდა, დასახელდა მისი სახელი და გვარი, აგრეთვე ვიხილეთ კადრები, რომლებშიც ძირს დაწოლილი დაჭრილი ქალი ჩანდა, რომელსაც გარშემო ხალხი ეხვია. ერთ-ერთ კადრში თავად სავარაუდო მოძალადის სახეც გამოჩნდა.

ეს ამ თემაზე “მთავარი არხის” მიერ მომზადებული პირველი სიუჟეტი არ არის. ხაშურში მომხდარიდან მალევე “მთავარმა არხმა” ერთ-ერთ საინფორმაციო გამოშვებაში დაჭრილი ქალის კადრები პირდაპირ ეთერში აჩვენა. და მიუხედავად იმისა, რომ “მედიაჩეკერმა” ხაშურში მომხდარი ამბის შესახებ იმავე დღეს, მთავარი საინფორმაციო გამოშვები დაწყებამდეც დაწერა და მედიის მიერ თემის გაშუქების პრობლემაზე მიუთითა, “მთავარმა არხმა” თემა მაყურებელს მაინც ეთიკური სტანდარტების დარღვევით შესთავაზა.

• იხილეთ ამ თემაზე: ხაშურში დაჭრილი ქალის მძიმე კადრები მთავარ არხზე

ფემიციდის შემთხვევების პრობლემურ გაშუქებაზე, "მედიაჩეკერს" არაერთი მასალა აქვს მომზადებული. მათგან ერთი ეხება "მთავარ არხსაც" და მეტწილად, სწორედ "მთავარი არხის" შეცდომებზე მიუთითებს. ამ მასლაში დეტალურად არის ახსნილი, რატომ არის სახიფათო ქალთა მიმართ ძლადობისა და ფემიციდის შემთხვევების გაშუქება სიფრთხილის გარეშე. 

• იხილეთ:  მკვლელობის გამართლების მცდელობა - როცა მედია ფემიციდის საკითხს არასწორად აშუქებს
  
  

გუშინ, 8 მარტს, "მედიაჩეკერმა" გამოაქვეყნა თიკო ცომაიას მიერ მომზადებული გზამკვლევი ჟურნალისტებისთვის ფემიციდის გაშუქების საკითხებზე. ამ გზამკვლევშიც ხაზგასმითაა ნათქვამი, რომ მედიას მართებს დიდი სიფრთხილე და მაღალი მგრძნობელობის გამოჩენა ფემიციდის გაშუქების დროს. 

• წაიკითხეთ: ფემიციდის გაშუქება - რეკომენდაციები ჟურნალისტებისათვის

თეთრი სახლის ფოტოგრაფები, ომის რეპორტიორები, ფოტოგრაფი ქალი, რომელსაც ოთხჯერ აქვა მიღებული პულიცერის პრიზი - “მედიაჩეკერი” ფოტოჟურნალისტიკის ისტორიაში 15 პიონერ ქალ ფოტოგრაფს გაგაცნობთ

ფრენსის ბენჟამენ ჯონსონი  გარშემორტყმული ბავშებით, რომლებიც მის კამერას ათვალიერებენ

ფრენსის ბენჟამენ ჯონსონი - ერთ-ერთი პირველი ქალი ფოტოჟურნალისტი, რომელიც Bain News Service-ისთვის მუშაობდა. მისი კარიერა 60 წელს ითვლის. იგი თეთრი სახლის რამდენიმე ადმინისტრაციის ფოტოგრაფიც იყო. ასევე ცნობილია, როგორც არქიტექტურისა და ისტორიული შენობების ფოტოგრაფი.

ლენსი ადარიო - ფოტოკორესპონდენტი, რომელმაც არაერთი კონფლიქტი და ჰუმანიტარული კრიზისი გააშუქა, მათ შორის იყო, ერაყი, ლიბია, სირია და სომალი. ავღანეთში The New York Times-ისთვის გადაღებულმა ფოტომ მას პულიცერის პრიზი მოუტანა. საომარ ზონაში მუშაობის დროს ადარიო ორჯერ გაიტაცეს. მისი მემუარები - “ეს არის ის, რასაც ვაკეთებ”, ერთ-ერთ ბესტსელერად იქცა.

---

იზაბელ ელსენი - ფრანგი ომის ჟურნალისტი სპარსეთის ყურის ომის ჩათვლით, მსოფლიო მასშტაბით, არაერთი კონფლიქტი გააშუქა. მისი ერთ-ერთ წიგნზე დაყრდნობით არის გადაღებული ფილმი “ჰარისონის ყვავილები”, რომელიც იუგოსლავიის ომს ასახავს.

---

---

შარლოტა ბრუკსი - ამერიკული ჟურნალის Look-ის ერთადერთი ქალი ფოტოჟურნალისტი. ჟურნალი 1937-1971 წლებში გამოდიოდა. იმ დროს, როდესაც ქალი ჟურნალისტების ინტერესის საგანი ე.წ. მსუბუქი თემები იყო, ბრუკსი მისი კოლეგა მამაკაცების მსგავსად მნიშვნელოვან პოლიტიკურ თემებზე მუშაობდა.

---

სტეფან სინკლერი - ფოტოგრაფი ქალი, რომელიც ადამიანის უფლებების თემებსა და პრომლემატიკაზე მუშაობდა. ბავშვთა ქორწინების შესახებ მისმა ფოტოებმა სინკლერს არასამთავრობო ორგანიზაციის - “ქორწინებისთვის ძალიან ახალგაზრდა ხარ” - ჩამოყალიბებსკენ უბიძგა, რომლის მიზანიც მოზარდი გოგონების უფლებებისა და შესაძლებლობების გაფართოება და ნაადრევი ქორწინების შემცირებაა.

---

ემი სანკეტა - ქალი ჟურნალისტი, რომელმაც Associated Press-თან მრავალწლიანი თანამშრომლობის დროს არაერთი უდიდესი სპორტული მოვლენა გააშუქა, მათ შორის იყო მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატები და ოლიმპიური თამაშები. გარდა სპორტისა, AP-ისთვის სანკეტას მიერ ბილ კლინტონის კამპანიის დროს გადაღებულმა ფოტოებმა პულიცერის პრიზი მოიპოვა.

---

ჰეიდი ლევინი - ისრაელში მოღვაწე ომის ფოტოკორესპონდენტი, რომელმაც არაერთი კონფლიქტი გააშუქა, მათ შორის, ღაზას სექტორში, რისთვისაც იგი Anja Niedringhaus Courage-ის ჯილდოს მფლობელიც გახდა. “ზოგიერთი ჩვენ ადრენალინზე დამოკიდებულებად მიგვიჩნევს, მეგრამ მე და ბევრი ჩემი კოლეგა, რომლებსაც კარიერის განმავლობაშ შევხვედრილვარ, უბრალოდ სამყაროში განსხვავებულის შექმნაზე ვართ ორიენტირებული. აუდიტორიამ მინდა იცოდეს, რომ ჩემი მთავარი იარაღი არა ფოტოკამერა, არამედ ჩემი გული და ემპათიაა იმ ადამიანების მიმართ, რომელთაც ვიღებ”.

---

მარიონ კარტენერი - თეთრი სახლის ერთ-ერთი პირველი ქალი ფოტოგრაფი იყო. ის აგრეთვე ერთადერთი ქალი ფოტოგრაფი იყო, რომელიც პრეზიდენტ ტრუმანს ვიზიტების დროს დაჰყვებოდა. Washington Times-Herald-ს მესვეტემ უკმაყოფილება გამოხატა, რომ კარპენტერი სენატორის ფოტოს მისაღებად მას უღიმოდა და იწვევდა. კარპენტერი მესვეტეს ვალში არ დარჩა, იგი სენატის კაფეტერიაში იპოვა და მისი ამ ნათქვამისთვის სახეში სუპი შეასხა.

---

---

შერონ ფარმერი - თეთრი სახლის აფროამერიკელი მთავარი ფოტოგრაფი. ეს პოზიცია, 1961 წელს მისი შექმნიდან დღემდე მხოლოდ 11 ადამიანს ეკავა. ფარმერმა თეთრ სახლში ფოტოგრაფად მუშაობა 1993 წელს კლინტონის ადმინისტრაციის დროს დაიწყო და 1998 წელს მთავარ ფოტოგრაფად დაწინაურდა.

---

კეროლ გუზი - Washington Post-ის ყოფილი ფოტორეპორტიორი, რომელიც ერთადერთი ჟურნალისტია, რომელსაც პულიცერის პრიზი ოთხჯერ აქვს მოგებული.

“გამიმართლა, რომ მყავდა რედაქტორები რომლებიც მენდობოდნენ და ასევე ამბავზე იყვნენ ფოკუსირებულნი. ბევრი ქალი ფოტოჟურნალისტი, რომლებსაც ვიცნობდი, თავდადებულები იყვნენ და საკუთარ საქმეს აკეთებდნენ. ჩვენი გამოსახულებები ჩვენი ხმა იყო” .

---

დოროთი ლენგი - ცნობილია, როგორც ფოტოგრაფი, რომელმაც დიდი დეპრესიის დროს ადამიანების ყოფა აღბეჭდა. “მიგრანტი დედა” და მუშა ფლორენს ოუენს ტომპსონის ფოტოები მისი ერთ-ერთი ყველაზე დასამახსოვრებელი ნამუშევრებია. გარდა ამისა, იგი განსახლების თემატიკაზე ორიენტირებულ სამთავრობო სააგენტოშიც მუშაობდა, რომლის მიზანიც ფერმერების ბრძოლის შესახებ საზოგადოებრივი ცნოებიერების ამაღლება იყო.

---

ჯოან ე. ბირენი - წლების განმავლობაში LGBTQ საზოგადოების წარმომადგენლებს აღბეჭდავდა. “მუშაობა იმ დროს დავიწყე, როდესაც ლესბოსელის აუთენტორი ფოტოს ნახვა პრაქტიკულრად შეუძლებელი იყო”, - უთხრა მან The New York Times-ს გასულ წელს. “მინდოდა, რომ ჩემი ფოტოები ხილვადი ყოფილიყო. მჯეროდა, რომ ისინი ჩვენი გათავისუფლებისთვის საჭირო მოძრაობას დაუდებდა საფუძველს”, - დასძინა მანვე.

---

მომზადებულია edition.cnn.com-ის მასალის გამოყენებით.

18 თებერვალს სამტრედიაში ყოფილმა ქმარმა 26 წლის ქალი მოკლა. ამ ამბის გაშუქებისას, "რუსთავი 2-მა" მაყურებელს მკვლელობაში ბრალდებულის ოჯახის წევრების ისეთი კომენტარები შესთავაზა, სადაც ისინი აცხადებენ, რომ ბრალდებულს მკვლელობისკენ თავად გარდაცვლილის ქმედებებმა უბიძგა.

მიუხედავად იმისა, რომ 18 თებერვალს, "კურიერის" წამყვანმა ნათია ლაზაშვილმა თემის წარდგენისას მაყურებელს ემოციურად მიმართა,  და  ხაზგასმით თქვა, რომ ქალთა მკვლელობის გახშირებული ფაქტები „ფემიციდის ტენდენციაზე“ მიუთითებს, რაც „მთელი ქვეყნისთვის ტრაგედია უნდა იყოს“ და ასევე განმარტა, რომ მსგავსი ქმედებების „წამახალისებელი ფაქტორი ქალთა მიმართ ძალადობაზე საზოგადოების დამოკიდებულებაა“, სიუჟეტებში მომხდარისადმი სწორედ მსგავსი სტერეოტიპული შეფასებები მოვისმინეთ.

18 თებერვალს ამ თემაზე მომზადებულ სიუჟეტში, ჟურნალისტმა მაყურებელს უთხრა, რომ „ბრალდებულის ოჯახის წევრების თქმით, „არავითარ ძალადობას ადგილი არ ჰქონია“, რომ ისინი მკვლელობას არ ამართლებენ, თუმცა „ნაწილობრივ აცხადებენ, რომ ამის საბაბს მამაკაცს მეუღლე აძლევდა“.

ჟურნალისტის ტექსტს უშუალოდ ბრალდებულის ოჯახის წევრების კომენტარები მოჰყვა, რომლებიც ქალის მხრიდან მეუღლის ღალატზე მიუთითებენ და მკვლელობის სავარაუდო მოტივადაც სწორედ ამას ასახელებენ.

იგივე სურათი იყო 19 თებერვალს გასულ სიუჟეტშიც. „ბრალდებულის ოჯახის წევრები გიგა აბრალავას ქმედებას არ ამართლებენ, მაგრამ ამბობენ, რომ სიტუციის პროვოცირებას მისი მეუღლე სალომე ბოხუა გამუდმებით ახდენდა“, - თქვა ჟურნალისტმა, რასაც აგრეთვე მოკლულის მხრიდან ღალატის არგუმენტით, ოჯახის წევრის მხრიდან ბრალდებულის გამართლების მცდელობა მოჰყვა.

გენდერული საკითხების გაშუქების შესახებ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია: „ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს“.

„ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად „ეჭვიანობის ნიადაგის“ დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი „არასწორად“ იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა“, - ვკითხულობთ ამავე წესებში.

ფემიციდის ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გაშუქების შესახებ  "მედიაჩეკერს" არაერი მასალა აქვს მომზადებული.  ერთ-ერთ ბოლო მასალაში, რომელიც ზუსტად ერთი თვის წინ, 21 იანვარს არის მომზადებული,  გენდერის საკითხების მკვლევარი იდა ბახტურიძე ამბობს, რომ  ფემიციდის საკითხების არასწორი გაშუქებით მედია ხელს უწყობს მსგავსი შემთხვევების განგრძობითობას. 
“იმიტომ, რომ ჩვენ ვხედავთ როგორ ხდება გამართლება, - თითქოს, ვინმე, ვისაც ეჭვიანობის ნიადაგზე მოუნდება პასუხი მოითხოვოს, ეს შეიძლება შეწყნარებული იყოს. ამიტომ არის ეს არასწორი და ამიტომ ვამბობთ რომ ასეთი ტიპის რეპორტინგის დროს ე.წ. გაშუქებას მოყოლილი დანაშაულებების სერია ხდება. ეს ძალიან სარისკოა”, - ამბობს იგი.
 

ამ თემაზე იხილეთ:  

• მკვლელობის გამართლების მცდელობა - როცა მედია ფემიციდის საკითხს არასწორად აშუქებს
• მედიის პასუხისმგებლობა, რომელსაც ის ვერ აცნობიერებს - როგორ შუქდება ფემიციდი?!

ასევე, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული ვიდეოგზამკვლევი

„ახალ ამბებში ძალადობის ამსახველი კადრების გამოყენებაზე გადაწყვეტილება მიღებულ უნდა იქნეს მათი ინფორმაციული ღირებულებისა და გასაშუქებელი მოვლენისადმი მათი მნიშვნელობის, აგრეთვე აუდიტორიის სავარაუდო რეაქციის გათვალისწინებით“, - ვკითხულობთ კოდექსში. (მუხლი 56)

„მედიასაშუალებამ არ უნდა გამოაქვეყნოს მასალა, რომელიც წაახალისებს კრიმინალს, დანაშაულს ან ანტისოციალურ ქმედებას. პირდაპირ ეთერში რესპონდენტის პირდაპირ მოწოდებას ძალადობისკენ მედია უნდა დაუპირისპირდეს და დაგმოს“, - ნათქვამია სახელმძღვანელოში.

საერთაშორისო უფლებადამცველი ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) შეშფოთებულია საქართველოში პოლიტიკური ზეწოლის ბოლო მაგალითის გამო, რაც ორგანიზაციისვე შეფასებით, ძირს უთხრის ქვეყანაში პლურალიზმსა და სიტყვის თავისუფლებას.  საუბარია საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის პირველი მოადგილის, ნათია ზოიძის გადადგომაზე. შეგახსენებთ, ზოიძემ  2 თებერვალს სოციალურ ქსელში დაწერა, რომ ტელევიზიას ტოვებს, მიზეზად ხელშეკრულების პირობების შეცვლა დაასახელა, რითაც იგი სარედაქციო პოლიტიკის წარმართვას ჩამოაშორეს. 

„რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე“ ნათია ზოიძისა და აჭარის მაუწყებლის ალტერნატიული პროფკავშირის მიერ გავრცელებულ განცხადებებს იშველიებს და მაუწყებლის თანამშრომლების მიერ ახალი დირექტორის ზეწოლაში დადანაშაულებისა და ამავე მაუწყებლის ჟურნალისტების მიერ გამართულ საპროტესტო აქციასაც იხსენებს.

ორგანიზაციის შეფასებით, ნათია ზოიძის გადადგომა, საქართველოში სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ მედიაზე პოლიტიკური ზეწოლის ზრდის ნიშანია. ამასთან, იქვე ხაზგასმულია, რომ იზრდება დამოუკიდებელ მედიაზე ხელისუფლების მოკავშირეების კონტროლიც და აღნიშნულის მაგალითად ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ს“ ასახელებს.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განმარტავს, რომ საქართველოს მთავრობა ქართული ტელეარხების პოლიტიკურად მიკერძოებულ ზომებს ატარებს. აღნიშნულის საილუსტრაციოდ ორგანიზაციას საქართველოს ფინანსთან მინისტრის მიერ ტელეკომპანიებისგან ვადაგადაცილებული გადასახადების ამოღების დაწყების შესახებ განცხადება მოჰყავს და იქვე განმარტავს, რომ მთავრობა ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ისა“ და „იმედისთვის“ 15 მილიონი ევროს ოდენობის გადასახადის გადავადებას დათანხმდა, მაშინ როდესაც კრიტიკულ მედიასთან მიმართებით მან მსგავსი მიდგომა არ გამოიყენა.

ორგანიზაცია ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ში“ განხორციელებულ ცვლილებებსაც ეხმაურება და ამბობს, რომ ერთ დროს ყველაზე პოპულარული და ოპოზიციური ტელეარხი ახალი ხელმძრვანელობის პირობებში „მთავრობის რუპორად“ იქცა.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განცხადებაში „მთავარი არხისა“ და „ტელეკომპანია პირველის“ დამფუძნებლების ნიკა გვარამიასა და ავთანდილ წერეთლის წინააღმდეგ დაწყებული სამართლებრივი დავებიც მოჰყავს.

განცხადების ბოლოს ორგანიზაცია განმარტავს, რომ 2019 წელს საქართველო პრესის თავისუფლების ინდექსის მიხედვით, 180 ქვეყნიდან მე-60 ადგილს იკავებდა.

რედ.: სტატიის მთავარი ფოტო ეკუთვნის RSF-ს

1. ზაფხულში პლაგიატში ყოველკვირეული პოდკასტი “Crime Junkie” ამხილეს. მოგვიანებით პოდკასტის ავტორებმა პლაგიატის შემცველი ეპიზოდის ვიდეო წაშალეს, თავიდან ატვირთეს და წყაროც მიუთითეს.
2. ავტორების ნებართვის გარეშე გამოქვეყნებული მასალის გამო ბოდიში ვოშინგტონის ყოველკვირეულმა გამოცემამ The Cascadia Weekly-მაც მოიხადა. აღმოჩნდა, რომ აღნიშნულის გამო, გამოცემამ პრეტენზიები ავტორებისგან და სხვა გამოცემებისგანაც მიიღო.
   
   
3. გასული წლის თებერვალში Globe-ისა და Mail-ის რედაქტორიმა სილვია სტიდმა აღმოაჩინა, რომ ვატიკანისა და კათოლიკური ეკლესიის მამების სპიკერმა კანადური გაზეთისთვის დაწერილ ცხრიდან მინიმუმ სამ სვეტში პლაგიატს მიმართა.
   
   
4. გასული წლის თებერვალში The New York Times-ის ყოფილი აღმასრულებელი რედაქტორი ჯილ აბრამსონი საკუთარ წიგნში “სიმართლით მოვაჭრენი” პლაგიატში ამხილეს. აბრამსონის პერსონისა და წარსულში მისი სტატუსის გამო ამბავი ყველასთვის საგანაშო აღოჩნდა. მაშინ Vice-ის სპეციალურმა რეპორტიორმა მაიკლ მოინიჰანმა თქვა, რომ წიგნი პლაგიატის არაერთ ეპიზოდს მოიცავდა, მათ შორის, ისეთი გამოცემიდან, როგორებიცაა: The New Yorker, Ryerson Review of Journalism და Columbia Journalism Review. აბრამსონმა განმარტა, რომ მას ეს მიზანმიმართულად არ გაუკეთებია და მას უმოკლეს დროში ჩაასწორებდა.
   
   
5. გასულ წელს ევროპულმა ახალი ამბების სააგენტოებმა Nieuwe Revu-მ, HP/De Tijd-მ, და Knack.be-მ თქვეს, რომ ისინი მათი შტატგარეშე თანამშრომლის პიტერ ბლასიკის მიერ მომზადებულ მასალებში დასახელებული წყაროების გადამოწმებას ვერ ახერხებდნენ, ამასთან მისსავე სტატიებში პლაგიატიც აღმოაჩინეს.

• „ამ ფილმის შემდეგ, პროკურატურის ბრიფინგის შემდეგ, ოპოზიცია კვლავ განაგრძობს უსინდისო სპეკულაციას ამ თემით და პირდაპირ მანიპულირებს მათ შორის მალხაზ მაჩალიკაშვილით. ეს რას ნიშნავს, ოპოზიციის ნაწილი არის საერთაშორისო ტერორიზმის მხარდამჭერი?“
•  „ნაციონალური მოძრაობისთვის" არ იყო საკმარისი ქვეყნის წინაშე მდგარი პრობლემები, ის დიდი ხალისით ჩაება საერთაშორისო ტერორისტულ თამაშებში… რაკი ჩატაევი უპირისპირდებოდა კადიროვს საქართველოს ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, რომ გადაერჩინა იგი. ჩამოჰყავთ ჩატაევი, ხდება შეთანხმება, ის იღებს ე.წ. ოპერატიულ პასპორტს, რომლითაც მოგზაურობს. შემდეგ, ხდება მისი ჩამოყვანა შეგზავნა ლაფანყურში, სადაც იგი რჩება იქ, ანუ ჩატაევმა გადააგდო ქართული სპეცსამსახურები. შემდეგ, სპეცსამსახურები ატარებენ სპეცოპერაციას, ანადგურებენ იქ ვიღაც ტერორისტებს თუ არ ვიცით ვის და აჰყავთ ჩატაევი, რომელსაც აღმოჩანდა ჩაგდებული ხელყუმბარა, ანუ მისი დაკავება მოხდა არაკანონიერად“. 
  
  
• „ევროპაში ტერორიზმთან მიმართებით მთელი საზოგადოება არის კონსოლიდირებული, ჩვენთან ხდება პირიქით, ჩვენთან პოლიტიკურ მიჯნაზე არის, ხელისუფლება აწყობს ბრიფინგებს, ხდება გამოძიება, არის ფაქტები, ხელმოწერები, საბუთები, სასამართლოს გადაწყვეტილება, სხვადასხვა საექსპერტო უწყებების დასკვნები და ამის მიუხედავად ოპოზიცია კვლავ განაგრძობს შვილმკვდარი მამით სპეკულაციას და უნდობლობას უცხადებს სახელმწიფოს, შესაბამის უწყებებს და ამ სამწუხარო ტრაგედიას, რომ ეს იყო გარდაუვალი აუცილებელი თავდაცვითი რეაქცია“. 
  
  
• „რაში სჭირდებოდა ნაც მოძრაობას ჩატაევი? რაიმე პოლიტიკური თამაშებისთვის, თუ უფრო მძიმე თამაშებისთვისაც ამზადებდნენ? იყენებდნენ თუ არა ჩატაევისნაირ ტიპებს საქართველოში შიდა პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად?“ 
  
  
• „ჩამოყვანეს აქ [ჩატაევი] და მონსტრი ვერ შექმნეს საბედნიეროდ, მაგრამ მოჰყვა მსხვერპლი, დესტაბილიზაცია, ეს ყვეაფერი ხდებოდა რუსეთის საზღვართან… მოკლედ ეს სახიფათო თამაშებია, რად უნდოდა ეს ნაციონალურ მოძრაობას?“

ოპოზიცასთან მიმართებით იდენტური შინაარსის განცხადებებს აკეთებდნენ გადაცემის სტუმრებიც.

„მაჩალიკაშვილის საქმესთან ვერ ვისმენთ ვერცერთ არგუმენტს გაჩერებულები ვართ პოლიტიკურ მესიჯებზე, რომ მამას შვილი მოუკლეს და წმინდად მანიპულირებენ მხოლოდ და მხოლოდ ემოციებზე, არცერთი საგნობრივი არგუმენტი ჩვენ დღემდე მოსმენილი არ გვაქვს“, - თქვა საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერმა მამუკა მდინარაძემ.

მამუკა არეშიძის შეფასებით კი, სწორედ წინა ხელისუფლების „საერთაშორისო ავანტურაში ჩართვის სურვილმა გამოიწვია ამ ადამიანების სიკვდილი საუბარია ლაფანყურის სპეცოპერაციაზე და საშინლად შეილახა ქვეყნის რეპუტაცია“.

გოგა ხაინდრავამ "ნაციონალურ მოძრაობას" „ბნელი ძალა“ უწოდა, რომელიც ებრძვის „ამ ქვეყანას“ და ებრძვის „ყველგან, სადაც შეუძლიათ, სადაც ხელი და ენა მიუწვდებათ იმიტომ რომ სძულთ ეს ქვეყანა“. „მარტო ჩატაევი კი არა თითქმის ყველა ჯგუფის (ტერორისტული) წევრი იყო ჩამოყვანილი ევროპის სხვადასხვა ქვეყნიდან ისინი იყვნენ აქ ჩამოყვანილი ავანტიურის ჩასატარებლად საქართველოში“, - დასძინა მანვე.

ექსპერტმა ნიკოლოზ მეტრეველმა კი ხაზგასმით აღნიშნა, რომ "ნაციონალური მოძრაობის" ლიდერები „ჩატაევის გადმოყვანით გახდნენ ტერორიზმის სპონსორები, საერთაშორისო საფრთხის სპონსორები“.

სწორედ ასეთ შეფასებებს ვისმენდით მთელი გადაცემის განმავლობაში, ისე, რომ საკთხზე სიმბოლურად მაინც საპირისპირო პოზიცია წარმოჩენილი არ იყო. წამყვანებს არც ის განუმარტავთ, რომ მათ გადაცემაში მეორე მხარეც მოიწვიეს, თუმცა უარი მიიღეს.

გადაცემას თან ახლდა ინტერქატივი, რომლის კითხვა ასე იყო ფორმულირებული:

• განიხილება თუ არა თეა წულუკიანის კანდიდატურა პარლამენტის თავმჯდომარედ?
• არიან თუ არა დღეს ციხეში რეალურად ე.წ. მაყურებლები?
• ყავის დალევა უფრო მეტად არის ნდობაში შესვლის ფორმა თუ გამოყენება პატიმრის ნივთებისა?

Facebook-ის ინფორმაციით, საკუთარი პლატფორმიდან ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებულ ვიდეოებს - ე.წ. Deepfake-ებს წაშლის. Deepfake კომპიუტერულად შექმნილი ვიდეო ან აუდიო ჩანაწერია, რომელშიც ჩანს, რომ კონკრეტული ადამიანი თითქოს იმას აკეთებს ან ამბობს, რაც მას სინამდვილეში არასდროს უთქვამს და უკეთებია.

Facebook-ის განცხადებით, მისი ქსელიდან ყველა ის ვიდეო წაიშლება, სადაც ჩანს, რომ ისინი ისეთი გზით არის დამუშავებული, რასაც რიგითი ადამიანი ვერ შეძლებდა. ასევე პლატფორმიდან გაქრება ისეთი ვიდეოებიც, რომლებსაც მომხმარებლები შეცდომაში შეჰყავს და მას აფიქრებინებს, რომ ვიდეოში წარმოდგენილმა ადამიანმა ის თქვა, რაც მას არასდროს უთქვამს. ვიდეოს ავთენტურობის დასადგენად Facebook-ი საკუთარ თანამშრომლებსა და მსოფლიო მასშტაბით დამოუკიდებელ Factchecker-ებს გამოიყენებს. Facebook-ის ახალი პოლიტიკა პაროდიებსა და სატირული შინაარსის ვიდეოებს არ შეეხება.

• ასევე წაიკთხეთ: რა არის Deepfake - დეზინფორმაციის ახალი ფორმა 
  
  

• The Miami Herald -ის ჯული ბრაუნი ჯეფრი ეპსტინის ამბის გაშუქებისთვის;
• The New York Times-ის ჰაბერნანი პრეზიდენტ ტრამპის გაშუქებისთვის;
• The Washington Post-ის კრეიგ უიტლოგი წიგნისთვის „ავღანეთის მასალები“.

• ასევე წაიკითხეთ:  2018 წელს 53 ჟურნალისტი მოკლეს, 61 დაიკარგა, 251 კი დააპატიმრეს

ტაილანდური ტელეარხის Voice TV-ს ჟურნალისტს, სუჩანე კლოიტრეს, Twitter-ზე გამოქვეყნებული სტატუსის გამო, ცილისწამებაში დასდეს ბრალი და ორწლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. 

როგორც reuters.com წერს,  ჟურნალისტის პოსტი ქათმის ფერმაში არსებული მძიმე სამუშაო პირობების შესახებ მიანმარელი მიგრანტების პრეტენზიას ეხებოდა. საუბარია 2016 წელს მომხდარ ამბავზე,  როდესაც მუშებმა მათი პრეტენზიები ტაილანდის ადამიანის უფლებათა ეროვნულ კომისიას განუცხადეს.  იმ პერიოდისაა ჟურნალისტის პოსტიც, რომელიც ახლა ტვიტერზე აღარ იძებნება. 

თავის დროზე ფერმის ხელმძღვანელებმა ცილისწამების შესახებ სასამართლო დავა 20 ჟურნალისტისა და სამოქალაქო აქტივისტის წინააღმდეგ დაიწყეს. პროცესები ორი წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა.

ამ საქმეზე ასეთ მკაცრ გადაწყვეტილებას ჟურნალისტი არ ელოდა: "გაოგნებული ვარ, არ ველოდი, რომ სასამართლო ასეთი მკაცრი იქნებოდა", - უთხრა როიტერს გადაწყვეტილების შემდეგ ჟურნალისტმა, რომელმაც დაამატა, რომ წუხს თავისი 8 თვის ჩვილის ბედის გამო.

სუჩანე კლოიტრე საქართველოში რამდენიმე კოლეგა ჟურნალისტის ნაცნობია. მათი საშუალებით "მედიაჩეკერი" ჟურნალისტს დუკავშირდა და დეტალების დაზუსტება სცადა.  სუჩანე კლოიტრემ, რომელიც ახლა საპატიმროში არ იმყოფება და გირაოს საფუძველზე არის გამოშვებული ციხიდან (ეს არის შესაძლებელი მათი კანონმდებლობის მიხედვით, ვიდრე საქმეზე უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება არ გახდება ცნობილი), "მედიაჩეკერს" უთხრა, რომ სასამართლოზე საუბარი მათ ქვეყანაში ძალიან საფრთხილოა, შესაძლოა კრიტიკად ჩათვალონ, ამიტომ, ბევრს ვერაფერს გვეტყვის.  ადვოკატთან კონსულტაციის შემდეგ,  მან მხოლოდ ის დაგვიზუსტა, რომ აპირებენ სასამართლოს გადაწყვეტილება გაასაჩივრონ. 

მისი ადვოკატის ვარაპონ უთაირანგსის თქმით, „ცილისწამება არ არის მძიმე დანაშაული, მით უმეტეს, რომ მანამდე მას საერთოდ არანაირი დანაშაული არ ჰქონია ჩადენილი. ამიტომ თუ ყველა ინსტანციის სასამართლო მას საბოლოოდ დამნაშავედ სცნობს, გამოსაცდელი ვადა უნდა მისცენ”.

ადვოკატი ამბობს, რომ ჟურნალისტთან ერთად მისი უდანაშაულობის დასამტკიცებლად ბოლომდე აპირებს ბრძოლას.

• ვრცლად წაიკითხეთ: საუდის არაბეთი ჯამალ ხაშოგის მკვლელობას ადასტურებს

• "ფორმულას" მფლობელები სარედაქციო დამოუკიდებლობის საგარანტიო დოკუმენტზე მუშაობენ

• აქვე, იხილეთ "მედიაჩეკერის" მიმოხილვა - ვინ არიან მედიის მფლობელები საქართველოში 

25 სექტემბერს, ერთთვიანი პაუზის შემდეგ, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-მა”, დილის გადაცემით - “დილა მშვიდობისა საქართველო”, ეთერი განაახლა. გადაცემას არხის ძველ სახეებთან ერთად ახალი წამყვანებიც ჰყავს.

როგორც დილის გადაცემაში დაანონსდა, დღესვე განახლდება საინფორმაციო გამოშვებებიც. ერთთვიანი წყვეტის შემდეგ, პირველი "კურიერი" ეთერში საღამოს, 21:00 საათზე გავა და მას “რუსთავი 2-ის” ყოფილი ტელესახე ნათია ლაზაშვილი წაიყვანს.

ნათია ლაზაშვილი “რუსთავი 2-ში” მისი დაფუძნებიდან მუშაობდა, 11 წლის განმავლობაში უძღვებოდა “კურიერს” და არხი 2006 წელს დატოვა. 6-წლის შემდეგ ყოფილი ტელეწამყვანი ისევ დაბრუნდა ეთერში, ამჯერად, “მე-9 არხზე”, კვლავ საინფორმაციო გამოშვების წამყვანად, თუმცა, ამ არხზე მან მხოლოდ 8 თვე იმუშავა და ტელევიზია პროტესტის ნიშნად, პირდაპირ ეთერში დატოვა.

ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ ნათია ლაზაშვილი სამთავრობო უწყებაში მუშაობდა. იყო კომუნიკაციის დეპარტამენტის შტატგარეშე მოსამსახურე საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციაში. მისი მეუღლე გიორგი ფრუიძე კი საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წევრია.

ტელეკომპანია “რუსთავი2-ის” ვებგვერდზე გამოქვეყნებული პროგრამების ანონსის მიხედვით, დღეიდან არხი მუშაობის ჩვეულ რეჟიმში ბრუნდება და მაყურებელი “რუსთავი 2-ზე” ტელეკომპანიის თითქმის ყველა გადაცემას ნახავს. 

მას შემდეგ, რაც “რუსთავი 2” ჟურნალისტების დიდმა ნაწილმა დატოვა, არხის საინფორმაციო გამოშვება, ფაქტობრივად, ადამიანური რესურსის გარეშე დარჩა და ერთთვიანი წვეტაც სწორედ ამან განაპირობა. ამ დროის განმავლობაში მედიაში მუდმივად იყო მსჯელობა, რომ არხის ახალი მენეჯმენტი ტელეკომპანიიდან წასულ და სხვა მედიასაშუალებებში მომუშავე ჟურნალისტებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდა.

საბოლოოდ, “რუსთავი 2-ის” განახლებულ ეთერს არხის შემდეგი ყოფილი ჟურნალისტები შეუერთდნენ: თეონა ცხომელიძე (მან არხი სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან მალევე დატოვა), დავით კაკულია (“რუსთავი 2-დან” წასვლის შემდეგ, იგი შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატში მუშაობდა), ნათია მღებრიშვილი (“რუსთავი 2-ის” დატოვების შემდეგ იგი შსს-ს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურში მუშაობდა), დავით დვალიშვილი, ვანო გავაშელი, მარიამ შანშიაშვილი.

ამასთან, საზოგადოებრივი მაუწყებლიდან “რუსთავი 2-ზე” გურამ როგავა გადავიდა, ტელეკომპანია “იმედიდან” კი - სოფო ოხანაშვილი. “რუსთავი 2-ს” “ტელეკომპანია “იბერიას” სამი ყოფილი ჟურნალისტი - თამარ ურუშაძე, ბექა პატურაშვილი და შოთა ფალავანდიშვილიც შეუერთდნენ.

ამ დროისთვის უკვე ცნობილია, რომ ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურს ნინო შუბლაძე ხელმძღვანელობს, რომელიც რამდენიმე წლის წინ ამავე ტელეკომპანიაში ყოფილი გენერალური დირექტორის ნიკა გვარამიას მოადგილე და ერთ-ერთი ტოქშოუს წამყვანი იყო.

“რუსთავი 2-ის” დატოვების შემდეგ ნინო შუბლაძე ჯანდაცვის მინისტრის მრჩევლის მოვალეობას ასრულებდა.


ასევე, ცნობილია, რომ “რუსთავი 2-ის” აღმასრულებელი დირექტორი ჟურნალისტი ირაკლი იმნაიშვილია. იგი ბოლო 13 წლის განმავლობაში, ლონდონში მოღვაწეობდა და მეუღლესთან ნათია აბრამიასთან ერთად BBC-ში მუშაობდა. დიდ ბრიტანეთში საცხოვრებლად გადასვლამდე ირაკლი იმნაშივილი ტელეკომპანია „მზეში“ ტოქშოუს წამყვანი იყო, ასევე, ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, მუშაობდა კონსულტანტად ტელეკომპანია "იმედში".

ამასთან, “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურის მთავარი პროდიუსერი პარტია ევროპული საქართველოს PR-ის სამსახურის ყოფილი უფროსი ხათუნა ბერძენიშვილია. იგი წარსულში ამავე ტელეკომპანიაში, საზოგადოებრივ მაუწყებელსა და ტელეკომპანია მზეში მუშაობდა.

ამ დროისათვის ცნობილია, რომ “რუსთავი 2-ზე” მაყურებელი იხილავს მაია ასათიანის საავტორო გადაცემას ‘პროფილი”, ტოქშოუს - “სხვა შუადღე”, იუმორისტული გუნდის მიერ მომზადებულ გადაცემებს - “კომედი შოუ, “გაიცინე და მოიგე”, “გვიანი შოუ”, “ფარული კონვერტი” და “ნიკა არაბიძის შოუ”, რომელიც არხზე “ვანოს შოუს ჩაანაცვლებს.

 

28 სექტემბერიდან, განახ,ებული გუნდით ბრუნდება ეთერში “დილა მშვიდობისა საქართველო უქმეებზე”. “რუსთავი 2-ის” მიერ გავრცელებულ პრომოში გადაცემა “პოსტ სკრიპტუმის” ე.წ.ქუდიც გამოჩნდა, თუმცა მისი წამყვანის ვინაობა ამ დროისთვის უცნობია.

***

"რუსთავი 2-ში" ცვლილებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც 18 ივნისს სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილება გახდა ცნობილი, რომლის მიხედვითაც ტელეკომპანიასთან დაკავშირებით წარმართულ სასამართლო პროცესში არც ერთი სადავო უფლების დარღვევა არ დადგინდა.  
შესაბამისად, იმავე დღეს აღსრულდა უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება და არხის მფლობელადაც ქიბარ ხალვაში დარეგისტრირდა, რომელმაც თავის მხრივ თანამდებობიდან გადააყენა გენერალური დირექტორი ნიკა გვარამია. მისი ადგილი პაატა სალიამ დაიაკავა.

9 აგვისტოს არხის 9% -ის უკვე ყოფილი მლობელის, ნინო ნიჟარაძის საჩივრის გამო დაწყებული გამოძიების საფუძველზე პროკურატურამ ნიკა გვარამიას უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებაში დასდო ბრალი და აღკვეთი ღონისძიების სახით გირაო შეუფარდა.  თავდაპირველად ნიკა გვარამია გირაოს გადახდას არ აპირებდა, თუმცა, შემდეგ ეს გადაწყვეტილება შეცვალა.


14 აგვისტოს ქიბარ ხალვაშმა ტელეკომპანიის გაყიდვის სურვილი გამოთქვა და პოტენციურ მყიდველებს ერთი კვირის ვადა მისცა, თუმცა, რადგანაც მსურველი არ გამოჩნდა, 19 აგვისტოს განაცხადა, რომ ტელეკომპანიას არ ყიდის, არ გააკოტრებს და "რუსთავი 2 "იქნება "პოლიტიკურად დამოუკიდებელი".

20 აგვისტოს ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის გენერალურმა დირექტორმა პაატა სალიამ თანამდებობიდან გაათავისუფლა საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე და პოლიტიკური ტოქშოუების "არჩევანისა" და "კვირის აქცენტების", წამყვანები გიორგი გაბუნია და ეკა კვესიტაძე. ამავე დღეს ტელეკომპანია პირდაპირ ეთერში დატოვეს საინფორმაციო გადაცემის წამყვანებმა დიანა ჯოჯუამ და მიხეილ სესიაშვილმა. წასვლის შესახებ განაცხადა პაატა იაკობაშვილმაც, რომელსაც დიანა ჯოჯუასთან ერთად "კურიერის" მთავარი გამოშვება მიჰყავდა.

21 აგვისტოს კი არხი "კურიერის" გუნდმა დატოვა. 

16 სექტემბერს ბათუმში მომხდარი ინცინდენტის შემდეგ ონლაინგამოცემების “ნეტგაზეთისა” და “ბათუმელების” დამფუძნებლის, მზია ამაღლობლის ძმის შვილებისა და სიძეების დაკავება საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ მედიაზე ზეწოლად შეაფასა, თავად გამოცემის რედაქტორმა, ეთერ თურაძემ მედიასაშუალებების მიმართ მესიჯად მიიჩნია. პროკურატურა კი ამტკიცებს, რომ ბრალდებულები პოლიციელს ჯგუფურად დაესხნენ თავს.

მას შემდეგ, რაც ფიზიკური ძალადობის მუხლით დაწყებული გამოძიება პოლიციელზე ჯგუფური თავდასხმის მუხლით გადაკვალიფიცირდა და მზია ამაღლობელის სახლში საგამოძიებო მოქმედებები ჩატარდა, ბევრი კითხვა გაჩნდა. სწორედ ამის შემდეგ გაჩნდა ვარაუდი, რომ შესაძლოა საქმე  კრიტიკული მედიასაშუალებაზე ზეწოლისთვის გამოიყენონ. 

ეთერ თურაძე ამბობს, რომ 16 სექტემბერს მომხდარ კონფლიქტზე დაწყებულ საქმის წარმოებასთან საწყის ეტაპზე გამომცემლობას შეხება არ ჰქონდა.  მისი აზრით, თავდაპირველად ფიზიკური ძალადობის მუხლით გამოძიების დაწყება ლეგიტიმური იყო, რადგან ინციდენტი ნამდვილად მოხდა და გამოძიებას უნდა დაედგინა, რა სახის იყო ეს დანაშაული. ეთერ თურაძის კითხვებს უკვე შემდეგ განვითარებული მოვლენები იწვევს. 

მზია ამაღლობელის ნათესავები ამბობენ, რომ ნასვამ მდგომარეობაში მყოფები ტაქსის ელოდებოდნენ, სადარბაზოსთან “შკოდას” ფირმის ავტომანქანა შენიშნეს, ამაზე ერთ-ერთ მათგანს პოლიციის ასოციაცია გაუჩნდა და ყველა ცუდი პოლიციელი უცენზურო სიტყვებით მოიხსენია.

მათივე თქმით, ამ დროს სადარბაზოდან სპორტულ ტანსაცმელში ჩაცმული მამაკაცი ცეცხლსასროლი იარაღით გამოვიდა, მან პოლიციის ცუდად მოხსენიებისთვის გინება დაუწყო, რასაც დაპირისპირება მოჰყვა. ბრალდებულებისვე განცხადებით, აღნიშნულმა პირმა მათ იარაღი დაუმიზნა და ერთ-ერთი მათგანი სცემა კიდეც.

აღნიშნული მამაკაცი პოლიციის პოლკოვნიკი როინ კოჩალაძე აღმოჩნდა, რომელიც მომხდარის პერიოდში შვებულებაში იყო და სამსახურებრივ მოვალეობას არ ასრულებდა. კოჩლიძე ამას საკუთარი ჩვენებითაც ადასტურებს. პროკურატურა კი ამტკიცებს, რომ ბრალდებულები პოლიციელს ჯგუფურად დაესხნენ თავს და გამოძიებაც სწორედ ამ დანაშაულისთვის შესაბამისი მუხლით (სსკ 353-ე პრიმა) გაგრძელდა.

მოგვიანებით, ამ საქმეზე ერთ-ერთი ბრალდებულის ძებნა სამართალდამცავებმა მზია ამაღლობელის სახლში დაიწყეს. “ბათუმელების” რედაქტორს, ეთერ თურაძეს მთავარი კითხვა სწორედ ამ მომენტიდან უჩნდება. მისთვის გაუგებარია,  როგორ აღმოჩნდა სასამართლო განჩინებაში მათი დამფუძნებლის, მზია ამაღლობლის სახელი და გვარი და რატომ გაჩნდა აუცილებლობა,  ერთ-ერთი ბრალდებული მის სახლში მოეძებნათ და არა საკუთარში, სადაც იგი იმყოფებოდა. მით უფრო იმ ფონზე, როდესაც ეს პირი, მზია ამაღლობლის მისამართზე არასდროს ცხოვრობდა, არც რეგისტრირებული ყოფილა.

ეთერ თურაძე საქმის სხვა რამდენიმე მნიშნველოვან მონაკვეთზეც ამახვილებს ყურადღებას. მისი თქმით, ბრალდებულები ინციდენტის დღეს დაკითხვის შემდეგ არ დაუკავებიათ, გამოუშვეს. ამასთან, ბრალდებულები გამოძიებასთან მუდმივ კონტაქტზე იყვნენ და თანამშრომლობისთვის მზადყოფნასაც გამოხატავდნენ. სამართალდამცველებმა ისინი კონფლიქტიდან მეოთხე დღეს, 19 სექტემბერს დააკავეს, ბრალი დაუმძიმეს და იმ მოტივით, რომ მიმალვის საფრთხე არსებობდა, მათთვის წინასწარი პატიმრობის შეფარდება მოითხოვეს.

“ნორმალურ შემთხვევაში, საგამოძიებო ორგანოები ასე არ უნდა მოქმედებდნენ. იმდენად მსუბუქი მუხლი იყო, რომ დაკავება საჭიროდ არ ჩათვალეს და დააკავეს 19-ში [სექტემბერს] თუკი მიმავლის რისკები არსებობდა, პოლიციას ეს ადამიანები არ უნდა გამოეშვა და მაშინვე უნდა დაეკავებინა”, - აცხადებს ეთერ თურაძე და იქვე განმარტავს, რომ საქმის გაჭიანურება, ოთხდღიანი პაუზა და ბრალის დამძიმება იმით იყო გამოწვეული, რომ საქმის მეორე მხარეს პოლიციის მაღალჩინოსანია.

“მე ვფიქრობ, რომ ეს იყო მისი [როინ კოჩალიძის] გავლენების დემონსტრირება და არა ვთქვათ ის, რომ მოდი ახლა რომელიმე მედიაორგანიზაციაზე ვიძიოთ შური, მე დამძიმებას ასე ვერ ვუკავშირებ. ერთადერთი ამ კონტექსტში ჩვენს გამოჩენას ვაკავშირებ მხოლოდ იმ ნაწილში, რომ რატომ ჩანდა განჩინებაში მზია ამაღლობელის გვარი და ვამბობ, რომ შეიძლება ეს ყოფილიყო ჩვენთვის ერთგვარი გაფრთხილებაც”, - განმარტავს იგი “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

საკუთარ შეფასებებში უფრო პირდაპირია მედიაანალიტიკოსი ზვიად ქორიძე. მისი შეფასებით, პოლიციის მხრიდან “ბათუმელების” დამფუძნებლის სახლში “შეჭრა”, დაშინება, ოჯახის წევრების დაპატიმრებით მუქარა და რეპუტაციის შელახვის მცდელობის მიზანი, “ბათუმელებისა” და “ნეტგაზეთის” საქმიანობასა და ნორმალური ფუნქციონირებაზე გავლენის მოხდენა და ხელისშეშლაა.

ქორიძე ასევე ამბობს, რომ ძალისმიერი ორგანოები სწორედ ამ ფორმით შეეცდებიან, რომ მედიაზე, თავისუფალ მოქალაქეზე, აქტივისტებზე, არასამთავრობო სექტორსა და ზოგადად, იმ ადამიანებზე, რომლებიც ხელისუფლებას ბევრ პრობლემას უქმნიან, ზეგავლენა მოახდინონ.

იგი “ნეტგაზეთისა” და “ბათუმელების” გარშემო განვითარებულ მოვლენებს მედიაბაზარზე “რუსთავი 2-ით” დაწყებული პროცესის გაგრძელებად აფასებს და ამბობს, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლები დღეს აგონიურ მდგომარეობაში არიან და ცდილობენ არა ერთი კონკრეტული გამოცემის, არამედ ზოგადად თავისუფალი მედიის, ასევე იმ აქტივისტებისა და არასამთავრობოების დაშინებას, რომლებიც “არამართებული და ხშირად მავნე პოლიტიკის გამო”, ხელისუფლების წარმომადგენლებს ბევრ სირთულესა და უხერხულობას უქმნიან.

“ნეტგაზეთისა” და “ბათუმელების” დამფუძნებლის ნათესავების მიმართ შინაგან საქმეთა სამინისტროს მხრიდან განხორციელებულ ქმედებებს არასამთავრობო ორგანიზაციები გამოეხმაურნენ. “ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ” საგანგაშოდ მიიჩნია მზია ამაღლობელის მიმართ ზეწოლა. ქარტიამ ხაზი გაუსვა იმას, რომ „ბათუმელები“ და „ნეტგაზეთი“ გამოირჩევა კრიტიკული მასალებით, ჟურნალისტური გამოძიებებით და რეგულარულად აშუქებს სამართალდამცავი უწყებების საქმიანობას.

იქვე ქარტიამ გენერალურ პროკურატურას საქმის გამჭვირვალედ გამოძიებისკენ მოუწოდა, ასევე, მონიტორინგის წარმართვისთვის მიმართა სახალხო დამცველს, ადგილობრივ უფლებადამცველ და საერთაშორისო ორგანიზაციებს და დიპლომატიური კორპუსს.

“კოალიციამ მედიის ადვოკატირებისთვის”, რომელიც 11 არასამთავრობო ორგანიზაციას აერთიანებს, განმარტა, რომ იმ შემთხვევაში, თუ სამართალდამცველთა ქმედება რაიმე სახით კავშირშია “ბათუმელების” საქმიანობასთან, აუცილებელია, საქმეს შესაბამისი კვალიფიკაცია მიეცეს.

“მიგვაჩნია, რომ საქმის დროული გამოძიება მნიშვნელოვანია, რათა ჟურნალისტებს ჰქონდეთ რწმენა, რომ მათ შეუძლიათ პროფესიული საქმიანობის თავისუფლად განხორციელება”, - ნათქვამია კოალიციის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში.

ბრალდებულებისთვის აღკვეთის ღონისძიებაზე ბათუმის საქალაქო სასამართლომ 21 სექტემბერს იმსჯელა. პროკურატურა მათთვის წინასწარი პატიმრობის შეფარდებას ითხოვდა, თუმცა სასამართლომ ისინი 25 000-25 000 ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლა. პროკურატურა გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრებას გეგმავს. საქმეზე წინასასამართლო სხდომა 5 ნოემბერს გაიმართება.

• “უცხოთა სიკეთე” (The Kindness of Strangers);
• “კორსეტები კამუფლაჟისთვის: ქალები და ომი” (Corsets to Camouflage: Women and War);
• “არავის შვილი” (Nobody's Child);
• “საფრთხეში: ადამიანები, რომლებიც საკუთარ სიცოცხლეს სამსახურის გამო რისკავენ” (Into Danger: People Who Risk Their Lives for Work);
• “ბრძოლა საშინაო ფრონტზე: ქალების მემკვიდრეობა პირველ მსოფლიო ომში” (Fighting on the Home Front: The Legacy of Women in World War One).

ფონდი “Craig Newmark Philantyropies” კრეიგ ნიუმარკა საზოგადოებისა და სამოქალაქო ჩართულობის მხარდაჭერის მიზნით შექმნა. იგი იმ ადამიანებისა და ორგანიზაციების განვითარებაზეა ორიენტირებული, რომლებიც ისეთი მიმართულებებით მუშაობენ, როგორიცაა - სანდო ჟურნალისტიკა, ამომრჩეველთა ხმის დაცვა, გენდერული მრავალფეროვნება ტექნოლოგიებში, ასევე ვეტერანებისა და სამხედრო ოჯახების საკითხები.

მომზადებულია “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს” მასალაზე დაყრდნობით.

საინფორმაციო გამოშვებები, ორი პოლიტიკური ტოქშოუ, ნანუკას შოუ ახალი ფორმატით და ვანოს შოუ, დილის გადაცემა - იმ გადაცემების ჩამონათვალია, რომელსაც ახალი ტელევიზია “მთავარი არხი” მაყურებელს ამ კვირაში შესთავაზებს. მაუწყებლობა დღეს, 9 სექტემბერს, საღამოს 9 საათზე, მთავარი საინფორმაციო გამოშვებით დაიწყება.

დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებას, “რუსთავი 2-ის” ყოფილი წამყვანები დიანა ჯოჯუა და პაატა იაკობაშვილი გაუძღვებიან.

“მთავარი არხის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსის ნოდარ მელაძის თქმით, საინფორმაციო გამოშვების გარდა დღეს მაყურებელი ნიკა გვარამიასა და ეკა კვესიტაძის პოლიტიკურ ტოქ-შოუს “მთავარ აქცენტებს” ნახავს, რომელიც ეთერში დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვების შემდეგ გავა.

ხვალიდან არხი მაუწყებლობას უკვე დილიდან დაიწყებს. დღის განმავლობაში მაყურებელი ახალი ამბების ოთხ გამოშვებას იხილავს: 12:00, 15:00, 18:00 და 21:00 საათზე. მიმდინარე კვირაშივე საინფორმაციო გამოშვებებს დაემატება დილის გადაცემა, 09:00 საათზე.

“ვეცდებით ვიყოთ ოპრატიულები, ვიქნებით ყველგან, სადაც ხდება მთავარი”, - ამბობს ნოდარ მელაძე მედიაჩეკერთან საუბრისას.

მიმდინარე კვირაშივე იგეგმება კიდევ ერთი პოლიტიკურ ტოქ-შოუს დაწყება, - ნანუკას შოუ ახალი ფორმატით, გასართობი გადაცემების ციკლიდან ჩაეშვება - ვანოს შოუ. კვირის ბოლოს “მთავარი არხი” კვირის მოვლენებს გადაცემა “პოსტ ფაქტუმში” შეაჯამებს, რომელსაც ასევე “რუსთავი 2-ის” ყოფილი სახე და გადაცემა “პოსტსკრიპტუმის” ყოფილი წამყვანი გიორგი გაბუნია წაიყვანს.

ნოდარ მელაძის განმარტებით, არხის ტექნიკური აღჭურვილობის მუდმივ რეჟიმში განახლება მიმდინარეობს და ყველაფერი კეთდება იმისთვის, რომ პირველ ეტაპზე მთავარი მიზანი - ეთერში გასვლა უზრუნველყონ: “გზადაგზა ბევრი ტექნიკური შემატება გვექნება”.

ნოდარ მელაძე ამბობს, რომ “მთავარ არხზე” მაყურებელი რეალურად თავისუფალ ამბებს მოისმენს და ნახავს, თუ როგორ ცხოვრობენ ადამიანები ჩვენს ქვეყანაში, ანუ იმას, რასაც “სამთავრობო არხებზე” ვერ ნახავენ. გარდა ამისა, მელაძის თქმით, “მთავარის” გუნდში ქვეყნის წამყვანი რეპორტიორები მუშაობენ, რომელთა მიერ მომზადებული საინფორმაციო გამოშვებაც წლების განმავლობაში დიდი პოპულარობით სარგებლობდა, ბოლო 2-3 წლის განმავლობაში კი რეიტინგების რეკორდსმენი იყო.

*****************

“მთავარი არხი” “რუსთავი 2-ის” ყოფილმა გენერალურმა დირექტორმა ნიკა გვარამიამ დააფუძნა მას შემდეგ, რაც არხის ახალმა მფლობელმა ქიბარ ხალვაშმა იგი სამსახურიდან გაათავისუფლა. ამ ცვლილებას, 18 ივლისს, სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება უსწრებდა,  რომლის მიხედვით არხის მფლობელი ბიზნესმენი ქიბარ ხალვაში გახდა.

ნიკა გვარამიას შემდეგ, დაახლოებით ერთ თვეში, “რუსთავი 2-დან” გაათავისუფლეს პოლიტიკური ტოქშოუების წამყვანები, საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, პროდიუსერი, ასევე გასართობი გადაცემების წამყვანები. ამ გათავისუფლებებს ჟურნალისტების ნაწილის პროტესტი მოჰყვა, არხი დატოვა “კურიერის” გუნდმა და საინფორმაციო გამოშვება ამ დრომდე ეთერში არ დაბრუნებულა.

"მთავარი არხი" საჯარო რეესტრში 2019 წლის პირველ მარტს დარეგისტრირდა. უფრო ზუსტად, დაფუძნებისას მას "კომედი არხი" ერქვა, 15 აგვისტოს კი შეეცვალა სახელი და მფლობელები და გახდა ”მთავარი არხი”. მისი 51%-იანი წილის მფლობელი ნიკა გვარამიაა. 49%-ს კი კახაბერ ანჯაფარიძე ფლობს, რომელიც საჯარო რეესტრის მონაცემების მიხედვით შპს “ინტერ მედია პლიუსის” 30%-იანი წილის მესაკუთრეცაა.

“მთავარი არხის” გენერალური დირექტორის პოზიციას ნიკა გვარამია იკავებს. ასევე დირექტორების პოსტებზე არიან “რუსთავი 2-ის” ყოფილი იურისტები თამთა მურადაშვილი და დიმიტრი საძაგლიშვილი. ფინანსური დირექტორი კი, ასევე “რუსთავი 2-ის” ყოფილი ფინანსური დირექტორი ირაკლი ნიჟარაძეა. მთავარ არხზე საინფორმაციო სამსახურს ნოდარ მელაძე ხელმძღვანელობს.

“რუსთავი 2-ის” ყოფილი სახეებიდან მთავარ არხზე ვიხილავთ: დიანა ჯოჯუას, პაატა იაკობაშვილს, მიხეილ სესიაშვილს, ნანუკა ჟორჟოლიანს, გიორგი გაბუნიას, ეკა კვესიტაძეს, ნოდარ მელაძეს, თამარ ბაღაშვილს, გიგლა თუმანიშვილს, ნინო სამყურაშვილს, თეა ადეიშვილს, დავით ერაძეს და თამთა დოლენჯაშვილს.

10 დღეა, რაც ტელეკომპანია “რუსთავი 2-დან” ჟურნალისტების დიდი ნაწილის პროტესტის ნიშნად წასვლის გამო, არხზე სრულფასოვანი მაუწყებლობა შეწყვეტილია და მთელი დღის განმავლობაში მხოლოდ ფილმები გადის. პარალელურად, ცნობილია, რომ “რუსთავი 2-ის” ყოფილი დირექტორი ნიკა გვარამია ახალ ტელეკომპანიას - “მთავარ არხს” ქმნის, რომელიც მაუწყებლობას 9 სექტემბრიდან დაიწყებს და არხიდან წასული ჟურნალისტების ნაწილი მუშაობას სწორედ ამ არხზე გაააგრძელებს.

მთავარი არხი საჯარო რეესტრში 2019 წლის პირველ მარტს დარეგისტრირდა. უფრო ზუსტად, დაფუძნებისას მას "კომედი არხი" ერქვა, 15 აგვისტოს კი შეეცვალა სახელი და მფლობელები და გახდა მთავარი არხი.  მისი 51%-იანი წილის მფლობელი ნიკა გვარამიაა. 49%-ს კი კახაბერ ანჯაფარიძე ფლობს, რომელიც საჯარო რეესტრის მონაცემების მიხედვით შპს “ინტერ მედია პლიუსის” 30%-იანი წილის მესაკუთრეცაა.

[სარეკლამო გაყიდვების სახლი “ინტერ მედია პლიუსი” 2015 წლიდან ტელეკომანია “რუსთავი 2-ის” კუთვნილ ტელეარხებზე კომერციული რეკლამების განთავსების უფლებას ფლობს. გენერალური პროკურატურა ნიკა გვარამიას “რუსთავი 2-ის” ინტერესების საწინააღმდეგოდ ამ კომპანიასთან გარიგებასა და ფინანსურ მაქინაციაში სდებს ბრალს]. 

“მთავარი არხის” გენერალური დირექტორის პოზიციას ნიკა გვარამია იკავებს. ასევე დირექტორების პოსტებზე არიან “რუსთავი 2-ის” ყოფილი იურისტები თამთა მურადაშვილი და დიმიტრი საძაგლიშვილი. ფინანსური დირექტორი კი, ასევე “რუსთავი 2-ის” ყოფილი ფინანსური დირექტორი ირაკლი ნიჟარაძეა.

⇒  ამ თემაზე იხილეთ: რუსთავი 2-ის ყოფილმა დირექტორმა ახალი ტელევიზიის შექმნა დააანონსა 

“რუსთავი 2-ის” ყოფილი სახეებიდან მთავარ არხზე ვიხილავთ: დიანა ჯოჯუას, პაატა იაკობაშვილს, მიხეილ სესიაშვილს, ნანუკა ჟორჟოლიანს, გიორგი გაბუნიას, ეკა კვესიტაძეს, ნოდარ მელაძეს, თამარ ბაღაშვილს, გიგლა თუმანიშვილს, ნინო სამყურაშვილს, თეა ადეიშვილს, დავით ერაძეს და თამთა დოლენჯაშვილს.

არხის სამაუწყებლო ბადის დეტალებზე ნიკა გვარამიამ ტელეკომპანია “იბერიას” ყოფილი შენობიდან Facebook-ის პირდაპირი ჩართვის დროს ისაუბრა. “მთავარი არხი” დროებით მაუწყებლობას სწორედ “იბერიის” შენობიდან დაიწყებს და მის ტექნიკას გამოიყენებს. ნიკა გვარამიამ ახალი ტელევიზიის ერთ-ერთ მთავარ პარტნიორად სწორედ “ომეგა ჯგუფის” მფლობელი და ტელეკომპანია “იბერიას” დამფუძნებელი ბიზნესმენი ზაზა ოქუაშვილი დაასახელა. მთავარი არხის დამფინანასებლებისა და სხვა პარტნიორების შესახებ საუბრისგან ნიკა გვარამია თავს იკავებს და ამბობს, რომ დეტალებს მათთან მოლაპარაკებების დასრულების შემდეგ გაამხელს.

[ტელეკომპანია “იბერიამ” მაუწყებლობა 16 ოქტომბერს შეწყვიტა და მიზეზად ხელისუფლების მხრიდან ზეწოლა დაასახელა. მაუწყებლობის შეწყვეტიდან 3 დღეში ტელევიზიის თანამშრომლებმა მათი გათავისუფლების შესახებ გენერალური დირექტორის მიერ ხელმოწერილი ბრძანებები მიიღეს. არხის ხელმძღვანელობა თანამშრომლების გათავისუფლების მიზეზად არხის მთავარი დამფინანასებლის “ომეგა ჯგუფისთვის” ხელისუფლების მიერ შექმნილ ფინანსურ პრობლემებს ასახელებდა.

არხიდან გათავისუფლებულმა თანამშრომლებმა კუთვნილი შრომის ანაზღაურების მოთხოვნით ტელეკომპანიას სასამართლოში უჩივლეს. მათ ტელევიზიის ხელმძღვანელობას სასამართლოს პირველ ინსტანციაში დავა მიმდინარე წლის მარტში მოუგეს. მიუხედავად ამისა, ისინი აცხადებენ, რომ ტელეკომპანიას კუთვნილი კომპენსაციები ამ დრომდე არ გადაუხდია]

. ამავე თემაზე წაიკითხეთ: შეწყვეტილი მაუწყებლობა და გათავისუფლებული თანამშრომლები - ‘იბერიას’ გაურკვეველი მომავალი ]

ამ დროისთვის ცნობილია, რომ მთავარ არხზე დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება - “მთავარი ამბები” ზუსტად საღამოს ცხრა საათზე დაიწყება და მას “კურიერის” ყოფილი წამყვანები დიანა ჯოჯუა და პაატა იაკობაშვილი წარუძღვებიან.



მთავარ არხზე ასევე გავა ნიკა გვარამიას და ეკა კვესიტაძის საავტორო გადაცემა “აქცენტები”, “პოსტკრიპტუმი” (ან კვირის მთავარი), რომელსაც გიორგი გაბუნია წაიყვანს, რამდენიმე პოლიტიკურ ტოქ-შოუ, ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუ ახალი ფორმატით, ასევე იუმორისტული გადაცემების სამი პლატფორმა, რომელსაც “რუსთავი 2-დან” წამოსული იუმორისტული ჯგუფის ნაწილი მოამზადებს, მათ შორის იქნება ვანო ჯავახიშვილის შოუც. გვარამიას თქმით, “მთავარ არხზე” ვერ ვიხილავთ ე.წ. ყვეთილი ტიპის გადაცემებს.

“მთავარი არხის” გენერალურმა დირექტორმა მთავარ მიზნად საუკეთესო არხის შექმნა და ტელეკომპანია “იმედისთვის” კონკურენციის გაწევა დაასახელა. ცნობილია მთავარი არხის სარედაქციო პოლიტიკის მთავარი პრინციპიც - “კრიტიკული, პროდასავლური მედია, სადაც ყველას ხმა ისმის”.

მთავარ არხზე საინფორმაციო სამსახურს ნოდარ მელაძე უხელმძღვანელებს. მისი თქმით, მაყურებელი ახალ ეთერში ისეთი ხარისხის საინფორმაციო გამოშვებას იხილავს, როგორსაც “კურიერის” უკვე ყოფილი გუნდისგან არის მიჩვეული.

“საინფორმაციო გუნდი გააკეთებს ისეთივე მაგარ საინფორმაციო გამოშვებებს, როგორსაც ჩვენგან არის მიჩვეული. ეს იქნება ისევ თავისუფლების ტერიტორია, თავისუფალი ჟურნალისტების ერთობა და სადაც არის საუბარი ადამიანების პრობლემებზე”, - განაცხადა მან. 

"მედიაჩეკერი" შეეცადა არხის შესახებ დამატებითი დეტალები ნიკა გვარამიასთან გაერკვია. თუმცა, ორდღიანი მცდელობა უშედეგოდ დასრულდა. 

ამბის წინაისტორია მოკლედ

ტელეკომპანია “რუსთავი 2” ჟურნალისტების დიდმა ნაწილმა მას შემდეგ დატოვა, რაც არხის გენერალურმა დირექტორმა პაატა სალიამ 20 აგვისტოს საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, პროდიუსერი, ასევე პოლიტიკური და გასართობი გადაცემების წამყვანები სამსახურიდან გაათავისუფლა. პირველებმა არხი მთავარი საინფორმაციო გამოშვების - “კურიერის” წამყვანებმა დიანა ჯოჯუამ და მიხეილ სესიაშვილმა პირდაპირ ეთერში დატოვეს, რის შემდეგაც საინფორმაციო გამოშვება შეწყდა და ეთერში დღემდე არ გასულა. მეორე დღეს, მათ “კურიერის” ჟურნალისტების დიდი ნაწილი და სხვადასხვა გადაცემის გუნდი მიჰყვა. 

ამ თემაზე იხილეთ: 24 საათი "კურიერის" გარეშე - რა ხდება "რუსთავი 2-ზე"

“რუსთავი 2-ის” გენერალური დირექტორი ტელეკამერების წინ არხიდან ჟურნალისტების წასვლიდან ზუსტად ერთ კვირაში გამოჩნდა და განაცხადა, რომ სანფორმაციო სამსახურს აღმასრულებელი დირექტორის პოზიციიდან ირაკლი იმნაიშვილი უხელმძღვანელებს, რომელიც წლების განმავლობაში ბრიტანეთში ტელეკომპანია BBC-ში მოღვაწეობდა. ასევე, ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, იგი ტელეკომპანია “იმედში” კონსულტანტად მუშაობდა.

“რუსთავი 2”-ში ცვლილებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც 2019 წლის 18 ივლისს სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ “რუსთავი 2”-ის საქმეზე გადაწყვეტილება გამოაქვეყნა და განმარტა, რომ ეროვნულ დონეზე ტელეკომპანიის საკუთრების საქმეზე გადაწყვეტილების მიმღებ მოსამართლეებს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის პრინციპები არ დაურღვევიათ.

სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან რამდენიმე საათში, ბიზნესმენმა ქიბარ ხალვაშმა, რომელმაც ტელეკომპანიის წილებისთვის სამართლებრივი დავა 2015 წლიდან დაიწყო, “რუსთავი 2” იმავე დღეს გადაიფორმა და ტელეკომპანის გენერალური დირექტორი ნიკა გვარამიაც იმავე დღეს შეცვალა. მის ადგილზე მისივე ადვოკატი პაატა სალია დანიშნა.

პირველ ეტაპზე ტელეკომპანიის ახალი მმართველები თანამშრომლების შემადგენლობისა და სარედაქციო პოლიტიკის უცვლელად დატოვების პირობას დებდნენ, თუმცა პირობა მალევე დაირღვა და არხზე საკადრო ცვლილებები დაიწყო.

ოქტომბრიდან ქართულ ტელესივრცეს ახალი ტელევიზია - “ფორმულა” შეემატება. ახალ არხს “ფორმულა კრეატივი” ქმნის, რომელიც ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ისთვის” ტელესერიალ “ჩემი ცოლის დაქალებს” და რამდენიმე გასართობი შინაარსის პროექტს ამზადებდა.

შპს “ფორმულა” საჯარო რეესტრში მიმდინარე წლის 22 ივლისს დარეგისტრირდა. კომპანიის 100%-იან წილს “ფორმულა კრეატივის” დამფუძნებლები: მიხეილ მშვილდაძე, ირაკლი საღინაძე, ზურაბ გუმბარიძე და გიორგი ლიფონავა თანაბრად (25-25%) ინაწილებენ. 

ამ დროისთვის არსებული ინფორმაციით, ახალ ტელევიზიას საქართველოს ყოფილი თავდაცვის მინისტრი დავით კეზერაშვილი დააფინანსებს. აღნიშნული “მედიაჩეკერთან” საუბარში ახალი ტელევიზიის დირექტორმა ზურაბ გუმბარიძემაც დაადასტურა. მისივე თქმით, აღნიშნულის შესახებ წერილი დღეს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაშიც წარადგინეს.

“ფორმულა კრეატივმა” მაუწყებლობის უფლებისთვის საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას პირველად 13 აგვისტოს მიმართა. კომისიამ კრეატივს დოკუმენტაციაში ხარვეზი დაუდგინა და მის გამოსასწორებლად 5 დღიანი ვადა მისცა. დღეს უკვე ცნობილი გახდა, რომ კომუნიკაციების კომისიამ შპს “ფორმულას” მაუწყებლობის სფეროში ავტორიზაცია მიანიჭა. კომისიის მიერ გავრცელებული პრესრელიზის მიხედით, ახალი არხი საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე მაუწყებლობას პირველი ოქტომბრიდან დაიწყებს.

ახალი ტელეკომპანიის დირექტორის ზურაბ გუმბარიძის თქმით, “ფორმულას” საინფორმაციო სამსახურს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” ყოფილი პროდიუსერი გიორგი ლაფერაშვილი უხელმძღვანელებს.

დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებას ჟურნალისტი ელისო ჯარიაშვილი წაიყვანს. იგი მანამდე  ტელევიზია “მესამეში” მუშაობდა, რომელსაც "ფორმულა კრეატივი" მართავდა. ჯერჯერობით დაზუსტებული არ არის რომელ საათზე გავა ეთერში დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება.

ტელევიზიის დირექტორის თქმით, თანამშრომლობისთვის მოლაპარაკებები “რუსთავი 2-დან” წამოსულ ჟურნალისტებთანაც მიმდინარეობს. თუმცა, მისივე თქმით, საინფორმაციო სამსახური მხოლოდ “რუსთავი 2-ის” ჟურნალისტებით არ დაკომპლექტდება და მაყურებელი ახალ სახეებს და სხვა არხის ჟურნალისტებსაც იხილავს.

მისივე ინფორმაციით, ამავე არხზე გადაინაცვლებს ფორმულა კრეატივის კუთვნილი პროდუქტები, რომლებიც ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ზე” გადიოდა. ესენია: ტელესერიალი “ჩემი ცოლის დაქალები”, “სამზარეულოს ომები” და “მთავარი ექიმი”. ახალი არხი მაყურებელს კიდევ ერთ ახალ სატელევიზიო სერიალს შესთავაზებს, რომელსაც “ფორმულა კრეატივი” ამერიკის საელჩოს დაფინანსებით ამზადებს. ამასთან, “ფორმულაზე” მაყურებელი ნაყიდ უცხოურ კონტენტსაც იხილავს.

ზურაბ გუმბარიძის თქმით, “ფორმულა” პოლიტიკურ ტოქ-შოუებსაც მოამზადებს. რაც შეეხება მათ წამყვანებს, იგი ამბობს, რომ ჯერჯერობით სახეების შესახებ საბოლოო პოზიცია ჩამოყალიბებული არ არის და ამის შესახებ ინფორმაციას საზოგადოებას უახლოეს მომავალში მიაწვდიან.

“ფორმულა კრეატივის” შემოქმედებითმა ჯგუფმა ტელეკომპანია “რუსთავი 2” მას შემდეგ დატოვა, რაც ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო გადაწყვეტილების შემდეგ, ბიზნესმენმა ქიბარ ხალვაშმა “რუსთავი 2-ის” წილები გადაიფორმა, მისი გენერალური დირექტორი შეცვალა და არხზე საკადრო ცვლილებები დაიწყო.

• შემოდის სიძულვილის ენის ცნება და საარჩევნო სუბიექტებს საარჩევნო პროგრამაში, ისევე როგორც სხვა ქმედებისას, მაგალითად რეკლამაში, ამგვარი ტერმინების გამოყენება ეკრძალებათ. თუმცა, რა მოიაზრება სიძულვილის ენაში, პროექტში განმარტებული არ არის.
• ჩნდება ანტირეკლამის შეზღუდვის კომპონენტი. პოლიტიკური სუბიექტის მიერ მომზადებულ ვიდეორგოლში ანტირეკლამის მოცულობა მთლიანი რეკლამის 25%-ს არ უნდა აღემატებოდეს. დოკუმენტში არც ანტირეკლამის განმარტებაა.
• მაუწყებელს უჩნდება ვალდებულება თავად შეამოწმოს საარჩევნო სუბიექტის მიერ მიტანილი საარჩევნო რგოლის კანონმდებლობასთან შესაბამისობა. მათ შორის შეამოწმოს ხომ არ შეიცავს ვიდეორგოლი 25%-ზე მეტ ანტირეკლამას და სიძულვილის ენას.
• მაუწყებლებს წინასაარჩევნო რეკლამის ტარიფების ცვლილების შესაძლებლობა აღარ ექნებათ.

ეს ცვლილებები, 6 აგვისტოს, პოლიტიკურმა პარტიებმა სამუშაო შეხვედრაზე განიხილეს. ამ შეხვედრაზე პარლამენტის თავმჯდომარემ თქვა, რომ დეტალურად ამ საკითხებზე მაუწყებლებთან და მედიის საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ერთად იმსჯელებს.

ამ დრომდე განხილვებში მაუწყებლებს მონაწილეობა არ მიუღიათ, ამიტომ, მათ ნაწილს, იქამდე, ვიდრე საკითხს არ დაამუშავებენ, მოსალოდნელი ცვლილებების კომენტირება უჭირს.

ზოგად კომენტარით იფარგლება “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე, რომელიც ფიქრობს, რომ ნებისმიერი ცვლილება, რომელიც მედიას რაიმე ფორმით შებოჭავს ან ინტერპრეტაციის საშუალებას დატოვებს, მეტად საფრთხილოა. იგი ამბობს, რომ ამას ძალიან მკაცრი საზოგადოებრივი კონტროლი სჭირდება: “ასე ხელაღებით ცვლილებების დამტკიცება არ იქნება სწორი და აღქმული იქნება როგორც მედიის მარწუხებში მოქცევის გარკვეული ნაბიჯი და საშუალება”.

უფრო კონკრეტულ შეფასებებს აკეთებს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი ნატა ძველიშვილი, რომელიც ასევე არ ყოფილა სამუშაო ჯგუფის წევრი, თუმცა შეხვედრაზე მაინც იმყოფებოდა. მისი თქმით, მმართველი გუნდის მიერ წარმოდგენილი ცვლილებების მიხედვით, მაუწყებლებს, ფაქტობრივად, პოლიტიკური სუბიექტების მიერ მათთვის წარდგენილი პოლიტიკური რეკლამების შინაარსზე ეკისრებათ პასუხისმგებლობა, რაც იმას ნიშნავს, რომ სწორედ მათ უნდა გადაამოწმონ “ვიდეორგოლის კანონთან შესაბამისობა და ისე უნდა გადასცენ ეთერში”.

“მაუწყებელი არ არის ის სუბიექტი, რომელსაც შეუძლია ამტკიცოს რამე კანონიერი იყო თუ უკანონო, ამის დისკრეცია აქვს მხოლოდ სასამართლოს”, - ამბობს იგი და ხაზს უსვამს ამ რეგულაციის შეუძლებლობას. მისი აზრით, პრაქტიკაში წარმოუდგენელია, რომ მაუწყებლებმა დაიქირავონ ერთი ადამიანი დამატებით და შეაფასონ ვიდეორგოლის შინაარსი და ამასთან გაზომონ და დაადგინონ მაგალითად, რეკლამის 25% ანტირეკლამა იყო თუ ნეიტრალური ტონით იყო მომზადებული.

სწორედ ანტირეკლამის შეზღუდვა ფასდება ოპოზიციის მიერ ცენზურის დაწესების მცდელობად. ისინი მიიჩნევენ, რომ საარჩევნო კამპანიის სტრატეგია თავად უნდა გადაწყვიტონ და მაუწყებლებმა არ უნდა შეაფასონ რაიმე რგოლი გავიდეს თუ არა ეთერში.

ოპოზიცია და არასამთავრობო ორგანიზაციები აკრიტიკებენ კანონპროექტში სიძულვილის ენის ჩანაწერსაც, რომლის განმარტებასაც კანონპროექტი არ მოიცავს. ნატა ძველიშვილი მიიჩნევს, რომ “მედიისთვის ეს არის საფრთხე”. მისივე შეფასებით, ამით წინასაარჩევნო კამპანიის განმავლობაში “კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას” “მედიის უფრო მეტი კონტროლისა და დასანქცირების ბერკეტი ექნება”. კერძოდ, იმ შემთხვევაში, თუკი მაუწყებელი ეთერში გაუშვებს ისეთ რეკლამას, რომელიც კანონმდებლობასთან წინააღმდეგობაშია, ის რეკლამის ორმაგი ტარიფით დაჯარიმდება: “არ შეიძლება მედიას ეკისრებოდეს პასუხისმგებლობა იმაზე, რომ ქვეყანაში დაბალი პოლიტიკური კულტურაა და პოლიტიკოსები საგნობრივ ოპონირებას ვერ ახერხებენ”.

“ქართული ოცნების” წარმომადგენლები კი ამტკიცებენ, რომ ამ ცვლილებების საფუძველი ეუთოს მიერ 2018 წლის წინასაარჩევნო პერიოდის შემდეგ მომზადებული რეკომენდაციებია. ეუთომ საკუთარ ანგარიშში მართლაც კრიტიკულად შეაფასა საპრეზიდენტო კანდიდატების მიერ წარმოებული ნეგატიური წინასაარჩევნო კამპანია და თქვა, რომ სიძულვილის ენის და ქსენოფობიის შესაძლო გავრცელების აღსაკვეთად, სასურველია, რომ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს მისაღები ენის ნორმებთან დაკავშირებით რეგულაციები იქნას განვითარებული. ხელისუფლების შესაბამის ორგანოებს სიძულვილის ენის გამოყენების შესაძლო შემთხვევების განხილვისა და საჭიროების შემთხვევაში სანქციების დროულად გამოყენების შესაძლებლობა უნდა გააჩნდეთ. თუმცა არსად მიუთითებია ანტირეკლამის შეზღუდვაზე და მით უფრო იმაზე, რომ პასუხისმგებლობა მაუწყებელს უნდა დაეკისროს ამგვარი შინაარსის მქონე რეკლამის გაშვებაზე.

უფრო მეტიც, ამავე დოკუმენტში ეუთომ აღნიშნა, რომ “მედიასაშუალებები პასუხს არ უნდა აგებდნენ მათ მიერ ეთერში გაშვებული პოლიტიკური რეკლამების შინაარსზე, იმ შემთხვევების გარდა, როდესაც სასამართლოს მიერ მანამდე მიღებული გადაწყვეტილებით რეკლამის შინაარსი უკანონოდ იქნა მიჩნეული ან სასამართლოს აზრით, კონკრეტულ რეკლამაში შესული განცხადებები შეიცავენ პირდაპირ მოწოდებებს ძალადობისკენ. სასურველია, რომ მედიის მარეგულირებელი ორგანოს მიერ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამების წინასწარ დამტკიცების პრაქტიკის აღმოფხვრა მოხდეს”.

როდის განიხილავს მმართველი პარტია ამ ცვლილებებს თავად მაუწყებელთან, ჯერჯერობით არ დაკონკრეტებულა. თუმცა, რადგანაც მოსალოდნელ ცვლილბებს უკვე მოჰყვა ფართო კრიტიკა, დისკუსია ამ საკითხებზე საკომიტეტო განხილვების დროსაც გაგრძელდება და არ არის გამორიცხული, სადავო მუხლების ფორმულირება შეიცვალოს.

ბოლო ორ კვირაზე მეტია, ტელეკომპანია “იმედი” ქვეყანაში სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუარესებისა და ლარის გაუფასურების ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად “ნაციონალურ მოძრაობას” და თბილისში, პარლამენტთან მიმდინარე ანტისაოკუპაციო აქციებს განიხილავს. ამასთან, არხი არასამთავრობო ორგანიზაციების კრიტიკითაც არის დაკავებული და სამოქალაქო სექტორის “ნაციონალურ მოძრაობასთან” ასოცირების გზით, მის დისკრედიტაციას ცდილობს. ამაზე მიუთითებს ამ თემებზე მომზადებული არაერთი სიუჟეტი, რომლებმაც შესაძლოა ითქვას, რომ კამპანიური ხასიათი მიიღო და ის ერთგვარ ტრენდად იქცა. ასეთი მასალები მტავარ საინფორმაციო გამოშვებებსა და კვირის შემაჯამებელ გადაცემაში "იმედის კვირაში" გადის.

მიმოვიხილოთ თითოეული მათგანი ცალ-ცალკე.

თემაზე ვრცლად ნახეთ “მედიაჩეკერის” მასალა. 

ამავე გადაცემაში არასამთავრობოებს ისიც გაუხსენეს, რომ 2018 წელს საპრეზიდენტო არჩევნების წინასაარჩევნო კამპანიის დროს სალომე ზურაბიშვილი, როგორც ქალი საპრეზიდენტო კანდიდატი გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციისგან არ დაიცვეს და მის სასარგებლოდ არაფერი თქვეს. გადაცემაში არასამთავრობოებმა კრიტიკა იმის გამოც დაიმსახურეს, რომ რამე არც იმ დროს უთქვამთ, როდესაც ცალკეულმა პოლიტიკოსებმა სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო “რუსთავი 2-ის” საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებისთვის გააკრიტიკეს.

თემაზე ვრცლად ნახეთ “მედიაჩეკერის” მასალა. 

 

28 ივლისს “იმედმა” არასამთავრობო სექტორის კრიტიკას კიდევ ერთი ვრცელი სიუჟეტი დაუთმო. მასალაში წარმოდგენილი რესპონდენტები საუბრობენ, რომ “სინამდვილეში არანაირი სამოქალაქო სექტორი არ არსებობს”, რომ “ეს არის მათი გამოგონილი რეალობაა, რომელშიც თუ ეწერები უნდა აგინებდე ბიძინა ივანიშვილს, პატრიარქს და უნდა იზიარებდე აზრს, რომ უმრავლესობაზე დომინირება უმცირესობებმა უნდა მოახდინონ”.

ამასთან, მათ პოლიტიკურ მიკერძებულობაშიც სდებბენ ბრალს და ამბობენ, რომ “მათ აქვთ დაკვეთა” და ამაში ისინი შესაბამის ფულს იღებენ.

აღსანიშნავია, რომ ტელეკომპანია “იმედის” მხრიდან არასამთავრობო ორგანიზაციების კრიტიკაზე “მედიაჩეკერი” ადრეც წერდა.

 

მაგალითად, იხილეთ:

• იუსტიციის მინისტრის „რეაბილიტაციის“ და არასამთავრობოების დემონიზების მცდელობა „იმედის კვირაში“
• არასამთავრობოებისა და “ნაციონალური მოძრაობის” კვალი პანკისის მოვლენებში საზმაუსა და იმედზე

• არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ სქესის შეცვლა თვითდაზიანებების, სუიციდის ან ისეთი მენტალური მდგომარეობის რისკებს ამცირებს, როგორიცაა დეპრესია ან აუტიზმი.
• არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ ბავშვებში შესაბამისი ჰორმონების გამოყენება უსაფრთხოა.

2019 წლის 9 ივნისს მთაწმინიდის მაჟორიტარულ ოლქში პარლამენტის შუალედური არჩევნების მეორე ტური გაიმართება. ერთმანეთს მმართველი გუნდის მიერ მხარდჭერილი კანდიდატი ვლადიმერ კახაძე და ევროპული საქართველო-თავისუფალი დემოკრატების კანდიდატი შალვა შავგულიძე დაუპირისპირდებიან.

არჩევნების მეორე ტურმა, პოლიტიკური სიმპატიების გათვალისწინებით, კონკრეტული მედიასაშუალებების დღის წესრიგიც შეცვალა. ეს მეორე ტურში გადასული მაჟორიტარობის კანდიდატების გაშუქების დისკურსში გამოიხატა. მაგალითად ტელეკომპანია “იმედმა”, პირველი ტურის შემდეგ, მაჟორიტარობის ოპოზიციურ კანდიდატს შალვა შავგულიძეს, მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში, 7 სიუჟეტი მიუძღვნა. ამ მასალებში მის ირგვლივ უარყოფითი კონტექსტის შექმნის მიზნით, შავგულიძე ყოფილ სახელისუფლებო პარტიასთან “ნაციონალურ მოძრაობასთან” არის გაიგივებული.

⇒    მიხეილ სააკაშვილის მხარდაჭერა

მაგალითად, 22 და 23 მაისს, ორი სიუჟეტი მიუძღვნა “იმედმა” საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის შავგულიძისადმი გამოხატულ მხარდაჭერას. მასალების მთავარი აქცენტი კი ისაა, რომ შავგულიძე ამ მხარდაჭერას იღებს და სააკაშვილს მადლობას უხდის.

“შალვა შავგულიძეს მხარს მეორე ტურში მიხეილ სააკაშვილი უჭერს. მხარდაჭერა კანდიდატს ყოფილმა პრეზიდენტმა მორიგი facebook ლაივით გამოუცხადა. შესაძლოა, ეს გირგვლიანის ოჯახის ყოფილი ადვოკატისთვის, რომელიც რიგგარეშე არჩევნების წინ ყოფილი ნაციონალების ბანაკში აღმოჩნდა, ერთადერთი მხარდაჭერა იყოს. ჯერჯერობით დამარცხებული კანდიდატები შალვა შავგულიძის სასარგებლოდ ნაბიჯის გადადგმას არ ჩქარობენ”, - ამ ტექსტით წარადგინა წამყვანმა ამ თემაზე მომზადებული ერთ-ერთი სიუჟეტი.

⇒  "შავგულიძემ მორალური ზღვარი გადაკვეთა"

27 და 28 მაისს, შავგულიძის შესახებ მომზადებული ორი სიუჟეტის მთავარი აქცენტი იყო ის, რომ “შავგულიძეს არ ახსოვს რაზე იხდის სასჯელს ბაჩო ახალაია და უჭირს კითხვაზე პასუხი არიან თუ არა ახალაია და ვანო მერაბიშვლი პოლიტპატიმრები”.

ამავე სიუჟეტებში მმართველი გუნდის წევრების კომენტარებით კიდევ ერთი მესიჯი ვრცელდება შალვა შავგულიძეზე: “მან მორალური ზღვარი გადაკვეთა”.

“შალვა შავგულიძის ადვოკატი, პასუხს ვერ გვცემს და ერიდება პასუხის გაცემა იმაზე, იყვნენ და არიან თუ არა, ვანო მერაბიშვილი და ბაჩო ახალაია პოლიტპატიმრები, ვერ ამბობს ამას. ანუ, იმასაც კი ვერ ბედავს, რომ განაცხადოს ღიად, რომ სანდრო გირგვლიანის ფაქტიურად მკვლელები, ადამიანები, რომლებმაც სისტემა შექმნეს, რომელმაც თავის მხრივ მოკლა სანდრო გირგვლიანი, პოლიტპატიმრები არ არიან. ამით ყველაფერი არის ნათქვამი”, - ამბობს ოცნების ერთ-ერთი დეპუტატი დავით მათიკაშვილი.

“ოცნების” კიდევ ერთი დეპუტატი კარლო კოპალიანი კი განმარტავს, რომ “შავგულიძე დადგა იმ ხალხის გვერდით, ვინც მოკლა მისი დაცვის ქვეშ მყოფი გირგვლიანი და მოლაშვილი, ამაზე მეტი ამაზრზენი რა უნდა იყოს?!”

⇒  შავგულიძე "იმედის კვირის" რაკურსით

შავგულიძის თემა აქტუალური იყო იმედის კვირის შემაჯამებელ გადაცემა “იმედის კვირაშიც”. მასზე ამ ფორმატში ასევე ორი ვრცელი სიუჟეტი მომზადდა. ამ მასალებშიც მთავარი ხაზი მიხეილ სააკაშვილის მხარდაჭერასა და “ნაციონალურ მოძრაობასთან” მის აფილაციაზე გადიოდა.

2011 წლის 26 მაისზე მომზადებული სიუჟეტის შემდეგ, წამყვანმა თემა ასე წარადგინა:

“ამ გუნდთან ერთად, ამ ყველაფრის შემოქმედთან ერთად აპირებს შალვა შავგულიძე ქვეყანაში სამართლიანობისთვის ბრძოლას უსამართლობის წინააღმდეგ. პოლიტიკური და სამართლებრივი პარადოქსი იქნება ჩვენი შემდეგი თემა. ძალადობრივი რეჟიმის შემოქმედი მიხეილ სააკაშვილი შალვა შავგულიძეს მხარდაჭერას უცხადებს. რა მიზანმა გააერთიანა გირგვლიანის ოჯახის ადვოკატი გირგვლიანის მკვლელ ყოფილ სახელისუფლებო გუნდთან? რა მოსულა და რა არა პოლიტიკაში?”

სანდრო გირგვლიანის მკვლელობის კონტექსტში განიხილა "იმედის კვირამ" შალვა შავგულიძის თემა 2 ივნისის გადაცემაში.

“კომფორტი და ძალაუფლება რომ არ ეთმობოდა მიხეილ სააკაშვლს ამის ნათელი მაგალითია ახალგაზრდა ბანკირის მკვლელობის საქმე, რომლის გასაყალბებლად ყველაფერზე წავიდა, მკვლელებს სასათბურე პირობები შეუქმნა და კანონმდებლებს კანონებიც კი შეაცვლევინა იმისთვის, რომ საკუთარი იმიჯი და ხელისუფლება გადაერჩინა. მკვლელობიდან 13 წლის შემდეგაც წარმოუდგენელია იმ სისასტიკეზე საუბარი, რომლის ავტორიც სააკაშვილის რეჟიმი იყო. როგორ გაანადგურეს ოჯახი, რომელიც უსამართლობის წინააღმდეგ ქუჩაში გამოვიდა. სამართლიანობისთვის ბრძოლას შვილმკვდარი დედაც შეეწირა,რომლის გვერდითაც სამართლებრივი ბრძლის გზაზე მაშინ შალვა შავგულიძე იდგა. დღეს კი იმ გუნდის წარმომადგენელია, რომელიც თავის დროზე, ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფაში ამხილა”, - ამბობს წამყვანი.

შემდეგ თემა გირგვლიანის საქმეზე დაკავებულებისთვის განსაკუთრებული პირობების შექმნის მიზნით განხორციელებული საკნონმდებლო ცვლილელებების კუთხით გაიშალა. საუბარი იყო იმაზე, რა როლი ჰქონდა ამ საქმეში საკანონმდებლო ორგანოს. აღნიშნულით სიუჟეტში იმას გაესვა ხაზი, რომ მაშინდელი კანონშემმოქმედები მოცემული მომენტისთვის ევროპულ საქართველოს წარმოადგენენ, რომლებიც თავის მხრივ არჩევნებში მხარს შალვა შავგულიძეს უჭერენ.

“აი ასეთ ადამიანებთან ურთიერთობა შემოგვთავაზა ბატონმა შავგულიძემ, რაც იყო ამ ფილმის შექმნის მიზეზი და მიზანიც ის იყო, რომ ადამინებმა დაინახონ და ადამიანებმა გადაწყვიტონ შეიძლება თუ არა ასეთი ურთიერთობების დაშვება ჩვენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში”, - ამბობს აღნიშნულ თემაზე მომზადებული საგამოძიებო ფილმის ავტორი ვახტანგ კომახიძე.

“მის [შავგულიძის] საქმეში ახლა არავინ ერევა ის, როგორც ნაციონალური რეჟიმის შემოქმედები… თანამოაზრეა იმ კანონშემოქმედების, ვინც გირგვლიანის მკვლელვებს კანონები მოარგო და ვისზეც სტრასბურგის საჩივარშიც ამბობდა, რომ ცვლილება სწორედ ამ საქმეს მოარგეს… ბრძოლა მანდატისთვის აერთიანებს მათთან, ვისაც წლების განმავლობაში ებრძოდა, მათთან ერთად აპირებს კანონშემოქმედებას ვინც კანონმდებლობა საკუთარ ინტერესებს და გირგვლიანის მკვლელობის საქმის გაყალბებას მოარგო”, - განმარტავს ჟურნალისტი. 

 ⇒  გირგვლიანისა და ხორავას ქუჩის საქმე

შავგულიძის თემაზე მომზადებული ერთ-ერთი ბოლო სიუჟეტი იმედის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში 5 ივნისს გავიდა. ამ მასალაში ხაზგასმულია, რომ მთაწმინდის მაჟორიტარობის კანდიდატი გირგვლიანის საქმეს ხორავას ქუჩაზე მომხდარ მკვლელობას ადარებს. ჟურნალისტის თქმით, ეს თავის მხრივ “ნაციონალური მოძრაობის” მანკიერ წარსულზე ხაზგასმაა, ეს კი იმ ფონზე, როდესაც შვგულიძე მთაწმინდაზე მაჟორიტარობისთვის სწორედ ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლების სახელით იბრძვის.

აღსანიშნავია, რომ ყველა ზემოთდასახელებულ სიუჟეტში საპირისპირო მხარის კომენტარებსაც ვისმენთ. თუმცა, მასალების ყურებისას იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ეს მხოლოდ ხელოვნური ბალანსის შექმნის მცდელობაა და სხვა არაფერი. სიუჟეტების აქცენტები, კონტექსტი, ტონი და ლექსიკა, ცალსახად, ერთი კონკრეტული კანდიდატის მიმართ უარყოფითი ფონის შექმნისა და ამომრჩევლის ემოციებით მანიპულირების შთაბეჭდილებას ტოვებს. აღსანიშნავია, რომ სანდრო გირგვლიანის თემა შავგულიძის კონტექსტში ტელეკომპანია იმედისთვის არჩევნების პირველი ტურის წინასაარჩევნო კამპანიის დროსაც აქტუალური იყო. მაშინ შალვა შავგულიძეს პასუხს იმაზე სთხოვდნენ, რატომ არ გაასაჩივრა გირგვლიანის საქმე სააპელაციო სასამართლოში.

⇒  შავგულიძის თემა არჩევნების პირველ ტურამდე

ამ თემაზე, ტელეკომპანია იმედმა გადაცემაში “პირისპირ” შავგულიძესა და გირგვლიანის საქმის მოსამართლეს ლევან მურუსიძეს შორის დებატიც მოაწყო. ამ გადაცემაში კამათი სწორედ იმაზე წარიმართა, რამდენად სწორი იყო ადვოკატის მხრიდან საქმის სააპელაციო სასამართლოში არგასაჩივრება. იმავე თემაზე, იმავე სტუდიაში დისკუსია შალვა შავგულიძესა და ფრაქცია ქართული ოცნების” ხელმძღვანელს მამუკა მდინარაძეს შორისაც შედგა.

შუალედური არჩევნების პირველი ტური 19 მაისს გაიმართა. არჩევნებში მოსახლეობის დაბალი აქტივობის გამო, პირველ ტურში გამარჯვება ვერცერთმა კანდიდატმა მოიპოვა. ქართუკი ოცნების კანდიდატმა ვლადიმერ კახაძმ ამომრჩევლების ხმების 41%, ხოლო ევროპული საქართველო-თავისუფალი დემოოკრატების კანდიდატმა 36.83% მიიღო.

„საზოგადოებასთან კომუნიკაციის განვითარების სააგენტო“ თბილისის მერიაში 2018 წლის იანვარში შეიქმნა. რეფორმის ფარგლებში, თვითმმართველი ორგანოს PR სამსახურების ცენტრალიზება მოხდა და მერიის სტრუქტურული ერთეულებიდან, გამგეობებიდან, სსიპ-ებიდან, ა(ა)იპ-ებიდან და შპს-ებიდან ეს ფუნქცია  „საზოგადოებასთან კომუნიკაციის განვითარების სააგენტოში“ გადავიდა.

ინფორმაციის განთავსების გარდა, საზოგადოებასთან კომუნიკაციის განვითარების სააგენტომ თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიის ღონისძიებების/პრეზენტაციების პირდაპირი ეთერით გადაცემის უზრუნველყოფის მიზნით 180 000 ლარს შპს "TV პროექტს“ გადაუხადის. ამ კომპანიის დირექტორი ავთანდილ კვანტალიანია, რომელიც პარალელურად სატელევიზიო პროდუქტის შემქმნელი რამდენიმე კომპანიის (მაგ. პრაიმ შოუ სტუდია, ჰორიზონ ტვ) დირექტორია.

სატელევიზიო მომსახურებისგან განსხვავებით, გარკვეული საფასურის სანაცვლოდ, ონლაინ გამოცემებში საჯარო უწყებების მიერ ინფორმაციის გამოქვეყნებას კანონი არ კრძალავს, თუმცა, ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპების გათვალისწინებით, მედია ვალდებულია, რომ ამგვარი მასალები უშუალოდ რედაქციის მიერ მომზადებული ამბებისგან გამიჯნოს და მკითხველისთვის შესაბამისი მითითება გააკეთოს.

მუნიციპალიტეტებსა და მედიებს შორის გაფორმებული ხელშეკრულებების მიხედვით, თვითმმართველი ორგანოები ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურებას, ძირითადად, საკუთარი საქმიანობის, დაგეგმილი და მიმდინარე პროექტების შესახებ ინფორმაციის გასავრცელებლად, ასევე პრესკონფერენციებისა და ბრიფინგების ორგანიზების მიზნით ყიდულობენ. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მათ კანონმდებლობით მსგავსი მომსახურების ყიდვა არ ეკრძალებათ, თუმცა პასუხისმგებლიანი და ეთიკური მედიის სტანდარტების გათვალისწინებით, მედიამ ამგვარი მასალების ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯვნა უნდა უზრუნველყოს და აუდიტორიას ცხადად მიუთითოს, რომ კონკრეტული მასალა კომერციული შინაარსის არის და არა მისი სარედაქციო პასუხისმგებლობით მომზადებული.

მედიის მიერ სარეკლამო და სარედაქციო მასალების ერთმანეთისგან გამიჯვნის წესები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმღვანელოშია გაწერილი. სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიასაშუალება ყველა იმ ინფორმაციაზეა პასუხისმგებელი, რომელიც მისი რომელიმე პლატფორმის მეშვეობით ვრცელდება. აქედან გამომდინარე, სარეკლამო მასალის შესამაბისი აღნიშვნის გარეშე გამოქვეყნების შემთხვევაში სრული სარედაქციო პასუხისმგებლობა სწორედ მედიას ეკისრება.

ამავე წესების თანახმად, მედიამ პატივი უნდა სცეს საკუთარ აუდიტორიას და არ შესთავაზოს მას გადაუმოწმებელი სარეკლამო მასალა. გარდა ამისა, მედიას სარეკლამო და სარედაქციო მასალების ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯვნის პოლიტიკა უნდა ჰქონდეს შემუშავებული და დამკვეთთან მომსახურების შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება სწორედ მის საფუძველზე უნდა გააფორმოს.

შესწორება:  სტატიის თავდაპირველ ვერსიაში მოცემული იყო, რომ  დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა 2019 წლის პირველ კვარტალში "პულსი ტვ-ს" 110 000 ლარი გადაუხადა. სინამდვილეში, 110 000 ლარი არის ერთი წლის მომსახურების თანხა და არა ერთი კვარტლის. 

სახელმწიფო ორგანოებიდან მედიასაშუალების თუ მის მიერ მომზადებული პროდუქტის დაფინანსება, შესაბამისი მითითების გარეშე, არამხოლოდ არაეთიკურია, არამედ მაუწყებლების შემთხვევაში უკანონოც კი. საჯარო ფინანსები მედიაში მხოლოდ საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გასავრცელებლად შეიძლება დაიხარჯოს. ეთიკური სტანდარტების მიხედვით, დაფინანსებული ინფორმაცია რეკლამის სახით უნდა გამოქვეყნდეს როგორც ონლაინ, ისე ტელემედიაში. თუმცა პრაქტიკა არაერთგვაროვანია, ხშირია შემთხვევები, როდესაც საჯარო უწყებების მიერ დაფინანსებული მასალა ყოველგვარი მითითების გარეშე, სარედაქციო მასალად ქვეყნდება. უფრო მეტიც, ისეთი შემთხვევაცაა, როდესაც თავად ადმინისტრაციული ორგანო განსაზღვრავს რა კვალიფიკაცია უნდა ჰქონდეს წამყვანს.

მედიასაშუალებებთან ხელშეკრულების გაფორმებას საჯარო უწყებები ყოველი წლის დასაწყისში იწყებენ. 2019 წლის 1 იანვრიდან 1 მაისამდე პერიოდში 39-მა საჯარო უწყებამ ინფორმაციის გასავრცელებლად 772, 346 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმა.

“მედიაჩეკერმა” პრეზიდენტის ადმინისტრაციის, სამინისტროებისა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირების (საგანმანათლებლო დაწესებულებების გარდა)  მიერ, სატელევიზო,  რადიო და ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურების შესყიდვის მიზნით, 2019 წლის პირველ კვარტალში მედიასაშუალებებთან გაფორმებული ხელშეკრულებები შეისწავლა. დოკუმენტებიდან ირკვევა, რომ საჯარო უწყებების მიერ მედიაში დასახარჯი თანხა თითქმის თანაბრად ნაწილდება ონლაინ გამოცემებსა და ტელეკომპანიებში, თუმცა გასავრცელებელი ინფორმაციის შინაარსი სხვადასხვაა.

⇒   სატელევიზიო მომსახურება

მაუწყებლობის შესახებ კანონი საჯარო უწყების მიერ მედიის ნებისმიერი ტიპის დაფინანსებას კრძალავს, თუმცა აწესებს მხოლოდ ერთ გამონაკლისს, - საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გავრცელების მიზნით საეთერო დროის შესყიდვა შესაძლებელია. ასეთი შესყიდვა არ გულისხმობს რომელიმე მოვლენის გაშუქებას, გადაცემის დაფინანსებას და ა.შ. არამედ, მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე ინფორმაცია რეკლამის სახით უნდა გავიდეს. ეს შეიძლება იყოს მაგალითად, ახალი რეგულაციების შემოღების, სერვისების დანერგვის თუ სხვა ისეთი მოვლენის შესახებ ინფორმაცია, რომელიც საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანია.

ტელეეთერში რგოლების განსათავსებლად, საჯარო უწყებები საეთერო დროს კონსოლიდირებული ტენდერის საფუძველზე ყიდულობენ. მარტივად რომ ვთქვათ, ყოველ წელს რეიტინგის მიხედვით ხდება რანჟირება, განისაზღვრება ფასი და ირჩევიან გამარჯვებული არხები. საჯარო უწყებები, მთელი წლის განმავლობაში, ამის შესაბამისად წყვეტენ სად განათავსონ ვიდეო რგოლი. 

2019 წელს უპირატესობა ტელეკომპანია იმედს მიანიჭეს. აქ საჯარო უწყებებმა იანვარი - აპრილის პერიოდში 194, 259 ლარის ღირებულების მომსახურებაზე გააფორმეს ხელშეკრულება.  86.078 ლარზეა გაფორმებული ხელშეკრულება "რუსთავი 2-თან". 

საინტერესოა ტელეკომპანია "პულსი ტვ-ს" შემთხვევა. ამ არხის მომსახურება დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნულმა ცენტრმა პირდაპირი შესყიდვის წესით შეიძინა. უწყებამ "პულსი ტვ-თან" 110 000 ლარზე გააფორმა ხელშეკრულება, ეს თანხა მთელი წლის მომსახურების ღირებულებაა.  შეძენილი მომსახურება არ გულისხმობს მხოლოდ ვიდეო რგოლების განთავსებას საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე ინფორმაციის გასავრცელებლად, როგორც ეს კანონშია გაწერილი. არამედ უნდა მომზადდეს ადგილობრივი და უცხოური სიახლეების ამსახველი საინფორმაციო სტუდიური გადაცემა. ხელშეკრულებით განსაღვრულია მისი ქრონომეტრაჟი (26 წუთი), ეთერში გასვლის პერიოდულობა და უფრო მეტიც, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი გამოთქვამს სურვილს გადაცემის წამყვანს და ჟურნალისტებს ჰქონდეთ უმაღლესი სამედიცინო განათლება.

საჯარო უწყება მაუწყებელს თანხას უხდის იმაშიც, რომ მათი ღონისძიებები სამი კამერით გადაიღონ, დაამონტაჟონ და ეთერში გაუშვან. დაავადებათა კონტროლის ცენტრი უფრო შორსაც მიდის და მაუწყებელს ხელშეკრულებით უსაზღვრავს გადაცემის შინაარსს - უნდა მომზადდეს შემეცნებითი პროექტი, რომლის მეშვეობითაც “ცენტრის ექსპერტები და სამედიცინო დარგის სხვადასხვა პროფილის სპეციალისტები უახლეს, მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ, კომპეტენტურ და აკადემიურ ინფორმაციას მიაწვდიან ქვეყნის მოსახლეობას მათთვის გასაგებ ენაზე”.

ხელშეკრულებაში არსად არ არის რამე მინიშნება იმის შესახებ, როგორ უნდა მიეთითოს დაფინანსების წყარო ამ ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებულ გადაცემებს. სატენდერო დოკუმენტაციაში არსად ჩანს იმის დასაბუთებაც, რატომ მიიჩნევა ცენტრის ღონისძიებები ისეთ საზოგადოებრივად მნიშვნელოვან ინფორმაციად, რომლის გავრცელებაშიც ბიუჯეტიდან თანხა უნდა დაიხარჯოს.

⇒   ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურება

ონლაინ გამოცემებში საფასურის სანაცვლოდ ინფორმაციის გამოქვეყნებას კანონი არ კრძალავს. თუმცა ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპები მედიას ავალდებულებს მკვეთრად გამიჯნონ ამგვარი მასალები რედაქციის პასუხისმგებლობით მომზადებული მასალებისგან, რაც ხშირ შემთხვევაში პრობლემაა.

სახელმწიფო უწყებებმა 2019 წელს ჯამში 331,943 ლარის ხელშეკრულება გააფორმეს, რომელთა უმეტესობა გულისხმობს მათ მიერ მომზადებული პრესრელიზებისა თუ ორგანიზებული ღონისძიებების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას. მხოლოდ ერთ, გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის მიერ “ბათუმელებთან” (netgazeti.ge) გაფორმებულ ხელშეკრულებაში წერია ხაზგასმით, რომ მიწოდებული ინფორმაციის გამოქვეყნებისას “დაეწერება, რომ ის არის რეკლამა”.

ცხადია, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მხოლოდ ეს გამოცემა მიჯნავს სარეკლამო და სარედაქციო მასალებს. დაფინანსების შესახებ სხვადასხვანაირი მითითებები აქვთ მაგალითად ისეთ ვებსაიტებს, როგორიცაა: on.ge, reginfo.ge, interpressnews.ge. თუმცა, საერთო ჯამში სარედაქციო და სარეკლამო მასალების გამიჯვნა პრობლემად რჩება.

თუკი მაუწყებლების შემთხვევაში გასაგებია პრინციპი, რის მიხედვითაც სახელმწიფო უწყებები ირჩევენ მედიასაშუალებებს, სადაც სარეკლამო რგოლები უნდა განათავსონ, ონლაინ მედიასაშუალებებს რა კრიტერიუმებით არჩევენ, უმეტეს შემთხვევაში გაუგებარია.




უწყებების ნაწილი ე.წ. შუამავალ კომპანიებს, “აიფიემმარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსს” და “კლიპ არტს” ანიჭებს უპირატესობას. ეს ორგანიზაციები იღებენ ინფორმაციის სხვა, ათეულ ვებსაიტზე გავრცელების ვალდებულებას. ნაწილი კი თავად, პირდაპირი შესყიდვის წესით ირჩევს ონლაინ გამოცემებს ინფორმაციის გავრცლებისთვის. ამგვარი ხელშეკრულებების რაოდენობით და თანხის მოცულობით შპს ახალი ამბები ლიდერობს, რომელიც inpterpressnews.ge-ზე ინფორმაციის გამოქვეყნების ვალდებულებას იღებს, მას მოსდევს ghn.ge და primetime.ge.

საჯარო უწყებებს შორის საპენსიო სააგენტო ის გამონაკლისია, რომელიც მომსახურებას უცხოურ მედიაში ყიდულობს. მან 1600 ფუნტი (4900 ლარი) უნდა გადაუხადოს The Financial Times-ს. შესყიდვების სააგენტოს ვებსაიტზე ხელშეკრულება არ დევს, რაც როგორც "მედიაჩეკერს" საპენსიო სააგენტოდან აცნობეს, იმითაა გამოწვეული, რომ ეს ინტერნეტშესყიდვაა. ამ თანხას კი ვაკანსიის განსათავსებლად იხდიან. თანხის ნაწილი (800 ფუნტი) მარტში უკვე გადაირიცხა,

საერთო ჯამში შესყიდვების სააგენტოს ვებსაიტზე ატვირთული ხელშკერულებებიდან ირკვევა, რომ 2019 წელს ინფორმაციის გასავრცელებად ყველაზე მეტი, 152,165 ლარის ხელშეკრულება თავდაცვის სამინისტრომ გააფორმა. დოკუმენტების თანხმად ვიდეორგოლები უნდა განთავსდეს ტელევიზიების ეთერში. შემდეგ კი მოდის სახელმწიფო სერვისების სააგენტო 121,197 ლარის ღირებულების ხელშეკრულებებით, რომელიც გადანაწილდება ტელევიზიებსა (მათ შორის რეგიონულში) და ონლაინ მედიაში. მესამე ადგილზეა დაავადებათა კონტროლის ცენტრი, რომელიც პულსი ტვ-ში გადაცემებს დასაფინანსებლად 110 ათას ლარს ხარჯავს.




საფასურის სანაცვლოდ გარკვეული მასალის გამოქვეყნება, მედიასაშუალებებს არ ეკრძალებათ, თუმცა, როგორც აღინიშნა, მაუწყებლების შემთხვევაში გადაცემების დაფინანსება სახელმწიფო ორგანოებს აკრძალული აქვთ და მხოლოდ ვიდეო რგოლების განთავსება შეუძლიათ. ონლაინ გამოცემების შემთხვევაში კი დაფინანსებული სტატიების გამოქვეყნება დასაშვებია, თუმცა აუდიტორიისთვის ცხადი უნდა იყოს, რომ იღებს კომერციული შინაარსის ინფორმაციას და არა რედაქციის პასუხისმგებლობით მომზადებულ მასალას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებული სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიასაშუალება პასუხისმგებელია ყველა იმ ინფორმაციაზე, რომელიც მისი რომელიმე პლატფორმით ვრცელდება. შესაბამისად, თუკი სარეკლამო მასალა გამოქვეყნდება შესაბამისი აღნიშვნის გარეშე ისე, როგორც სარედაქციო მასალა, რედაქცია პასუხისმგებელი იქნება მის შინაარსზე.

მედია ანგარიშვალდებულია აუდიტორიასთან და პატივს უნდა სცემდეს მის უფლებას - მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია და არა შეცდომაში შემყვანი, გადაუმოწმებელი სარეკლამო მასალა. ამავე წესების თანახმად, რედაქციას უნდა ჰქონდეს შემუშავებული სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის პოლიტიკა, რის შესაბამისადაც უნდა გააფორმოს ხელშეკრულება სარეკლამო დამკვეთთან თუ მომსახურების შემსყიდველთან.

პრინც ჰარისა და მეგან მარკლის ახლადდაბადებულ ვაჟზე, Twitter-ზე გამოქვეყნებული რასისტული ფოტოს გამო, BBC-მ რადიოწამყვანი დენი ბეიკერი სამსახურიდან გაათავისუფლა. ფოტოზე, რომელსაც მან შემდეგი აღწერილობა დაურთო - “სამეფო ბავშვი საავადმყოფოს ტოვებს”, ნაჩვენებია, როგორ ჩამოდის კიბეზე ორი ადამიანი შიმპანზესთან ერთად, რომელიც ადამიანის სამოსშია გამოწყობილი.

BBC-ის განმარტებით ეს სერიოზული შეცდომა იყო და მსგავსი ქმედება ყოველგვარი ღირებულებებისა და სტანდარტებს მიღმაა. “დენი ბრწყინვალე წამყვანია, თუმცა ის ამიერიდან ჩვენს გადაცემას აღარ წაიყვანს”, - განაცხადეს BBC-ში.

თავად დენი ბეიკერის განმარტებით კი, ეს უბრალო სახუმარო შინაარსის ტვიტი იყო. მისივე თქმით, ის სამსახურიდან გათავისუფლებით, ფაქტობრივად, მიმავალი ავტობუსის ქვეშ შეაგდეს.

მეგან მარკლის და პრინც ჰარის ვაჟი სახელად არჩი 6 მაისს შეეძინათ. მედიაში ახლადდაბადებული პრინცის პირველი ფოტოები სამეფო წყვილმა 8 მაიის გაასაჯაროვა.

წყარო: imediaethics.org


 

რა თქვა ტელეკომპანია “იმედმა”?

რა თქვა საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა?

შეჯამება

ვინ არის გია აბაშიძე?

15 აპრილს, საფრანგეთში, პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში, იგივე ნოტრ-დამში, გაჩენილი ხანძარი მსოფლიო მედიის ერთ-ერთ მთავარ თემად იქცა. არაერთი მასალა მომზადდა ქართულ მედიაშიც. ამბავს დეზინფორმაციის ნაკადიც მოჰყვა და ამას გვერდი ვერც ქართული საიტების ნაწილმა აუარა.

ნოტრ-დამის ტაძარის ხანძარზე გავრცელებულ დეზინფორმაციებს შორის, ყველაზე სახიფათო ქსენოფობიური შინაარსის მასალები იყო.

საიტებზე: timenews.ge, batumelebi.cc, siaxleebi.club, www.newposts.cc, www.itar.ge, otime.ge გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ნოტრ-დამის დაწვას მუსლიმები ზეიმობდნენ და ამას, სოციალურ ქსელში ალმოდებული ტაძრის ვიდეოებზე სიცილის ემოციის დართვით გამოხატავდნენ. ტექსტებს საიტებმა სოციალური ქსელიდან აღებული ფოტოასლები (სქრინშოთები) დაურთეს.

საუბარია ფრანგულ მედია BRUT-ის ფეისბუკის გვერდზე გამოქვეყნებულ ვიდეოზე, რომელსაც 10 000-მდე რეაქცია აქვს, მათგან 7 000-ზე მეტი დამწუხრებული, 54 კი სიცილის ემოციაა. “მედიაჩეკერმა” სიცილის ემოციის გამომხატველი პირების პროფილები გადაამოწმა, მათი ნაწილი, გაზიარებული ინფორმაციის ანალიზით, ყალბი გვერდის შთაბეჭდილებას ტოვებს (არის ახლად შექმნილი, ან საერთოდ არ აქვს სახელი და გვარი). იმ პროფილებზე კი, რომლებიც ნაკლებად გავს ყალბს, ერთი შეხვით რელიგიური აღმსარებლობა რთულად დასადგენია. ამავე დროს, 10 000-იან აქტივობაში (მოწონების, სევდის და ა.შ. მანიშნებელი), მხოლოდ 54 ღიმილის ემოცია არ იძლევა ცალსახად იმის მტკიცების საფუძველს, რომ მუსლიმებმა ნოტრ-დამის დაწვა იზეიმეს.

“მუსლიმებისა და “თანამედროვე ბარბაროსების” სიხარული პარიზის ტაძრის გამო” - ამ სათაურით გამოაქვეყნა kvira.ge-მ ფოტო, რომელშიც ალმოდებული ტაძრის ფონზე ორი უცნობი ადამიანი ჩანს. იგივე ფოტოს Alia.ge-ც აქყვეყნებს და წერს, რომ ასეთი რეაქცია აქვთ მუსლიმ მიგრანტებს პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში გაჩენილ ხანძარზე.

გამოცემები იუწყებიან, რომ ამის შესახებ უცხოური მედია წერს. თუმცა, სტატიებში არ ჩანს, კონკრეტულად რომელ გამოცემებს ეყრდნობიან. მხოლოდ ამ ფოტოზე დაყრდნობით შეუძლებელია იმის თქმა, რომ ისინი მუსლიმები არიან, ასევე, შეუძლებელია იმის მტკიცება, რომ უცნობი პირების ემოციის მიზეზი ნოტრ-დამში გაჩენილი ხანძარია.

პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის ხანძრიდან მეორე დღეს გავრცელდა მორიგი დეზინფორმაცია, თითქოს, დამწვარ ტაძარში ახალგაზრდები ცეკვავდნენ.

16-17 აპრილს ნახანძრალ ნოტრ-დამში მოცეკვავე ახალგაზრდების შესახებ მცდარი ინფორმაცია და ვიდეო გამოაქვეყნეს გვერდებმა: timenews.ge, newposts.cc, progressnews.ge და gsport24.com . ვიდეო ვირუსულად გავრცელდა სოციალურ ქსელებში. სინამდვილეში, ვიდეო, რომელიც ამ ამბავს ერთვის, 2016 წელს არის გადაღებული და მასში ასახულია არა ნოტრ-დამში, არამედ ასევე  საფრანგეთში მდებარე სენტ-ვინსენტის ტაძარში ახალგაზრდების ცეკვის კადრები.

ქსეონოფობიურ შინაარსთან საერთო არაფერი ჰქონდა, მაგრამ, არაზუსტი იყო ერთ-ერთი ფოტოც, რომელიც ასევე ნოტრ-დამის ხანძრის შესახებ გავრცელდა რამდენიმე გვერდსა და საიტზე და აქტიურად გვხვდებოდა სოციალურ ქსელში სხვადასხვა პიროვნებების კედლებზეც. ეს არის ფოტო, რომელზაც ჩანან მეხანძრე-მაშველები ერთ-ერთი რელიკვიით ხელში.

აღნიშნული ფოტო 16 აპრილს ონლაინ გამოცემა ipress.ge-მაც გამოაქვეყნა. თუმცა, გამოცემა აღნიშნავს, რომ ფოტო, რომელიც სტატიას ახლავს, სოციალურ ქსელებში ფრანგმა მომხმარებლებმა გაავრცელეს, დიდი ინფორმაციული ნაკადის გამო კი, მათ ფოტომასალის გადამოწმების საშუალება არ მიეცათ და ის პარიზის ტრაგედიის ამსახველ კადრად მიიჩნიეს. ამავე მასალაში ისიც არის განმარტებული, რომ ფოტო, შესაძლოა, იტალიაში მომხდარ მიწისძვრას ასახავდეს.

სინამდვილეში ეს ფოტო 2009 წელს იტალიაში მომხდარი დამანგრეველი მიწისძვრის დროს არის გადაღებული. 6.3 მაგნიტუდის სიმძლავრის მიწისძვრამ მაშინ ასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და უამრავი შენობა დაანგრია.




------

პარიზის ერთ-ერთ მთავარ სიმბოლოს, გოთიკური არქიტექტურის ყველაზე თვალსაჩინო ნიმუშს - პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარს, იგივე ნოტრ -დამს, რომელსაც 9 საუკუნოვანი ისტორია აქვს, ცეცხლი 15 აპრილს, საღამოს გაუჩნდა. ხანძარი სწრაფად გავრცელდა, შედეგად ისტორიული ტაძრის ცნობილი სამრეკლო სრულად განადგურდა.

ხანძარს ასობით მეხანძრე-მაშველი რამდენიმე საათის განმავლობაში აქრობდა. ტაძრის მნიშვნელოვანი ნაწილი და საგანძური განადგურებას გადაურჩა. საფრანგეთის მთავრობამ ტაძრის რეკონსტრუქციისა და მისთვის პირვანდელი სახის დაბრუნების პირობა დადო. როგორც სპეციალისტები განმარტავენ, ტაძრის განახლებას რამდენიმე წელი დასჭირდება.

13 აპრილის შაბათის კურერის ერთ-ერთი სიუჟეტი აჭარის რეგიონში სხვადასხვა ინფრასტრუქტურული სამუშაოებისთვის ბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხების გაფლანგვას ეხებოდა. წამყვანის შესავალის სიტყვის მიხედვით, მასალიდან უნდა გაგვეგო, როგორ ფლანგავს ხელისუფლება ჩვენს ფულს და როგორ გადაყარეს მილიონობით ლარი წყალში.  მასალაში მძიმე ბრალდებები იყო, თუმცა, ადგილობრივი ოპოზიციისა და რამდენიმე მკვიდრის კომენტარის გარდა, სხვა დამადასტურებელი დოკუმენტები არ გვინახავს. 

წამყვანის ტექსტი: “პროექტების სია გრძელია, მაგალითად, დიდი ფული ხელისუფლებამ დანიური ძროხების შესაძენად დახარჯა, ხალხი ხულოში დაარწმუნა, რომ მათი ხსნა იყო, რომ ერთ დღეშ 20 ლიტრ რძეს მიიღებდნენ, გაყიდდნენ და სიღარიბეს დაძლევდნენ, მაგრამ ხალხი უფრო დაზარალდა. ჩამოყვანისთანავე პირუტყვი ავად გახდა, ზამთარში მწვანე ბალახს ითხოვდნენ და გადასხმებიც კი დასჭირდათ, ამისთვის დიდი ფული დახარჯეს, მაგრამ ძროხები მაინც ვერ გადაარჩინეს. ძროხები დაიხოცა, ფული წყალში ჩაიყარა, ეს კიდევ ზღვაში წვეთია, იმ დაუდევრობებთან და უნიათობასთან შედარებით, რომელიც ოპოზიციამ გამოიძია, შემდეგ კი ეკა გაგუამ კარდაკარ ჩამოიარა და ყველაფერი სპეციალურად შაბათის კურიერისთვის გადაიღო”.

ჟურნალისტი მასალაში რამდენიმე პროექტზე ამახვილებს ყურადღებას, რომლისთვისაც, როგორც თავადვე განმარტავს, ბიუჯეტიდან თანხა გამოიყო, სამუშაოები არ შესრულდა და ფული გაურკვეველი მიმართლებით გაქრა.

მოდით, თითოეული ცალ-ცალკე განვიხილოთ:

ცნობილმა ავსტრალიელმა მსახიობმა ჯეფრი რაშმა ავსტრალიურ Daily Telegraph-ს ცილისწამებისთვის სასამართლო დავა მოუგო.

2017 წელს გამოცემამ მსახიობზე ორი ვრცელი მასალა მოამზადა, რომლებშიც საუბარი იყო, რომ ის ფილმის”მეფე ლირის” გადაღებების დროს, ერთ-ერთ მსახიობ ქალს სექსუალურად ავიწროებდა.

ავსტრალიის ფედერალური სასამართლოს მოსამართლემ მაიკლ ვიგნიმ გადაწყვეტილება 11 აპრილს გამოაცხადა და Daily Telegraph-ს მსახიობის სასარგებლოს 850 000 ავსტრალიური დოლარის გადახდა დააკისრა. Associated Pressის ცნობით, ჯარიმის თანხა, შესაძლოა, კიდევ გაიზარდოს.

ჯეფრი რაშის ადვოკატის განმარტებით, მსახიობი საკითხზე დამატებითი კომენტარის გაკეთებას აღარ აპირებს: “დაე, ამჯერად სასამართლო გადაწყვეტილებამ თქვას სათქმელი”.

სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყეტილება Daily Telegraph-ის რედაქტორმა ბენ ინგლიშმაც შეაფასა.

“ჩვენ იმედგაცრუებული ვართ მოსამართლის გადაწყვეტილებით. მან ფაქტობრივად მხედველობაში არ მიიღო თავად მსახიობის მტკიცებულებები. ჩვენ არ ვეთანხმებით მსახიობისადმი მის კრიტიკას და მას სრულ მხარდაჭერას ვუცხადებთ. აუცილებლად გადავხედავთ გადაწყვეტილებას”, - განაცხადა მან.

თავად მოსამართლემ საკითხს სამწუხარო უწოდა და აღნიშნა, რომ Daily Telegraph-მა საკუთარი მონათხრობის დასაბუთება ვერ შეძლო, ისე როგორც ამას ავსტრალიის ცილისწამების შესახებ კანონი ითვალისწინებს. The New York Times-ის ინფორმაციით, მოსამართლე ვიგნიმ ასევე განაცხადა, რომ ანონიმურ წყაროებზე დაყრდნობით მომზადებული სტატიები “ყველაზე უარესი ფორმის სენსაციური ჟურნალისტიკის უპასუხისმგებლო “ნაგლეჯები” იყო”.

წყარო: imediaethics.org

არასამთავრობო ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველომ“ (TI) 8 აპრილს საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგების მეორე ნაწილი გამოაქვეყნა, რომელიც საჯარო პოლიტიკის სხვადასხვა აქტუალურ საკითხზე საზოგადოების განწყობებს ასახავს.

რესპონდენტებს კითხვა ქვეყანაში არსებულ მედიაგარემოსთან დაკავშირებითაც დაუსვეს. კვლევის მიხედვით, გამოკითხულთა 36% ინფორმირებულია, რომ ყალბი ინფორმაციის გასავრცელებლად Facebook-ზე სპეციალური გვერდებია შექმნილი.

მათგან 15% ფიქრობს, რომ სოციალურ ქსელებში ყალბი ინფორმაციის გასავრცელებლად სპეციალურად შექმნილი გვერდების უკან მთავრობა/ხელისუფლება დგას, 10%-ის მოსაზრებით კი ოპოზიცია.

კვლევის მიხედვით გამოიკვეთა, რომ გამოკითხული მოსახლეობის დიდი ნაწილი ტელეკომპანია “იმედს” და “რუსთავი 2-ს” უყურებს. მათი 55% ფიქრობს, რომ ტელეკომპანია „იმედი“ მთავრობის ინტერესებს ატარებს, 18% იმავეს ასახელებს საზოგადოებრივ მაუწყებელის პირველ არხზეც. ტელეკომპანია „რუსთავი 2-თან“ მიმართებით, რესპონდენტების 63% მიიჩნევს, რომ ის ოპოზიციის ინტერესების მატარებელია.

კვლევამ აჩვენა, რომ რესპონდენტების 43% საზოგადოებრივი მაუწყებლის “პირველ არხს” საერთოდ არ უყურებს, 57% არ უყურებს “ობიექტივს”, 55% - ტელეკომპანია “პირველს”, 67% - “აჭარას”, 63% - “კავკასიას”, ხოლო 78% - ონლაინტელევიზია “POSTTV-ს”.

რესპონდენტებს ასევე ჰკითხეს მათი აზრით, „ერევა თუ არა ხელისუფლება მედიის საქმიანობაში?“ - გამოკითხულების 8% მიიჩნევს, რომ არასდროს ერევა, 31% ამბობს, რომ ყოველთვის ერევა, 43%-ის მოსაზრებით კი, ხანდახან ერევა.

კვლევა „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ დაკვეთით 20 თებერვლიდან 5 მარტის პერიოდში „კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრმა“ (CRRC) ჩაატარა. კვლევის ავტორების განმარტებით, ქვეყნის მასშტაბით 2 087 ადამიანი გამოიკითხა. ცდობილების საშუალო ზღვარი +/- 2.3 %-ია.

ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” გადაცემა “შაბათის კურიერის” 23 მარტის გამოშვების ერთ-ერთი სიუჟეტი საქართველოდან ექსპორტზე შესაძლო ფალსიფიცირებული სპირტის გატანას ეხებოდა. სიუჟეტში ნათქვამი იყო, რომ ამ საქმეში “ქართული ოცნების” თავმჯდომარის ბიძინა ივანიშვილის ძმების ადიკო და ალექსანდრე ივანიშვილების ინტერესი იკვეთება. ამგვარი მსჯელობა მხოლოდ Presa.ge-ს ჟურნალისტსა და “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” ერთ-ერთ წევრს ეყრდნობოდა, ფაქტების დასადასტურებლად მასალაში რაიმე დოკუმენტი არ გვინახავს.

გადაცემის წამყვანმა თემის წარდგენისას განმარტა, რომ “presa.ge-ს გამომძებელმა ჟურნალისტებმა დიდი სკანდალი გახეთქეს”. კერძოდ, ბიძინა ივანიშვილის ძმებს ადიკო და ალექსანდრე ივანიშვილებს ქვეყანაში ხორბლის სპირტი შემოაქვთ და საქართველოდან ღვინის სპირტის სახელით გააქთ. მანვე განმარტა, რომ ხორბლის სპირტი იაფია, ღვინის სპირტი კი, პრაქტიკულად სამჯერ ძვირი, “შესაბამისად, მარტო დოკუმენტების გაყალბებით, დიდი ფულის შოვნაა შესაძლებელი”.

“ვინც საქმე შეისწავლა, ამბობს, რომ დოკუმენტები ყალბდება და ამ სქემაში ჩართულია სოფლის მეურნეობის სამინისტრო. სქემის მიხედვით, ივანიშვილები სპირტის შავი ბიზნესისათვის ღვინის სამ კომპანიას იყენებენ. ერთის მეწილე ალექსანდრე ივანიშვილი თავად არის. მეორე ქარხანა სახელწიფოს ეკუთვნოდა, ქართუ ბანკის ვალი დაუგროვდა, გაყიდეს და კავშრები შეინარჩუნეს, მესამე ქარხანას კი ქართულ ოცნებასთან დაახლოებული ბიზნესმენები ფლობენ.... ჩვენ გამოვითხოვეთ ოფიციალური დოკუმენტები, რამდენი ღვინო და სპირტი გადის ექსპორტზე, როდესაც დავაჯამეთ დადგინდა, რომ ქვეყანაში ფიზიკურად არ არის იმდენი ღვინის და სპირტის მარაგი, ამდენი ყურძენი ვერ მოგვყავს, რომ ასეთი რაოდენობის ექსპორტი გვქონდეს”, - განმარტა წამყვანმა.

იმ მესიჯებს, რაც მასალის წარდგენისას მოვისმინეთ, მასალის ავტორი “presa.ge-ს გამომძიებელ ჟურნალისტზე დაყრდნობით ავრცელებს.

“გამომძებელმა ჟურნალისტებმა presa.ge-დან სპირტის არალეგალური ბიზნესის სქემა გაშიფრეს. სქემის სათავეში ბიძინა ივანიშვილის ორი ძმა ადიკო და ალექსანდრე ივანიშვილები არიან. მათ საქართველოში იაფი ხორბლის სპირტი შემოაქვთ, შემდეგ დოკუმენტაციას აყალბებენ და ქვეყნიდან ხორბლის სპირტი ღვინის სპირტის დასახელებით გადის. რაც უფრო ძვირია, მოგება მილიონობით ლარია”, - ამბობს ჟურნალისტი და იქვე აზუსტებს, რომ “ამ სქემისთვის ძმები ივანიშვილები ძმები ასკანელების, დუგლაძეების და ბოლერო ენდ კომპანის ღვინის ქარხნებს იყენებენ”.

მასალის მიხედვით, ამ კომპანიებიდან ორში საუბარი არ ისურვეს, ერთში კი სპირტის ფალსიფიცირების ფაქტი კატეგორიულად უარყვეს.

კომპანიების საკითხს ავტორი “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის წევრთან” გიორგი ბოტკოველთან აზუსტებს, რომელიც ყოველგვარი დოკუმენტაციისა და ფაქტის დამადასტურებელი მტკიცებულებების გარეშე საუბრობს ივნიშვილების მიერ ერთ-ერთი ღვინის კომპანიის “ხელში ჩაგდების” სქემაზე.

ჟურნალისტი ამბობს, რომ presa.ge-ის მიერ გამოძიებაში მოყვანილი ფაქტები “კურიერმაც” გადაამოწმა. კერძოდ, ღვინის ეროვნული სააგენტოდან ექსპორტზე გატანილი ღვინისა და სპირტის მაჩვენებლები 2018 წელს ყურძნის მოსავალს შეადარეს და აღმოჩნდა, რომ “მოსავალი ამ პროდუქციის წარმოებისთვის საკმარისი არ იყო”. აღნიშნული მსჯელობის გასამყარებლადაც ისევ ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის წევრი გიორგი ბოტკოველი და presa.ge-ს ჟურნალისტი გვევლინებიან.

ჟურნალისტი, ასევე მხოლოდ presa.ge-ზე დაყრდნობით გვიყვება, რომ ფოთის პორტის გავლით, ბიძინა ივანიშვილის ძმას, ადიკო ივანიშვილის ხორბლის იაფფასიანი სპირტი შემოაქვს. შემდეგ სოფლის მეურნეობის სამინისტროს დახმარებით დოკუმენტები იცვლება და საქართველოდან საკონიაკე სპირტად გადის. “მოგება დიდია. პირობითად - 30 მლნ დოლარის ხორბლის სპირტს უცხოეთში საბუთების გაყალბების შემდეგ, 98 მლნ-დ ყიდიან”, - ამბობს ის.

დოკუმენტაციის გაყალბებაში სოფლის მეურნეობის სამინისტროს უშუალო ჩართულობაზე საუბრობენ ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის წევრი გიორგი ბოტკოველი და presa.ge-ის წარმომადგენელიც. “სოფლის მეურნეობის სამინისტროში კითხვებზე პასუხი არ ისურვეს”, - ამბობს ჟურნალისტი და აზუსტებს, რომ, კონტაქტზე არც ივანიშვილები გამოდიან, “რომელთა უშუალო ჩართულობაზეც ფალსიფიცირებული სპირტის ბიზნესში საუბრობენ გამომძებელი ჟურნალისტებიც, ოპოზიციაც და ფაქტებიც”. თუმცა, მაყურებელს მასალაში ჟურნალისტისა და ოპოზიციის წარმომადგენლის კომენტარის გარდა, ფაქტობრივად, სხვა ოფიციალური დოკუმენტი არ უნახავს.

ცხადია, იმის ხაზგასმა, რომ სიუჟეტში მოყოლილი ამბავი ცალსახა სიცრუეა და სიმართლეს არ შეესაბამება, ჩვენი მიზანი არ არის. თუმცა, მასალაში ივანიშვილებისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მისამართით გაჟღერებული ბრალდებების გასამყარებლად მხოლოდ ორი რესპონდენტის ზეპირსიტყვიერი განმარტება სოლიდურობას მოკლებულია და მას ნაკლებად დამაჯერებელს ხდის.