ბრალდებები “დოჟდის” წინააღმდეგ

ჯარიმა

• ეთერში რუკის ჩვენებამ, რომელზეც ყირიმი რუსეთის ნაწილად იყო წარმოჩენილი.

• რუსეთის ჯარის მიმართ ფრაზა “ჩვენი არმიის” გამოყენებამ.

წამყვანთან დაკავშირებული სკანდალი

• "ჩვენთვის მოწერილი ბევრი ისტაორია ქვეყნდება და იმედი გვაქვს… რომ ბევრ, მათ შორის, სამხედროს, დავხმარებოდით აღჭურვილობითა და ელემენტარული საჭიროებებით ფრონტზე, რადგან ისტორიები, რომლებსც ნათესავები ჰყვებიან და ვაქვეყნებთ, გულწრფელად, საშინელია.” - თქვა წამყვანმა.

ტელეკომპანიის ბოდიში

• “ვწუხვარ თუ არა მშიერი, ყველასგან მიტოვებული მობილიზებულების გამო? დიახ. პუტინი კარგი ადამიანია? არა. ახლა “დოჟდს” პრობლემები აქვს. არ მინდა არხის დახურვის მიზეზი გავხდე. თუ ჩემი გათავისუფლება ტელეკომპანიას გადაარჩენს და ჩემს კოლეგებს მუშაობის გაგრძელების საშუალებას მისცემს, ამას არ ვეწინააღმდეგები და ვიღებ ყოველგვარი ფარული წყენის გარეშე.” - წერს ტელეწამყვანი.

“დოჟდის” პასუხი ბრალდებებზე

“დოჟდი” გათავისუფლებულ წამყვანს დაბრუნებას სთხოვს

• ნეგატიურობისკენ მიკერძოება: ადამიანის მიდრეკილება მიაქციოს ყურადღება, შეისწავლოს ან გამოიყენოს უარყოფითი ინფორმაცია.

• გაურკვევლობა: როდესაც ადამიანს სურს ინფორმაცია მიიღოს თემაზე, რომელიც მისთვის ბუნდოვანია ან რომელზეც, რამდენიმე ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრი არსებობს.

• შფოთვა: ზოგიერთი ადამიანი “დუმსქროლინგს” შფოთვის სამართავად იყენებს, თუმცა ამ ქცევამ თავად შეიძლება გამოიწვიოს მეტი შფოთვა.

• რაღაცის გამოტოვები შიში (FOMO): “დუმსქროლინგი” შესაძლოა ასოცირდებოდეს რაღაცის გამტოვების შიშთან და რწმენასთან, რომ ადამიანი ფხიზლად უნდა იყოს, რათა რაიმე მნიშვნელოვანი არ გამოტოვოს.

• თვითკონტროლის ნაკლებობა: თავშეკავების ნაკლებობა სოციალური ქსელების გამოყენების დროს.

• “ჩვენ შეპყრობილი ვართ ჰორიზონტზე კარგი ამბის გამოჩენის შესაძლებლობით. თუნდაც უბრალოდ საყვარელი ლეკვის ვიდეოს პოვნით დროებითი კმაყოფილებისთვის.” - ამბობს ფსიქოლოგი ჯეიდ ვუ, რომელიც “დუმსქროლინგს” აზარტულ თამაშ “სლოტს” ადარებს, სადაც ადამიანი თამაშს მოგების იმედით განაგრძობს მოუხედავად იმისა, რომ წაგების შანსი უფრო მეტია.

• “დუმსქროლინგით” დაკავებული ადამიანისთვის წაგება ნეგატიური ამბების ნახვას და მასთან დაკავშირებული უარყოფითი ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ეფექტის გავლენას ნიშნავს.

• დააყენეთ ტაიმერი, დააწესეთ შეზღუდვები ინტერნეტში ინფორმაციის თვალიერებაზე. მნიშვნელოვანია იცოდეთ, რა ხდება მსოფლიოში, ამიტომ გამოსავალი არა ინტერნეტის გამოყენების სრულად აკრძალვა, არამედ ზღვარის დაწესებაა.

• მობილურის ჩართვისას თავს შეახსენეთ რატომ იყენებთ მას, რომელი ინფორმაციის პოვნას ცდილობთ, შემდეგ კი თქვენ თავს პერიოდულად ჰკითხეთ: ვიპოვე ის რაც მჭირდებოდა?

• ინტერნეტში თვალიერების ნაცვლად მეტი დრო ისეთ რამეზე დახარჯეთ, რაც პოზიტიურ ემოციებს გამოიწვევს, იქნება ეს ნაყინის მირთმევა თუ მეგობრებთან საუბარი.

• გაიჩინეთ ჰობი. ადამიანები ხშირად სოციალურ ქსელებს მოწყენილობის შესამსუბუქებლად იყენებენ, რაც შეიძლება “დუმსქროლინგში” გადაიზარდოს. თუკი მოიწყენთ, ეცადეთ იმ აქტივობით დაკავდეთ, რომელიც გსიამოვნებთ და მოწყენილობის დაძევაში დაგეხმარებათ.

• ვარჯიში “დუმსქროლინგთან” გამკვალვების კარგი გზაა, რადგან განწყობას აუმჯობესებს, ამცირებს შფოთვას და სტრესის ჰორმონებს, ხოლო ხელს უწყობს ბედნიერების ჰორმონების გამოყოფას. ექსპერტების რეკომენდაციით, მენტალური და ფიზიკური ჯანმრთელობისთვის კარგია კვირაში 150 წუთით საშუალო ინტენსივობის ფიზიკური აქტივობა.

ილონ მასკი და Twitter

• “ტვიტერი უნდა გახდეს მსოფლიოს შესახებ ინფორმაციის ყველაზე ზუსტი წყარო. ეს არის ჩვენი მისია.” - წერს მასკი. ჯერ კიდევ ბუნდოვანია როგორ გარდაიქმნება ერთ-ერთი პოპულარული სოციალური ქსელი, რომლის შეძენიდან ერთ კვირაში კომპანიაში მასობრივი შემცირებები დაიწყო.

• "ფართომასშთაბიანი ვერიფიკაცია ჟურნალისტიკის დემოკრატიზაციას შეუწყობს ხელს და გააძლიერებს ხალხის ხმას."

• სახელის ნებისმიერი ცვლილება გამოიწვევს ვერიფიკაციის ნიშნის დროებით დაკარგვას.

• "ტვიტერი" მალე დაამატებს ტვიტებზე გრძელი ფორმატის ტექსტის მიმაგრების შესაძლებლობას, "რაც დაასრულებს ჩანაწერების ამსახველი "სქრინშოტების" აბსურდულობას."

• შესაძლებელი გახდება ყველა ფორმის კონტენტის მონეტიზაცია.

• ანგარიშები, რომლებიც ვინმეს განასახიერებს "პაროდიის” მკაფიოდ მითითების გარეშე სამუდამოდ გაუქმდება გაფრთხილების გარეშე.

ვინ არის ილონ მასკი?

მილიარდერის იდეები

• 2016 წელს ილონ მასკმა განაცხადა, რომ სურს მარსზე ადამიანებმა იცხოვრონ. მისი გეგმის მიხედვით, ადამიანების მარსზე გაშვება 2024 წელს უნდა შეძლოს.

• მასკი დარწმუნებულია, რომ მარსზე გადასვლა ერთ დღესაც ნახევარ-მილიონ დოლარზე ან 100 000 დოლარზე ნაკლები ეღირება.

• მასკის თქმით, მარსზე გადასვლის ფასი “იმდენად დაბალი იქნება, რომ ეკონომიკურად განვითარებულ ქვეყანაში მცხოვრებმა ადამიანმა სახლის გაყიდვა და მარსზე გადასვლა შეძლოს.”

• მილიარდერს ისიც აქვს ნათქვამი, რომ სურს მარსზე მოკვდეს.

• მასკის წარმოდგენით, მომავალში არავინ გეტყვის რა გააკეთო, რობოტები შესარულებენ ყველა სამუშაოს, მომსახურება და საქონელი კი უხვად იქნება, შესაბამისად ადამიანები მხოლოდ იმ შემთხვევაში იმუშავებენ, თუ ენდომებათ.

• "არავინ იქნება შენი უფროსი. არ ვგულისხმობ ქაოსს, არამედ არავის გავლენისა და კონტროლის ქვეშ არ იქნები. გექნება თავისუფლება რაც გინდა ის აკეთო იმ პირობით, რომ ეს სხვებს არ დააზიანებს" - ამბობს მასკი.

• ერთ-ერთი საკითხი, რომელიც ილონ მასკს ადარდებს “მოსახლეობის კოლაფსია”.

• "სიმართლე ისაა, რომ ადამიანების უმეტესობა აზრს არ იცვლის. ისინი უბრალოდ კვდებიან. თუ ისინი არ მოკვდებიან, ჩავრჩებით ძველი იდეებში და საზოგადოება წინ არ წავა", - ამბობს მილიარდერი Business Insider-თან.

• 2020 წლის სექტემბერში მასკი ამბობდა, რომ კოვიდ-19-ის საწინააღმდეგო ვაქცინას არ გაიკეთებდა, რადგან ის და მისი შვილები დაავადების რისკის ქვეშ არ იყვნენ, თუმცა მომდევნო წელს აღიარა, რომ მას და მის შვილებს ვაქცინა გაკეთებული აქვთ.

გზა აშშ-მდე

17 წლის ილონ მასკმა სამხრეთ აფრიკა დატოვა და საცხოვრებლად კანადაში გადავიდა, ნაწილობრივ იმ მიზეზით, რომ სამხედრო სამსახურისთვის თავი აერიდებინა. მეორე მხრივ, იცოდა, რომ კანადელი ემიგრანტი უფრო მარტივად მიიღებდა ამერიკის მოქალაქეობას, ვიდრე სამხეთ აფრიკელი. ილონის დედა კანადელია, მისი ნათესავებიც კანადაში ცხოვრობდნენ ამიტომ ილონი ჩრდილოთ ამერიკაში ჩავიდა, ბიძაშვილის ფერმაში მუშაობა დაიწყო და ონტაიროში “ქუინსის უნივერსიტეტში” ჩაირიცხა.

პირველი კომპანია

გზა მილიარდებამდე

• 2012 წელს SpaceX პირველი კერძო კომპანია გახდა, რომელმაც რაკეტა საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე გააგზავნა.

• NASA-მ SpaceX-თან 12 ფრენის სანაცვლოდ 1.6 მილიარდ დოლარიანი კონტრაქტი გააფორმა.

• მრავალჯერადი გამოყენების რაკეტების შექმნის იდეამ გაამართლა 2015 წელს, როდესაც SpaceX-ის რაკეტა კოსმოსიდან მიწაზე წარმატებით დაეშვა.

• 2018 წელს კი ილონ მასკმა კოსმოსში რაკეტით Tesla-ს საკუთარი ავტომობილი გაუშვა.

• 2015 წლიდან მასკის კომპანიამ სატელიტური ინტერნეტ სისტემის შესაქმნელად “სტარლინკზე” მუშაობა დაიწყო.

• 2020 წელს SpaceX პირველი კერძო კომპანია გახდა, რომელმაც ადამიანები საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე გაუშვა.

მასკი, უკრაინა, რუსეთი და სტარლინკი

• ყირიმი რუსეთის ნაწილი უნდა გახდეს.

• ანექსირებულ რეგიონებში გაეროს ზედამხედველობით ხელახლა ჩატარდეს.

• არჩევნები და რუსეთი გავიდეს ტერიტორიიდან თუ ეს ხალხის ნება იქნება.

• უკრაინა კი ნეიტრალური დარჩეს.

• ამ განცხადებებამდე რამდენიმე თვით ადრე, უკრაინას SpaceX-მა “სტარლინკის” დაახლოებით 20 ათასი ტერმინალი გადასცა, რაც მასკის თქმით, მის კომპანიას 80 მილიონი ამერიკული დოლარი დაუჯდა და ეს თანხა წლის ბოლომდე 100 მილიონ დოლარს გადააჭარბებს.

მასკი - კრიტიკა და ბრალდებები

• 63 წლის ბრიტანელმა მყვითავმა და მღვიმის ექსპერტმა, ვერნ ანსვორთმა, რომელიც სამაშველო ოპერაციაში მონაწილეობდა, მასკის ამ ჟესტს CNN-თან ინტერვიუში “პიარ სვლა” უწოდა და თქვა “ წყალქვეშა ნავი ერთ ადგილას გაეკეთებინა.”

• მასკმა ამ განცხადებას რამდენიმე ტვიტით უპასუხა, მათ შორის ვერნ ანსვორთს “პედოფილი” უწოდა, მოგვიანებით, კი როცა ცნობილი გახდა, რომ ექსპერტი სასამართლო დავას გეგმავდა, მასკმა თავის განცხადების გამო ბოდიში მოიხადა და თქვა, რომ ეს სიტყვები სიბრაზისგან დაწერა.

• 2018 წლის დეკემბერში ილონ მასკმა სასამართლო დავა მოიგო. სასამართლომ დაადგინა, რომ მასკმა ბრიტანელ ექსპერტს ცილი არ დასწამა. ილონმა სასამართლოს სხდომაზე თქვა, რომ ფრაზა “პედო კაცი” მის მშობლიურ ქვეყანაში გავრცელებულია.

მასკი, გაერო და მსოფლიო სურსათის კრიზისი

• მასკმა ამ სტატიის შესახებ ტვიტვს 2021 წლის 31 ოქტომბერს უპასუხა, რომ თუკი მსოფლიო სასურსათო პროგრამა ზუსტად აღწერდა, როგორ გადაჭრიდა 6 მილიარდი დოლარი შიმშილის პრობლემას, Tesla-ს აქციებს გაყიდდა და თანხას ორგანიზაციას გადაურიცხავდა.

• ორგანიზაციის დირექტორმა დევიდ ბისლიმ იმავე დღეს უპასუხა მასკს, რომ სტატიის სათაური არასწორი იყო, 6 მილიარდი დოლარი მსოფლიოს შიმშილის პრობლემას ვერ გადაჭრიდა, თუმცა ის პრევენციას გაუწევდა გეოპოლიტიკურ არასტა.ბილურობას, მასობრივ მიგრაციას და გადაარჩენდა შიმშილის ზღვარზე მყოფ 42 მილიონ ადამიანს.

• 15 ნოემბერს ბისლიმ “ტვიტერზე” 6.6 მილიარდი დოლარის დახარჯვის გეგმა გამოაქვეყნა და ილონ მასკი მონიშნა, თუმცა მასკისგან პასუხი აღარ მიუღია.

“ღარიბი მილიარდერი”

• ილონ მასკს აქვს თავისივე სახელობის ფონდი, რომელიც გრანტებით მხარს უჭერს განახლებადი ენერგიის, კოსმოსური, პედიატრიული კვლევების, მეცნიერებისა და ინჟინრული განათლების, ასევე “კაცობრიობისთვის სასარგებლო ხელოვნური ინტელექტის” განვითარების მიმართულებით პროექტებს.

• “თუ მეგა-მილიარდერი თავისი ქონების 2.4%-ს ქველმოქმედებას შესწირავს, მაგრამ არცერთი საქველმოქმედო ორგანიზაცია არ იღებს ფულს, ითვლება ეს რეალურად ფილანთროპიად?” - წერს ჟურნალი Fortune ილონ მასკის შესახებ.

• Forbes-ის ვარაუდით, შესაძლოა ეს თანხა ე.წ დონორებისთვის განკუთვნილ (DAF) ფონდში გადარიცხა, ამ ანგარიშზე თანხის დადება ქველმოქმედების მიზნით წლებით შეიძლება, სარგებელი კი ის არის, რომ მასკი აქციების ამ ანგარიშზე განთავსებით გადასახადებზე შეღავათს მიიღებს.

• მეორე სცენარით, კი შესაძლოა მასკმა თანხა თავისივე ფონდში ჩარიცხა.

ილონ მასკი და პოლიტიკა

• 2014 წელს საკუთარ თავს “ნახევრად დემოკრატი, ნახევრად რესპუბლიკელი” უწოდა.

• 2016 წლის აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში ხმა ჰილარი კლინტონს მისცა.

• 2018 წელს თქვა, რომ “დამოუკიდებელ” ამომრჩევლად იყო რეგისტრირებული.

• 2020 წლის არჩევნებში მხარდაჭრა გამოუცხადა დემოკრატების კანდიდატს ენდრიუ იანგს და დამოუკიდებელ კანდიდატს, რეპერ კანიე უესტს, თუმცა ხმა ჯო ბაიდენს მისცა.

• 2022 წლის მაისში მასკმა დაწერა, რომ “დემოკრატები დაყოფისა და სიძულვილის პარტიად იქცნენ”, მათ მხარს აღარ დაუჭერს და ხმას რესპუბლიკელ კანდიდატს მისცემს.

• მილიარდერი ფიქრობს, რომ დონალდ ტრამპი მომდევნო საარჩევნო ვადისთვის ზედმეტად მოხუცია და რესპუბლიკელი რონ დესანტისისკენ იხრება.

• მასკმა არაერთხელ გააკრიტიკა აშშ-ის ამჟამინდელი პრეზიდენტი ჯო ბაიდენიც.

• მილიარდერის ქონებასთან შედარებით მწირია მისი შემოწირულობები პოლიტიკური პარტიების მიმართ. 2004 წლიდან ჯამში მხოლოდ 100 000 ამერიკული დოლარი აქვს გადარიცხული დემოკრატებისა და რესპუბლიკელებისთვის.

• “ჩვენ ვქმნით პირველ სოციალურ ქსელს, სადაც ადამიანები სპონტანურად აზიარებენ თავიანთ რეალურ ცხოვრებას.”

• “ყოველდღე, სხვადასხვა დროს ჩვენი ყველა წევრი ერთდროულად იღებს შეტყობინებას, რათა გადაიღოს და გააზიაროს ფოტო 2 წუთში.”

• “აქ არ არის ფილტრები, არ არის გამომწერები, არიან მხოლოდ მეგობრები, რომლებიც ერთმანეთს უზიარებენ [ფოტოებს] BeReal-ზე, აქ აღმოაჩენთ თქვენი მეგობრების რეალურ ცხოვრებას და დაუახლოვდებით მათ.”

რა არის BeReal?

• მისი ყველა მომხმარებელი ერთდროულად დღეში მხოლოდ ერთხელ იღებს შეტყობინებას, რის შემდეგაც 2 წუთი აქვს, რათა წინა და უკანა კამერით ერთდროულად გადაიღოს ფოტო და გაუზიაროს მხოლოდ მეგობრებს ან საჯაროდ გამოაქვეყნოს.

• ფოტოების დამუშავება და ფილტრების დამატება აპლიკაციაში შეუძლებელია.

• მომხმარებელი ვერ ნახავს სხვების პოსტებსაც მანამ, სანამ თვითონ არ გააზიარებს ფოტოს.

• თუ მომხმარებელი შეტყობინების მიღებისთანავე ფოტოს არ გამოაქვეყნებს, მოგვიანებით მაინც შეძლებს ფოტოს გადაღებას, თუმცა გამოქვეყნებისას გამოჩნდება, რამდენი ხნით დააგვიანა ფოტოს ატვირთვა.

• ფოტოს გამოქვეყნებამდე შესაძლებელია ადგილმდებარეობის მითითება.

• ფოტოს გამოქვეყნების შემდეგ კი მომხმარებელს შეუძლია აპლიკაციაში დაათვალიეროს მეგობრებისა და უცნობი ადამიანების გამოქვეყნებული ფოტოები და მათ “ემოჯებით” უპასუხოს. BeReal-ს აქვს “რეალური ემოციის” - RealMoji ფუნქციაც, რომელიც რეალური ფოტოთი ემოციის გამოხატვას გულისხმობს.

• აპლიკაციაში არ ჩანს ვის რამდენი გამომწერი ჰყავს. “BeReal არ არის ადგილი გამომწერების მოსაგროვებლად” - წერია კომპანიის ვებგვერდზე.

• კონტაქტების აპლიკაციისთვის გაზიარებით, რათა ნახოთ ვის აქვს BeReal-ის ანგარიში.

• მეგობრის პროფილის გვერდის ბმულის დაკოპირებით.

• აპლიკაციაში სახელით მოძებნით.

ვინ დგას BeReal-ის უკან?

BeReal-ის აღმავლობა

• კომპანია Sensor Tower-ის კვლევით, 2022 წლის სამი კვარტლის მონაცემებით, BeReal-ს მსოფლიოს მასშტაბით 53 მილიონზე მეტი ჩამოტვირთვა აქვს.

• თუმცა ამავე კომპანიის ინფორმაციით, BeReal-ს ყოველდღიურად ანდორიდის მომხმარებლების მხოლოდ 9% იყენებს. აქ გასათვალისწინებელია ისიც, რომ აპლიკაციის მომხმარებლების ძირითადი ნაწილი, რომლებიც ამერიკელი ახალგაზრდები არიან, უფრო მეტად იყენებენ iPhone-ს.

• Techcrunch-ის წყაროს ინფორმაციით კი ოქტომბრისთვის, აპლიკაციას 20 მილიონი დღიური მომხმარებელი ჰყავდა, როცა ივლისში მათი რიცხვი მხოლოდ 7.9 მილიონი იყო.

• კომპანია Apptopia-ს ინფორმაციით, წელს BeReal-ის ჩამოტვირთვები 315%-ით გაიზარდა.

BeReal-ის პერსპექტივა

• ამ მოცემულობით, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ BeReal-ის შემოსავლის წყარო რეკლამები გახდეს.

• Financial Times-ის ინფორმაციით, აპლიკაცია განიხილავს ფასიანი ფუნქციებისა და გამოწერის მოდელის დანერგვას.

• შესაძლოა სამომავლოდ ვიხილოთ ვიდეოს გამოქვეყნების ფუნქციაც. როგორც კომპანიის ვებგვერდზე წერია, ამჟამად, BeReal მხოლოდ ფოტოების გაზიარების პლატფრომაა, მაგრამ არ გამორიცხავენ, მომავალში ეს ფუნქცია დაამატონ.

• აპლიკაციის არასარეკლამო მიზნისთვის გამოყენების დათქმის მიუხედავად, პლატფორმის ათვისებას უკვე ცდილობს რამდენიმე კომპანია, მათ შორის e.l.f. Beauty და Chipotle.

• BeReal სხვა მსგავს კომპანიებს (Facebook, Instagram, Tik-Tok), ჯერ საგრძნობ კონკურენციას ვერ უწევს, თუმცა კონკურენტებმა უკვე დაიწყეს მსგავსი ფუნქციების დამატება.

• მაგალითად, Instagram-მა 2022 წლის ივლისში “ორმაგი კამერის” ფუნქცია დაამატა, აგვისტოში კი BeReal-ის მსგავსი ფუნქციის IG Candid Challenges-ის დატესტვა დაიწყო.

• TikTok -მა კი 2022 წლის სექტემბერში ცალკე აპლიკაცია TikTok Now გამოუშვა.

• კომპანია Tesla-სა SpaceX-ის ხელმძღვანელმა “ტვიტერი” 44 მილიარდ ამერიკულ დოლარად იყიდა.

• “ ჩიტი გათავისუფლებულია” - ამ ტვიტით მიანიშნა მასკმა კომპანიის შესყიდვის შესახებ 28 ოქტომბრის დილას. “ტვიტერის” ლოგო ლურჯი ჩიტია.

• 28 ოქტიმბრიდან “ტვიტერის” აქციები საფონდო ბირჟაზე აღარ გაიყიდება.

• ილონ მასკმა “ტვიტერის” აქციების შესყიდვა ჯერ კიდევ 2022 წლის იანვარში დაიწყო.

• მარტში ცნობილი გახდა, რომ ის კომპანიის 5%-იანი წილი მოაგროვა და მომდევნო თვეს “ტვიტერის” ყველაზე დიდი აქციონერი გახდა.

• აპრილის ბოლოს მასკმა “ტვიტერის” შესყიდვის შეთანხმებას ხელი მოაწერა, თუმცა მომდევნო თვეებში აზრი შეიცვალა და თქვა, რომ კომპანიის შეძენა აღარ სურდა.

• ივლისში “ტვიტერმა” ილონ მასკის წინააღმდეგ სასამართლოში სარჩელი შეიტანა, რათა მილიარდერს მიღწეული შეთანხმება შეესრულებინა.

• ოქტომბერში მასკმა იმ პირობით, რომ სასამართლო პროცესი შეჩერებულიყო, კომპანიის შეძენის გეგმები განაახლა.

• სასამართლომ მხარეებს შეთანხმების დასრულებისთვის ვადა 28 ოქტომბრამდე მისცა.

• ცივილიზაციას უნდა ჰქონდეს ერთიანი ციფრული სივრცე, სადაც შესაძლებელი იქნება დებატები განსხვავებულ შეხედულებებზე ჯანსაღი წესით, ძალადობის გარეშე.

• “ტვიტერი არ მიყიდია იმისთვის, რომ მეტი ფული ვიშოვო, ეს გავაკეთე იმისთვის, რომ ვეცადო დევახმარო კაცობრიობას, რომელიც მიყვარს”

• „ტვიტერი, ცხადია, ვერ გახდება ყველასთვის თავისუფალი ადგილი, სადაც ყველაფრის თქმა შედეგების გარეშე იქნება შესაძლებელი”

• “პლატფორმა უნდა იყოს თბილი და მიმღები ყველას მიმართ.”

• ჯეინ ლიტვინენკო უფროსი მკვლევარი იყო ჰარვარდის უნივერსიტეტში.

• ის, თითქმის 5 წლის განმავლობაში მუშაობდა ტექნოლოგიური გუნდის უფროს რეპორტიორად გამოცემა BuzzFeed News-ში.

• 2020 წელს მიიღო The Digital Publishing Award-ისგან ჯილდო და “დეზინფორმაციის გამოაშაკარავებაში გლობალურ ლიდერად” დასახელდა.

• “ბევრი რეპორტიორი ონლაინ გამოძიების უნარებს აღიქვამს ისე, თითქოს ეს სხვისი გასაკეთებელია. სინამდვილეში, ინფორმაციის გადამოწმების საბაზისო უნარები ყველა რეპორტიორს უნდა ჰქონდეს.”

• “პროპაგანდა და დეზინფორმაცია ქმნის სოციალურ განხეთქილებას და დისკუსია გადააქვს ომის არაჰუმანურობიდან ისეთ რამეზე, რაც პოლიტიკურ ფეხბურთს უფრო ჰგავს.”

• “ჟურნალისტებისგან და ტრადიციული მედიისგან განსხვავებით, დეზინფორმაციისა და პროპაგანდის გამვრცელებლებს აქვთ ფუფუნება, იყვნენ ადაპტირებული ტექნოლოგიასთან.”

• თუ ჯერ კიდევ 5-6 წლის წინ დეზინფორმაცია ძირითადად ყალბი ანგარიშებიდან ვრცელდებოდა, დღეს პროპაგანდისტები ნამდვილი ადამიანები არიან.

• ბევრად მარტივია ებრძოლო სოციალური ქსელის ყალბ ანგარიშებსა და დეზინფორმაციის გამავრცელებელ ვებგვერდებს. ნამდვილ, გაცხადებულ პროპაგანდისტ "ინფლუენსერებთან" ბრძოლა გაცილებით რთულია.

• “ვხედავთ პროპაგანდისტებს, რომლებიც თავიანთ თავებს ჟურნალისტებს უწოდებენ.”

• “არიან ადამიანები, რომლებიც პროპაგანდის გავრცელებას თავიანთ საქმედ აქცევენ და ყველა ქვეყანას, ყველა რეგიონს ეყოლება თავისი ხალხი, რომლებიც ამას აკეთებენ და არსებობენ გავლენიანი ადამიანები, რომლებიც ზოგჯერ შემთხვევით, ზოგჯერ კი გამიზნულად ავრცელენენ პროპაგანდას.”

• “როდესაც სოციალური მედიის კომპანიებზე ვსაუბრობთ, ზოგადად ინდივიდუალურად ვსაუბრობთ მათზე, მაგრამ ინფორმაცია ერთი პლატფორმიდან მუდმივად სხვა პლატფორმებზე ვრცელდება.”

• 2022 წლის 24 თებერვლიდან ერთი კვირის შემდეგ, ევროკომისიის პრეზიდენტმა, ურსულა ფონ დერ ლაიენმა, ევროპარლამენტში სიტყვით გამოსვლისას გამოცემის სარედაქციო სვეტიდან ამონარიდი წაიკითხა.

• 28 მარტისთვის, მაშინ ჯერ კიდევ 4 თვის სტარტაპს, Twitter-ზე 2 მილიონი გამომწერი ჰყავდა მოგროვებული.

• 23 მაისს, ამავე გამოცემის მთავარი რედაქტორი, ოლგა რუდენკო, ჟურნალ Time-ის გარეკანზე გამოჩნდა. 

რედაქცია

• ახალი გამოცემა მოემსახურება თავის მკითხველსა და საზოგადოებას და არავის სხვას.

• გამოცემა არ იქნება დამოკიდებული მდიდარ მფლობელზე ან ოლიგარქზე. გამოცემა დამოკიდებული იქნება მკითხველებისა და დონორებისგან დაფინანსების მოზიდვაზე და შემდგომ, კომერციულ საქმიანობაზე.

• ნიუსრუმი გადაწყვეტს და განსაზღვრავს გამოცემის სარედაქციო პოლიტიკას საზოგადოების საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე. მასზე გავლენის მოხდენის მცდელობა გარედან დაუშვებელია.

• გამოცემა ყოველთვის ნაწილობრივ მაინც იქნება თავისი ჟურნალისტების საკუთრება.

• გამოცემა შეეცდება, მიაღწიოს ფინანსურ მდგრადობას მომავალში დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად.

ფინანსები

• “კიევ ინდიფენდენტის” gofundme-ის გვერდზე ამ დროისთვის მილიონ-ნახევარ ფუნტ სტერლინგზე მეტია შეგროვებული, ვებგვერდზე ჩანს, რომ ზოგიერთი მხარდამჭერი მინიმალურ თანხას, მაგალითად 7 ფუნტს რიცხავს, ზოგი კი 50 000 ფუნტ სტერლინგს.

• გამოცემას აქვს Patreon-ის გვერდიც, სადაც მკითხველს თანხის სანაცვლოდ დამატებით ექსკლუზიურ მასალებს სთავაზობს. აქ ამჟამად გამოცემას 7 ათასზე მეტი გამომწერი ჰყავს და ყოველთვიურად $71,168 აშშ დოლარს გამოიმუშავებს.

ვინ არის The Kyiv Independent-ის აუდიტორია?

• გამოცემა მხოლოდ ინგლისურენოვანია და ჟურნალისტიკის მაღალ სტანდარტებს იცავს.

• გამოცემა 24 თებერვალს უკვე მუშაობდა, ხოლო სხვა დიდმა გამოცემებმა ინგლისურად გაშუქება რუსეთის სრულმასშტაბიანი შეჭრიდან რამდენიმე დღის შემდეგ დაიწყეს.

სოციალური მედია

• “ინსტაგარამზე” - 68 ათასი.

• “ფეისბუქზე” - 64 ათასი.

• “ტელეგრამზე” - 52 ათასი.

მთავარი გამოწვევა

• გუნდის უსაფრთხოება.

• გუნდის სტრუქტურა.

• გუნდისა და აუდიტორიის ზრდა.

• გამოცემა მკითხველებს სთავაზობს საინფორმაციო ბიულეტენებს ელექტრონული ფოსტით, რათა მკითხველისგან მიიღონ ინფორმაცია და შემდეგ ახალი ამბებით დაუბრუნდნენ.

• სარედაქციო თვალსაზრისით, მკითხველებს უფრო ფართო კონტექსტი შესთავაზოს: “ეს არამხოლოდ ძირითადი დეტალებია უკრაინის შესახებ, არამედ ის, თუ როგორ არის უკრაინა რელევანტური აღმოსავლეთ ევროპის, ევროპისა და მსოფლიოს უსაფრთხოების კონტექსტში.”- ამბობს ზახარ პროტსიუკი.

რა შეცვლება “ფეისბუქზე”?

რა არის “ფეისბუქის” ახალი ამოცანა?

• Reels-ების (მოკლე ფორმატის, ვერტიკალური ვიდეოები) წინ წამოწევა- ისინი მომხარებლებს შეხვდება “ფიდზე”, “ჯგუფებში” და აპლიკაციის სხვა განყოფილებებშიც.

• რეკომენდაციის მაღალი დონის სისტემის შექმნა - რომელიც, კომპანიის გეგმით, უპასუხებს მომხმარებლის ინტერესებს, ამოიცნობს ტრენდულ და ორიგინალურ კონტენტს, შეაფასებს მილიარდობით პოსტს და პასუხისმგებლიან რეკომენდაციას გაუწევს მომხმარებლებს.

• კონტენტის მესიჯებით გაზიარების გაძლიერება.

როგორი იქნება “ფეისბუქი” ვიზუალურად?

•  “ფიდი” ვიზუალურად უფრო დატვირთული გახდება.

•  შეგვხვდება მეტი ვიდეო.

•  უფრო თვალსაჩინო და გამარტივებული იქნება ამ კონტენტის მეგობრებისთვის “მესენჯერით” გაზიარება.

•  “ინბოქსი” ისევ აპლიკაციაში დაბრუნდება და მარჯვენა, ზედა მხარეს განთავსდება.

• ”ჩვენ ყოველთვის ვაპირებთ პრიორიტეტი მივანიჭოთ იმას, რის გაზიარებაც გსურთ თქვენს მეგობრებთან. მთავარი, რაც შეიცვლება, არის ის, რომ ჩვენ არ ვაპირებთ ძალიან ბევრი შეზღუდვის დაწესებას იმაზე, თუ როდის და სად ვაჩვენოთ რეკომენდებული კონტენტი ფიდში, რასაც წარსულში ვაკეთებდით.”

• დღეს, “ფეისბუქის” “ფიდზე” კონტენტის მხოლოდ 11%-ია ისეთი გვერდებისა თუ პროფილებისგან, რომელთა მიმდევრებიც არ ვართ.

•  ამ კონტენტის უმეტესობა კი ჩვენს მთავარ გვერდზე არა ხელოვნური ინტელექტის, არამედ ხალხის გაზიარებების მიხედვით ხვდება.

სად ვნახავთ მეგობრების პოსტებს?

რა ხდება “ინსტაგრამზე”?

• “ინსტაგრამი” უკვე აქტიურად უჩვენებს თავის მომხმარებლებს “რილსებს” იმ გვერდებიდან, რომლებსაც არ იწერენ.

•  აქ უკვე ხელმისაწვდომია ორი ქრონოლოგიური “ფიდის” - გამოწერილი და ფავორიტი გვერდების ფუნქცია.

•  “ინსტაგრამი” უპირატესობას ანიჭებს ორიგინალურ და არა პლატფორმებიდან გადაზიარებულ ან თავიდან გამოქვეყნებულ კონტენტს.

•  უკვე დაიწყო მობილურის ეკრანზე კონტენტის უფრო დიდ ზომებში ჩვენების ტესტირება.

• პლატფორმაზე“რილსების” ხანგრძლივობა 60-დან 90 წამამდე გაიზარდა და დაემატა ინტერაქტიული სტიკერები.

•  “ფიდზე” კი პოსტების „აპინვის“, ანუ მაღლა ამოწევის ფუნქცია გაჩნდა.

“ტიკ ტოკთან” კონკურენცია

•  ჩინური კომპანია ByteDance-ის კუთვნილი ქსელს “ტიკ ტოკს” 3.6 მილიარდზე მეტი გადმოწერა აქვს.

• გასულ წელს, TikTok-ის გადმოწერები/ჩამოტვირთვები 20%-ით უსწრებდა “ფეისბუქის”,“ინსტაგრამს“ კი 21%-ით.

•  2022 წლის პირველ სამი თვეში კი iPhone-ის მომხმარებლები საშუალოდ 78%-ით მეტ დროს ატარებდნენ “ტიკ ტოკზე”, ვიდრე “ფეისბუქზე.

• პოლიტიკური პოლარიზაციის დასრულება

• ყველა პოლიტიკური პარტიის თანამშრომლობა

• ევროკავშირის შუამავლობით მიღწეული შეთანხმების შესრულება, ეს ეხება სასამართლო რეფორმასაც

• პროგრესი კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაში

• ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის გაძლიერება

• თავისუფალი, პროფესიონალური, პლურალისტური და დამოუკიდებელი მედია გარემოს უზრუნველყოფა ჟურნალისტებისთვის

• ევროპული პერსპექტივის მიღება საქართველოსთვის დიდი მიღწევაა, ევროკავშირის კარი ფართოდ ღიაა და ახლა საქართველოზეა დამოკიდებული, გადადგას ყველა საჭირო ნაბიჯი წინსვლისთვის.

• საქართველოზეა დამოკიდებული რა დრო დასჭირდება ამას. რაც უფრო მალე გადადგამს ქვეყანა საჭირო ნაბიჯებს, მით უფრო მალე იქნება პროგრესიც.

• რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის პრესსპიკერი მარია ზახაროვა 6 ივნისს ამერიკული მედია ორგანიზაციების წარმომადგენლებს შეხვდა.
• შეხვედრას The Wall Street Journal-ის, CNN-ის, Associated Press-ის, NPR-ისა და Alhurra TV-ის წარმომადგენლები დაესწრენ.

• თუკი რუსი ჟურნალისტები შეერთებულ შტატებში თავისუფლად მუშაობას ვერ შეძლებენ, მაშინ ამერიკელი რეპორტიორები რუსეთში იმავე სირთულეებს გადააწყდებიან. შესაძლოა გაუუქმედეთ აკრედიტაცია, შეექმნათ სავიზო და საბანკო პრობლემები.

• თუ აშშ-ში რუსი ჟურნალისტების მიმართ დამოკიდებულება არ შეიცვლება, ამერიკელ ჟურნალისტებს რუსეთის დატოვება მოუწევთ. ზახაროვას განმარტებით, რუსეთს ამის გაკეთება არ სურს, მაგრამ იძულებული იქნება.

• ამერიკეულ ჟურნალისტებს რუსეთში აკრედიტაცია და ვიზები მხოლოდ სამი თვით გაუხანგრძლივდებათ და თუ ამერიკული მხარე არ გააუმჯობესებს რუსი ჟურნალისტებისადმი მოპყრობას, ამერიკელ ჟურნალისტებს რუსეთში მუშაობა აეკრძალებათ.

• ომის დაწყების შემდეგ კრემლმა დაბლოკა არაერთი დამოუკიდებელი მედიასაშუალება და ქვეყნის შიგნით ინფორმაციაზე წვდომა შეზღუდა.

• რუსეთში შემოიღეს ე.წ ფეიკების კანონი, რომლითაც იკრძალება უკრაინის ომის შესახებ ნებისმიერ ინფორმაციის გავრცელება, რომელიც მთავრობის ოფიციალურ ინფორმაციას ეწინააღმდეგება.

• კანონდარღვევის შემთხვევაში კი რუსეთის მოქალაქე დაისჯება ჯარიმით ან 15 წლამდე პატიმრობით.

• რუსეთის ოფიციალური უწყებები არ იყენებენ სიტყვებს “შეჭრა” და “ომი”, უკრაინაში დაწყებულ ომს “სპეციალურ სამხედრო ოპერაციად” მოიხსენიებენ.

ნობელის პრემიის ლაურეატი რუსი ჟურნალისტის, დმიტრი მურატოვის ნობელის მედალი ნიუ-იორკში Heritage Auctions-ზე 20 ივნისს გაიყიდება. “ნოვაია გაზეტას” მთავარი რედაქტორის მიზანი უკრაინელი ლტოლვილების დახმარებაა.  

აქუციონის დეტალები

მურატოვის ნობელის მედალი აქუციონზე 20 ივნისს, ლტოლივლთა საერთაშორისო დღეს გაიყიდება.

აუქციონის სახლი უარს ამბობს საკომისიოს მიღებაზე და მედლის გაყიდვით მიღებული შემოსავალი მთლიანად გაეროს ბავშვთა ფონდში UNICEF-ში, უკრაინელი ლტოლვილი ბავშვების დასახმარებლად გადაირიცხება. 

Heritage Auctions-ს აქამდე ნობელის რამდენიმე მედალი აქვს გაყიდული, მათ შორის დნმ-ის ერთ-ერთი აღმომჩენის ფრენსის კრიკის მედალი, რომელიც 2013 წელს 2.3 მილიონ აშშ დოლარად გაიყიდა. 

მურატოვის ამ გადაწყვეტილების შთაგონება ნობელის პრემიის ლაურეატი დანიელი ფიზიკოსი ნილს ბორია, რომელმაც 1939 წელს ფინეთში საბჭოთა კავშირის შეჭრის შემდეგ, ფინელების დასახმარებლად თავისი მედალი აუქციონზე გაიტანა.

მურატოვის გეგმები

დმიტრი მურატოვი ამბობს, რომ YouTube არხის შექმნას გეგმავს და იმედოვნებს, რომ "ნოვაია გაზეტას" გამოცემას ომის დასრულების შემდეგ განაგრძობს. 

"ნოვაია გაზეტა" კრემლისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიაა და მუქარის, ძალადობისა და მკვლელობების მიუხედავად გამოცემას და დამოუკიდებელ სარედაქციო პოლიტიკას მაინც აგრძელებს.

თუმცა, რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ რუსეთში მიღებული კანონმდებლობის გამო “ნოვაია გაზეტამ” გადარჩენის მიზნით ჯერ ომის გაშუქება, შემდეგ კი მთლიანად მუშაობა შეაჩერა.

კონტექსტი

• “ნოვაია გაზეტას” მთავარი რედაქტორი მარტში აუქციონის სახლებს მოუწოდებდა მისი ცნობილი ჯილდო გასაყიდად გაეტანათ.
• დმიტრი მურატოვს გამოხატვის თავისუფლებისათვის გაბედული ბრძოლისათვის, მშვიდობის დარგში ნობელის პრემია გასულ წელს ფილიპინელ ჟურნალისტ მარია რესასთან ერთად გადასცეს.
• დმიტრი მურატოვი სიტყვის თავისუფლებას თავისი საქმიანობით რუსეთში ათწლეულებია იცავს. ის დამოუკიდებელი გაზეთის "ნოვაია გაზეტას" ერთ-ერთი დამფუძნებელია და მის რედაქტორად 1995 წლიდან მუშაობს.

რა ხდება?

• პლატფორმაზე ავტორიტარული არხების მოხმარება მნიშვნელოვნად გაიზარდა უკრაინაში, რუსეთში, ასევე პოლონეთსა და უკრაინის მიმდებარე ქვეყნებში.

• მხოლოდ უკრაინაში ომის შესახებ ახალი ამბების კონტეტს 40 მილიონზე მეტი ნახვა აქვს.

• კომპანიას აქვს შესაბამისი პოლიტიკა ძალადობრივ მოვლენებთან დაკავშირებით და ეს მოიცავს მნიშვნელოვანი ძალადობრივი მოვლენების უარყოფასაც: იქნება ეს ჰოლოკოსტი თუ უკრაინაში მიმდინარე ომი.

• ამ შემთხვევაში ეს პოლიტიკა გამოიყენეს და უკრაინაში ომის შესახებ კონტენტის წესების დარღვევას “უპრეცედენტო მოქმედებით” უპასუხეს.

Youtube რუსეთში

• „YouTube არის ადგილი, სადაც რუსეთის მოქალაქეებს შეუძლიათ ინფორმაცია ომის შესახებ ცენზურის გარეშე მიიღონ”, - ამბობს ნილ მოჰანი.

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ "64"-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები საუბრებენ.

1. საზოგადოებრივი სამსახური (Public Service) - ვაშინგტონ პოსტი
2. Breaking News Reporting – Miami Herald-ის თანამრომლები
3. საგამოძიებო რეპორტინგი - Tampa Bay Times-ის თანამშრომლები - კორი ჯონსონი, რებეკა ვულინგტონი და ელი მიურეი
4. Explanatory Reporting - Quanta Magazine-ის თანამშრომლები, განსაკუთრებით ნატალი ვოლჩოვერი
5. ადგილობრივი რეპორტინგი (Local Reporting) - მედისონ ჰოპკინსი Better Government Association-დან და სესილია რეიესი Chicago Tribune-დან
6. ნაციონალური რეპორტინგი (National Reporting) - The New York Times-ის თანამშრომლები
7. საერთაშორისო რეპორტინგი - The New York Times-ის თანამშრომლები
8. ფიჩერსი - ჯენიფერ სენიორი The Atlantic-დან
9. კომენტარი - მელინდა ჰენებერგერი The Kansas City Star-დან
10. კრიტიკა - სალამიშა ტილე, კრიტიკოსის მონაწილე, The New York Times
11. სარედაქციო სვეტი - ლიზა ფალკენბერგი, მაიკლ ლინდენბერგერი, ჯო ჰოლი და ლუის კარასკო Houston Chronicle-დან
12. სარედაქციო კარიკატურა - ფაჰმიდა აზიმი, ენტონი დელ კოლ, ჯოშ ადამსი და უოლტ ჰიკი ინსაიდერის, ნიუ-იორკში
13. ახალი ამბების ფოტო - მარკუს იამი Los Angeles Times-დან
14. ფოტოისტორია - ადნან აბიდი, სანა ირშად მატუ, ამიტ დეივი და გარდაცვლილი დანიელი სიდიკი „როიტერიდან“
15. აუდიო რეპორტინგი - Futuro Media-ს თანამშრომლები, ნიუ-იორკი, ნიუ-იორკი და PRX, ბოსტონი, მას.

"პირველი ნაბიჯების" ამ ეპიზოდის სტუმარია ჟურნალისტი მაკა (მარგარიტა) ანთიძე, რომელიც 24 წლის განმავლობაში ახალი ამბების ცნობილ საერთაშორისო სააგენტო Reuters-ში მუშაობდა და კავკასიის ბიურო ხელმძღვანელი იყო. 

მაკა გვიყვება ფიქსერობით დაწყებულ კარიერაზე, როგორ მოხვდა Reuters-ში და რატომ უთხრა თავდაპირველად უარი მათ შემოთავაზებას.
საუბრობს ჟურნალისტიკაში ზოგადი განათლების პრობლემაზე, ემოციურობაზე, ბიძინა ივანიშვილთან ჩაწერილ პირველ სატელევიზიო ინტერვიუზე, ირაკლი ღარიბაშვილთან კამათსა და საქართველოს ერთ-ერთი პრეზიდენტის შეთავაზებაზე. 

მაკა ანთიძე გვიზიარებს რჩევებს, როგორ უნდა მიუდგეთ რთულ რესპონდენტებს და რა უნდა გაითვალისწინოთ ჟურნალისტიკაში მიზნის მისაღწევად და როგორი უნდა იყოს ხელმძღვანელი. 

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ "64"-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები საუბრებენ.

"პირველი ნაბიჯების" ამ ეპიზოდში, ჟურნალისტი თემო კიღურაძე კონფლიქტებისა და ომების გაშუქების დროს დაშვებულ შეცდომებსა და გამოცდილებაზე გვიყვება. 

თემოს, კარიერის განმავლობაში, საერთაშორისო მედიისთვის ავღანეთში, ჩრდილოეთ აფრიკაში, აღმოსავლეთ უკრაინაში, სირიის საზღვარსა და სხვა ცხელ წერტილებში უმუშავია. 

ის გვიყვება, როგორ მოხვდა შემთხვევით კონფლიქტების გაშუქების სფეროში, თავის პირველ გამოცდილებაზე 2008 წელს აგვისტოს ომში. იმაზეც, რა შეიძლება შეცვალოს არასწორ დროს ნათქვამმა "გამარჯობამ" ან "ოქეიმ". 

თემო გვიზიარებს რჩევებს, როგორ უნდა მოემზადოს ჟურნალისტი ომის გასაშუქებლად, რას უნდა მიაქციოს ყურადღება და როგორ უნდა დაიწყოს თანამშრომლობა საერთაშორისო მედიასთან.  მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

"პირველი ნაბიჯები" - პროექტ "64"-ისა და "მედიაჩეკერის" ერთობლივი პოდკასტია, რომელშიც ჟურნალისტები და მედიის სფეროს პროფესიონალები თავიანთი შეცდომების, მიღებული გამოცდილების, წარმატებების, ზოგჯერ წარუმატებლობისა და მედიაში თავიანთი პირველი ნაბიჯების შესახებ გვიყვებიან.

ისინი კარიერის განმავლობაში ნასწავლ ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებსა და რჩევებს გაგვიზიარებენ. რა ხდება რეალურად მედიის ინდუსტრიაში, როგორ უნდა მოხვდე სასურველ მედიასაშუალებაში, თუ ყველაფერს ნულიდან იწყებ და ამ სფეროში არავის იცნობ? ან გინდა უფრო მეტად განვითარდე და წინ წახვიდე?

ტელევიზია, ონლაინ მედია, რადიო, პრესა, ფოტო ჟურნალისტიკა, საერთაშორისო, სპორტული, ომის ჟურნალისტიკა, სოციალური მედია, განათლება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ამ და ბევრს სხვა თემაზე "პირველი ნაბიჯების" ეპიზოდებში გამოცდილი ადამიანები საუბრებენ.

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

რა მოხდა?

• 6 მარტს “ტიკტოკმა” რუსეთში “ფეიკების” შესახებ მიღებული კანონის გამო “თავისი თანამშრომლებისა და მომხმარებლების დასაცავად” რუსეთიდან ახალი ვიდეოების ატვირთვების აკრძალვის შესახებ გამოაცხადა.

• 6 მარტამდე, სანამ “ტიკტოკი” აკრძალვაზე განაცხადებდა, პლატფორმაზე ომის საწინააღმდეგო და ომის მხარდამჭერი ვიდეოების თანაფარდობა თითქმის ერთნაირი იყო, აკრძალვის შემდეგ ომის თემაზე კონტენტიდან ვიდეოების 93.5% ომის მხარდამჭერი, 6.5% ომის საწინააღმდეგო იყო.

• მკვლევარმა ორგანიზაციამ ისიც შეამჩნია, რომ აკრძალვადე ერთი დღით ადრე, უკრაინაში შეჭრის საწინააღმდეგო აქციების ამსახველი ვიდეოები პლატფორმიდან, ფაქტობრივად, გაქრა.

• კვლევის მიხედვით, აკრძალვა, რომელიც “ტიკ ტოკმა” ჯერ კიდევ მარტის დასაწყისში შემოიღო, საბოლოოდ სრულად 25 მარტიდან შეიყვანა ძალაში.

• შესაბამისად, დღეს რუსეთში “ტიკტოკზე” უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის შესახებ კონტენტიდან ის ვიდეოებია ხელმისაწვდომი, რომელიც 25 მარტამდე პლატფორმაზე გამოჩნდა - მათი უმრავლესობა კი ომის მხარდამჭერი შინაარსისაა.

“ტიკტოკის” პოლიტიკა?

• დაემორჩილონ ადგილობრივ რეპრესიულ კანონებს თუ სიტყვის თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებების დაცვის პრინციპები დაიცვან?

• მისი აზრით, რუსეთში “ტიკტოკმა” პირველი ვარიანტი აირჩია.

• “ტიკტოკის” მფლობელი ჩინური კომპანია ByteDance-ია. ჩინეთისა და რუსეთის მთავრობებს კი ახლო ურთიერთობები აქვთ.

Tiktok-ის პოზიცია

• ომის შესახებ 41,191 ვიდეო წაშალა, თითქმის 90% არღვევდა პლატფორმის პოლიტიკას საზიანო დეზინფორმაციის შესახებ.

• 5,600 ვიდეოს დაამატა მითითება, რომ კონტენტი გადამოწმებული არ იყო.

• რუსეთის სახელმწიფოს კონტროლირებადი მედიის 49 გვერდს შესაბამისი აღნიშვნა გაუკეთა.

• წაშალა საზოგადოებრივ აზრზე გავლენის მოხდენის მიზნით მოქმედი და შეცდომაში შემყვანი 6 ქსელი და 204 პროფილი.

• წაშალა 400 000-მდე ყალბი პროფილი რუსეთში და 50 000-მდე ყალბი პროფილი უკრაინაში, შედეგად წაიშალა 400 000-მდე ვიდეო.

• სამართალდამცველებმა 5 ივლისს ვერ დაიცვეს მშვიდობიანი აქცია და ჟურნალისტები.
• პრემიერის განცხადება „ღირსების მარშის მიზანშეუწონლობის“ შესახებ და რომ ის თითქოს სააკაშვილისა და რადიკალური ოპოზიციის გეგმა იყო - ძალადობის პროვოცირებაში ბრალს თბილისი პრაიდს სდებდა.
• ლექსო ლაშქარავას გარდაცვალების შემდეგ სამართალდამცავი ორგანოების განცხადებები ჩანდა, რომ მიმართული იყო ჟურნალისტის დისკრედიტაციისკენ, მისი გარდაცვალების მიზეზის დადგენის ნაცვლად.
• საქმე არ აღძრულა ძალადობრივი აქციის უშუალო ორგანიზატორების, მათ შორის „ალტ-ინფოს“ ხელმძღვანელების მიმართ.

• 25 თებერვალს, “ფორმულას” ტელეწამყვან ვახო სანაიაზე
• აპრილში „ფორმულას“ ორ თანამშრომელზე.
• გავრცელებული ინფორმაცია „მთავარი არხის” ჟურნალისტის, ემა გოგოხიასადმი მესტიის მერის მხრიდან მოკვლის მუქარების შესახებ.

არასათანადო ანგარიშვალდებულება ძველი საქმეების მიმართ:

• საქართველომ 4 წლის შემდეგაც სათანადოდ არ გამოიძია 2017 წელს აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის, აფგან მუხთარლის გატაცების საქმე - Maydan TV-სთან ინტერვიუში ჟურნალისტი გამტაცებლებთან თანამშრომლობაში საქართველოს სამთავრობო ორგანოებს ადანაშაულებს.
• აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი მიუთითებს 2019 წლის 19-20 ივნისის აქციაზე დემონსტრანტებისა და ჟურნალისტების მიმართ პოლიციის მხრიდან გადამეტებული ძალის გამოყენების არასათანადო გამოძიებაზეც.

მედიის მრავალფეროვნება (პლურალიზმი) შემცირდა

• მმართველი პარტიის წარმომადგენლების განცხადებები ოპოზიციური მედიის მიმართ.
• ბევრი ჟურნალისტი აცხადებს, რომ არ დაუშვეს მნიშვნელოვან საჯარო ღონისძიებებზე და ვერ მიიღეს საჯარო ინფორმაცია საჯარო უწყებებისგან.
• მთავრობას გავლენა აქვს მედიის ნაწილზე, მათ შორის, საზოგადოებრივ მაუწყებელზე.

მოგვისმინეთ ამ პლატფორმებზე

• უკრაინის ქალაქები ისევ იბომბება, სამხედრო ბრძოლა მიმდინარეობს ფრონტის ხაზებზე, უკრაინის პრეზიდენტი ყოველდღიურად ზოგჯერ თავსი სმარტფონის წინა კამერით გადაღებული ვიდეოებით მოუწოდებს თანამოქალაქეებს, რუსებსა და დასავლელ მოკავშირეებს.

• რუსეთში დაბლოკილია სოციალური ქსელების დიდი ნაწილი, თითქმის აღარ მუშაობენ დამოუკიდებელი მედიასაშუალებები, სიტყვა “ომის” ხსენებისთვის ჟურნალისტებს 15 წლამდე პატიმრობა ემუქრებათ, რუსეთის ბაზარს ერთმანეთის მიყოლებით ტოვებენ საერთაშორისო კომპანიები, ქვეყანა იზოლირებულია.

• ეკონომიკური სანქციების პაკეტს კი დასავლეთის ქვეყნები უფრო და უფრო აფართოებენ.

რა არის ჰიბრიდული ომი?

• ოპონენტის წინააღმდეგ ერთდროულად განსხვავებული ტაქტიკების გამოყენებას.

• თანამდეროვე ომში ტრადიციული და არატრადიციული მეთოდების, სტრატეგიების, ასევე თანამედროვე კონფლიქტების ფსიქოლოგიური და ინფორმაციული ასპექტების ერთობლიობას.

•  ჰიბრიდული ომი აერთიანებს სამხედრო და არასამხედრო, ასევე ღია და დაფარულ საშუალებებს, როგორებიცაა დეზინფორმაცია, კიბერთავდასხმები, ეკონომიკური ზეწოლა, სამართლებრივი სისტემების ბოროტად გამოყენება, კორუფცია, რეგულარული და არარეგულარული ძალები.

• ჰიბრიდული ომის დროს ზოგჯერ ომსა და მშვიდობას შორის ზღვარი ბუნდოვანია, ასეთი ომის მიზანია ფსიქოლოგიური და ფიზიკური უპირატესობების მოპოვება. ელექტრონული და კიბერ ოპერაციების, ფარული და ზოგჯერ ღია სამხედრო და სადაზვერვო ქმედებითა და ეკონომიკური ზეწოლით.

• ჰიბრიდული ომის მოთამაშე ცდილობს დაასუსტოს ნდობა ხალხსა და სახელმწიფო ინსტიტუტებს შორის, შედეგად მთავრობა კარგავს ლეგიტიმურობას.

•  ჰიბრიდული საფრთხეები ხშირად სამიზნე ან შიდა სახელმწიფოს პოლიტიკური საზოგადოების სისუსტეებზეა მორგებული.

• მისი მიზანია ამ სისუსტეების გაღრმავება პოლარიზაციის შესაქმნელად და კიდევ უფრო გასამწვავებლად როგორც ეროვნულ, ისე საერთაშორისო დონეზე.

• აგრესიის რუხ ზონას - “მტრული ქმედებების გამოყენება შეიარაღებული კონფლიქტის სფეროს მიღმა კონკურენტი ქვეყნის, პირის ან ალიანსის დასასუსტებლად“

• თუკი ამას ემატება შეიარაღებული ბრძოლა ეს უკვე ჰიბრიდული ომია.

• “სინამდვილეში ყველა ომი ახლა ჰიბრიდულია, რადგან მათ აქვთ ორივე სამხედრო და არასამხედრო განზომილებები, როგორებიცაა პროპაგანდა და ციფრული ომი.“ - ამბობს ის.

რუსული ჰიბრიდული ტაქტიკა უკრაინის ომში

• “ მთავარი საბრძოლო სივრცე გონებაშია და შედეგად ახალი თაობის ომები დომინირებული იქნება ინფორმაციული და ფსიქოლოგიური ბრძოლებით. მთავარი მიზანია მძიმე სამხედრო ძალის განლაგების საჭიროება მინიმუმამდე შემცირდეს”, - ასე აფასებს თანამედროვე ომისადმი რუსეთის მიდგომას ლატვიელი ანალიტიკოსი იანის ბერზინში.

• შანტაჟს

• შენიღბვას

• თაღლითობას

• დეზინფორმაციას, რაც მიზნად ისახავს ოპონენტის გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩარევას რუსული პოლიტიკის სასარგებლოდ.

• უკრაინის თავდაცვის უწყებასა და ორ დიდ უკრაინულ ბანკზე რუსეთთან ან ბელარუსთან დაკავშირებული ჯგუფის მხრიდან კიბერშეტევები განხორციელდა.

• იმავე დროს აღმოსავლეთ უკრაინის ფრონტზე გამწვავდა დაპირისპირება რუსეთის მხარდაჭერილ სეპარატისტებსა და უკრაინის ძალებს შორის.

• პრორუსული კონტენტი: მათ შორის “ტიკტოკზე” ნახავთ ვიდეოებს, რომლებიც რუსეთის პრეზიდენტს ვლადიმერ პუტინს უკრაინის მხსნელად, უკრაინის პრეზიდენტს ვოლოდიმირ ზელენსკის კი ნაცისტად წარმოაჩენს.

• პრორუსული პროპაგანდისტული მასალები მასობრივად ვრცელდება „ტელეგრამით“.

• სხვა სოციალურ ქსელებში, მათ შორის “ფეისბუქზე”, “ტვიტერზე”, “ინსტაგრამზე”, “ვკონტაქტესა” და “ადნაკლასნიკში” უცნობმა ჯგუფმა ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით ყალბი პროფილებისთვის ფოტოები შექმნეს. თავს დამოუკიდებელ საინფორმაციო საშუალებებად აჩვენებდნენ და ყალბ ამბებს ავრცელებდნენ იმაზე, რომ დასავლეთი უკრაინას უღალატებს.

• “მეტას” ინფორმაციით, ჯგუფს რუსეთსა და უკრაინის სეპარატისტულ რეგიონში დონბასში ჰქონდა კავშირები.

• “ეს ისტორიაში პირველად ხდება და მჯერა, რომ კიბერ ომი მხოლოდ ჩვეულებრივი ომის დასრულებით შეიძლება დასრულდეს და ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ ამ მომენტის მოახლოებისთვის”.

• უკრაინელებს შეუერთდა ჰაკერთა ცნობილი დაჯგუფება “ანონიმუსი” და რუსეთს კიბერ ომი გამოუცხადა.

•  ომის დაწყებიდან დღემდე ქვეყანაში ათობით მედიასაშუალება დაიბლოკა ან დაიხურა.
•  რუსეთში აღარ დარჩა კრიტიკული გამოცემები, რომლებიც უკრაინაში ომის თემას აშუქებენ, რადგან „სამხედრო სპეცოპერაციის” შესახებ ყველა ინფორმაცია, რომელიც რუსეთის ოფიციალურ წყაროებს არ ეყდნობა, “ყალბ ამბად” მიიჩნევა და მისი გავრცელება თავისუფლების 15 წლამდე აღკვეთას ითვალისწინებს.

ვინ იგებს ინფორმაციულ ომს?

• ქვეყანა დატოვეს ცნობილმა საერთაშორისო ბრენდებმა.

• რუსეთი მოხსნეს საერთაშორისო სპორტული ღინისძიებებიდან, რითაც დანარჩენი მსოფლიოსგან კიდევ უფრო იზოლირებული რჩება.

•  ეს სანქციები ქცევას შეცვლის თუ ქცევას დასჯის? - ამ რიტორიკულ კითხვას სვამს აშშ-ის ეროვნული უშიშროების საბჭოს ყოფილი მოადგილე რობერტ ბლექვილი დასავლეთის მიღებული ზომების შეფასებისას.

• 10 მარტს ბაიდენის ადმინისტრაციის პრესსპიკერმა 30 პოპულარულ “ტიკტოკერს” უკრაინაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ

როგორ მოქმედებს უკრაინა?

• “ეფლის” აღმასრულებელ დირექტორს ტიმ ქუქს მოუწოდა დაებლოკა App Store რუსეთში.

• მიმართა SpaceX-ის დამფუძნებელს ილონ მასკს სატელიტური კომუნიკაციის მოწყობილობების უკრაინისთვის გაგზავნის შესახებ, რამაც გაამართლა.

• ფედოროვმა ღია წერილით მიმართა “გუგლსა” და “ნეტფლიქსს” მოსკოვის წინააღმდეგ მოქმედებისთვისაც.

• “ნეტფლიქსმა” რუსეთში ყველა სერვისი, “გუგლმა” კი ონლაინ რეკლამების გაყიდვები შეაჩერა.

რატომ აგებს პუტინი ინფორმაციულ ომს?

•  რუსულ ყალბ რიტორიკას აღარ აქვს თანაბარი სივრცე საერთაშორისო მედიაში.

•  წარუმატებელია პუტინის მიერ ომის გამართლების მცდელობები.

•  ინფორმაციულ ფრონტზე დამარცხების რეალობის წინაშე მყოფმა პუტინმა უკან დაიხია და ახლა შიდა რუსულ აუდიტორიაზე ძალაუფლების შენარჩუნებისთვის იბრძვის.

• დღევანდელობასა და 2014 წელს რუსეთის შეჭრას შორის განსხვავებაა: ბევრი საერთაშორისო კორესპონდენტის ყოფნა უკრაინაში. ბაიდენის ადმინისტრაციის მიერ პუტინის შეჭრის გეგმების შესახებ ბრიფინგების დამსახურებით საერთაშორისო კორესპონდენტებმა უკრაინაში ჩასვლა ჯერ კიდევ 2021 წლის ბოლოს დაიწყეს.

• თებერვალში კიევის მთავარი სასტუმროები სავსე იყო ჟურნალისტებითა და გადამღები ჯგუფებით. რეპორტიორები გავიდნენ რეგიონის ქალაქებშიც: ხარკოვში, ლვოვში, მარიუპოლსა და ოდესაში.

• უკრაინაში საერთაშორისო მედიის უპრეცედენტო წარმომადგენლობამ ასობით ჟურნალისტს საშუალება მისცა თავად ენახა რეალობა. მანამდე უკრაინის ამბებს ძირითადად მოსკოვის ბიუროები აშუქებდნენ.

• დასავლეთიდან ჩასული ჟურნალისტები თავისუფლები იყვნენ რუსული მიკერძოებისგან და რაც მთავარია არ იყვნენ დამოკიდებულები კრემლზე, განსხვავებით მოსკოვში მომუშავე კორესპონდენტებისაგან, რომლებმაც თავიანთი მოვალეობის შესრულებისთვის უნდა შეინარჩუნონ რუსეთის სახელმწიფო აკრედიტაცია.

•  მოსკოვის ბიუროებში დასაქმებულები ამის გამო ხშირად თვითცენზურითა და ტაბუდადებულ თემებზე თავის არიდებით მუშაობენ.

• მართალია უკრაინულ მედიაში ოლიგარქების ინტერესები დომინირებს, თუმცა უკრაინის მედია ბაზარი პლურალისტულია, რამაც საერთაშორისო ჟურნალისტებს საშუალება მისცა ადგილობრივი კოლეგების ფართო სპექტრთან ეთანამშრომლათ, ქვეყანაში არსებული ვითარების სრული სურათის აღსაქმელად.

• პუტინის განცხადება “ნაციზმის” აღმოფხვრაზე იმ ქვეყანაში, რომლის პრეზიდენტი ებრაელია, ხოლო ულტრა მემარჯვენე პარტიებს დაბალი რეიტინგი აქვთ, აბსურდია.

• ამას ემატება უკრაინაში რუსი ჯარისკაცების მიერ ჩადენილი სამხედრო დანაშაულები, რომლებსაც მსოფლიო უყურებს.

• მაშინ, როცა პუტინი გარიყულად იქცა, ზელენსკი გლობალურ გმირად გამოჩნდა. ზელენსკი არ არის იზოლირებული და არ აიძულებს კოლეგებსა და მედიის წარმომადგენლებს 10-მეტრიანი მაგიდის მოპირდაპირე მხარეს დასხნენ.

• უკრაინის ინფორმაციულ ომში კარგად მუშაობენ მინისტრთა კაბინეტის წევრები, რომლებიც სოციალურ ქსელებში აქტიურობენ.

•  უკრაინის არმია ინფორმაციას რეგულარულად და თანმიმდევრული გზავნილებით აახლებს. მათ მხარს უჭერს უკრაინის სამოქალაქო საზოგადოებაც, რომლებიც ჯარის შესახებ განახლებებს აქვეყნებს „მიმებითა“ და პატრიოტული მესიჯებით.

• კუვშინოვა "ფოქს ნიუსის" რეპორტიორთან ბენჯამინ ჰოლთან და ოპერატორთან პიერ შაშევსკისთან ერთად იმ ავტომობილში იმყოფებოდა, რომელსაც 14 მარტს კიევთან ახლოს, ჰორენკაში ცეცხლი გაუხსნეს. შემთხვევას ემსხვერპლა პიერ შაშევსკიც.

ვინ არიან “ფიქსერები”?

• ადგილობრივ მცხოვრებს ამა თუ იმ ქვეყანაში, რომელსაც საერთაშორისო ჟურნალისტები ქირაობენ, ამ ქვეყანაში მუშაობის გასაადვილებლად.
• “ფიქსერები” კარგად იცნობენ ადგილობრივ გარემოს, ერკვევიან მოვლენების კონტექსტში, ითავსებენ თარჯიმნის როლს.
• ხშირად, “ფიქსერები” თავადაც ჟურნალისტები არიან და დამატებით ჟურნალისტურ სამუშაოსაც ასრულებენ.
• “ფიქსერები” უცხოელ რეპორტიორებს ეხმარებიან თავიანთი პროფესიული სამუშაოს შესრულებაში. ზოგჯერ ევალებათ სასტუმროს და მძღოლების დაჯავშნა, ინტერვიუების შეთანხმება, კონკრეტულ ადგილებზე წვდომის მოპოვება, მარშრუტების დაგეგმვა.

• “ფიქსერებს” არ აქვთ დაზღვევა და ფიქსირებული ხელფასი. მათ სამუშაოს ძირითადად ნაღდი ფულით ანაზღაურებენ.
• “გლობალური რეპორტინგის ცენტრის” 2017 წლის კვლევის მიხედვით, “ფიქსერების” დღიური ანაზღაურება $50-დან $400-მდე მერყეობს.

• ზოგიერთი მათგანისთვის ნაკლებად მისაღებია ტერმინი “ფიქსერი” და მის ნაცვლად “პროდიუსერს” იყენებს, რაც მათი აზრით, უფრო მეტ უფლებას ანიჭებთ კორესპონდენტთან ერთობლივად იმუშავონ ამბის შექმნაში.
• “ფიქსერი” არასწორი ტერმინია, ისინი რეალურად ჟურნალისტები არიან და მათი საქმე გაშუქების იმავე ეთიკურ სტანდარტებს მოითხოვს”, - ამბობს The Philadelphia Inquirer კორესპონდენტი ენდრიუ მეიკუთი.

• Vogue Russia
• GQ
• GQ Style
• Tatler
• Glamour
• Architectural Digest

ინფორმაციას ჩახშობა რუსეთში

• სამხედრო მოქმედებების შესახებ „ყალბი“ ინფორმაციის განზრახ გავრცელება ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას სამ წლამდე, ან 15 წლამდე, თუკი მიიჩნევა, რომ მას „მძიმე შედეგები მოჰყვება “.
• „ყალბ ინფორმაციად“ რუსეთის ხელისუფლება მიიჩნევს ყველაფერს, ომის შესახებ, რაც რუსეთის ოფიციალური წყაროებიდან არ მოდის.
• კანონპროექტს ხელი რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა უნდა მოაწეროს. კანონი შესაძლოა ხვალ ამოქმედდეს.

•  „ინტენსიური ხდება მოსკოვის ძალისხმევა შეცდომაში შეიყვანოს და ჩაახშოს სასტიკი შეჭრის შესახებ სიმართლე. ეს ნაწილობრივი ბლოკირება რუსეთის მოქალაქეებს ზღუდავს როგორ და სად ნახონ და გააზიარონ რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრის ჭეშმარიტების მტკიცებულება.“, - წერია სახელმწიფო დეპარტამენტის განცხადებაში.

უკრაინაში ომის 9 დღის განმავლობაში, რუსეთში დაიბლოკა ან დაიხურა ოცამდე მედიასაშუალება

• რადიო „ეხო მოსკვის“ ვებგვერდი. დაიხურა უშუალოდ რადიოსადგურიც.
• „მედუზას“ ვებგვერდი.
• „ბი-ბი-სის“ რუსული სამსახურის ვებგვერდი. 
• „რადიო თავისუფლების“ რუსული სამსახურის ვებგვერდი.
• „დოიჩე ველეს“ ვებგვერდი.
• პრაღიდან მომუშავე რუსულენოვანი არხის, Настоящее время-ს ვებგვერდი
• „რადიო თავისუფლების“ უკრაინული სამსახურის რეგიონული ახალი ამბების პორტალი Крым. Реалии
• უკრაინული მედიასაშუალების “ინტერფაქს უკრაინის“ რუსულენოვანი ვებგვერდი.
• რუსულენოვანი ჟურნალის The New Times-ის ვებგვერდი.
• სტუდენტური ჟურნალის Doxa-ს ვებგვერდი. გამოცემა ახალი დომეინით იმუშავებს. 
• უკრაინული საინფორმაციო სააგენტო UNIAN-ის ვებგვერდი.
• უკრაინელი ჟურნალისტის დმიტრი გორდონის ვებგვერდი.
• უკრაინული საინფორმაციოს ვებგვერდი Korrespondent.net.
• უკრაინული გამოცემის „უკრაინსკაია პრავდას“ ვებგვერდი.
• ციმბირის ახალი ამბების ვებგვერდი tayga.info. 
• რუსული მედიასაშუალება the-village.ru.
• ქალაქ ტომსკის ტელევიზიის ТВ-2-ის ვებგვერდი tv2.today.
• რუსეთის მთავრობა დაბლოკვით დაემუქრა „ამერიკის ხმის“ რუსულ ვებგვერდსაც, თუკი უკრაინაში შეჭრის შესახებ მასალას არ წაშლიდა, რაზეც რედაქციამ უარი თქვა. Globalcheck-ის მიხედვით, golosameriki.com რუსეთში მიუწვდომელია.

დასავლეთის შეზღუდვები რუსეთის პროპაგანდისტული მედიაზე

• ევროკავშირმა აკრძალა Russia Today (RT), Sputink და მათი შვილობილი კომპანიები
• ევროკავშირსა და გაერთიანებულ სამეფოში RT-სა და Sputink-ის, ასევე მათთან დაკავშირებული არხები დაბლოკა "იუთუბმა“.
• „გუგლი“ აჩერებს ონლაინ რეკლამების რუსეთში გაყიდვას.
• "მეტამ", "ტიკ ტოკმა" და "მაიკროსოფტმა" RT-ისა და სპუტნიკის ანგარიშების ევროკავშირის ტერიტორიაზე დაბლოკვის გადაწყვეტილება მიიღო.
• “მეტამ” რუსულ სამთავრობო მედიებს საკუთარ პლატფორმებზე (ფეისბუქი, ინსტაგრამი, ვოთსაპი) რეკლამების განთავსების ფუნქცია და მონეტიზაცია შეუზღუდა
• რუსეთის ხელისუფლების კონტროლირებადი მედიის მასალების შემცველ პოსტების ხილვადობას ამცირებს "ტვიტერი".

• რა შეზღუდვები დაუწესეს სოციალურმა ქსელებმა რუსულ სამთავრობო მედიებს
• რუსეთ-უკრაინს კონფლიქტი, პროპაგანდისტული მედიის მიხედვით

რა მოხდა?

• ჟურნალისტების ავტომობილს ცეცხლი გაუხსნეს, მიუხედავად იმისა, რომ ტყვიაგაუმტარი ჟილეტები ეცვათ, ორივე მათგანმა სერიოზული ჭრილობები მიიღო.
• ფოტოგრაფს სამი ტყვია ფეხებში, ჟურნალისტს კი ერთი ტყვია მხარში მოხვდა.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ ( RSF) აცხადებს:

• ვაიკერტი და მიკკელსონი პირველი ჟურნალისტები არიან, რომლებიც სერიოზულად დაშავდნენ რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის გაშუქების დროს. მათი ჭრილობები შესაძლოა ფატალური ყოფილიყო.
• მოვუწოდებთ ყველა მეომარ მხარეს აიღონ ვალდებულება პატივი სცენ ჟურნალისტების უსაფრთხოებას. ისინი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ადგილიდან ვითარების გაშუქებაში.
• ჟურნალისტების გაშუქების გარეშე ამ ომის დანაშაულებები და მისი მსხვერპლი არ იარესებებდა. 
• რაც უფრო იზრდება უკრაინაში ბრძოლის მასშტაბი, ჟურნალისტებისთვის ომის გაშუქება უფრო და უფრო სახიფათო ხდება.
• რთულდება უკრაინის დასაცავად შემნილ ჯგუფებთან მიახლოება. ქუჩებში რუსი დივერსანტების ყოფნის შესახებ გავრცელებული ცნობების გამო იზრდება უცხო ადამიანების, მათ შორის ჟურნალისტების მიმართ უნდობლობა.

დაინახეთ გლობალური გავლენა

კონტექსტისა და ენის გაგება

• არასწორი, გადაუმოწმებელი თარგმანი დეზინფორმაციის უნებურად გავრცელების რისკს ზრდის. განსაკუთრებით, მაშინ როდესაც მოვლენები სწრაფად ვითარდება და ნიუსრუმში კონფლიქტის მხარეების მშობლიური ენების მცოდნე ადამიანი არ მუშაობს.

• შესაძლოა წარმოაჩინონ აგრესიული მხარის ხედვა, მაგრამ ისე, რომ მიუთითონ ვინ არის ვითარებაში აგრესორი. 
• მკითხველისთვის ფაქტების მიწოდება ხელს უწყობს ბრძოლას დეზინფორმაციასთან, რომლის მიზანიც რუსეთის ქმედებების ჭეშმარიტი ბუნების დაფარვაა.

კონფლიქტის ჰუმანიზება/გაადამიანურება

• ამბავი არ არის: „მე უცხოეთის კორესპონდენტი ვარ და მოქმედებების შუაგულში ვარ“, მაშინაც კი თუ ეს ზოგჯერ რედაქტორებს სურთ.
• ამბავს უნდა ჰქონდეს მნიშვნელოვანი ადამიანური ელემენტი, მაგალითად, როცა განგაშის სიგნალები ირთვება და დაბომბვის დროს ადამიანები მეტროში შეჯგუფდებიან, ან ავტობუსებითა და მატარებლებით კიევიდან გასვლას და დასავლეთში გაქცევას ცდილობენ. ან ამბები ადამიანების შესახებ, რომლებიც აღმოსავლეთში ქალაქებში არიან ჩარჩენილები.
• ეს ნიშნავს, რომ ჟურნალისტებმა თავი უნდა აარიდონ მხოლოდ სენსაციური ან ძალადობრივი შემთხვევების გაშუქების მცდელობას.

უსაფრთხოება გაშუქებისას

• ჟურნალისტებმა, რომლებსაც უკრაინაში ომის ან სამომავლოდ კონფლიქტების გაშუქება უნდათ, მტრულ გარემოში მუშაობის ტრენინგი უნდა გაიარონ.

• „ანონიმუსს“სოციალურ ქსელში ოფიციალური ანგარიში არ აქვს. ჯგუფის აქტივობების შესახებ ინფორმაცია სხვადასხვა ანგარიშით ვრცელდება. მათ შორისაა @YourAnonNews, რომელსაც „ტვიტერზე“ ამ დროისთვის 7 მილიონზე მეტი გამომწერი ჰყავს.

ვებგვერდები, რომლებიც უკრაინის მხარდასაჭერად გათიშეს:

• რუსეთის სამთავრობო ვებგვერდები: kremlin.ru - ახლანდელი სტატუსი: მუშაობს
• governement.ru - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ვებგვერდი mil.ru - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია

• რუსეთის ანტიმონოპოლიური სამსახურის ვებგვერდი fas.gov.ru ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• რუსული სახელმწიფო მედიასაშუალება RT.com - ახლანდელი სტატუსი: მუშაობს
• რუსული ინტერნეტ პროვაიდერების ვებგვერდები: com2com.ru, ptt.ru , sovam.com - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია; relcom.ru - მუშაობს
• რუსული კომპანია „გაზპრომის“ ვებგვერდი gazprom.com - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• გამოქვეყნეს რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს მონაცემთა ბაზა 

• გამოაქვეყნეს ბელარუსული იარაღის მწარმოებლის Tetraedr-ის 200გბ მოცულობის ელექტრონული ფოსტის მისამართები

• ჩეჩნეთის სამთავრობო ვებგვერდი chechnya.gov.ru ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• გამორთეს ციფრული სერვისების Tvingo Telecom-ის სისტემიდან გაზის მიწოდება.

• მედიასაშუალება mos.ru - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• რუსეთი საბაჟო სამსახურის ვებგვერდი customs.gov.ru ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• რუსეთის ფედერაციის საჯარო სერვისების პორტალი gosuslugi.ru - ახლანდელი სტატუსი: მუშაობს
• რუსეთის საპენსიო ფონდის ვებგვერდი pfr.gov.ru - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• ბელარუსის თავდაცვის სამინისტროს ვებგვერდი Mil.by - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• ბელარუსის სამხედრო სამრეწველო კომიტეტის ვებგევრდი Vpk.gov.by - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია
• ბელარუსის კომუნიკაციისა და ინფორმატიზაციის სამინისტროს ვებგვერდი Mpt.gov.by - ახლანდელი სტატუსი: გათიშულია

რა მოხდა?

რა მოხდა?

• RTR
• RUSSIA24
• რუსეთის პირველი არხი 
• Russia Today
• ალტ-ინფო „ტივიჯი“

• იმერეთში: ზესტაფონი, ბაღდათი, თერჯოლა, ვანი, სამტრედია
• გურიაში: ლანჩხუთი
• სამეგრელოში: ზუგდიდი, სენაკი
• ქვემო ქართლში: მარნეული
• შიდა ქართლში: ხაშური, ქარელი

• „ომი არასდროს ყოფილა კონფლიქტის გადაწყვეტის მეთოდი და მას გამართლება არ აქვს“.
• „კარიბის კრიზისის შემდეგ მსოფლიო არასდროს ყოფილა ასე ახლოს გლობალურ კატასტროფასთან“.
• „ჩვენ ვეწინააღმდეგებით რუსეთის ხელმძღვანელობის მიერ დაწყებულ ხოცვა-ჟლეტას“ 
• „პირობას ვდებთ, რომ სანამ შესაძლებლობა გვაქვს ვიქნებით გულწრფელები იმის შესახებ, რაც ხდება.“

ომი დაგმეს სამეცნიერო მიმართულების ჟურნალისტებმაც

• „ევროპაში ახალი ომის გაჩაღებაზე პასუხისმგებელი მთლიანად რუსეთია. ამ ომს რაციონალური გამართლება არ აქვს. უკრაინის წინააღმდეგ ომი უსამართლოა.“
• „ჩვენი მამები, ბაბუები და დიდი ბაბუები ერთად იბრძოდნენ ნაციზმის წინააღმდეგ. ბუნდოვანი ისტორიულ-ფილოსოფიური ფანტაზიებით ამოძრავებული რუსეთის ფედერაციის ხელმძღვანელობის გეოპოლიტიკური ამბიციებისთვის ომის გაჩაღება, მათი მეხსიერების ცინიკური ღალატია“.

კრემლის კონტროლი ინფორმაციაზე

•  უკრაინის ომის გაშუქებისას მედია მხოლოდ ოფიციალურ რუსულ წყაროებს დააყრდნოს,
• რადგან უწყების განცხადებით, ბოლო საათებში განსაკუთრებით იმატა „გადაუმოწმებელმა და არაზუსტმა ინფორმაციამ“.
• „ცრუ ინფორმაციის“ გავრცელებისთვის მედიასაშუალებებს 5 მილიონ რუბლამდე ოდენობის ჯარიმა და მასალების დაბლოკვა ემუქრებათ.

რუსული კრიტიკული მედია ომის წინააღმდეგ

• გაზეთის ერთ-ერთმა დამფუძნებელმა, რედაქტორმა და ნობელის პრემიის მფლობელმა მშვიდობის დარგში, დმიტრი მურატოვმა დღეს მიმართვა გაავრცელა:

• „ომი უკრაინასთან პრეზიდენტ პუტინის ბრძანებით დაიწყო და არავინ არის, ვინც ამ ომს შეაჩერებს.“
• „მთავარსარდალი ხელში ატრიალებს "ბირთვულ ღილაკს”, როგორც ძვირადღირებული მანქანის “ბრელოკს”
• "ნოვაია გაზეტას" შემდეგ ნომერს ორ ენაზე - უკრაინულ და რუსულ ენაზე გამოვცემთ. იმიტომ რომ, ჩვენ არ ვაღიარებთ უკრაინას მტრად და უკრაინულ ენას მტრის ენად.“
• „მხოლოდ გლობალურ ანტი-საომარ მოძრაობას შეუძლია სიცოცხლის გადარჩენა ამ პლანეტაზე."

„ნოვაია გაზეტას“ დაფუძნებიდან დღემდე მისი 6 ჟურნალისტია მოკლული, მათ შორისაა ანნა პოლიტკოვსკაია.

მეტი ამ თემაზე: რუსი ჟურნალისტების ნაწილი გმობს ომს უკრაინასთან

რუსული სამთავრობო მედია, როგორც დეზინფორმაციის იარაღი

• NewsGuard-ის ანალიტიკოსები წლებია თვალყურს ადევნებენ კრემლისტურ ვებგვერდებს და მათ მიერ გავრცელებულ ცრუ ნარატივებს.

• RT.com
• SputnikNews.com
• TASS.com                

• მითი: დასავლეთმა მოაწყო გადატრიალება უკრაინის ხელისუფლების დასამხობად
• მითი: უკრაინის პოლიტიკასა და საზოგადოებაში დომინირებს ნაცისტური იდეოლოგია
• მითი: დონბასში ეთნიკურ რუსებს გენოციდს უწყობენ

• რუსეთი უკრაინაში შეჭრამდეც აწარმოებდა ციფრულ ომს.
• იყენებდა პროპაგანდისტულ მედიასაშუალებებს დეზინფორმაციის გასავრცელებლად,
• რათა დაბნეულობა გამოწევია მოწინააღმდეგეებში და საჯაროდ გაემართლებინა შესაძლო სამხედრო კონფლიქტი.

• ვიდეოში ღიად იდენტიფიცირებული არიან ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი და სავარაუდო მოძალადე: სახეების დაფარვის მიუხედავად, დასახელებულია სახელები და გვარები.
• კადრებში ისმის ჰომოფობიური ფრაზები და ბრალდებები.
• მედიის მიერ ვიდეოს გავრცელებისას, არ ჩანს ჟურნალისტის მიერ ამბის გადამოწმების მცდელობა.

„მოძალადეების წისქვილზე წყლის დასხმა“

• „თუკი მედია მაყურებელს კონტექსტს არ მიაწვდის და არ აუხსნის რატომ არის ეს ვიდეო რაიმე გაგებით მნიშვნელოვანი, ერთადერთი რასაც მისი გავრცელებით მოახერხებს ეს არის მოძალადეთა წისქვილზე წყლის დასხმა,“ - ამბობს მედია მკვლევარი ლაშა ქავთარაძე.

• როდესაც ფაქტი ახალი მომხდარია, ემოციური ფონი გამძაფრებულია და ხშირად ჟურნალისტები მისი ზეგავლენის ქვეშ ექცევიან.
• ჟურნალისტი უნდა შეეცადოს, შეინარჩუნოს ნეიტრალური ტონი და არ მოექცეს ამბის მონაწილეთა ემოციური გავლენის ქვეშ.

ჰომოფობიური ნარატივი

ქავთარაძის შეფასება:

• „ამ ვიდეოს ასეთი ფორმით გავრცელება, ისევე როგორც მაგალითად, სასულიერო პირის, შალვა კეკელიას, კომენტარების ასეთი ფორმით გადმოცემა სხვა არაფერია თუ არა ამ ჰომოფობიური იდეის გავრცელებაში სასულიერო პირებისათვის დახმარების გაწევა მედიის მხრიდან.“
• „მთელი ეს ჰომოფობიური ნარატივი, რომელსაც უკვე წლებია ინსტიტუციურად ეყრდნობა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, როგორც წესი, მედიის მხრიდან დიდად არის ხოლმე მხარდაჭერილი.“

ცნობისმოყვარეობა თუ საზოგადოებრივი ინტერესი?

• სასულიერო პირები ისეთივე კერძო პირები არიან როგორც საერო პირები, მანამ სანამ ისინი საჯარო სივრცეში გარკვეულ მნიშვნელობას არ შეიძენენ.
• შესაბამისად, მედიის ხელში იყო ის თუ როგორ გავრცელდებოდა ეს ამბავი საზოგადოებაში: ისე როგორც ეს მოძალადეს სურდა თუ ისე როგორც ეს საზოგადოების ინფორმირებას წაადგებოდა.
• მედიამ თავის თავს უნდა დაუსვას კითხვა, სურს თუ არა რომ მოძალადეს დაეხმაროს თავისი მიზნების მიღწევაში?

• „მედიის გარკვეული ნაწილი ცდილობს ამ ვიდეოს ტირაჟირებით თითქოს აჩვენოს ეკლესიაში არსებული სისტემური ძალადობა, თუმცა, სინამდვილეში ამ ყველაფერს საპირისპირო ეფექტი აქვს“.

როგორ მოიქცეს მედია ასეთ დროს?

• მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა.
• მედიამ არ უნდა დაუთმოს ეთერი ძალადობისკენ მოწოდებებსა და სიძულვილის ენას.
• მედიას მხოლოდ მაშინ აქვს კრიმინალისა და ანტისოციალური ქმედების მონაწილე პირების იდენტიფიცირების უფლება, როდესაც საზოგადოებრივი ინტერესი გადაწონის პირის ინტერესებს.

ასეთ დროს გასათვალისწინებელი ფაქტორები:

• დანაშაულის სიმძიმე
• არიან თუ არა მონაწილეები ცნობილი პირები
• რამდენად მაღალია საჯარო ინტერესი, საზოგადოებამ იცოდეს პირთა ვინაობა

• მოგვიანებით, დააშმა „ტვიტერზე“ დაწერა, რომ ეს პირველი შემთხვევა არ ყოფილა და მის უცხოელ კოლეგებს ჩინეთის პოლიციამ მუშაობაში ხელი რამდენჯერმე შეუშალა.
• “სამწუხაროდ, ეს სულ უფრო და უფრო ყოველდღიური რეალობა ხდება ჩინეთში ჟურნალისტებისთვის“ - წერს ნიდერლადური ტელეკომპანია NOS სოციალურ ქსელში.

პოლიტიკური კონტექსტი

• პეკინის ოლიმპიადას რამდენიმე ქვეყანამ, მათ შორის ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა, გაერთიანებულმა სამეფომ და კანადამ დიპლომატიური ბოიკოტი გამოუცხადა. მიზეზი ჩინეთში ადამიანის უფლებების დარღვევაა, რასაც ოფიციალური პეკინი უარყოფს.
• ადამიანის უფლებადამცველმა აქტივისტებმა და ორგანიზაციებმა ოლიმპიური თამაშების დაწყებამდე სპორტსმენებს ჩინეთში არსებული ვითარების შესახებ განცხადებებისკენ მოუწოდეს, მედიასაშუალებებს კი მიმართეს, არ გაეშუქებინათ ოლიმპიური თამაშები.
• ჩინეთის ხელისუფლება აქტივისტებს მიკერძოებულობასა და სიცრუეში ადანაშაულებს.

პოლიტიკოსები, აქტივისტები და მედია

ეჭვები - კოვიდ ტესტებს ჟურნალისტების „გასანეიტრალებლად“ იყენებენ

• „ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტის“ აზიის პროგრამის კოორდინატორი სტივენ ბატლერი ჯერ კიდევ ოლიმპიადის დაწყებამდე ეჭვქვეშ აყენებდა კოვიდპროტოკოლის გამჭვირვალობას.
• ის ტესტის „დადებითი“ პასუხის ან „ინფიცირებულთან კონტაქტის“ საბაბით ჩინეთის ხელისუფლებისთვის არასასურველი ჟურნალისტის სავალდებულო კარანტინში გადაყვანის სცენარს განიხილავდა.

კონტექსტი

• კლუბის ინფორმაციით, 2021 წელს ჩინეთის ხელისუფლებამ ქვეყნიდან 20 საერთაშორისო ჟურნალისტი გააძევა.
• CPJ-ის მონაცემებით კი გასულ წელს ჩინეთში 50 ჟურნალისტი დააპატიმრეს. ზედიზედ მესამე წელიწადია ამ მონაცემით მსოფლიოში ჩინეთი ლიდერობს.
• „ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტის“ ცნობით, ჩინეთში ადგილობრივ ჟურნალისტებს ცენზურასა და კონტროლში, საერთაშორისო რეპორტიორებს კი მტრულ გარემოში უწევთ მუშაობა.

• სტივენ ბატლერი ამბობს, რომ პეკინთან „საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის“ კონტრაქტის მიხედვით, ოლიმპიური თამაშების და მასთან დაკავშირებული მოვლენების დამოუკიდებლად გაშუქებისას მედიისთვის აკრძალვები და შეზუდვები არ უნდა არსებობდეს.

• მიჰყვებიან თავიანთ ინსტიქტებს, გააშუქებენ ამბებს ჩინეთის ხელისუფლებისგან შესაძლო დასჯის, თუნდაც გაძევების რისკად თუ
• დადებით ტონს შეინარჩუნებენ, კომპრომისზე წავლენ და აუდიტორიაში პოტენციურად ნდობას დაკარგავენ?

„ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტმა“ პეკინში მომუშავე რეპორტიორებს ურჩია:

• ჩათვალონ, რომ მათი სასტუმროს ოთახი მეთვალყურეობის ქვეშაა.
• იპოვონ სანდო VPN და ოლიმპიური თამაშების გაშუქებისას სპეციალურად დროებითი ციფრული მოწყობილობები გამოიყენონ.
• ჩათვალონ, რომ მათს ონლაინ აქტივობებს უთვალთვალებენ.
• სასტუმროს ოთახში მათი ნებისმიერი საუბარი შეიძლება ისმინებოდეს.

რატომ პეკინი?

• მანამდე პროცესს პოლიტიკური და ფინანსური მიზეზების გამო 6 ევროპული ქალაქი გამოეთიშა, მათ შორის უარი თქვეს ოსლომ და სტოკჰოლმა.
• კომიტეტის წევრების უმრავლესობამ ( 44 -40) პეკინი აირჩია.

• ფეისბუქზე გავრცელებული საჯარო (Public) პოსტის Only Me-ზე (მხოლოდ ავტორისთვის გამოსაჩენად) გადაყვანა. • YouTube-ზე განთავსებული ვიდეოს საჯაროობის შეზღუდვა.
• ფეისბუქის ანგარიშის წაშლის აკრძალვა.
  
  

რატომ არის ეს საქმე პრეცედენტული?

• ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც საქართველოს სასამართლომ ცილისწამების საქმეზე, საბოლოო გადაწყვეტილებამდე საჩივრის უზრუნველყოფის ღონისძიების სახით მოპასუხეს სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული კონტენტის საჯაროობის შეზღუდვა დაავალა.
  
  

საქმის დეტალები

• მოსარჩელე მუშაობს საჯარო სამსახურში, მაგრამ არ არის თანამდებობის პირი და საკითხი არ ეხება მის თანამდებობრივ საქმიანობას.
• საქმე პოლიტიკური შინაარსის არ არის და შესაძლო ცილისწამების შემცველი განცხადებები მომჩივნის პირად არაქონებრივ უფლებებს ეხება.

• პოსტსა და ვიდეოში გამოთქმული აზრების სოციალურ ქსელშივე უარყოფას.
• სასამართლოს გადაწყვეტილების შეუსრულებლობის შემთხვევაში მოპასუხეს პასუხისმგებლობა დაეკისრება.
  
  

რა შეკითხვებს აჩენს ეს გადაწყვეტილება?

• შეუქმნის თუ არა ეს პრაქტიკა საფრთხეს სოციალურ ქსელში გამოხატვის თავისუფლებას, განსაკუთრებით მედიასაშუალებების მხრიდან?
• ქმნის თუ არა საფრთხეს ეს პრეცედენტი?

შეკითხვაზე პასუხი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა წერია მოსამართლის განჩინებაში. შესაბამისად, დასაბუთების გაცნობის გარეშე საფრთხეებზე საუბარი რთულია. განჩინება საჯარო არ არის.

საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის იურისტის, გიორგი გოცირიძის განმარტება:

• თუ განჩინების მიხედვით აღმოჩნდება, რომ სარჩელის ასეთი უზრუნველყოფის ღონისძიების (მაგალითად, პოსტის Only Me-ზე გადაყვანის) გამოყენება შესაძლებელი გახდება ცილისწამების ნებისმიერ საქმეში, „ეს სერიოზული საფრთხე იქნება გამოხატვის თავისუფლებისთვის“.
• „თუ სადავო განცხადება საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხზეა, მაშინ ეს პრეცედენტი სახიფათო იქნება ზოგადად გამოხატვის თავისუფლებისთვის, მედიისა და ნებისმიერი ინტერნეტ მომხმარებლის გამოხატვის თავისუფლებისთვის.“
• „დავის გადაწყვეტამდე, სასამართლომ მსგავსი გადაწყვეტილებები მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში უნდა მიიღოს და სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიებები არ შეიძლება გამოყენებული იყოს ცილისწამების ისეთ საკითხებთან დაკავშირებულ დავებზე, რომელთა მიმართაც საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს.“
• „მნიშვნელოვანია, სასამართლოს დასაბუთებაში ნათქვამი იყოს, რომ ასეთი ტიპის სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენება გამონაკლის შემთხვევაშია აუცილებელი.“
• „წინააღმდეგ შემთხვევაში ნებისმიერ პოლიტიკოსს ექნება შესაძლებლობა, მის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ფეისბუქს პოსტი ან მედიაში გამოქვეყნებული კონტენტის საჯაროობა, სასამართლოს ძალით შეუზღუდოს ავტორს იმ პერიოდში, როდესაც ამ კრიტიკული მოსაზრების გამოხატვა აუცილებელი და რელევანტურია.“

მეორე მხრივ:

კანონი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ

ეს ნიშნავს:

• მოსარჩელემ უნდა ამტკიცოს, რომ მისი მისამართით გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია, ამ ინფორმაციამ მას ზიანი მიაყენა.
• ასევე, უნდა დაადასტუროს ის, რომ მოპასუხემ იცოდა, რომ ეს ინფორმაცია არაზუსტი იყო, მაგრამ განზრახ გაავრცელა, რათა მისთვის ზიანი მიეყენებინა.
• მტკიცების ტვირთის შესახებ მეტი დეტალი ნახეთ აქ.

კანონით, ცილისწამებისთვის პასუხისმგებლობას არ იწვევს განცხადება, თუ:

• ის გაკეთებულია პოლიტიკური დებატების ფარგლებში.
• პარლამენტის, ავტონომიური რესპუბლიკის ავტონომიური საბჭოს ან საკრებულოს წევრის მიმართ.
• წინასასამართლო ან სასამართლო პროცესზე.
• უფლებამოსილი ორგანოს მოთხოვნით.

• ISFED 2021 წლის 2 აგვისტოდან 6 ნოემბრამდე პერიოდში „ტიკ ტოკზე“ აქტიურ 63 არხს დააკვირდა.
• შერჩეული გვერდები პოლიტიკური მიზნით, ანონიმურად ან ღიად ეწეოდნენ მადისკრედიტირებელ, მხარდამჭერ ან პროპაგანდისტულ კამპანიებს.
• ორგანიზაციის შესწავლილი არხები საზოგადოების რელიგიური და ნაციონალისტური ღირებულებებით მანიპულირებას ცდილობდნენ.

• მათი გზავნილები მკვეთრად ანტილიბერალურ და ანტიდასავლურ ხასიათს ატარებდა.
• ისინი ცდილობენ პანდემიის და ვაქცინაციის ირგვლივ საზოგადოების არსებული შიშების გამძაფრებას საკუთარი პოლიტიკური მიზნების სასარგებლოდ.
• შერჩეულ ანგარიშებს შორის, ტიკტოკზე ყველაზე დიდი ინტერაქციით ის არხები სარგებლობდნენ, რომელთა ძირითადი ნაწილი “ალტ-ინფოს” მასალებს ავრცელებდა.
• ანგარიშები თავიანთი ლოგოთი და მასალების ფორმით ქმნიდნენ შთაბეჭდილებას, თითქოს საინფორმაციო არხები იყვნენ, თუმცა გამოქვეყნებული ვიდეოები შერჩევითი იყო და, სავარაუდოდ, პოლიტიკურ მიზანს ემსახურებოდა.

• ქართულმა პროპაგანდისტულმა არხებმა ტიკტოკზე 3 თვის განმავლობაში 2 ათასამდე ვიდეო გამოაქვეყნეს და 19 მილიონი ნახვა დააგროვეს.
• ჰეშთეგ #არაკოვიდფაშიზმს თითქმის 1 500 000 ნახვა აქვს.
• ჰეშთეგებმა #ალტინფო და #altinfo 4 მილიონზე მეტი ნახვა და 102,444 ინტერაქცია (ლაიქი, კომენტარი) დააგროვა.

• "ტიკ-ტოკი" მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სოციალური მედიის პლატფორმაა. მას ყოველთვიურად მილიარდი აქტიური მომხმარებელი და 3 მილიარდამდე გადმომწერი ჰყავს.
•  ჩინურმა კომპანია ByteDance-მა აპლიკაცია Musical.ly 2017 წელს 1 მილიარდ აშშ დოლარად იყიდა. 2018 წელს კი რებრენდინგის შედეგად ინტერნეტსივრცეში Tik Tok-მა დაიწყო ფუნქციონირება.
• აპლიკაცია გასართობი პლატფორმაა, რომელზეც მოკლე ვიდეოები ხმოვანი გაფორმებით ქვეყნდება.
• პლატფორმამ მომხმარებლები განსაკუთრებით კორონავირუსის პანდემიის პერიოდში მიიზიდა, 2021 წელს კი „გუგლს“, „ფეისბუქს“, ნეტფლიქსს“ გადაუსწრო და ყველაზე პოპულარული დომეინი ინტერნეტში სწორედ მისი ვებგვერდი გახდა.

• 2019 წელს აპლიკაციის 17 წლის მომხმარებელმა, ფორეზა აზიზმა 40-წამიანი ვიდეო გამოაქვეყნა, რომელიც ერთი შეხედვით, წამწამების დაგრძელებას ეხებოდა, მაგრამ მასში ჩინეთის ხელისუფლების მხრიდან მუსლიმი უიღურებისადმი მიმართ მოპყრობა გააკრიტიკა. ვიდეო „ტიკ ტოკმა“ წაშალა. მოგვიანებით, მას შემდეგ რაც აზიზი პლატფორმაზე ცენზურის შესახებ ალაპარაკდა, კომპანიამ ვიდეო აღადგინა, თქვა, რომ კონტენტს პოლიტიკური ნიშნით არ აკონტროლებენ, შეცდომა მოუვიდათ და აზიზს ბოდიში მოუხადა.
• 2019 წელსვე გამოცემა Guardian-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ პლატფორმის მოდერატორები აცენზურებდნენ ვიდეოებს, რომლებშიც „ტიანანმენის მოედანი“, „ტიბეტის დამოუკიდებლობა“ და ჩინეთში აკრძალული რელიგიური ჯგუფი იყო ნახსენები.
• სხვადასხვა კვლევის მიხედვით, სხვა პლატფორმებთან ერთად „ტიკ ტოკიც“ შეიძლება, სახიფათო იყოს მცირეწლოვნებისთვის მათთვის არასასურველი კომუნიკაციის, ბულინგისა და სხვა მსგავსი კონტენტის გამო.
• „ტიკ ტოკი“ ერთ-ერთ აქტიურ პლატფორმათაგანია, რომელზეც დეზინფორმაცია და ზოგჯერ სახიფათო „გამოწვევები“ ვირუსულად ვრცელდება, განსაკუთრებით კოვიდ-19-ის პანდემიის პერიოდში.
  

რატომ არის მნიშვნელოვანი: აუდიოჩანაწერის გასაჯაროება ერთ მხრივ მაღალ საჯარო ინტერესს შეიცავს, თუმცა მასში ნახსენებია ბასილაშვილისა და დოროყაშვილის მცირეწლოვანი შვილიც. უფლებადამცველების შეფასებით, კომუნიკაციის გასაჯაროება ბავშვის ინტერესებს აზიანებს.

როგორ უნდა მოიქცეს მედია, როდესაც საქმე მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საქმესა და საჯარო პირს ეხება, მეორე მხრივ კი საფრთხეში ბავშვის ინტერესებია?

• სპორტსმენი 2020 წლის 22 მაისს დააკავეს. ჩოგბურთელს ბრალი არასრულწლოვნის თანდასწრებით მისივე ოჯახის წევრის მიმართ ძალადობის მუხლით წარუდგინეს. ნოკოლოზ ბასილაშვილი ბრალდებას უარყოფს. ის სასამართლომ წინასწარი პატიმრობიდან 100 000-ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ 2020 წლის 24 მაისს გაათავისუფლა. საქმის განხილვა გრძელდება.
• სისხლის სამართლის საქმის გარდა, ბასილაშვილსა და დოროყაშვილს შორის სასამართლოში სამოქალაქო დავაც მიმდინარეობს, რომელიც ალიმენტს უკავშირდება. "ტვ პირველის" ინფორმაციით, ჩოგბურთელმა 13 იანვარს სწორედ ალიმენტის გადახდის შესახებ თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება გაასაჩივრა.

აუდიოჩანაწერის გასაჯაროებას განსხვავებული რეაქციები მოჰყვა.

„ტვ პირველის“ სარედაქციო დასაბუთება

• „ტვ პირველის“ საინფორმაციო სამსახურის უფროსის აზრით, ჩანაწერის გასაჯაროებამ საზოგადოებას კიდევ ერთხელ დაანახა „პრობლემა, რომლის შესახებაც, სამწუხაროდ, ბევრი ადამიანი საჯაროდ არ საუბრობს. ან უჭირს თვალი გაუსწოროს იმ რეალობას, რომელშიც ვართ“ - „როდესაც არსებობს, პრობლემები ამ თემებზე საჯაროდ უნდა ვილაპარაკოთ და პრობლემა თვალის დახუჭვით, გაჩუმებით და არ შემჩნევით არ მოგვარდებაო.“ - ამბობს ნოდარ მელაძე.
• მელაძე არ ეთანხმება აზრს, რომ გასაჯაროებული ჩანაწერი არასრულწლოვნის შესახებ მისთვის დამაზიანებელ ინფორმაციას შეიცავდა: „რომელმა ინფორმაციამ მიაყენა არასრულწლოვანს ზიანი? როდესაც ღია სასამართლო პროცესი მიმდინარეობს, საქმე სასამართლოს დავის საგანია, ნიკოლოზ ბასილაშვილმა თავად უჩივლა, [სარჩელში] წერია, რომ მოპასუხე არის ლუკას ბასილაშვილი. ანუ მამამ უჩივლა შვილს.“

• საჯარო პირის მიმართ ინტერესი ავტომატურად არ ნიშნავს იმას, რომ მისი ოჯახის წევრები, განსაკუთრებით მცირეწლოვანი შვილები იმავე ხარისხით უნდა გაშუქდნენ. მათი პირადი ცხოვრება უფრო მეტად უნდა იყოს დაცული, ვიდრე მათი მშობლების.
• მეორე მხრივ, ჟურნალისტის მიერ პირის პირად ცხოვრებაში შეჭრა გამართლებულია მხოლოდ მაშინ, როდესაც მოპოვებული ინფორმაციის მიმართ არსებობს საჯარო ინტერესი, როდესაც გამჟღავნებულ ფაქტებს საზოგადოებისთვის უფრო მეტი სიკეთის მოტანა შეუძლია, ვიდრე ერთი კონკრეტული პირისთვის ზიანის მიყენებაა.
• რაც უფრო მაღალია საზოგადოებისათვის ინფორმაციის ღირებულება, მით უფრო ნაკლები მნიშვნელობა შეიძლება მიენიჭოს პირის პირად ინტერსს და პირიქით.

რა მოხდა?

"Öküz saraya çıkınca kral olmaz. Ama saray ahır olur."

Çerkes atasözü

— Sedef Kabaş (@SedefKabas) January 21, 2022

რეაქციები დაკავებაზე

კონტექსტი

"კულტურის სამინისტროში თეატრების ხელმძღვანელების დანიშვნასთან დაკავშირებით ბრიფინგზე დასასწრებად მისული ტელეკომპანია “TV პირველის” წარმომადგენლები არ შეუშვეს. კულტურის მინისტრმა და ვიცე პრემიერმა თეა წულუკიანმა ჟურნალისტის შეკითხვას შეზღუდვის მიზეზის შესახებ, უპასუხა, რომ ის არის არა კრიტიკული, არამედ “აღვირახსნილი” მედიის წარმომადგენელი.

მსგავსი დისკრიმინაციული მიდგომა ლახავს მედიის წარმომადგენლების უფლებას შეასრულონ პროფესიული მოვალეობა, მიიღონ და გაავრცელონ ინფორმაცია მნიშვნელოვან საკითხებზე.", - წერს კოალიცია და კულტურის სამინისტროს მოუწოდებს შეწყვიტოს მედიის მიმართ დისკრიმინაციული მიდგომა.

მედიაკოალიცია საქართველოს სახალხო დამცველს მიმართავს:

• შეისწავლოს ბრიფინგებზე ჟურნალისტების დისკრიმინაციის ფაქტები და გამოსცეს შესაბამისი რეკომენდაცია;
• მოამზადოს და შესაბამის დაწესებულებებს / პირებს გაუგზავნოს ზოგადი წინადადებები დისკრიმინაციის თავიდან აცილების და მის წინააღმდეგ ბრძოლის საკითხებზე.

საქართველოში კოვიდ-19-ით გარდაცვლილთა ყოველდღიური მაჩვენებელი ბოლო დღეებია 60-ს აჭარბებს. ვაქცინაციის მაჩვენებელი კი ქვეყანაში დაბალია. რა როლი აქვს მედიას პანდემიასთან ბრძოლაში და რა უნდა გაითვალისწინონ ქართულმა მედიასაშუალებებმა, როცა კოვიდ-19-ს აშუქებენ? - ამ თემებზე საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტს, ზურაბ ალხანიშვილს ვესაუბრეთ. 

წაიკითხეთ ამავე თემაზე: პანდემიის გაშუქება - ექიმის რჩევები მედიას

არჩევნებამდე 2 კვირით ადრე ტელეკომპანია „იმედი“ აცხადებს, რომ „საგანგებო რეჟიმზე“ გადადის. არხმა იგივე შინაარსის განცხადება 3 წლის წინ, 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინაც გაავრცელა.

რა მოხდა?

ტელეკომპანია იმედის ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ განცხადებაში წერია, რომ წინასაარჩევნოდ, ოპოზიციური პარტია „ნაციონალური მოძრაობა“ „ისევ რევანშისთვის ემზადება, რომ რომელიმე მუნიციპალიტეტში მაინც მოიგოს არჩევნები, სადაც რევოლუციური შტაბისა და დესტრუქციის კერის შექმნას შეეცდება“.

იგივე განცხადება ტელეკომპანიამ 18 ოქტომბრის 20:00-საათიან გამოშვებაშიც გაავრცელა.

არხის ხელმძღვანელობა ამბობს, რომ „პარტიის რევანშს და წარსულის დაბრუნებას ვერ დაუშვებს.“ და, რომ არხის „მისია სიმართლის ლაპარაკია და სიმართლისთვის, რეჟიმისა და ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლას შეეწირა არხის დამფუძნებელი.“

ტელევიზიის განცხადებით „იმედი“ როგორც ბრძოლის სიმბოლო, ბრძოლის წინა ხაზზე იქნება.

რას გულისხმობს „იმედის“ საგანგებო რეჟიმი?

ტელეკომპანია „იმედში“ აცხადებენ, რომ მათი სარედაქციო პოზიცია „სახელმწიფოებრივი ინტერესებით ნაკარნახევი და საზოგადოებისთვის გამჭვირვალე იქნება.“

• „ყოველდღე, გვიან ღამემდე, საინფორმაციო ეთერი, პოლტიკური თოქ-შოუები დაეთმობა ადამიანებს, რომლებსაც სააკაშვილის რეჟიმმა უმძიმესი მორალური ზიანი მიაყენა.

• ხალხი თავის სათქმელს ყოველდღიურად იტყვის "იმედის" სპეციალურ ეთერში.

• ადამიანები გაიხსენებენ უმძიმეს წლებს, უმძიმეს დღეებს და რეჟიმს, რომელმაც მათი ღირსება, თავისუფლება და ჯანმრთელობა, მათი ოჯახის წევრების სიცოცხლე ხელყო.

• „იმედი“ მაყურებელს შეახსენებს ქვეყნის უმძიმეს წარსულს.“

კონტექსტი

“ტელეკომპანია „იმედის“ ეს განცხადება უბრალოდ პრობლემური კი არ არის, საერთოდ სცდება მედიის სფეროს და სრულ აბსურდშია გადასული“, - ასე აფასებს არხის საგანგებო რეჟიმზე უკვე მეორედ გადასვლას მედია მკვლევარი ლაშა ქავთავარძე. ის ამბობს, რომ ეს განცხადება სინამდვილეში „ქართულ მედიარეალობაში დანერგილი უწესობის ლეგიტიმაციის მცდელობაა.“

2018 წელსაც, როდესაც საპრეზიდენტო არჩევნებში ქართული ოცნების მხარდაჭერილმა კანდიდატმა, სალომე ზურაბიშვილმა პირველსავე ტურში ვერ გაიმარჯვა, ტელეკომპანია იმედმა „საგანგებო რეჟიმი“ გამოაცხადა.

ამის მთავარი მიზეზი, მეორე ტურში ზურაბიშვილის კონკურენტი, გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატი, გრიგოლ ვაშაძე იყო. და მაშინაც, ტელეკომპანია იმედი აცხადებდა, რომ იმუშავებდა, რათა „რეჟიმი არ დაბრუნებულიყო".

მაშინ „იმედმა“ საეთერო ბადე შეცვალა, ეთერში თოქ-შოუების რიცხვმა იმატა, და გადიოდა სიუჟეტები, რომელთა შინაარსიც ძირითადად ეხებოდა იმას, თუ თუ რატომ იყო ოპოზიციის კანდიდატის გაპრეზიდენტება მიუღებელი.

ტელეკომპანია „იმედის“ განცხადების იმ ნაწილს, რომ არხის მისია „სიმართლის ლაპარაკია“, მხოლოდ სიტყვებად აღიქვამს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს წევრი, გამომძიებელი ჟურნალისტი, ნანა ბიგანიშვილი. მისი თქმით, შეუძლებელია ცალმხრივი ინფორმაცია ობიექტური იყოს.

„ეს, რა თქმა უნდა, გვახსოვს [რომ ნაციონალური მოძრაობის პერიოდში ტელეკომპანია „იმედი“ დაზარალდა], რაზეც საზოგადოებას ადეკვატური რეაქცია ჰქონდა. თუმცა ამდენი წლის შემდეგ იყო საგანგებო რეჟიმში და ბრძოლას უცხადებდე კონკრეტულ პოლიტიკურ პარტიას - ეს არის საზოგადოებისთვის დამაზიანებელი“, - გვეუბნება ბიგანიშვილი.

"ამ ყველაფერს კიდევ უფრო სასაცილოს ხდის ის ფაქტი, რომ არხზე თითქმის აღარვინ დარჩა იმ ჟურნალისტებისგან, ვინც იმ „ძველ იმედში“ მუშაობდა, რომლის დარბევისა და განადგურების ხარჯზეც აგერ უკვე მერამდენე წელია „ქართული ოცნება“ და „ახალი იმედი“ ცდილობენ, ამომრჩევლების მომხრობასო",- ამბობს მედია მკვლევარი ლაშა ქავთარაძე.

არხის „პოლიტიკური განაცხადი“

ნანა ბიგანიშვილი ტელეკომპანია იმედის ამ განცხადებას, „ფაქტობრივად პოლიტიკურ განაცხადს უწოდებს“ - ტელეკომპანიამ მიკერძოება გამოხატა, რაც მედიის მთავარ დანიშნულებას ცდებაო.

მისი მთავარი არგუმენტი ისაა, რომ მედიის უმნიშვნელოვანესი ფუნქცია ხელისუფლების მქონე ძალის მიმართ კრიტიკული კითხების დასმაა:

„მათი განცხადება კონკრეტული პარტიის წინააღმდეგ არის მიმართული, თუმცა მეორე მხრივ რაც ყველაზე საგანგაშო და, ალბათ, საზოგადოებისთვის ყველაზე დამაზიანებელია ისაა, რომ მათი ეს რიტორიკა და პოზიცია მმართველი პარტისა და ხელისუფლების განწყობებს ემთხვევა“, - ამბობს ქარტიის საბჭოს წევრი.

„შეიძლება ობიექტურობის ცნება იდეალისტურია, მაგრამ თუკი ოდესმე მედიას მოეთხოვება რომ ობიექტურობასთან მიახლოებული მაინც იყოს, ზუსტად წინასაარჩევნო პერიოდია. „იმედის“ ეს განცხადება კი სწორედ ამ პრინციპისთვის ხაზის გადასმაა.“ - ამბობს ლაშა ქავთარაძე.

კიდევ უფრო გაღრმავებული პოლარიზაცია

მაუწყებელთა პოლარიზაცია 2020 წელთან შედარებით კიდევ უფრო გაღრმავდა და ტელესივრცე ორ ბანაკად გაიყო. ეს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სატელევიზიო ახალი ამბების მონიტორინგის წინასწარ ანგარიშშია ასახული. ანგარიშის მიხედვით, წინასაარჩევნო მედია გარემო პლურალისტულია, თუმცა პოლიტიზებული.

ამავე ორგანიზაციის თოქ-შოუების მონიტორინგის ანგარიშის მიხედვით, წინასაარჩევნო პერიოდში ტელეკომპანია „იმედის“ გზავნილები „ქართული ოცნების“ პოზიციას ემთხვეოდა და წამყვანები არ ერიდებოდნენ ცინიკურ დამოკიდებულებას ზოგიერთი ოპოზიციური სუბიექტების მიმართ.

მეორე მხრივ კი „TV პირველსა“ და „მთავარ არხზე“ სუბიექტური დამოკიდებულება ოპოზიციური პარტიების მიმართ იკვეთებოდა.

„იმედის“ საინფორმაციო გამოშვება კი ყველაზე დიდ დროს მმართველი პარტიის წინასაარჩევნო კამპანიის გაშუქებას უთმობდა და ხელისუფლების მიმართ კრიტიკა, ფაქტობრივად, არ ისმოდა.

პოლარიზაციის ხარისხის კიდევ უფრო გაზრდაზე და, შესაბამისად, საზოგადოებისთვის ობიექტური ინფორმაციის ნაკლებ სივრცეზე მიუთითებს ნანა ბიგანიშვილი. "რაც მეტად გაიზრდება პოლარიზაციის ხარისხი, მით უფრო ნაკლები სივრცე დარჩება ობიექტური ინფორმაციისთვისო",- ამბობს ჟურნალისტი.

მედია მკვლევარი ლაშა ქავთარაძე კი მიიჩნევს, რომ ქართული მასმედია გარემო „იმდენად საფუძვლიანად არის განადგურებული“, „იმედის“ ეს კონკრეტული ქცევა დიდად ვერაფერს შეცვლის. მისი განმარტებით, 2018 წელს საპრეზიდენტო არჩევნების დროს „იმედის“ საგანგებო რეჟიმზე გადასვლამ მხოლოდ „იმედის“ ეთერში ანტი-ოპოზიციური რიტორიკის ინტენსიურობა, არაეთიკური თავდასხმები პოლიტიკურ ფიგურებზე და ოპოზიციურ არხებზე საპასუხო თავდასხმები შეიცვალა, მაგრამ დიდ სურათში არხის ასეთ ქცევას ბევრი არაფერი შეუცვლია: „მედია ისევ პოლიტიკურად მიკერძოებული და მიკუთვნებული დარჩება, მოსახლეობა კი ისევ მოტყუებულიო", - ამბობს ქავთარაძე.

• რა არის Deepfake - დეზინფორმაციის ახალი ფორმა
• რა არის და როგორ იცვლება Deepfake-ები - ინტერვიუ სემ გრეგორისთან

12 ივლისს საქართველოს ვიცეპრემიერმა და კულტურის მინისტრმა, თეა წულუკიანმა Postv-ის ეთერში გამოთქვა აზრი, რომ „ფეიკ ნიუსის“ პირობებში გამოხატვის თავისუფლება უნდა შეიზღუდოს და ამისთვის კანონი საჭიროა. 

"ასეთი კანონპროექტი დაგვიწერია კიდეც, მაგრამ ის შემოდებული იქნა თაროზე ბევრჯერ, იმიტომ, რომ ეს არ არის პოლიტიკურად პოპულარული თემა, არადა, მე ვფიქრობ, ეს გასაკეთებელია", - თქვა წულუკიანმა. 

რა პრობლემაა?

ამის გასაგებად ხუთი წლით უკან, 2016 წელში უნდა დავბრუნდეთ, როდესაც ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპმა გაიმარჯვა. სწორედ ტრამპი იყო ერთ-ერთი პირველი პოლიტიკოსი, რომელიც აქტიურად იყენებდა ტერმინ „ფეიკ ნიუსს“ მის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიის წინააღმდეგ როგორც გამოსვლებში, ისე ტვიტერზე. 

2017 წლიდან მოყოლებული ეს ტერმინი იმდენად პრობლემური გახდა, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციებმა ამ თემაზე საგანგებოდ დაიწყეს მუშაობა.

პრობლემაა ერთი მხრივ პოლიტიკოსების მხრიდან მედიის მიმართ მსგავსი დამოკიდებულება, მეორე მხრივ კი თავად ტერმინი, „ფეიკ ნიუსი“ - ყალბი ახალი ამბავი.

თუ სახელმწიფო გადაწყვეტს "ფეიკ ნიუსს" კანონმდებლობის დონეზე ებრძოლოს, ამ არგუმენტით შეუძლია დაბლოკოს ნებისმიერი მისთვის არასასურველი ინფორმაცია.

„ტერმინი „ყალბი ახალი ამბები“ არაადეკვატურია „ინფორმაციული დაბინძურების“ კომპლექსურობის აღსაწერად“ - ვკითხულობთ ევროსაბჭოს 2017 წლის ანგარიშში.

აქვეა აღნიშნული, რომ მსოფლიოში ტერმინ "ფეიკ ნიუსს" პოლიტიკოსები იყენებენ იმ მედიასაშუალებების დასახასიათებლად, რომელთა გაშუქებასაც არ ეთანხმებიან. ეს ტერმინი ხდება მექანიზმი, რომლის საშუალებითაც ძალაუფლების მქონეებს შეუძლიათ შეზღუდონ და ძირი გამოუთხარონ თავისუფალ პრესას. 

რატომაა პრობლემა ტერმინი „ფეიკ ნიუსი?“

“ძალაუფლების მქონე პირებისგან ტერმინ „ფეიკ ნიუსის“ – „ყალბი ახალი ამბების“ გამოყენება იმ მედიის დისკრედიტაციის მცდელობად იქცა, რომელიც მათ არ მოსწონთ. ეს ყველაზე დიდი საფრთხეა“, - ამბობს ბრიტანელი ჟურნალისტი და მედია კონსულტანტი, ონნიკ ჯეიმს კრიკორიანი.

პრობლემაა ისიც, რომ „ფეიკ ნიუსის“ გამოყენება, ერთ პრიმიტიულ ტერმინში აქცევს ისეთ კომპლექსურ პრობლემებს, როგორიცაა დეზინფორმაცია, მცდარი ინფორმაცია, არაობიქტური გაშუქება, არაზუსტი გაშუქება და ა.შ.

მაგალითად, მცდარი ინფორმაცია შესაძლოა იყოს სტატია ან სხვა ტიპის მასალა, რომელშიც გარკვეული ელემენტები მცდარია, თუმცა არა მიზანმიმართულად და ვინმესთვის ზიანის მიყენების განზრახვით. დეზინფორმაცია კი ყალბი ინფორმაციაა და განგებ არის შექმნილი ზიანის მისაყენებლად.  

ამ თემაზე ამახვილებს ყურადღებას ეუთოს და გაეროს ერთობლივი დეკლარაციაც „ყალბი ახალი ამბების“, დეზინფორმაციისა პროპაგანდის შესახებ: „ინფორმაციის გავრცელებაზე ზოგადი აკრძალვები, რომლებიც გაურკვეველ და ბუნდოვან იდეებს ეფუძნება, მათ შორის "მცდარ ინფორმაციასა" და "არაობიექტურ ინფორმაციას" შეუსაბამოა გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საერთაშორისო სტანდარტებთან“

კონტექსტი

თეა წულუკიანი მმართველი პარტიის პირველი წარმომადგენელი არაა, რომელიც ოპოზიციურ მედიას „ფეიკ ნიუსად“ მოიხსენიებს. „ფეიკ ნიუსებთან“ ბრძოლა გასულ წელს მმართველი პარტიის „ქართული ოცნების“ გენერალურმა მდივანმა კახა კალაძემ „ფეისბუქ“ გადაცემით დაიწყო. მედიის რეგულირების ინიციატივით გამოვიდა რამდენიმე თვის წინ „ქართული ოცნების“ დეპუტატი კახა კახიშვილიც.

თუმცა ვიცეპრემიერის მიერ პრესის რეგულაციაზე საუბარი დაემთხვა ჟურნალისტებისა და მედიის წარმომადგენლების საპროტესტო აქციებს, რომლებიც 11 ივლისს, ოპერატორ ლექსო ლაშქარავას გარდაცვალების შემდეგ დაიწყო და დღემდე გრძელდება. 

ონნიკ კრიკორიანი მიიჩნევს, რომ თეა წულუკიანი განსაკუთრებით შეშფოთებული უნდა იყოს თბილისში 5 ივლისს მომხდარი მოვლენების შემდეგ სიძულვილის ენაზე, თუმცა ის მხოლოდ ოპოზიცისს მხრიდან კრიტიკამ შეაწუხა: “დეზინფორმაციასთან საბრძოლველად კანონპროექტის ინიცირებამდე კი ხელისუფლება ამ საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციებთან  კონსულტაციას უნდა გადიოდეს და მათთან თანამშრომლობდესს, თუმცა ვიცით, რომ იუსტიციის ყოფილ მინისტრს არასამთავრობო ორგანიზაციები არ მოსწონს, რაც ასევე პრობლემაა“.

ვილნიუსში მდებარე "ევროპულ ჰუმანიტარული უნივერსიტეტში" ამბობენ, რომ დაკავებულია მათი სტუდენტი სოფია საპეგაც, რომელიც ჟურნალისტთან ერთად მგზავრობდა. 

მედიის წარმომადგენლებზე ძალადობა დაგმო საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ და  სამართალდამცავ ორგანოებს შემთხვევის სწრაფად და ეფექტიანად გამოძიებისკენ მოუწოდა. 

მოგვიანებით, "პირველი არხის" გადამღებ ჯგუფზე თავდასხმის შესახებ კომენტარი გააკეთა შინაგან საქმეთა მინისტრმა. ვახტანგ გომელაურის თქმით, დმანისთან მომხდარ დაპირისპირებაზე, რომლის დროსაც ჟურნალისტებიც დაშავდნენ, "ერთობლივი, დიდი გამოძიებაა დაწყებული, ერთი საქმეა გამოყოფილი და [ჟურნალისტების დაზიანების ფაქტი] ამის ფარგლებში იქნება გამოკვლეული". 

"პირველი არხის" ჟურნალისტები დმანისში ორ ჯგუფს შორის დაპირისპირებას აშუქებდნენ. ჩხუბი 16 მაისს საღამოს დმანისში მდებარე ერთ-ერთ მაღაზიასთან მოხდა. ინციდენტის დროს მაღაზიის მეპატრონეებს რამდენიმე ათეული ადამიანი ფიზიკურად დაუპირისპირდა. მომხდართან დაკავშირებით დმანისში მთელი დღის განმავლობაში დაძაბულობაა.

ფოტო: 1tv.ge

ფოტო: მთავარი არხი

ფოტო: Mzia saganelidze (RFE/RL) / ილუსტრაცია: "მედიაჩეკერი"

ფოტო: ანტისაოკუპაციო აქცია თბილისში. 20 ივნისი, 2019 წ. - მარიამ ნიკურაძე/OC Media

1. ნუ დაუთმობთ მეტ ყურადღებას ნეგატიურ ინფორმაციას;
2. მოერიდეთ შიშის გამოწვევას;
3. გახსოვდეთ, რომ ბევრი ადამიანი, რომელიც ვაქცინის გაკეთებასთან დაკავშირებით ყოყმანობს, ვერ იტანს ნემსებს;
4. ხაზი გაუსვით ვაქცინის “მაღალ უსაფრთხოებას”, ნაცვლად “დაბალი რისკისა”;
5. მოერიდეთ შპრიცების, სისხლის, ბასრი ნივთების გამოსახულებების გამოყენებას;
6. თქვენი კონტენტის სამიზნე უნდა იყოს ფართო საზოგადოება და არა ანტივაქსერები;